Icipandwa 29

“Ukwishibo Kutemwa kwa kwa Kristu”

1-3. (a) Cinshi calengele Yesu ukufwaya ukuba nga Wishi? (b) Ni mbali nshi isha kutemwa kwa kwa Yesu twalabebeta?

BUSHE mwalimonapo kalume aleesha ukupashanya bawishi? Kuti apashanya imyendele, imilandile, nelyo imicitile ya bawishi. Mu kuya kwa nshita, kuti atampa ukumona imibele isuma ne fya ku mupashi filya fine bawishi bafimona. Ukutemwa umwana atemwa wishi wa kutemwa ne fyo amucindika filenga uyu kalume ukufwaya ukupashanya wishi.

² Ni shani pa lwa kwampana kwaba pali Yesu na Wishi wa ku muulu? Inshita imo Yesu atile: “Natemwa Tata.” (Yohane 14:31) Tapali uwingatemwa Yehova ukucila pali uyu Mwana, uwali na Wishi pa mintapendwa ya myaka ilyo ifibumbwa fimbi fishilapangwa. Uku kutemwa kwalengele uyu Mwana waipeelesha ukufwaya ukuba nga Wishi.—Yohane 14:9.

³ Mu fipandwa fyabangilileko ifya cino citabo, twalandile pa fyo Yesu apashenye bwino bwino amaka ya kwa Yehova, ubulungi, na mano. Lelo, bushe Yesu alangile shani ukutemwa uko na Wishi akwata? Lekeni tubebete imbali shitatu isha kutemwa kwa kwa Yesu—ukuipusula kwakwe, icililishi cakwe, no kuitemenwa ukulekelela bambi.

“Takuli Untu Akwato Kutemwa Ukwacila Pali Uku”

4. Ni shani fintu Yesu abikile ica kumwenako cakulisha ica kutemwa kwa kuipusula ukucila umuntu uuli onse?

⁴ Yesu abikile ica kumwenako capulamo ica kutemwa kwa kuipusula. Ukuipusula kusanshamo ukutangishako ifilekabila bambi ne fibakumine ukwabula kaso ukucila ukutangishako ifyesu. Bushe Yesu alangishe shani ukutemwa kwa musango yo? Umwine alondolwele ati: “Takuli untu akwato kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu apoosele ababiye umweo wakwe.” (Yohane 15:13) Yesu mu kuitemenwa apeela umweo wakwe uwapwililika pa mulandu wesu. Uku kwali kulanga kwacilapo ukwa kutemwa ukushatala akucitwa no muntu umbi. Lelo Yesu alangile ukutemwa kwa kuipusula mu nshila na shimbi.

5. Mulandu nshi ukufuma ku muulu kwabelele kuipusula kwa kutemwa ku Mwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka?

⁵ Ilyo uyu Mwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka ashilaba umuntunse, ali ne cifulo cishingalinganishiwako kabili icasumbuka mu myulu. Baleampana sana na Yehova ne mintapendwa ya fibumbwa fya ku mupashi. Te mulandu ne fi fintu fyonse ifyamuwamine, uyu Mwana watemwikwa “aisangwile uwa fye, pa kubuule cipasho ca busha, pa kufyalwa mu cipasho ca buntunse.” (Abena Filipi 2:7) Aliitemenwe ukwisaikala pa kati ka bantunse ababembu pano isonde “palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yohane 5:19) Bushe ico cacitile Umwana wa kwa Lesa tacali kuipusula kwa kutemwa?

6, 7. (a) Ni mu nshila nshi Yesu alangile ukutemwa kwa kuipusula mu butumikishi bwakwe pe sonde? (b) Ca kumwenako nshi cifika pa mutima ica kutemwa kwa kuipusulwa icalembwa pali Yohane 19:25-27?

⁶ Mu butumikishi bwakwe bonse ubwa pe sonde, Yesu alangishe ukuipusula kwa kutemwa mu nshila shapusanapusana. Tali na bukaitemwe nangu panono. Alyobelwe no butumikishi bwakwe icine cine ica kuti aleipusula ifisuma ifyo abantunse babelesha. Atile: “Bamumbwe bali ne miimba, ne fyuni fya mu lwelele fili ne fisansala, lelo Umwana wa muntu takwete apa kulaaliko mutwe.” (Mateo 8:20) Apo aali ni kabasa waishibisha, afwaya nga alikuulile ing’anda iisuma nelyo ukubasa ifintu fya mutengo ifya kushitisha pa kuti akwateko indalama ishingi. Lelo tabomfeshe ukulamuka kwakwe ku kumwenamo ifyuma.

⁷ Ica kumwenako cifika pa mutima ica kutemwa kwa kuipusula ukwa kwa Yesu calembwa pali Yohane 19:25-27. Elenganyeni ifintu ubwingi Yesu afwile aletontonkanyapo pa bushiku ali no kwipaiwa. Ilyo alecululuka pa cimuti, ayangilwe ku abasambi bakwe, ku mulimo wa kushimikila, kabili maka maka kuli bumpomfu bwakwe na fintu bwali no kulenga ishina lya kwa Wishi ukumonwa. Na kabushe, inshita ya ku ntanshi ya bantunse bonse yashintilile pali wene! Lelo, ilyo kwashele fye inshita inononono ukuti afwe, Yesu alangile ukuti alyangilwe kuli nyina Maria, uyo pali yo nshita cimoneka kwati ali mukamfwilwa. Yesu aebele umutumwa Yohane ukusunga Maria kwati ni nyina wamufyala, kabili ukufuma ilya nshita ulya mutumwa abuulile Maria no kumusenda ku mwakwe. Pa kucite fyo Yesu apekenye ukuti nyina alesakamanwa mu mikalile na mu fya ku mupashi. Uko kwali kulangulukilako ukwalangile ukutemwa kwabula bukaitemwe!

‘Aleikatwe Nkumbu’

8. Bushe ishiwi lya ciGriki ilyabomfiwa mu Baibolo ku kulondolola icililishi ca kwa Yesu lyalola mwi?

⁸ Yesu ali wa cililishi nga fintu fye Wishi aba. Amalembo yasosa ulwa kwa Yesu ati alebombesha ku kwafwa abalecushiwa pantu alebalangulukilako nga nshi. Pa kulondolola icililishi ca kwa Yesu, Baibolo ibomfya ishiwi lya ciGriki ilipilibulwa ‘ukwikatilwe nkumbu.’ Uwasoma umo atila: “Lilondolola . . . imibele iikuma umuntu ukufika na mu nda. E shiwi lyaluma sana mu ciGriki ilingalondolola ukumfwa icililishi.” Moneni mumo mumo umo Yesu ali ne cililishi cine cine icalengele acitapo na fimo.

9, 10. (a) Finshi fyacitike pa kuti Yesu na batumwa bakwe bafwaye ukuya ku mbali ukwali tondolo? (b) Lintu abantu bamupumfyenye ilyo alefwaya ukutusha, bushe Yesu acitile shani, kabili mulandu nshi?

⁹ Camulengele ukucitapo cimo pa fya ku mupashi abantu balekabila. Ifyalembwa pali Marko 6:30-34 filanga icalelenga sana Yesu ukubombapo cimo ilyo aikatwa inkumbu. Elenganyeni ci. Abatumwa balisaminwe, pantu e lyo bapwishishe fye ukushimikila mu ncende ishingi. Babwelele kuli Yesu kabili mu kubilima bamwebele fyonse ifyo bamwene no kumfwa. Lelo ibumba likalamba lyalilongene, ica kuti Yesu na batumwa bakwe tabakwete ne nshita ya kulya. Apo Yesu lyonse ali uwapempwila, alimwene ukuti abatumwa bakwe balinakile. Abebele ati: “Iseni imwe bene ku mbali ukwaba amatololo, no kutusha panono.” Ilyo bapateme mu bwato, baile lwa ku kuso kwa Bemba wa Galili ukwali tondolo. Lelo ibumba lyalibamwene baleya. Bambi na bo balyumfwileko. Bonse bene babutwike ukukonka ululamba lwa ku kuso no kufika bushilya ilyo ubwato bushilafika no kufika!

¹⁰ Bushe Yesu alikalipe pa kuti balimupumfyenye ukutusha? Awe iyo! Pa kumona ili bumba, ilyali amakana lilemupembelela, calimufikile pa mutima. Marko alemba ati: “Amwene ibumba likalamba, no kubekatilwe nkumbu, ico bali nge mpaanga ishishaba na kacema; kabili atendeke ukubasambilishe fintu ifingi.” Yesu amwene aba bantu ukuti bantu babulishe ifya ku mupashi. Bali nge mpaanga shalelulumba fye, ishishaba na kacema wa kushitungulula no kushicingilila. Yesu alishibe ukuti abantuuntu fye balilekeleshiwe kuli bashimapepo bakosa imitima, abafwile ukuba abacemi basakamana. (Yohane 7:47-49) Aikatilwe aba bantu inkumbu, e ico atendeke ukubasambilisha “ulwa bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 9:11) Moneni ukuti Yesu aikatilwe abantu inkumbu ilyo ashilamona ne fyo bali no kwankulako ku kusambilisha kwakwe. Kuti twatila, icililishi cakwe tacali pa mulandu wa kusambilisha ibumba, lelo e calengele ukuti abasambilishe.

11, 12. (a) Bushe aba fibashi balemonwa shani mu nshita sha mu Baibolo, lelo Yesu acitile shani ilyo umuntu “uwaisulamo ifibashi” apaleme kuli wene? (b) Bushe ulya uwa fibashi afwile aumfwile shani ilyo Yesu amukumishe, kabili bushe icamwene dokota umo cilangilila shani ici?

¹¹ Aleafwa abalecula. Abalelwala amalwele yapusanapusana balemona ukuti Yesu ali wa cililishi, e ico balepalama kuli wene. Ici camoneke sana ilyo umwaume “uwaisulamo ifibashi” apaleme kuli Yesu ninshi pali na mabumba. (Luka 5:12) Mu nshita sha mu Baibolo, aba fibashi balebabika beka pa kuti bambi beambulako. (Impendwa 5:1-4) Lelo mu kupita kwa nshita, intungulushi sha barabi shapangile amafunde yabulamo inkumbu kabili ayaletitikisha aba fibashi.a Lelo, moneni ifyo Yesu acitile kuli ulya wa fibashi: “Kuli wene kwaisa no wa fibashi, alamupaapaata no kumufukamina, no kumweba, ati, Nga mwatemwa, kuti mwansangulula. Pa kwikatwe nkumbu, atambalike ukuboko, amukumya, amweba, ati Nintemwa; usangululwe. Na po pene ifibashi fyamuleka.” (Marko 1:40-42) Yesu alishibe ukuti ukulingana ne funde ulya wa fibashi talingile ukusangwa palya. Nalyo line, ukucila ukumutamfya, Yesu aiketwe inkumbu ica kuti acitile icapeseshe amano. Alimukumishe!

¹² Bushe kuti mwaelenganya ifyo ulya wa fibashi aumfwile ilyo bamukumishe? Ku kulangilila, tontonkanyeni pali ci cacitike. Paul Brand, dokota waishibisha ifya fibashi, ashimika pa wa fibashi umo untu aundepe ku India. Pa kumupima, uyu dokota aikete uyu wa fibashi pa kubeya no kumulondolwela, ukubomfya kapilibula, ifyo bali no kumundapa. Apo pene, uwa fibashi atampile ukulila. Dokota aipwishe ati: “Bushe pali ifyo nalufyanya ukusosa?” Kapilibula aipwishe ulya mulumendo mu lulimi lwakwe kabili ayaswike ati: “Iyo badokota. Atila ico alelila ni co mwamwikata pa kubeya. Pa myaka iingi tapaba uwamwikatapo mpaka ilyo aishile kuno.” Ku wa fibashi waile kuli Yesu, wena ukumukumya kwali no bupilibulo bwacilapo. Pa numa ya kumukumya, ubulwele bwalengele abantu ukumusuula bwalipwile!

13, 14. (a) Mulongo nshi Yesu akumenye ilyo alepalama ku musumba wa Naini, kabili cinshi calengele ici ukuba ica bulanda icine cine? (b) Icililishi ca kwa Yesu camulengele ukucitila mukamfwilwa wa ku Naini cinshi?

¹³ Calemulenga ukufumyapo ubulanda. Ubulanda bwa bambi bwalefika sana Yesu pa mutima. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyalembwa pali Luka 7:11-15. Cacitike ilyo Yesu ali napamo pa kati ka butumikishi bwakwe, kabili alepalama ku nse ya musumba wa mu Galili uwitwa Naini. Ilyo Yesu alepalama ku mpongolo ya musumba, akumenye umulongo wa ba ku cililo. Cali ca kulengo bulanda nga nshi, pantu uwafwile aali mulumendo uwali e mwana mwaume eka kuli nyina, kabili nyina aali ni mukamfwilwa. Afwile alyendelepo mu mulongo wa cililo ngo yu kale, ilyo umulume afwile. Uno muku mwana wakwe afwile, napamo e walesunga nyina. Pe bumba lyali nankwe napamo pali na bambi abaleloosha abaleimba inyimbo sha bulanda na bakalisha wa filimba abalelisha inyimbo sha bulanda. (Yeremia 9:17, 18; Mateo 9:23) Lelo Yesu alolekeshe sana nyina kwa muyashi uwali no bulanda bukalamba, kabili nyina afwile aleendela mupepi na macila apo basendele icitumbi ca mwana wakwe.

¹⁴ Yesu pa kumona nyina wafwilwa “amwikatilwe inkumbu.” Amwebele mwi shiwi lya kukosha ati: “Wilalila.” Ukwabula ukwitwa, apaleme ku macila no kwikatako. Abasendele citumbi—napamo ne bumba lyonse—baiminine shilili. Yesu aebele icitumbi ne shiwi lya maka ati: “We mulumendo, ndekweba, nati, Ima.” Cinshi cakonkelepo? “Uwafwile aliimine, no kutendeko kulanda” kwati abuuka fye mu tulo tukalamba! Lyene pakonkele amashiwi ya kufika pa mutima icine cine aya kuti: “Na Yesu amupeele kuli nyina.”

15. (a) Ifyalembwa mu Baibolo pa fyo Yesu aleikatilwa abantu inkumbu filanga ukuti kwampana nshi kwaba pa cililishi no kubombapo fimo? (b) Kuti twapashanya shani Yesu muli fi?

¹⁵ Cinshi twasambilila kuli fi fyalembwa? Muli fyonse, moneni ukuti icililishi calyampana no kubombapo fimo. Yesu talemona ubulanda bwa bambi ukwabula ukubekatilwe nkumbu, kabili taleba fye ne co cililishi e lyo alekapo fye. Kuti twamupashanya shani? Apo tuli Bena Kristu, twalikwata incito ya kushimikila imbila nsuma no kupanga abasambi. Icilenga maka maka tulecite fi kutemwa twatemwa Lesa. Lelo natuleibukisha ukuti uyu mulimo usanshamo ne cililishi. Nga tulelangulukilako abantu nge fyacitile Yesu, imitima yesu ikatulenga ukucita apo twingapesha ukubashimikilako imbila nsuma. (Mateo 22:37-39) Ni shani pa lwa kuba ne cililishi ku basumina banensu abalecula nelyo ukuloosha? Teti tundape ukulwala mu cipesha amano nelyo ukubuusha abafwa. Lelo kuti twalanga icililishi pa kuitendekelako ukucita fimo ukulanga ukuti natwangwako nelyo ukucitako fimo ifya kubaafwa.—Abena Efese 4:32.

“Tata, Mubalekelele”

16. Bushe ukuitemenwa kwa kwa Yesu ukwa kulekelela kwamoneke shani na lintu ali pa cimuti ca kucushiwilwapo?

¹⁶ Yesu alangishe ukutemwa kulya kwine fye Wishi ali na ko mu nshila na imbi—‘aalelekelela.’ (Amalumbo 86:5) Uku kuitemenwa ukulekelela kwamoneke na lintu aali pa cimuti ca kucushiwilwapo. Ilyo aleipaiwa imfwa ya museebanya, ne misomali naipoopelwa ku maboko na ku molu, cinshi Yesu alandilepo? Bushe abilikishe kuli Yehova ukuti akande abalemwipaya? Iyo, pa mashiwi alandile pa kulekelesha, pali na mashiwi Yesu atile: “Tata, mubalekelele; pantu tabeshibe ico balecita.”—Luka 23:34.b

17-19. Ni mu nshila nshi Yesu alangile ukuti alilekelele umutumwa Petro uwamukeene imiku itatu?

¹⁷ Napamo ica kumwenako ca kulekelela kwa kwa Yesu icifika sana pa mutima kuti camonwa ku fintu acitile ku mutumwa Petro. Takuli kutwishika ukuti Petro alitemenwe sana Yesu. Pa Nisani 14, pa bushiku bwa kupelako ubwa bumi bwa kwa Yesu, Petro amwebele ati: “Mwe Shikulu, ndi uwayango kuya na imwe ku cifungo na ku mfwa.” Lelo, ilyo papitile fye amaawala yanono, Petro alikeene imiku itatu ati taishibe Yesu! Baibolo itweba icacitike ilyo Petro alekaana pa muku walenga itatu ati: “E lyo Shikulu apilibwike, aloleshe Petro.” Pa kubipilwa nga nshi ku bukalamba bwa lubembu lwakwe, Petro “[afumine] pa nse, alilisha akalanda.” Ilyo Yesu afwile muli bulya bushiku, ulya mutumwa napamo alelanguluka ati, ‘Bushe Shikulu alindekelela?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Petro tapembelele pa nshita yalepa ku kwishiba. Yesu alibuushiwe pa lucelo lwa pa Nisani 16, kabili kwati pa bushiku bulya bwine, ailemoneka kuli Petro. (Luka 24:34; 1 Abena Korinti 15:4-8) Mulandu nshi Yesu ayangilwe sana ulya mutumwa uwamukeene icine cine? Napamo Yesu alefwaya ukulanga Petro ukuti acili alitemwikwa no kucindamikwa. Lelo Yesu alicitile na fimbi ku kulenga Petro eshibe co.

¹⁹ Ilyo papitile nshita, Yesu amoneke ku basambi pali Bemba wa Galili. Pali yi nshita, Yesu imiku itatu aipwishe Petro (uwakeene Shikulu wakwe imiku itatu) pa fintu Petro amutemwa. Pa numa ya muku walenga itatu, Petro ayaswike ati: “Mwe Shikulu, imwe mwaishiba fyonse; imwe mwaliishibo kuti nalimutemwa.” Cine cine, Yesu, uwaleishiba ifya mu mitima ya bantu, alishibe bwino bwino ifyo Petro amutemenwe. Lelo, Yesu apeele Petro ishuko lya kulandikisha ulwa kutemwa kwakwe. Kabinge, Yesu apeele Petro umulimo wa ‘kuliisha’ (NW) no ‘kucemo’ “twana twa mpaanga” Twakwe. (Yohane 21:15-17) Inshita imbi ku numa, Petro alipeelwe umulimo wa kushimikila. (Luka 5:10) Lelo nomba, ukulanga ukucetekela kwine kwine, Yesu amupeele umulimo ukalamba—uwa kusakamana abali no kusanguka abakonshi ba kwa Kristu. Ilyo papitile nshita inono, Yesu alaashile Petro ukuba pa ntanshi mu mibombele ya basambi. (Imilimo 2:1-41) Fintu Petro afwile ailulwikwe pa kwishiba ukuti Yesu alimulekelele kabili acili alimucetekele!

Bushe Mwalishiba “Ukutemwa kwa kwa Kristu”?

20, 21. Kuti twacita shani pa “kwishibo kutemwa kwa kwa Kristu” mu kufikapo?

²⁰ Cine cine, Icebo ca kwa Yehova cilondolola bwino ukutemwa kwa kwa Kristu. Lelo, cinshi tufwile ukucita pa kutemwa kwa kwa Yesu? Baibolo itucincisha “ukwishibo kutemwa kwa kwa Kristu ukwapesha amano.” (Abena Efese 3:19) Nga fintu tusambilile, Amalandwe yalembwa pa bumi bwa kwa Yesu no butumikishi yatusambilisha ifingi pa kutemwa kwa kwa Kristu. Lelo, fingi fyabamo mu “kwishibo kutemwa kwa kwa Kristu” mu kufikapo, te kusambilila fye ifyo Baibolo isosa pali wene.

²¹ Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ‘ukwishiba’ lipilibula ukwishiba “ukupitila mu kucita fimo, ukupitila mu kubelesha.” Nga twalanga ukutemwa nge fyacitile Yesu—ukuipusula ukwabula bukaitemwe ku kubombela bambi, ukuba ne cililishi no kubacitilako fimo, ukubalekelela ukufuma ku mitima yesu—ninshi kuti twaishiba bwino sana ifyo aleumfwa. Muli yi nshila, ukupitila mu kubelesha “[tuleshibo] kutemwa kwa kwa Kristu ukwapesha amano.” Kabili te kwesha ukulaba ukuti ilyo tulepala sana Kristu, e lyo tupalama sana kuli ulya untu Yesu apashenye ukwabula ukushako, e kutila Lesa wesu uwa kutemwa, Yehova.

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Mateo 9:35-38 Ni mu nshila nshi ikalamba Yesu aleikatilwa abantu inkumbu, nelyo ukuba ne cililishi, kabili ici cifwile ukutulenga ukucita nshi?

Yohane 13:34, 35 Mulandu nshi cacindamina ukuti tulelanga ukutemwa kwa kwa Kristu?

Abena Roma 15:1-6 Kuti twapashanya shani imitontonkanishishe ya kwa Kristu iya kubulwa bukaitemwe?

2 Abena Korinti 5:14, 15 Ukwishiba bwino no kutasha pa cilubula kulingile ukutulenga ukumona shani ifintu, ubuyo bwesu, ne mikalile yesu?

[Icikope pe bula 294]

“Atambalike ukuboko, amukumya”