Isambililo 30

Ukulundulule Lyashi Kwabamo Kukakanya

1-3. Lubali nshi luntu ukukakanya kubomba mu lyashi, kabili ni shani kwingafikwapo?

¹ Ilyashi lyabamo kukakanya ni ilyo ibumba lingakonka mu kwanguka. Ku lubali lumbi, nga ca kuti talikakanishiwe, ukusakamana kwabo kuti kwaluba mu kwangufyanya. Ukwabulo kutwishika, uyu mulandu wawaminwo kusakamana kukalamba lintu ulepekanye lyashi; e co “Ukukakanya ukupitila mu mashiwi yalundanya” kwalisanshiwa pali slipi wa Ukufunda kwa Milandile pamo ngo kwawaminwo kulangulukapo kobe kwabamo kusakamana.

² Ukukakanya cipilibulo kukambantanya pamo, ukulundanya kwa mbali ishaikashiwa pamo ukuletako kupelulula kwakumanina. Inshita shimo ici cipwishishiwa maka maka ku kukonkana kwa muyano umo imbali shitantikilwamo. Lelo mu malyashi ayengi mulabamo imbali ishikabilo kulundanishiwa ukucila pa kutantika fye kwayanguka ukwa fyebo. Mu milandu ya musango yo ukukakanya kufwayo bulalo bwa kufuma ku cishinka cimo ukuya ku cinankwe. Amashiwi nelyo inumbwilo filabomfiwa ku kulanga ifyo imfundo shipya shampene ne shitangileko, muli fyo ukwisushe mipokapoka iisako pa mulandu wa kwaluka mu nshita nelyo imimwene. Uku e kukakanya ukupitila mu mashiwi yalundanya.

³ Ku ca kumwenako, imitendekele, umubili no kusondwelela kwa lyashi lyobe ni mbali shapaatukana isha lyashi, ishaibela ukufuma kuli lumo no lunankwe, lelo shifwile ukwikatanishiwa ukupitila mu fya kutanukila. Ukulundapo, ifishinka fikalamba fikabilo kukakwa pamo mu lyashi, ukucilisha nga tafili ifyayampana mu kulungatika mu mashiwi yashingulukako. Nelyo inshita shimo ciba fye masentensi nelyo amaparagrafu e fikabila mashiwi ya kulundanya.

4-7. Ukubomfye numbwilo sha kutanukila cipilibula nshi?

⁴ Ukubomfya kwa numbwilo sha kutanukila. Ilingi ubulalo bwa pa kati ka mfundo kuti bwakuulwa mu kubomfya fye kwalinga ukwa mashiwi yalundanya nelyo inumbwilo. Ayalundanya yamo ni aya: na kabili, mu kulundapo, pa mbali ya ico, mu kupalako, mu nshila imo ine, kanshi, ico, muli ifyo, pali iyi milandu, e co, mu cilolwa ca fili pa muulu, e co lyene, pa numa ya ico, nangu cibe fyo, ku lubali lumbi, mu kupusanako, akatanshi, ukufika pano, na yambipo. Amashiwi ya musango yo yalundanya bwino amasentensi na maparagrafu.

⁵ Nangu cibe fyo, iyi mibele ya milandile ilingi ifwaya ifyacila pa mashiwi ya kulundanya ayayanguka nge fyo. Lintu ishiwi limo lyeka nelyo ilongo lya mashiwi te kuti fikumanine, lyene ukutanukila kulafwaikwa ukwingatungulule bumba ukwabuko mupokapoka ukuya ku lubali lumbi. Iyi limbi kuti yaba ni sentensi yakumanina nelyo fye ukulundwako kwe tontonkanyo lya kutanukila ilyalumbululwa mu kukumanina kwacilapo.

⁶ Inshila imo iyo imipokapoka ya musango yo ingalundanishiwa kwesho kubomfya icishinka citangileko ukubo lubali lwa mitendekele ya calakonkapo. Ilingi ici cilacitwa mu mipeelele yesu ya ku ŋanda ne ŋanda.

⁷ Ukulundapo, ifishinka fikonkene tafilingile fye ukukakanishiwa pamo, lelo inshita shimo ne fishinka fyapaatukene na fyo fine filingile ukukakanishiwa pamo. Ku ca kumwenako, ukusondwelela kwa lyashi kulingile ukukakanishiwa ne mitendekele. Napamo imfundo nelyo icilangililo caciletwako mu kutendeka kwa lyashi kuti cabomfiwa mu kusondwelela mu nshila ya kuti casonga nelyo kulangisha mu kulundapo ukwampana kwa cilangililo nelyo imfundo ku mifwaile ya lyashi. Ukubwekeshapo ulubali lumo lwa cilangililo nelyo imfundo muli iyi nshila kubomba pamo nge ca kulundanya kabili cifwayo kukakanya.

8. Ni shani fintu ukubomfya ukutanukila pa kukakanya kwashintilila pe bumba ulelandako?

⁸ Ukukakanya kwalinga kwi bumba lyobe. Ubwingi bwa mashiwi yalundanya bukapiminwa ku cipimo cimo kwi bumba lyobe. Te mu kuti amabumba yamo tayakabila mashiwi ya kutanukila. Ukucila, amabumba yamo yakabila fye ayafulilako, ku mulandu wa kubulwo kubeleshanya kwabo ne mfundo ishileyampanishiwa kuli imo ne inankwe. Nge ca kumwenako, Inte sha kwa Yehova kuti shalundanya mu kwanguka ilembo lilelanda pa kupwa kwa micitile ibifi ya fintu ilipo ku cikomo cilelanda pa lwa Bufumu. Lelo ku umona Ubufumu pamo nge mibele ya muntontonkanya nelyo icintu cimo icaba mu mutima obe, ukwampana te kuti kumfwikwe mu kwanguka kabili imfundo imo iya kutanukila kuti yakabilwo kuletwako pa kupango kulundana ukumfwika. Umulimo wesu wa ku mwinshi no mwinshi mu kutwalilila ufwaya ukuteulula kwa musango yo.

**********

9-13. Ukulundulula kwabamo amano cinshi, kabili ni nshila nshi shibili sha citendekelo isha kulundulwilamo ifyebo fya kushinina?

⁹ Ulubali lwa milandile lwayampanako mu kupalamisha lwaba “Ukulundulula kwabamo amano, ukwabamo kukakanya,” kabili ulu, nalo, lwalisanshiwapo pali formu wa kufunda. Caba icifwaikwa ca kubalilako ca milandile yabamo kunashanasha.

¹⁰ Bushe ukubamo amano cinshi? Ku mifwaile yesu kuti twatila ukubamo amano caba kutontonkanya kwalungama nelyo ukupelululo kutuntulu. Cipeelako kumfwikisha pantu e nshila iyo isambililo lilondolwelwamo mu mbali sha liko shalundana. Ukubamo amano kulanga umulandu shibombela no kubela pamo. Ukulundulula kuba ukwakakana nga ca kuti ukupelulula kwa kuko kwakonka ukukula kwa panono panono mu nshila ya kuti imbali shonse shabe shaikatana mu kukonkana. Ukulundulula kwabamo amano limbi kuti kwaba mu kukonkana kwa ficindeme, mu kukonkana kwa nshita fyacitikilepo nelyo ukufuma ku mpika ukuya ku kupikulula, ukulumbululako fye finono.

¹¹ Mu kulundulula ifishinka fya kushinina kwabako inshila sha kutendekelako shibili ishingakonkwa. (1) Imike cine mu kulungatika pa ntanshi ye bumba, ukuletako ifishinka fya kushininkisha cene. (2) Sansalike mfundo imo iyalubana, iyo pa numa ya kubongololwa, kuti yashe cine icaikosha icine ceka. Icishalako fye ninshi kulondolola fye mu kulingana icine cilelandwapo.

¹² Takwaba bakalanda babili abengapelulula mu kupalana. Ica kumwenako capwililika ica nshila shapusanapusana isha kubombelamo ne sambililo limo line caba mu kulembwa kwa Malandwe yane. Umo umo mu basambi ba kwa Yesu bane alembele ubulondoloshi bwa butumikishi bwakwe. Kumo na kumo kwalipusana, lelo bonse balembele ukushimika kwabamo kupelulula, ukwabamo amano. Umo na umo alundulwile ifyebo ku kupwilikishe mifwaile imo kabili umo na umo alitungulwike.

¹³ Muli uku kulundanako kafunda afwile ukwishibe mifwaile yobe no kwesho kupimununa ukukonkana kobe ukwe tontonkanyo lyobe pa cishinte ca kuti nampo nge mifwaile yacipwishishiwa nelyo iyo. Kuti wamwafwilisha, no kwafwilishe bumba lyobe, ukupitila mu kulenge mifwaile yobe ukumfwika, ukucilisha mu nshila utendekelamo ifyebo fyobe kabili lyene ukufibomfya mu kusondwelela.

14, 15. Langa umulandu ukukwata kwesu ifyebo mu kukonkana kwabamo kupelulula kwabela ukwacindamishe fyo.

¹⁴ Ifyebo fili mu kukonkana kwabamo kupelulula. Intanshi, mu kuteyanye fyebo fyobe nelyo autulaini obe, shininkisho kuti takuli ukulondolola nelyo imfundo iiletelwemo ukwabula ukwimikila libela icitendekelo. Twalililo kulaipusha ifi fipusho: Mu cifyalilwa cintu nshi ningakonkeshapo ukusosa? Pano nafika, cipusho nshi cingacilamo kubamo amano icingepushiwa? Pa kwishiba ici cipusho, lyene casuke. Ibumba lyobe lyonse lilingile ukuba na maka ya kusosa ukuti: “Ukufuma ku fintu ulandile kuti namone fyo ici cishinka e fintu cili.” Nga takuli citendekelo cimikwe, lyene icishinka kuti calangulukwa pamo nge cishikwete kukonkana kwabamo amano. Pali icibulile.

¹⁵ Pa kutantike fyebo fyobe ulingile ukulanguluke mbali isho mu cifyalilwa shishintilila pali lumo no lunankwe. Ulingile ukwesho kumona ukwampana kwa mbali sha musango yo no kushitantika mu kulinga. Caba kwati kukuule ŋanda. Takwingaba kakuula uwingesho kwimike fibumba ukwabule ntanshi ukubikapo umufula. Kabili te kuti abikemo imipaipi ya menshi yonse pa numa abe nashingule fibumba. E fintu cilingile ukuba na mu kukuule lyashi. Ulubali lumo na lumo lulingile ukusangwilako icakaniko ca luko mu kupanga ilyashi lyapaka kabili ilyakumanina, lumo na lumo mu muyano, lumo na lumo ukulunda ku lubali lutangililepo no kupekanye nshila ku mbali shili no kukonkapo. Ulingile lyonse ukwishiba umulandu utantikile ifishinte muli iyo nshila lintu ulepeela ilyashi lyobe.

16-20. Ni shani fintu umo engabo washininkisho kuti akwete fye ifyebo ifikumine ku lyashi lyakwe?

¹⁶ Bomfya ifyebo fikumineko epela. Icishinka cimo na cimo ulebomfya cifwile ukulundana ne lyashi. Nga te ifyo, kuti camoneko kube cishayampanako, te kuti cilinge; kuti caba fyebo fishalinga, uko e kuti, icishampene nelyo icishilundene ne cilelandwapo.

¹⁷ Nangu cibe fyo, nga ca kuti icintu cimo ico lwa ku nse cilemoneka ukuba icishayampanako cakakanishiwamo mu kutunguluka, kafunda obe mu kuumina kumo takatile tacilingile. Limbi kuti cabe fyo usobwele ukubomfye cishinka ca musango yo ku mifwaile imo, kabili, nga calingana no mutwe wa lyashi, cacitwo kuba ulubali lwa lyashi, no kuletwako mu kukonkana kwabamo amano, kafunda obe akacipokelela.

¹⁸ Ni shani fintu ifyebo fishilingile fingeshibikwa mu kwangufyanya kabili mu kwanguka pa kupekanya ilyashi lyobe? Pano epo autulaini wa kulemba fye ifishinte abomba mu kufumamo cimo nga nshi. Alafwilisho kusoobolole fyebo fyobe. Esho kubomfya amakardi nelyo icapalako, mu kuba ne fyebo fyayampana fyonse pali kardi umo. Nomba, tantika cipya cipya aya makardi ukulingana no kukonkana kwa yako uko uletontonkanya ukuti ifishinka fingapeelelwamo mu nshila ya lyonse. Ici te kuti cikwafwilishe fye ukupima inshila ya kubombelamo na ili sambililo, lelo na kabili kuti caafwa ukwishiba icili conse icishikumine ku mutwe wa lyashi. Ifyo fishinka ifishilelingamo mu kukonkana filingile ukuteululwa pa kuti fingalingamo, nga ca kuti nafilinga ku fyebo fya kushinina. Lelo, nga ca kuti tafilefwaikwa, filingile ukufumishiwamo pamo nge fishikumine ku mutwe wa lyashi.

¹⁹ Ukufuma kuli ici kuti camonwa mu kwangufyanya ukuti umutwe wa lyashi lyobe, uusalilwe mu kuba ne bumba ne mifwaile mu muntontonkanya, e ulama mu kupima icishinka nga nacikumako. Mu mibele imo icishinka limbi kuti cabe cakatama ku kupwilikishe mifwaile yobe, ukushintilila pa kwishiba kwe bumba lyobe, ilintu, kwi bumba lyapusanako nelyo mu kuba no mutwe wa lyashi wapusanako, pambi kuti cabe cishafwaikwa nelyo icishikumineko nelyo panono.

²⁰ Mu cilolwa ca ici, bushe ukupwishishisha ifyebo wapeelwa kulingile ukuba ukwakumanina shani? Ukulundulula kwabamo amano, ukwa kukakanya takulingile konaulwa pa kuti fye wingasanshamo icishinka icili conse ico icili mu lubali wapeelwa. Kuti cawamisha, nangu ni fyo, ukusoobole mitantikile ingakusuminisho kusanshamo fye ifishinka fyalinga ifingabomba, apo amalyashi ya busambi yaba lubali lwabamo kufunda ulwa kutantika kwe sukulu. Nangu cibe fyo, imfundo isho shili ishakatama ku kulundulula kwa mutwe obe wa lyashi pamo nge fishinka fya mpikwe te kuti fishale.

21. Mulandu nshi cacindamina ukuti takuli imfundo shikalamba ishisheleko?

²¹ Imfundo shikalamba tashishele. Ni shani wishiba nampo nga imfundo ili ni mfundo ikalamba nelyo iyo? Iba iyacindama nga ca kuti tawingapwishishishe mifwaile ya lyashi lyobe ukwabula yene. Ici ciba ukucilisha ica cine mu kulundulule lyashi kwabamo amano, ukwabamo kukakanya. Ku ca kumwenako, ni shani fintu wingakumamo nga uwa makuule akukuulile ŋanda ya ntunti shibili kabili alabako amatabo? Ifyo fine, ne lyashi mu kuba ne fishinka fimo fikalamba ukushala te kuti mu kucitikako libemo amano no kukakana mu kulunduluka. Pali icibulilepo kabili bamo mwi bumba kuti balufiwa. Lelo ico tacicitika nga ca kuti ilyashi lilimo ukukakanya lyalundululwa mu kubamo amano.