Ukupilibuka kwa kwa Konstantino—Kuli Cinshi?
UKUPILIBUKA kwatungwa ukwa kwa kateka wa ciRoma Konstantino kwalisekesha pa nshita ntali abasambi ba butotelo. Ukulingana ne calembwa cakwe cine, pa bushiku bwatangilile ubulwi mu 312 C.E., ubo acimfishe, Konstantino umusenshi amwene icimonwa ca musalaba mu kuba no mucincisho wa kuti: “Muli ci [icishibilo] cimfya.” “Apilibwilwe” mu kwipipa pa numa (mu 313 C.E.) no kuleta impela ku kupakaswa kwa Abena Kristu mu buteko bwa ciRoma. Konstantino akoseleshe umusango walipo uwa buKristu pamo ngo butotelo bwa Buteko, kabili anyantukile fye na mu kukansana kwe calici ukwa mu kati. Nangu cibe fyo, na kabili acitile incitilo isho ishalengele ukutwishika bucine bwa kupilibuka kwakwe kabili tabatishiwe ukufikila fye pa ntanshi fye ya mfwa yakwe imyaka imo 24 pa numa.
Mu cipande ca muli Bible Review, uusambilile ifya ndalama kabili uwasambilishisha ififundisho fya butotelo Stanley A. Hudson asokolwele ifyo ukupange ndalama ukwatendekwe mu kati ka kuteka kwa kwa Konstantino kwasangwilile ifyebo fimo ifya kucebusha pali ili lyashi. Ukufika pa nshita ya kwa Konstantino, cali icaseeka ku ndalama sha ciRoma ukulondolola imilungu yalumbuka iya ciRoma. Lelo Hudson acitile lipoti ukuti pa numa ya kupilibuka kwa kwa Konstantino, imitwe ya malyashi ya cisenshi yamoneke mu kucepelako—mu kuba no kufumishiwako kumo. Indalama shilondolola Sol, lesa kasuba—uwatemwikilwe uwa kwa Konstantino—yalipangilwe bwino bwino. Mulandu nshi?
Hudson atungenye ukucitikako kubili. Ukwa kubalilapo, ukupilibuka kwa kwa Konstantino kuti pambi kwali ukwa panono panono—te mulandu ne cimonwa cakwe ica kusungusha. Nelyo Konstantino pambi mu cituntulu alisankenye Sol na Yesu. Syncretism (ukusankanya imisango yapusanapusana iya fisumino) takwaba ukushili kwa lyonse nangu ni lelo. Ku ca kumwenako, mu Latin America, umulungu wanakashi uwa pa ntanshi ya Columbia Pacha-Mama na Tonantzin ficili filapepwa pe samba lye shina lya kwa Nacisungu Maria. Mu nshila imo ine, Konstantino kuti pambi apepele Sol pe samba lye shina Yesu.
Ukusankanya kwa misango yapusanapusana iya fisumino ukwa musango yo kuti kwalondolola umulandu ubushiku bwalenga 25 ubwa December, ‘ubushiku bwa kufyalwa ubwa kwa kasuba ushingacimfiwa,’ bwasalilwe pamo ngo bushiku bwa kusefya ukufyalwa kwa kwa Yesu. Kuti na kabili catwaafwa ukumona umulandu pa ndalama yapangilwe ku kusefya imfwa ya kwa Konstantino pabela ifilembo fya “DV Constantinus” (“Konstantino wa Bulesa”). Ici cilanga ukuti, te mulandu no kupilibuka kwakwe no lubatisho lwa mu kupelako, Konstantino amwenwe nga lesa pa numa ya mfwa yakwe, kwati fintu bakateka ba cisenshi aba mu kubangilila bamwenwe.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 7]
The Metropolitan Museum of Art. Bequest of Mrs. F. F. Thompson, 1926 (26.229)