ICIPANDWA 12

‘Balandile Ukwabula Umwenso Pantu Yehova Alibapeele Amaka’

Paulo na Barnaba bali-icefeshe, balishipikishe, kabili balishipile

Ili lyashi lifumine pa Imilimo 14:1-28

1, 2. Fintu nshi ifyacitika ilyo Paulo na Barnaba bali mu Lustra?

ABANTU mu Lustra bacita ifimfulunganya. Umwaume uwafyelwe uwalemana aletolauka fye ku nsansa pantu abaume babili abeni bamundapa. Icacitika capesha abantu amano, ica kuti shimapepo aletela aba baume babili ing’ana sha maluba pantu abantu baletontonkanya ukuti aba baume ni balesa. Ing’ombe ishilume shileng’onta no kufoofoota ilyo shimapepo wa kwa Seu alepekanya ukuti ashipaye. Paulo na Barnaba bakaanya shimapepo ukuti eipaya isho nama. Balepaula ifya kufwala fyabo no kutolokela mwi bumba kabili balapapaata abantu ukuti bebapepa. Ala calyafishe nga nshi ukulesha ibumba ukubapepa.

² Ilyo ifi fyacitika, abaYuda ba ku Antioke mu Pisidia na ba ku Antioke mu Ikonia bafika. Aba baYuda abalekaanya Paulo na Barnaba bababepesha ubufi bwa kapela makufi ica kuti ibumba na lyo lyabomfwila. Abantu abacilafwaya ukupepa abatumwa nomba bashinguluka Paulo no kumupoola amabwe ukufikila afwa icipuupu. Ilyo ubukali bwabo bwapwa, bakulila Paulo uo bacenene sana ku nse ya musumba pantu bamona kwati nafwa.

3. Fipusho nshi ifyo twalalandapo muli cino cipandwa?

³ Finshi fyaishilecitika pa numa lintu ici cintu ca kupapusha cacitike? Finshi bakabila ba mbila nsuma muli shino nshiku bengasambilila ku fyacitikile Barnaba na Paulo, na ku fyo abena Lustra bayalukile aba baume? Kabili bushe baeluda kuti bacita shani pa kupashanya ifyo Barnaba na Paulo bacitile, abaume aba cishinka abatwalilile “ukulanda ukwabula umwenso pantu Yehova alibapeele amaka”?—Imil. 14:3.

“Ibumba Ilikalamba . . . Lyalitetekele” (Imil. 14:1-7)

4, 5. Mulandu nshi Paulo na Barnaba bailile ku Ikonia, kabili ilyo bali kulya cinshi cacitike?

⁴ Tapapitile sana inshita ukutula apo Paulo na Barnaba babatamfishe mu musumba wa bena Roma uwa Antioke ku Pisidia. Ici cacitike lintu abaYuda abalekaanya abatumwa bafundawile abantu no kubalenga ukwimina abatumwa. Mu nshita ya kuti bafuupulwe pa fyabacitikile, aba baume babili ‘bakuntile ulukungu ku makasa yabo,’ ukukuntila abantu ba mu musumba abashakutike ku mashiwi yabo. (Imil. 13:50-52; Mat. 10:14) Ukwabula ukukansana na bo Paulo na Barnaba bafumine mu musumba no kulekela Lesa ukuti e ukabapingula. (Imil. 18:5, 6; 20:26) Aba bamishonari babili bali fye aba nsansa kabili balitwalilile no bulendo bwabo ubwa kushimikila. Ilyo baendele amakilomita 150 ukulola lwa ku kabanga bafikile pa mulundu uwabatama uwaba pa kati ka mpili sha Taurus ne sha Sultan, kabili umushili wa pali uyu mulundu walikwete sana umufundo.

⁵ Pa kubalilapo fye Paulo na Barnaba bafikile mu Ikonia umwaileikala abaGriki abalekonka sana intambi shabo, kabili uyu musumba wali ukalamba sana pa misumba yonse iya bena Roma mu citungu ca Galatia.a Muli uyu wine musumba e mwaleikala abaYuda abalumbuka nga nshi e lyo na Bena fyalo abengi nga nshi abasangwike abaYuda. Nga filya fine Paulo na Barnaba balecita lyonse, ilyo bafikile baingile mwi sunagoge no kutendeka ukushimikila. (Imil. 13:5, 14) ‘Balilandile bwino sana ica kuti ibumba ilikalamba ilya baYuda na baGriki lyalitetekele.’—Imil. 14:1.

MU MUSUMBA WA IKONIA E MWALEIKALA ABENA FRUGIA

Umusumba wa Ikonia wali pa mulundu uwabatama uwakwete sana umufundo na menshi ayengi. Uyu musumba wabelele pa ncende apapitile imisebo ibili umwalepita sana aba makwebo. Iyi misebo yaile ku Siria na Roma e lyo na Grisi, ukusanshako fye ne citungu ca Asia icali mu Roma.

Mu Ikonia balepepa lesa mwanakashi Cybele, uo abena Frugia baletila alepeela ubufyashi. Mu kupepa kwabo balesanshamo ne fintu ifyo abaGriki balebomfya pa kupepa lintu balefwaya ukuti abantu bonse balelanda ululimi lwabo no kukonka intambi shabo. Mu 65 B.C.E., abena Roma batendeke ukutungulula uyu musumba, kabili mu nshita ya batumwa uyu musumba waishileba uukalamba nga nshi, amakwebo yaleenda bwino sana kabili mwali sana no bulimi. Nangu ca kuti mu musumba wa Ikonia mwaleikala abaYuda abakwete sana amaka pa bantu, cimoneka kwati abena Ikonia balitwalilile ukukonka sana intambi sha ciGriki. Na kuba, ilyashi lya mwi buuku lya Imilimo lilanda ukuti abaYuda na “baGriki” baleikala muli uyu musumba.—Imil. 14:1.

Ikonia yali pa kati ka musumba wa Lukaonia no musumba wa Frugia ifyali mu citungu ca Galatia. Abantu bamo abalembele amalyashi ya kale, ukusanshako na Cicero na Strabo baleita umusumba wa Ikonia ati musumba wa bena Lukaonia, kabili nga kukonka fye apo wabelele, uyu musumba wali mu Lukaonia. Lelo ibuuku lya Imilimo lyena litila umusumba wa Ikonia te musumba wa Lukaonia umo balelanda ululimi lwa “cina Lukaonia.” (Imil. 14:1-6, 11) Uyu e mulandu uo abalengulula Baibolo balandile ukuti ibuuku lya Imilimo talyalungika. Nangu cibe fyo, mu 1910 abashula ifya kushulashula basangile ifipapatu mu musumba apalembelwe ukuti ululimi lwa ciFrugia balelubomfya mu Ikonia pa myaka 200 ninshi Paulo na Barnaba balitandalila kale ulya musumba. Kanshi uwalembele ibuuku lya Imilimo talubile pa kulanda ukuti umusumba wa Ikonia tawali pa misumba iyali mu Lukaonia.

6. Mulandu nshi Paulo na Barnaba balefikila abantu pa mitima ilyo balesambilisha, nga ifwe kuti twacita shani ifyo bacitile?

⁶ Mulandu nshi ifyo Paulo na Barnaba balandile fyafikile abantu pa mutima? Ni co Paulo alishibe sana Amalembo, kabili mu kucenjela alandile pa fyalembelwe mu malyashi ya kale, pa masesemo, kabili alandile na pa Mafunde ya kwa Mose pa kuti ashinine abantu ukuti Yesu ali e Mesia uwalailwe. (Imil. 13:15-31; 26:22, 23) Ifyo Barnaba na o alandile fyalimoneke fye ukuti alipoosele amano ku bantu abo alelandako. (Imil. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Bonse babili tabashintilile pa mano yabo, lelo balilandile “pantu Yehova alibapeele amaka.” Bushe kuti mwapashanya shani balya bamishonari ilyo muleshimikila? Ni pa kucita ifyakonkapo: Mufwile ukwishiba bwino Icebo ca kwa Lesa. Saleni Amalembo ayengafika abo mulelandako pa mutima. Moneni ifyo mwingacita pa kuti mwingasansamusha abo muleshimikilako. Kabili lyonse ilyo mulesambilisha mulebomfya Icebo ca kwa Yehova, mwilabomfya amano yenu.

7. (a) Bushe imbila nsuma kuti yalenga abantu ukucita cinshi? (b) Nga ca kutila ulupwa lwenu lwalyakanikana pa mulandu wa kuti mwalipokelela imbila nsuma, finshi ifyo mufwile ukulaibukisha?

⁷ Lelo te bonse mu Ikonia abalefwaya ukumfwa ku fyo Paulo na Barnaba bali no kusosa. Luka alanda na kabili ukuti, “abaYuda abashatetekele bafundawile abena fyalo no kubalenga ukwimina aba bwananyina.” Paulo na Barnaba bamwene ukuti tabafwile ukufuma mu musumba, bafwile ukucitapo cimo ku kucingilila imbila nsuma, e mulandu wine “bapoosele inshita iikalamba ukulanda ukwabula umwenso.” Ici calengele ukuti ‘ibumba lya mu musumba lyakanikane, bamo baikuminishe ku baYuda lelo bambi ku batumwa.’ (Imil. 14:2-4) Na muno nshiku abantu balacita cimo cine ilyo baumfwa imbila nsuma. Imbila nsuma ilalenga bamo ukwikatana; lelo bambi nabo ilabalekanya. (Mat. 10:34-36) Nga ca kuti ulupwa lwenu lwalyakanikana pantu mwalipokelela imbila nsuma, ico mufwile ukulaibukisha ca kuti abalemukaanya ilingi line bacite fyo ukwabula ukwishiba bwino ifishinka nelyo pa mulandu wa bufi abantu bamubepesha. Imibele yenu iisuma ikalenga abantu bakeshibe ukuti balemubepesha fye ubufi, kabili mu kupita kwa nshita kuti baleka ukumukaanya.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.

8. Mulandu nshi uo Paulo na Barnaba bafumine mu Ikonia, kabili cinshi twingasambililako ku fyo bacitile?

⁸ Ilyo papitile inshita, bakakaanya abali mu Ikonia bapangile ukupoola Paulo na Barnaba amabwe. Ilyo aba bamishonari babebele ifyo bakakaanya balepanga ukucita, basalilepo ukufuma mu musumba ukuyashimikila ku fifulo fimbi. (Imil. 14:5-7) Na lelo line, bakabila ba Bufumu balacita cimo cine. Ilyo abantu batubepesha ubufi, tulalanda ukwabula umwenso. (Fil. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Nomba nga ca kutila abantu balepanga ukutucena, tatufwaya ukubika ubumi bwesu nelyo ubwa Bena Kristu banensu mu kapoosa mweo.—Amapi. 22:3.

‘Pilibukileni Kuli Lesa wa Mweo’ (Imil. 14:8-19)

9, 10. Bushe umusumba wa Lustra wabelele kwi, kabili finshi twingalanda pa bantu abaleikalamo?

⁹ Paulo na Barnaba baile ku Lustra umusumba uwaletungululwa na bena Roma. Ukufika kuli uyu musumba paba amakilomita nalimo 30 ukulola lwa ku masamba ya Ikonia. Abena Lustra baleumfwana sana na bena Antioke aba mu Pisidia, lelo mu Lustra tamwaleikala abaYuda abalumbuka sana nga filya mu Antioke wa mu Pisidia mwali. Nangu ca kuti abekala musumba balelanda iciGriki, ululimi lwabo lwali ciLukaonia. Apo mu musumba tamwali amasunagoge, Paulo na Barnaba baile mu kushimikila pa cifulo apalesangwa abantu abengi. Ilyo Petro ali mu Yerusalemu, aundepe umwaume uwafyelwe uwalemana. Mu Lustra, Paulo na o alyundepe umwaume uwafyelwe icilema. (Imil. 14:8-10) Pa mulandu wa cipapwa ico Petro acitile, abantu abengi batendeke ukupepa Lesa. (Imil. 3:1-10) Lelo ilyo Paulo acitile icipesha mano abantu tabatetekele nga filya cali kuli Petro.

¹⁰ Nge fyo tulondolwele ku ntendekelo ya cino cipandwa, ilyo umwaume uwalemana atolweke no kutendeka ukwenda, abalepepa balesa ba bufi mu Lustra apo pene fye batile aba bantu ni balesa. Baitile Barnaba ati Seu, umukalamba wa balesa, e lyo baitile Paulo ati Herme, umwana mwaume wa kwa Seu uwalelandilako balesa. (Moneni akabokoshi akaletila “Mu Lustra E Mwali Abalepepa Seu na Herme.”) Lelo Barnaba na Paulo, bakoselepo fye ukweba abantu ukuti te maka ya balesa ba bufi ayalengele ukuti balande no kucita ifyo bacitile, lelo ni Yehova, Lesa uwa cine, e wabapeele amaka.—Imil. 14:11-14.

MU LUSTRA E MWALI ABALEPEPA SEU NA HERME

Umusumba wa Lustra wali mu mukonko uwali ukutali sana ne misebo iikalamba. Kaisare Augusti aebele abena Roma ukulaangalila uyu musumba, kabili awinike ukuti Julia Felix Gemina Lustra. Abashilika abali muli uyu musumba bapeelwe umulimo wa kucingilila icitungu ca Galatia ku bantu abaleikala mu mpili. Kanshi abaletungulula uyu musumba baletungulula filya fine fye abena Roma baletungulula imisumba yabo, kabili balebeta amashina ya ciLatini ukulingana ne milimo balebomba. Nomba nangu cibe fyo, abena Lustra balekonka sana intambi shabo isha cina Lukaonia ukucila isha bena Roma kabili na bantu abengi aba mu Lustra abo balandapo mwi buuku lya Imilimo balelanda icina Lukaonia.

Pa fintu ifyo abashula ifya kushulashula basanga mu musumba wa Lustra uwaliko kale, paliba ifipapatu apalembwa ukuti “shimapepo Seu” e lyo ne cipasho ica kwa lesa Herme. Kabili muli iyi yine ncende balisangamo no lufuba apo baaletuulila amalambo kuli Seu na Herme.

Ovid umwina Roma umwaume uwalelemba imishikakulo mu myaka ya ba (43 B.C.E. ukufika ku 17 C.E.) alilandilepo na fimbi pe buuku lya Imilimo. Ovid atila balesa ba bena Roma, Jupiter na Mercury, abo abaGriki baleita ati Seu na Herme, balitandalile umusumba wa Frugia uwaba mu mpili kabili babepekeshe ukuba abantu. Baleya ku mayanda ya bantu ayalekanalekana pa kuti babatangate, lelo takwali nangu umo uwabapokelele. Kwali fye abakote babili, abalume na bakashi, ababapokelele mu kayanda kabo akanono. Amashina yabo ni Philemon na Baucis. Seu na Herme basangwile ing’anda ya balya bakote ukuba itempele ilyakuulilwe na mabwe e lyo na golde pantu balibapokelele. Babikile shikulubantu na nakulubantu pali bushimapepo na bunamapepo. Kabili balyonawile amayanda ya balya abakeene ukubapokelela. Icitabo ca The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting citila: “Nga ca kuti abena Lustra baibukishe ulushimi lwa musango yu ilyo bamwene Paulo na Barnaba baundapa umwaume uwalemana, kanshi te kuti tupape ico balefwaila ukupokelela Paulo na Barnaba e lyo no kubatuulila amalambo.”

Paulo na Barnaba balelesha abantu mu Lustra ukubapepa. Ibumba lilelisha inyimbo, balepekanya amalambo, no kufukamina aba baume babili. — “Mutaluke kuli ifi fintu ifya fye no kupilibukila kuli Lesa wa mweo, uwapangile umuulu na pano isonde na bemba na fyonse ifyabamo.”—Imilimo 14:15

11-13. Finshi Paulo na Barnaba balandile ku bena Lustra? (b) Lisambililo nshi twingasambililako ku mashiwi Paulo na Barnaba balandile?

¹¹ Te mulandu ne fyabacitikile, Paulo na Barnaba balifwaileko inshila iisuma iya kulandilamo kuli balya bantu pa kuti babafike pa mutima. Luka alembele inshila iisuma iyo aba baume babomfeshe pa kushimikila imbila nsuma ku bantu abashali Abena Kristu. Taleni tontonkanyeni pa fyo Paulo na Barnaba balandile bwino kuli balya bantu, batile: “Mwe baume mwe, cinshi mulecitila ifi? Na ifwe bene tuli bantu fye nga imwe, kabili tulemubilila imbila nsuma, pa kuti mutaluke kuli ifi fintu ifya fye no kupilibukila kuli Lesa wa mweo, uwapangile umuulu na pano isonde na bemba na fyonse ifyabamo. Mu nkulo ishapita asuminishe inko shonse ukuya mu nshila sha shiko, nelyo tailekele fye ukwabula ubushininkisho pantu acitile icisuma, pa kumupeela imfula ukufuma mu muulu ne nshita sha kutwala ifisabo, ukumupeela ifya kulya ifingi no kulenga imitima yenu ukusangalala.”—Imil. 14:15-17.

¹² Bushe finshi twingasambilila kuli aya mashiwi ayashaiwamina? Ica kubalilapo fye, Paulo na Barnaba tabaleimona ukuti balicilile abantu abo balelandako. Tabaleimona akantu, lelo, balandile ukuti tabacilile abasenshi abo balelandako. Ca cine, Paulo na Barnaba balipokelele umupashi wa mushilo kabili balilubwilwe ku fisambilisho fya bufi. Na kabili bali ne subilo lya kuteka pamo na Kristu. Lelo balishibe ukuti abena Lustra nabo bene kuti bapokelela ifya bupe fimo fine nga balakonka Kristu.

¹³ Bushe tufwile ukumona shani abo tushimikilako? Bushe tubamona ukuti twalilingana nabo? Ilyo tuleafwa bambi ukwishiba icine caba mu Cebo ca kwa Lesa, tatufwile ukufwaya baletupeela sana umucinshi, lelo tufwile ukucita ifyo Paulo na Barnaba bacitile. Tufwile ukucita nga fintu Charles Taze Russell acitile, uwaishibe sana ukusambilisha kabili uwaleangalila umulimo wa kushimikila ku kupwa kwa ba 1800 na ku kutendeka kwa ba 1900. Talefwaya abantu ukumupeela sana umucinshi. Alembele ukuti: “Tatulefwaya abantu ukulatupeela sana umucinshi nelyo ukututasha sana pa fyo tulelemba; na kabili tatulefwaya abantu ukulatwita ukuti baReverend nelyo baRabi.” Munyinefwe Russell ali uwaicefya sana nga filya fine Paulo na Barnaba bali. Na ifwe bene tufwile ukuicefya, ico tufwaya ilyo tuleshimikila te kunonka umucinshi, lelo kwafwa abantu ukwishiba “Lesa wa mweo.”

14-16. Masambililo nshi na yambi yabili ayo twingasambilila ku fyo Paulo na Barnaba balandile ku bena Lustra?

¹⁴ Natulande pe sambililo lyalenga bubili ilyo twingasambilila ku fyebo Paulo na Barnaba balandile. Aba baume balealula ifyebo balelanda ukulingana na bantu basanga. Abena Lustra tabaishibe sana Amalembo nelyo tabayeshibe nangu fye panono kabili tabaishibe ne fyo Lesa aleumfwana no luko lwa bena Israele. Tabali kwati baYuda na Bena fyalo abasangwike abaYuda abaleikala mu Ikonia abaishibe bwino Amalembo. Nangu cibe fyo abantu abo Paulo na Barnaba balelandako bali balimi. Mu Lustra mwali imiceele iisuma nga nshi kabili umushili wali no mufundo. Abantu balemona imibele ya kwa Kabumba ilyo kwaleba inshita ya kulobolole fisabo, kabili balya bamishonari balandile pali iyi nshita ya kulobolola ifisabo iyo abantu baishibe, ukubalenga ukumfwikisha ico balelandapo.—Rom. 1:19, 20.

¹⁵ Bushe na ifwe kuti twayalula ifyebo tulelandapo ukulingana na bantu twasanga? Nangu cingatila umulimi kuti abyala umusango umo wine uwa mbuto mu mabala yakwe ayalekanalekana, afwile ukupusanya inshila alebomfya pa kupekanya umushili. Umushili umo kuti waba uwanaka kabili bwangu bwangu imbuto kuti shamena. Lelo umushili umbi, umulimi afwile ukubombesha sana pa kuupekanya. Na ifwe tubyala imbuto shimo shine. Ishi mbuto, bukombe bwa Bufumu ubwaba mu Cebo ca kwa Lesa. Lelo nga twacita ifyo Paulo na Barnaba bacitile, tukalafwaya ukwishiba ifyo abantu tuleshimikilako bali, kabili tukalafwaya no kwishiba ifyo basuminamo. Lyena nga twaishiba ifi, tukeshiba ifyo tukalanda ubukombe bwa Bufumu kuli bena.—Luka 8:11, 15.

¹⁶ Kuti twasambilila isambililo ilyalenga butatu ku fyacitile Paulo, Barnaba e lyo na bena Lustra. Te mulandu ne fyo twingabombesha, limo imbuto tubyala kuti bashisompola nelyo kuti shaponena pa mabwe. (Mat. 13:18-21) Nga cabe fyo, tamufwile ukuipeela umulandu. Paulo acinkwileko abasambi mu Roma ukuti, “ifwe bonse umo umo [ukusanshako na bantu tulanshanya nabo Icebo ca kwa Lesa] tukalubulula kuli Lesa.”—Rom. 14:12.

“Babapeele Kuli Yehova” (Imil. 14:20-28)

17. Ilyo Paulo na Barnaba bafumine ku Derbe, ni kwi baile, kabili mulandu nshi bailile uko?

¹⁷ Pa numa lintu bakuliile Paulo ku nse ya Lustra ilyo bamwene kwati nafwa, abasambi balishile no kumushinguluka kabili alimine, aile mu musumba no kulaala mulya mwine. Ubushiku bwakonkelepo Paulo na Barnaba baimine ulwendo ukuya ku Derbe, apali amakilomita 100. Pali ulu lwendo Paulo afwile alekalipwa sana pantu papitile fye amaawala yanono ukutula apo bamupoolele amabwe. Nomba nangu cibe fyo, ena pamo na Barnaba balishipikishe kabili ilyo bafikile mu Derbe ‘balengele abantu abengi ukuba abasambi.’ Nomba mu nshita ya kuti babomfye inshila ya kuputwila ukubwelelamo ku Antioke ku Siria uko baleikala, “babweleele ku Lustra na ku Ikonia, na ku Antioke [mu Pisidia].” Mulandu nshi bailile uko? Balefwaya ‘ukukosha imitima ya basambi, ukubakoselesha ukwikalilila mu citetekelo.’ (Imil. 14:20-22) Ala ifyo aba baume bacitile fyaliweme nga nshi, e fyo na ifwe tufwile ukucita! Babikile sana amano ku cilonganino ukucila ukubika amano ku fyo balefwaya. Bakangalila benda na bamishonari muno nshiku nabo balacita cimo cine.

18. Bushe ciba shani pa kusala abakalamba?

¹⁸ Paulo na Barnaba balikoseleshe abasambi ku fyo bacitile ne fyo balandile, kabili babasonteele na “bakalamba mu cilonganino cimo na cimo.” Nangu ca kuti Paulo na Barnaba ‘batuminwe no mupashi wa mushilo’ pali ubu bulendo bwa bumishonari, na lyo line pa ‘kupeela [abakalamba] kuli Yehova,’ balipepele kabili balilekele no kulya. (Imil. 13:1-4; 14:23) Na lelo line e fyo ciba. Ilyo baeluda balesala abafwile ukusontwa, intanshi balapepa no kumona nga munyinefwe uo balesala nafikapo pa milingo iyaba mu Malembo. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9) Tabasala munyinefwe pa mulandu fye wa kuti aliba mu cilonganino pa nshita ntali. Lelo imilandile yakwe ne mibele yakwe e lyo ne fyo abantu bamwishiba e fikalanga ifyo atungululwa no mupashi wa mushilo. Nga ca kuti nafika pa milingo iyo Amalembo yalanda ukuti e fyo bakangalila bafwile ukuba, e lyo bakamusala ukuba kacema wa mpaanga.—Gal. 5:22, 23.

19. Finshi baeluda baishiba ukuti e fikabacitikila pa fyo basunga icilonganino, kabili finshi bacita ukupashanya Paulo e lyo na Barnaba?

¹⁹ Baeluda balishiba ukuti Lesa akabapingula pa fyo basunga icilonganino. (Heb. 13:17; 1 Pet. 5:1-3) Nga filya Paulo na Barnaba balecita, baeluda nabo e baba pa ntanshi mu mulimo wa kushimikila. Ifyo balanda filakoselesha abasambi banabo. Kabili babika sana amano ku cilonganino ukucila ukubika amano ku fyo balefwaya.—Fil. 2:3, 4.

20. Bushe tunonkelamo shani mu kubelenga pa fyo bamunyinefwe batwalilile ukubomba umulimo ukwabula ukuleka?

²⁰ Mu kulekelesha ilyo Paulo na Barnaba babweleele ku Antioke ku Siria uko baleikala muli bumishonari bwabo, bashimike “ifingi ifyo Lesa acitile muli bena, no kuti alengele abena fyalo ukutetekela.” (Imil. 14:27) Nga tulebelenga pa fyo bamunyinefwe ba Bwina Kristu batwalilile ukubomba umulimo ukwabula ukuleka ne fyo Yehova alebapaala pa kubombesha kwabo, na ifwe bene tukakoshiwa ukutwalilila ‘ukulanda ukwabula umwenso pantu Yehova alitupeela amaka.’

a Moneni akabokoshi akaleti “Mu Musumba wa Ikonia E Mwaleikala Abena Frugia.”