Abafyashi Abashimbe Balaba na Mafya Ayengi

JANET, NYINA WA BANA BATATU, UMUSHIMBE atila:—“Ndalangulushiwa sana. Inshita ya bushiku mba fye mu muputule wa kusambilamo ndelila. Kwena cilafya.”

FIINGI ifilenga kwaba abafyashi abashimbe. Indupwa shimo shishala no mufyashi umo pa mulandu wa nkondo, utuyofi tulengwa ne fyabumbwa pe sonde, nelyo amalwele.

Abafyashi ba bana bamo basalapo ukukanaupana. Ku ca kumwenako, mupepi na citika wa bana mu Sweden bana ba mu cani. Ukulekana na ko kulalenga kwaba indupwa sha bafyashi abashimbe. Ukufwailisha kulanga ukuti ukucila pa mapesenti 50 aya bana ba ku Amerika bakekala mu ndupwa sha bafyashi abashimbe pa nshita imo iya bwaice bwabo.

Ukumfwikisha Amafya

Banyina abafwilwa nomba line balaba na mafya yaibela. Bafwile ukutendeka ukusakamana ulupwa lwabo ilyo bacili baleloosha abena mwabo. Pa kuti babeleshe iyi milimo napamo kuti papita imyeshi, ne myaka fye, uku ninshi baleshomboka na mafya ya kubulwe ndalama no mulimo wabo uwa kutalalika abana. Nyina uwafwilwa kuti camukosela sana ukubomba iyi milimo ilundwako. Ici kuti calenga umwana ukukanasakamanwa bwino pa nshita alekabila sana ukusakamanwa no kukoseleshiwa.

Banyina abashimbe abashaupana na bawishi ba mwana wabo ilingi baba abaice kabili abashaishiba ifingi. Napamo balifililwe ukupwisha isukulu. Apo tababa abalamuka mu milimo, ilingi baba abapiina kabili bengila incito ya malipilo ayanono. Nga ca kuti ulupwa talulebafwilisha, tutile abafyashi babo, balaba no mulimo na umbi uwa kusakamana abana inshita ya kasuba. Nyina umushimbe na kabili kuti aleshomboka na malangulushi, pamo nga ukuumfwa insoni ne citendwe. Bamo kuti batiina ati ifi bali no mwana limbi te kuti basange uwa kuupana nankwe uwayana. Ilyo abana muli isho ndupwa balekula, nabo bene balomfwa ububi pa fipusho ifishasukwa bakwata pa cikulilo cabo e lyo na pa kukabila ukusakamanwa no mufyashi uushabapo.

Cimo cine na bafyashi balekana, na bo balalungulushiwa. Abafyashi bamo balakalifiwa sana pa mulandu wa ficitika nga balekana. Ukuyumfwa abashacindama no kuyumfwa abalekeleshiwa sana na ko kuti kwacefya amaka ya bafyashi bamo aya kwangwa ku bana babo lwa mu nkuntu. Banacifyashi abakabila ukwingila incito pa muku wa kubalilapo, kuti baba no bwafya bwa kubomba umulimo wa kusakamana ulupwa. Napamo kuti bayumfwa ukuti tabakwata inshita na maka ya kusakamana ukukabila kwaibela ukwa bana, nabo abaleesha ukwikala umwabela ukwaluka uko bapulikilwa fye kwacitika ilyo icupo ca bafyashi babo capwa.

Amafya Yaibela Ayakwata Abafyashi Abo Ifyupo Fyapwa

Abafyashi abashimbe balishiba ukuti ukukabila kwa bana babo kulapusanapusana kabili kulaalukaaluka. Ku bafyashi abo ifyupo fyapwa, ukusanga inshita ya kupeela ubutungulushi bwalinga ubwa ku mupashi kuti kwaleta amafya yaibela.

Ku ca kumwenako, abafyashi bamo, Inte sha kwa Yehova, abo ifyupo fyapwa napamo te basunga abana babo. Balipusha insambu sha kuba na bana pa nshita iyo bengalasangwa na bo ku kulongana kwa Bwina Kristu. Ukutantike fi kulenga umwana ukulasangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse, kabili ici cilafwa sana abana ba bafyashi balekana.

Abafyashi abalekana abashimonana sana na bana bafwile ukufwaya inshila ya kubalangilamo ukuti balibatemwa. Pa kutunguluka, umufyashi alingile ukumfwikisha ukwaluka mu fyo umwana akabila lwa mu nkuntu. E fyo ciba, maka maka umwana nga afika pa bupungwe kabili atendeka ukufwaya ukwangala no kukwata ifibusa.

Umufyashi musuma na kabili aleshiba bwino ifyo umwana alamukamo, imibele yakwe ne mitontonkanishishe yakwe. (Ukutendeka 33:13) Umufyashi no mwana balanshanya no kubishanya mu cumfwano no kutemwa. Balalanshanya ukwabula ukulamba. Umwana alangwako ku bumi bwa mufyashi, no mufyashi alangwako ku bumi bwa mwana.

Ukuteuluka Kulakabilwa

Nelyo fye abafyashi balilekana, abana balamwenamo mu kutandalila abafyashi babo bonse babili lyonse. Tutile abafyashi bapepa ukwapusana; umo ni Nte ya kwa Yehova, umbi te Nte iyo. Ukulanshanya lyonse kabili mu bufumacumi kulafwa ukutaluka ku kukansana na pashilingile. Umutumwa Paulo alembele ati: “Mwishibikwe ukuti muli ba mutembo.” (Abena Filipi 4:5, Phillips) Abana bafwile ukusambilishiwa ukucindika insambu sha bafyashi bonse babili isha kupepa uko balefwaya.

Umufyashi uushili Nte kuti apampamina pa kuti umwana alepepa ku calici apepako. Cinshi umufyashi uuli Inte ya kwa Yehova engacita? Na o kuti alaebako umwana ifyo asumina. Kuli pele pele, umwana kuti apingulapo umwine uko alefwaya ukulapepa, nga filya Timote wacaice acitile, uo banyina na banakulu bafwile balemusambilisha ifishinte fya mu Baibolo. (2 Timote 3:14, 15) Nga ca kuti umwana taleumfwa bwino ukupepa kumbi, napamo kuti atontonkanya pali Naamani uwalandwapo mu Baibolo, uo pa numa ya kuba kapepa wa cine atwalilile ukubomba imilimo yakwe pa kuya ne mfumu iyaleshinshimuna mu ng’anda ya kwa Rimone. Ili lyashi kuti lyapeela umwana ubushinino bwa kuti Yehova alimutemwa kabili alamumfwikisha te mulandu no kusangwa ku mapepo uko ashabelesha.—2 Ishamfumu 5:17-19.

Umufyashi uukusha bwino abana alamumunga ukutontonkanya kwa mwana nelyo abana bakwe kabili alomfwikisha ukuyumfwa kwabo. (Amalango 6:7) Ca cine, abafyashi abashaupilwe napamo kuti balaumfwa insoni pa mibele yabo iya kale. Na lyo line, abafyashi ba musango yo bafwile ukwibukisha ukuti abana bakwata abafyashi babili. Abana balafwaya ukwishiba abafyashi bonse babili, kabili bafwile ukuyumfwa ukuti balitemwikwa, tacali cilubo kuli bene ukufyalwa. Pa kulanda pa mufyashi uushabapo mu mucinshi no kwasuka umwana ifyasuko ifyo engomfwa pa mushinku wakwe nelyo ifyo afwile ukwishiba, umufyashi kuti alanga umwana ukuti alitemwikwa.

Abafyashi bafwile ukwibukisha ukuti ifyo umwana abalilapo ukwishiba pa lwa kutemwa, ubulashi na maka ni filya amona mu kwampana kwakwe na bafyashi bakwe. Nga aletungulula no kutemwa, umufyashi wa Bwina Kristu kuti ateyanya sana umwana ukutemwa Yehova nga cibusa wakwe no kucindika imitantikile ya mu cilonganino.—Ukutendeka 18:19.

Abana Bafwile Ukumfwila

Abana baba mu ndupwa sha bafyashi abashimbe na bo bafwile ukumfwikisha ukuti icumfwila cabo cilakabilwa pa kuti ulupwa lutunguluke. (Abena Efese 6:1-3) Ukumfwila ubutungulushi bwa bafyashi babo kulanga ukuti balitemwa abafyashi babo no kuti balacindika ukubombesha kwa mufyashi ukwa kulenga ulupwa ukuba ulwacingililwa kabili ulwa nsansa. Apo mu kulanshanya mwaba ukulanda no kukutika, abana baba mu ndupwa sha bafyashi abashimbe bafwile ukwibukisha ukuti balingile ukuitemenwa ukutungilila ukubombesha kwa mufyashi ukwa kusungilila ukulanshanya kusuma mu lupwa.—Amapinda 1:8; 4:1-4.

Abana ba musango yo ilingi bakabila ukutendeka bwangu ukubomba imilimo ukucila balya abekala na bafyashi babo bonse babili. Nga batungululwa mu kutemwa na mu mutekatima abalumendo na bakashana kuti baicetekela kabili bakalamona ukuti balicindama ilyo balesambilila imilimo pa mushinku wa bwaice. Na kabili imilimo imo kuti yapeelwa ku bana pa kuti nabo baleafwako ukusunga bwino pa ng’anda.

Ici tacilolele mu kuti umufyashi umushimbe akafwaya abana ukuba abakalamba abaiteka, abashikabila ukutungululwa na bafyashi. Cine cine, te cisuma ukusha umwana e ka nelyo ukukanamusakamana.

Abafyashi abashimbe ilingi balasongwa ukutontonkanya ukuti abana babo bene e bafwile ukuba abanabo. Nangu line ukumfwana sana kulakabilwa, abafyashi abashimbe bafwile ukwibukisha ukuti abana bakabila umufyashi no kuti umwana te mukalamba mu mano ica kuti aba wa kweba inkaama shonse nelyo aba umunabo. Abana benu bafwaya imwe ukucite fintu ngo mufyashi.

Abafyashi abashimbe na bana abacitile fintu pamo kabili abatemwana kuti balenga ulupwa ukutunguluka. Ilyo abana balekulila mu ndupwa sha bafyashi abashimbe balefulilako, bonse tufwile ukwishiba amafya ayo abafyashi abashimbe na bana babo balekwata no kuitemenwa ukubakoselesha no kubatungilila mu kutemwa.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 21]

Ifyo Ciba ku Bana

Ilingi line abafyashi abashimbe abengi tabakwata sana inshita ya kwangwa cila mwana nge fyo ciba ku bafyashi baupana. Limo umufyashi umushimbe ekala no uushili mwina mwakwe. Na lyo line abekala pamo ukwabula ukuupana balalekana sana ukucila abaupana. Abana ba muli ishi ndupwa ilingi bakula na bakalamba abapusanapusana mu bumi bwabo.

Ukulingana no kufwailisha kumo, “abana ba bafyashi abashimbe ilingi tababa sana ne mikalile isuma nga bana ba mu ndupwa sha bafyashi abaupana.” Lelo, ukufwailisha sana pali ici kwalanga ukuti ukubulisha indalama kuti kwaba “e cintu cakulisha icilenga ubupusano pa bana ba mu ndupwa shalekanalekana.” Kwena ici tacalola mu kuti indupwa sha bafyashi abashimbe calilaala capwa te kuti shitunguluke. Nga kwaba ubutungulushi no kukansha kusuma, kuti bacimfya amafya.