AbaNazi Balifililwe Ukunjalula
Abashimika ili lyashi ni ba Hermine Liska
ILYO nali umwaice sana twaleikala fye umutende mpaka ilyo Adolf Hitler na kabungwe kakwe aka Nazi batampile ukuteka icalo cesu ica Austria mu 1938. Tapakokwele, fwe bana be sukulu bonse batwebele ukulalandako ukuti “Heil Hitler,” ukwimba inyimbo sha kabungwe ka Nazi, e lyo no kwingila mu kabungwe ka kwa Hitler aka misepela. Nalikaninine fye ukulacitako ifi fintu. Kamulondolwele ifyo cali.
Nakuliile pamo na bakalamba bandi 4 abaume pe farmu ilyabelele ku citungu ca Carinthia mu mushi wa St. Walburgen, mu calo ca Austria. Amashina ya bafyashi bandi ni ba Johann na ba Elisabeth Obweger. Mu 1925 batata bali ba Bibelforscher, nangu ntile Abasambi ba Baibolo, e fyo Inte sha kwa Yehova balebeta kale. Bamayo babatishiwe mu 1937. Ukufuma fye ku bwaice, balinsambilishe Baibolo no kungafwa ukutemwa Lesa ne fyo abumba. Cimo ico bansambilishe ca kuti cilubo ukucindikisha umuntunse. Yesu Kristu atile: “Yehova Lesa obe e o ulepepa, kabili eka fye e o ulebombela.”—Luka 4:8.
Bamayo na batata balitemenwe sana ukupokelela abeni. Twali 7 pa ng’anda kabili twalekwata sana abeni, e lyo kabili ababomfi ba pe farmu lyesu nabo baleikala pamo no lupwa lwesu. Twalitemenwe sana ukwimba, na kuba, ukushinta fye na lelo abaikala kuli iyi ncende iya Carinthia bacili balitemwa sana ukwimba. Cimbi ico twatemenwe ukucita kulanshanya amalyashi ya mu Baibolo. Ndebukisha ifyo caleba lyonse pa Mulungu ulucelo, ulupwa lwalelongana mu ng’anda ku kusambilila Baibolo.
Ubuntungwa Bwapwa
Ubuteko bwa Germany bwatampile ukuteka Austria ku maka ilyo nali fye ne myaka 8. Ilyo cali ifi, baletupatikisha sana ukukonka ifyo akabungwe ka Nazi kalefwaya. Mu nshita fye iinono abekala calo bonse bale-enekela abantu bonse ukulaposhanya ukuti “Heil Hitler.” Nalikeene pantu ishiwi lya kuti “heil” mu ciGerman lipilibula ukuti “ipusukilo,” kabili nalishibe ukuti Hitler te wali no kumpususha! Nasumine ukuti Yesu Kristu e Mupusushi wandi. (Imilimo 4:12) Pa mulandu wa fyo nasuminemo, bakafundisha na bana be sukulu banandi balenseka fye lyonse. Ilyo nali ne myaka 11, bakafundisha mukalamba aba pe sukulu lya ku praimari apo nalesambilila banjebele ati: “Hermine, nalakubwesesha mu gredi 1. Te kuti ndeke umwana cintomfwa ukuba mu kalasi lyandi!”
Pa mulandu wa kuti ine na bamunyinane twalikaaninina fye ukulumbanya Hitler, batata balibetile ku cilye ca milandu. Babebele ukuti basaine icipepala ca kukaana ifyo basuminemo. Icipepala cine ico catile balingile ukukusha abana ukulingana na mafunde ya baNazi. Apo balikeene ukusaina, batata na bamayo balibapokele insambu sha kutusunga, ine bantwele ku cifulo ukwali amakilomita 40 ukufuma pa mwesu ku kuyansambilisha amano balefwaya ukuti tukwate.
Ilyo nafikile fye kuli ico cifulo, natampile ukulafuluka ica kuti nalelila sana. Ilyo nali uku, umwanakashi uwaleangalila ici citungu alefwaya inyingile mu kabungwe ka misepela aka kwa Hitler lelo alifililwe. Abakashana bambi bale-esha ukulaimya ukuboko kwandi ukwa ku kulyo nga kuli ukupika salyuti ku mendela ya baNazi, lelo balifililwe. Nali nga babomfi ba kwa Lesa aba mu nshiku sha kale abatile: “Teti tushe Yehova no kuyabombela balesa bambi.”—Yoshua 24:16.
Abafyashi bandi balibaleseshe ukuntandalila. Lelo balifwaile inshila ya kumwenamo mu bumfisolo pa kuya ku sukulu na lintu ndi ku sukulu. Ala ukumonana twalemonana na bo pa nshita fye iinono kwalingafwile sana ukutwalilila uwa cishinka kuli Yehova. Bushiku bumo ilyo twamonene, batata bampeele kaBaibolo akanono, naliilekafisa mu busanshi bwandi. Ala naleumfwa bwino sana ukubelenga aka kaBaibolo, nangu ca kuti nalebelenga mu bumfisolo! Bushiku bumo, kwashele fye kwempe nga balinjikete, ni co fye nalyangufyenye ukufisa Baibolo mu bulangeti bwandi.
Bantwala mu Cikuulwa Mwikala ba Sista ba ku Katolika
Apo balifililwe ukunjalula, aba mu buteko baletunganya ukuti nalimo abafyashi bacili balentungulula. E ico mu September 1942, balininikishe ishitima ilyaleya ku Munich ku Germany, uko bantwele kwi sukulu lya ba Katolika ilyo baleita ukuti Adelgunden, pali ili line sukulu paleikala na ba sista aba ku Katolika. Ilyo balentuma kuli ici cifulo, ba sista balimwene Baibolo yandi kabili balimpokele.
Nomba na lyo line nshalefwaya ukunenuka, nalekaana ukuya ku mapepo yabo. Ilyo naebele sista umo ukuti abafyashi bandi lyonse balembelengela Baibolo pa nshiku ya Mulungu, ifyo acitile fyalimpapwishe. Alimbweseshe Baibolo yandi! Nalimo ifyo nalandile fyalimufikile sana pa mutima. Na kuba anjebele no kuti indemubelengelako Baibolo.
Bushiku bumo bakafundisha wandi banjebele ati: “Hermine, wakwata imishishi na menso nga bantu aba kuno mwesu. E ico kanshi tauli muYuda. Nomba Yehova Lesa uo upepa ni Lesa wa baYuda.”
Na ine nabaswike nati: “Bushe tamwaishiba ukuti Yehova e wabumbile ifintu fyonse? E Kabumba wesu bonse!”
Bakafundisha mukalamba na bo bene balinkoseelepo fye pa kuti inenuke. Bushiku bumo batile: “Umfwa kuno Hermine, umukalamba obe naingila ubushilika. Nacita bwino sana, na iwe e fyo ulingile ukucita!” Nalishibe ukuti umukalamba wandi umo alingila ubushilika, lelo ine nshalefwaya ukumukonkelela.
Nabaswike nati: “Ine nshasumina mu mukalamba wandi. Nasumina muli Yesu Kristu.” Ici calengele ukuti bakafundisha mukalamba bantiinye ukuti balentwala ku cipatala ca mashilu, bashile baeba na ba sista ukuti baiteyanye ukuntwala. Lelo balentiinya fye tabantweleko.
Mu lusuba lwa mwaka wa 1943, abalwani baliponeshe amabomba pa musumba wa Munich, abaice bonse abali mu Adelgunden bababutushiishe mu mishi. Pali ilya nshita, ilingi line naletontonkanya pa mashiwi ayo bamayo banjebele aya kuti: “Ilyo ushakeshibe uko tuli, ica kuti waleka no kulapokelela amakalata ukufuma kuli ifwe, ukaleibukisha ukuti Yehova na Yesu bali nobe. Tabakakulekeleshe nakalya. E co wikaleka ukupepa.”
Bansuminisha Ukubwelelamo ku Mwesu
Mu March 1944, balimbweseshemo ku Adelgunden, e ko twabeleme inshita yonse akasuba no bushiku pa mulandu wa kuti abalwani baleponya amabomba pa musumba wa Munich. Iyi nshita yonse ninshi abafyashi bale-eba aba mu buteko ukuti bakambwekeshemo kuli bena. Aba mu buteko basukile basumina ifyo abafyashi balefwaya, kabili nalibwelelemo ku bafyashi pa mpela ya mweshi wa April mu 1944.
Ilyo naleshalikapo bakafundisha mukalamba, banjebele abati: “Hermine, nga wafika ukatutumine kalata. Kabili ukatwalilile fye ukuba ifi fine waba.” Ala bakafundisha mukalamba, balyalwike icine cine! Ilyo fye nafumineko, naumfwile ukuti ba sista batatu na bakashana 9 balifwile pa mulandu wa mabomba. Ala inkondo yalibipa icine cine!
Kwena nangu cali ifi, ine nalitemenwe sana pa kuba no lupwa lwandi na kabili. Mu May 1944 ninshi inkondo iciliko, nalibatishiwe mu cibaafwa, ukulangilila ukuti nali-ipeela kuli Yehova. Ilyo inkondo yapwile mu 1945, nalitampile umulimo wa nshita yonse, nalefwaisha ukulabila imbila nsuma iya Bufumu ku bantu, pantu Ubufumu e bukaleta fye umutende wine wine no mutelelwe.—Mateo 6:9, 10.
Mu 1950, nalishibene na ba Erich Liska abafumine ku Vienna, ku Austria. Ba Liska bali ni Ba Nte kabili baletandalila ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova. Mu 1952, twalyupene kabili pa nshita inono nalibombele pamo nabo umulimo wa kukoselesha ifilonganino ifyo baletandalila.
Ibeli lyesu lyafyelwe mu 1953, kabili twalikonkeshepo na bambi babili. Pa mulandu wa milimo ukufula, twalilekele umulimo wa nshita yonse pa kuti tukushe abana. Nalisambilila ukuti nga washintilila fye pali Lesa, te kuti akulekeleshe nakalya, kuti alekukosha lyonse. Tatala ndekelesha. Yehova alansansamusha no kunkosha, maka maka ukutula apo abena mwandi bafwila mu 2002.
Nga natontonkanya pa fyo naikala, ndatasha sana abafyashi bandi pa kunsambilisha ukutemwa Lesa ne Cebo cakwe ilyo nali umwaice pantu e ntulo ya mano. (2 Timote 3:16, 17) Lelo uo ntasha sana ni Yehova pantu alatwalilila ukumpeela amaka ya kushipikisha amafya ayo nkwata.
[Amashiwi pe bula 11]
“Ine nshasumina mu mukalamba wandi . . . Nasumina muli Yesu Kristu”
[Icikope pe bula 11]
Abafyashi bandi, ba Elisabeth na ba Johann Obweger
[Icikope pe bula 11]
Ine no lupwa lonse pa farmu mu mushi wa St. Walburgen
[Abatusuminishe]
Ifikope fyonse fibili: Foto Hammerschlag
[Icikope pe bula 12]
Ine na bena mwandi ba Erich