Abantu Balapamfya Ukuti Ifintu Fyaluke

KU ULEMBA LOLENI! KU GERMANY

“Nga nali umwaice, kuti na-alula ifintu!” E fyasosele nakulubantu uwa myaka 80 ku Germany. “Finshi mwingaalula?” E fyaipwishe Robert. “Fyonse fye!” E fyayaswike Anna.

ABENGI kuti basuminishanya na Anna. Ukufwailisha kwacitilwe mu Germany pa kati ka myaka ya ba1990 kwalangile ukuti abantu babili muli batatu abo baipwishe batile ‘ifintu ifingi filingile ukwaluka.’ Napamo e fyo cili na mu calo cenu.

Nga ca kuti abantu balepamfya ukuti ifintu fyaluke, ilingi balabalaya ukuti fili no kwaluka. Pa lwa kwaluka mu masambililo, Frederick Hess, profesa wa cibili mu cipani ca masambililo na mu buteko, alembele ati: “Ukulaya abantu ukuti ifintu fili no kwaluka, kucitilwa fye ukuti bateeke imitima.” Tulabelenga mu manyunshipepala amalyashi yalanda pa mapange ya kuwamya ubunonshi bwa calo, ifipatala, ubulimi, na mafunde. Tulomfwa pa lwa mapange ya kwalula ifintu mu masambililo, mu bwikashi, ne nshila sha kukandilamo bampula mafunde.a Kabili tulabelenga na pa lwa bantu ba mu macalici yamo abapamfya ukuti ifyo icalici lisambilisha fyaluke.

Ukulinganya Ifyo Ifintu Fyali ne fyo Fiba nga Fyayaluka

Finshi filenga abantu ukupamfya ukuti ifintu fyaluke? Abantu lyonse bafwaya ukuwamyako imikalile yabo. Besha ukucite co ukupitila mu kuvota, ukubomfya indalama, ifunde, e lyo no lucu. Ifi e ficitika abantu nga balefwaisha ukuwamya imikalile yabo, ukupekanishisha abana babo ubwikalo busuma, nelyo ukulenga ubwikashi ukuti bube ukulingana ne fyo bamona ukuti e fyo abantu bafwile ukwikala. Kabili ne fyo bamona ukuti e fyo imibele ifwile ukuba, no kuti e fyo ubulungi bufwile ukuba. Nga ca kuti kuli abantu abaletukuta ukufuma mu bucushi buletwa no kukanaishiba ifintu, amalwele, ubupiina, ne nsala, lyonse abantu bakulapamfya ukuti ifintu fyaluke.

Nangu ca kuti abengi balafwaya ifintu ukwaluka, bambi balasuusha abafwaya ukwalula ifintu ne fyo besha ukupwishishisha. Bamo bafwaya ubwikashi ukuba ifyo bwaba. Bamona abafwaya ukwalula ifintu nga bacita ifyacilamo, abafwaya ukwalula icalo lelo abashaishiba bwino bwino ifyo ifintu fyaba. Icitabo ca Handbuch der deutschen Reformbewegungen 1880-1933 (icitabo ca ku German icilanda pa kwalula ifintu) catile ababa mu tubungwe tufwaya ukwalula ifintu “balalengululwa sana, balabapumya no kubatumfya.” Molière, kalemba wa fyangalo umwina France inshita imo atile: “Ubuwelewele bwakulisha, kufwaya ukuwamye fintu mwi sonde.”

Muletipo shani? Bushe ukwalula ifintu kuti kwalenga isonde ukuwama? Nelyo bushe aba bantu, bafwaya ukwalula ifintu fishingaaluka? Ni shani pa lwa fintu abantu kale bapaangile ukwalula? Bushe aba bantu balifishapo ubuyo bwabo? Ifipande fyakonkapo fyalalanda pali iyi milandu.

[Futunoti]