Bushe Ulatesekesha Cintu Lesa Acita?

“Umuntu nga atemwo kunkonka, aikanye umwine, asende ne [cimuti ca kucushiwilwapo, “NW”] cakwe ubushiku no bushiku, alenkonka.”—LUKA 9:23.

1. Fya bupe nshi fimo ifya kupapusha fintu Lesa apayanya?

TWALILYE misha ya bumi bwesu kuli Lesa. Nga ca kuti tabumbile umutundu wa buntunse, nga tatwabalile atufyalwa. Lelo Lesa abumbile ukucila pa bumi. Alitupangile pa kuti twingaba na maka ya kuipakisha ifintu ifingi: ukununkila kwa ca kulya, ukukaba kwa kubalika kwa kasuba, iciunda ca nyimbo, ukupembesula kwa kasuba ka muli shinde, ukubondoka kwa kutemwa. Nelyo fye ukucilapo, Lesa atupeele umuntontonkanya no kufwaisha kwa kusambilila pa lwa wene. Apuutilemo Baibolo, iitupeela ukutungulula kutuntulu, ilanga ifya kwikala ubumi bwakwatishe nsansa, kabili ipayanya isubilo lya kwikala kuli pe na pe mu calo cakwe icipya icalungama. Lesa na kabili apayanya umupashi wakwe uwa mushilo, ukwafwilisha kwa cilonganino ca cikaya, na baume bakalamba na banakashi abakwato kutemwa abengatwaafwa ukutwalilila abakosa mu mulimo wakwe.—Ukutendeka 1:1, 26-28; 2 Timote 3:15-17; AbaHebere 10:24, 25; Yakobo 5:14, 15.

2. (a) Cintu nshi icapulishamo Lesa atucitila? (b) Bushe kuti twanonke pusukilo ukupitila mu milimo?

² Mu kulunda kuli ifyo fyonse, Lesa atumine Umwana wakwe ibeli ku kutweba ifingi pa lwa cintu Wishi enekela kuli ifwe no kupayanya “ukulubuka” ku uuli onse uukapokelela kwene. (Abena Efese 1:7; Abena Roma 5:18) Ulya mwana, Yesu Kristu, atile: “Lesa atemenwe nga nshi icalo, ica kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uwatetekela muli wene eonaika, lelo akwate ubumi bwa muyayaya.” (Yohane 3:16, King James Version) Ipusukilo lyalengelwe ukubako pa mulandu wa cilya cilubula lya mutengo wapatali nga nshi ica kuti takuli inshila nelyo fye imo intu uuli onse engaba na maka ya kubombelamo imilimo ku kunonka lyene, mu cishinka te milimo iyacitilwe kale pe samba lya Malango ya kwa Mose. Muli ifyo, Paulo alembele ukuti: “Umuntu talungamikilwa ku kubombe fisosa Amalango, kano ku kutetekela kwa kuli Yesu Kristu.”—Abena Galatia 2:16; Abena Roma 3:20-24.

Icitetekelo ne Milimo

3. Cinshi Yakobo asosele pa lwa citetekelo ne milimo?

³ Ipusukilo lisa ukupitila mu citetekelo, lelo icitetekelo no kutesekesha kwa conse cintu Lesa acita filingile ukutusesesha ku ncitilo. Cilingile ukutusesesha ku kucite fintu ifyo ifilanga icitetekelo cesu. Munyina citika wa kwa Yesu Yakobo alembele ukuti: “Icitetekelo, nga tacakwata milimo cabe cafwa icine.” Mu kulundako atile: “Unange icitetekelo cobe ukwabule milimo, na ine ndekulangile citetekelo ku milimo yandi.” Yakobo asonteleko ukuti nelyo fye fiwa “fyatetekela, no kututuma,” lelo ukwabulo kutwishika ifiwa tafibomba imilimo ya bukapepa. Abrahamu, pa lubali lumbi, akwete fyonse fibili icitetekelo ne milimo. “Icitetekelo cabombele pamo ne milimo yakwe, na ku milimo e ko icitetekelo calengelwe ukufikapo.” Yakobo abwekeshepo ukuti: “Icitetekelo icabule milimo ninshi califwa.”—Yakobo 2:17-26.

4. Cinshi Yesu asosele ukuti abo abafwayo kumukonka balingile ukucita?

⁴ Yesu na o wine alangile ukucindama kwa milimo yalungama, ukusoso kuti: “Ulubuuto lwenu lengeni lubalikile ku cinso ca bantu, ukuti bamone imilimo yenu iisuma, no kucindika Shinwe wa mu mulu.” “Umuntu nga atemwo kunkonka, aikanye umwine, asende ne [cimuti ca kucushiwilwapo, NW] cakwe ubushiku no bushiku, alenkonka.”a Nga ca kuti ‘twaikanya’ fwe bene, tulekelako ukusalapo kwa pa lwesu ukwingi ukwa nshila ya bumi. Twishibo kuti twalilye misha pa cili conse kuli Lesa, e co tuipeela fwe bene kuli wene nga basha bakwe, ukufwaya ukusambilila no kucita ukufwaya kwakwe, nge fyacitile Yesu.—Mateo 5:16; Luka 9:23; Yohane 6:38.

Ubumi Bwalyambukilwa

5. (a) Cinshi Petro alangile icilingile ukwambukila inshila yesu yonse iya bumi? (b) Milimo nshi iyawama intu atashishe?

⁵ Petro asonteleko kuti “umulopa uwafinisha” uwa kwa Kristu, uwapeelwe pa mulandu wesu, wa mutengo wapulamo nga nshi ica kuti ukutesekesha kwesu kuli wene kulingile ukumoneka mu nshila yesu yonse iya bumi. Umutumwa atantike ifintu ifingi ifyo ukutesekesha kwesu kulingile ukutucincisha ukucita. Afundile ukuti: “Talusheni ububi bonse.” “Fulukeni ishiba lya bumupashi ilyabulo bucenjeshi.” “[Londololeni, NW] ifya bulumba fya wamwitile ukuti mufume mu mfifi mwingile mu lubuuto lwakwe ulwapesha amano.” “Ataluke ku bubi no kucite cisuma.” “Ukuisosela kuli onse uwingamulubulwisha pa kucetekela ukuli muli imwe.” “[Mwiikala] no mweo kabili mu mubili ku kucito lunkumbwa lwa buntu, lelo ku kucito kufwaya kwa kwa Lesa.”—1 Petro 1:19; 2:1, 2, 9; 3:11, 15; 4:2.

6. (a) Ni shani fintu Abena Kristu ba mu mwanda uwa myaka wa kubalilapo balangile icitetekelo cabo? (b) Ca kumwenako nshi ici cilingile ukutwimikila?

⁶ Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo balangishe icitetekelo cabo. Cayalwile imimonekele yabo no buntu bwabo, ukubakuntila ku kuleta ubumi bwabo mu kumfwana no kufwaya kwa kwa Lesa. Baliculile ukuululwa, ukupoolwa amabwe, ukupumwa, ukubikwa mu cifungo, kabili nelyo fye imfwa ukucila ukutoba icitetekelo cabo. (Imilimo 7:58-60; 8:1; 14:19; 16:22; 1 Abena Korinti 6:9-11; Abena Efese 4:22-24; Abena Kolose 4:3; Filemone 9, 10) Kalemba wa malyashi ya kale uwaishibikwa uwa ciRoma Tacitus, uwafyelwe mupepi na 56 C.E., asosa ukuti Abena Kristu “bashamine ulubingu no kupya, ku kubomba nge cengelo ca bushiku, lintu ulubuuto lwa kasuba lube nalupwa.” Nalyo line tabapungaile!—The Annals, Book XV, paragrafu 44.

7. Ni mu mibele nshi abantu bamo pambi bengaisangamo abene beka?

⁷ Mu filonganino fimo kuti pambi wasangamo abantu abasangwa ku kulongana pa myaka iingi. Balitemwa ukuteyanya kwa kwa Yehova, batontonkanya ukuti abantu bakwe e bawamisha abo babala abakumanyapo, balicita ukulandapo kwawama pa lwa cine, balapokololako icine ku ba ku nse. Lelo icintu cimo ciminina mu nshila yabo, icintu cimo cilabalenga ukukwinda. Tabatala ababuula ulutampulo lwawama ulo abo 3,000 babuulile pa bushiku bwa Pentekoste, ulo umwina Etiopia wasumina aipwishepo, nelyo ulo Anania acincishe Sauli ukubuula bwangu bwangu fye lintu ulya uwali kale kapakasa ailwike ukuti Yesu mu cituntulu aali e Mesia. (Imilimo 2:41; 8:36; 22:16) Cinshi cabulila mu ba musango uyo ilelo? Mulandu nshi tababuulila ulutampulo ulo Baibolo ita “ukulomba kampingu musuma kuli Lesa”? (1 Petro 3:21) Nga ca kuti waisanga we mwine weka muli iyi mibele—ukwishibe cine lelo ukushimunuka ukucita icintu cimo pa lwa cene—mona ici cipande nge capekanishiwa iwe ukufuma ku kutemwa kwaibela.

Ukucimfya Ifipindami fya Kuya ku Lubatisho

8. Nga ca kuti tawabala auba umusambi musuma, cinshi cingaba e nshila ya mano iya kubuula nomba?

⁸ Cinshi cingeminina mu nshila yobe? Icipande cifumineko calangile ukuti bamo kuti pambi basanga isambililo lya pa lwabo ukuba ni mpika. Lesa atupeele imintontonkanya ya kupapusha, kabili alatwenekela ukubomfya yene mu kumubombela. Abantu bamo abashaishibe nelyo fye ukubelenga baliibikilisheko kuli uyo mulimo pa kuti basambilile ifyafulilako pa lwa kwa Lesa ne mifwaile yakwe. Ni shani pa lwa iwe? Nga ca kuti walishiba kale kale ukubelenga, bushe mu cituntulu ulasambilila, nge fyacitile abena Berea, “balefwayafwaya mu malembo akasuba na ’kasuba” ku kumona nga ca kuti ifi fintu ni fyo fine? Bushe walipansa “ubufumo no kulepa no kusansama no kushika” ifya cine? Bushe waliimba mu kushika kwakumanina mu Cebo ca kwa Lesa? Bushe walisanga ifyo cabe ca kucincimusha mu cituntulu? Bushe walilundulula ukufwaisha kutuntulu ku kwishiba ukufwaya kwa kwa Lesa? Bushe walikwata insala ine ine ku cine?—Imilimo 17:10, 11; Abena Efese 3:18.

9. Cintu nshi icalungama ukucita nga ca kuti naukwata impika no muntu umo mu cilonganino?

⁹ inshita shimo abantu balakwinda pa mulandu wa mpika ya cine cine nelyo iya kwelenganya fye intu bakwata no muntu umo mu cilonganino. Bushe umuntu umo alikubifya apakalamba? Lyene konka ukusontelela kwalangililwa na mashiwi ya kwa Yesu ukuti: “Kabiye, kamushinine pa kati ka iwe na wene mweka.” (Mateo 18:15) Kuti pambi wapapushiwa ukusango kuti uyo muntu taishibe no kuti walibifiwe. Lelo nelyo fye nga ca kuti naishiba, kuti nalyo line ‘wawikisha munonko,’ nge fyasosele Yesu. Kuti na kabili wamwaafwa ukusengauka ukupunwisha umuntu umbi. Ukucilapo, lintu utontonkanya pa lwa cene, ni nani untu mu cituntulu ulebombela—uyo muntu nelyo Lesa? Bushe ukutemwa kobe ukwa kuli Lesa kwalibo kwapelele fyo ica kuti wingasuminisha icilubo icili conse ica muntunse ushapwililika ukucilima ukutemwa kobe ukwa kuli Wene?

10, 11. Cinshi ulingile ukucita nga ca kuti ulubembu lumo ulwa mu bumfinsolo lwalekucilikila?

¹⁰ Ulubembu lwa mu bumfisolo kuti pambi lwacilikila umo ukufuma ku lubatisho. Ici kuti pambi caba cintu cimo icacitike mu nshita yapita, nelyo kuti pambi caba cipasho calubana iciletwalilila. Nga ca kuti ici cili e mpika kuli iwe, bushe taili ni nshita ya kulungika umulandu? (1 Abena Korinti 7:29-31) Abengi aba mu bantu ba kwa Yehova balicito kwaluka mu bumi bwabo. Baibolo itila: “E ico lapileni, kabili pilibukileni ku kupashilwe membu shenu, ukuti kukese inshita sha kupuupuutula ukufuma ku cinso ca kwa [Yehova, NW].”—Imilimo 3:19.

¹¹ Te mulandu na cintu pambi wacita mu nshita yapita, kuti walapila, waaluka, no kulomba ukuleela kwa kwa Lesa. “E ico mulenge fifwe ifya filundwa fyenu ifya pano nse: ubulalelale, ukukowela, umufimbila, ulwinso . . . [Fuuleni] ubuntu bwa kale pamo ne micitile ya buko, no kufwalo buntu bupya, ubo mu kwishiba bulelengwa cipya cipya nge cipasho ca kwa Kalenga wa buko.” Kuti mwaleta ubumi bwenu mu kumfwana ne nshila shakwe, ukuipakisha kampingu wasanguluka, no kukwate subilo lya bumi bwa muyayaya mu calo cipya icalungama. Bushe ico tacili icalinga ukubombesha ukuli konse uko pambi cingasenda?—Abena Kolose 3:5-10; Esaya 1:16, 18; 1 Abena Korinti 6:9-11; AbaHebere 9:14.

12. Cinshi ulingile ukucita nga ca kuti fwaka, ukubomfya bubi bubi ukwa fya kunwa fikola, nelyo imiti ya kukunkumya fiminina pa kati ka iwe na kampingu wasanguluka?

¹² Bushe ukupeepa fwaka, ukubomfya bubi bubi ifya kunwa fikola, nelyo ukukunkuma ku miti ikola fiminina pa kati ka iwe na kampingu wasanguluka? Bushe ifibelesho fya musango uyo ifitiinyo bumi tafilanga ukubulwo mucinshi ku ca bupe ca cipesha amano ica kwa Lesa ica bumi? Nga ca kuti ifibelesho fya musango uyo fyaiminina mu nshila yobe, mu kushininkisha ili ni nshita ya kufilungika. Bushe ifi fibelesho fili ifyalinga ubumi bobe? Paulo atile: “Tuisangulule ku kukantana konse kwa mubili no [mupashi, NW], tube abafishisho mushilo mu kutiina Lesa.” Bushe ulatesekesha inshila sha kwa Lesa ishasanguluka kabili ishalungama mu kukumanina ukucite co?b—2 Abena Korinti 7:1.

Ifintu fya ku Mubili

13, 14. (a) Cinshi Amalembo yasosa pa lwa mabuyo ya ku mubili? (b) Mulandu nshi cacindamina ukubika ifintu fya ku mulu intanshi?

¹³ Icalo ca lelo cibika ukutunguluka na “mataki ya mikalile ino” pa ntanshi ya cili conse cimbi. Lelo Yesu apashenye “ifya kusakamana ifya pano isonde, no longolo lwa fyuma” ku “myunga” icincintila icebo ca kwa Lesa. Na kabili aipwishe ukuti: “Umuntu cikamwafwa shani, nga anonke calo conse ca pano isonde, no kupooso mweo wakwe?”—1 Yohane 2:16; Marko 4:2-8, 18, 19; Mateo 16:26.

¹⁴ Yesu asonteleko ukuti Lesa apekanishishe fyuni ukusange ca kulya kabili bacananika ukubalula mu bukata. Lyene aipwishe ukuti: “Imwe mwacilishe fyuni apakalamba. . . . Bushe [Lesa] takacileko nga nshi ukufwika imwe?” Mano mano, Yesu atwebele ‘ukukanasakamikwe mitima’ pa lwa fintu fya ku mubili. Asosele ukuti: “Fwayeni ubufumu [bwa kwa Lesa], ne fi fintu fikabikilwako kuli imwe.” Asonteleko kuti tulingile ukubika ifintu fya ku mulu intanshi pantu “ukuli icipao cobe, e kuli no mutima obe.”—Luka 12:22-31; Mateo 6:20, 21.

Umulimo wa Bukapepa mu Kuba no Kwaafwa kwa kwa Lesa

15. Kukoselesha nshi ukwawama uko ica kumwenako ca Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo citupeela?

¹⁵ Bushe ukucitilo bunte kuli bambi kumoneka ukukupeele mpika? Bushe nsoni shilakulenga ukukwinda? Nga ca kuti ni fyo, cili icacindama ukwibukisho kuti Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo balikwete umusango umo wine uwa kuyumfwa uko twakwata ilelo. Lesa tasalile abengi aba mano na ba maka, lelo asalile “fyanaka fya pano isonde ku kulenge fyakosa fibe ne nsoni.” (1 Abena Korinti 1:26-29) Intungulushi sha maka isha butotelo shalikeenye aba bantu “abatuutu” no kubakonkomesha ukuleka ukushimikila. Cinshi cintu Abena Kristu bacitile? Balipepele. Balombele Lesa ku kushipa, kabili alibapeele kwene. Pamo nge ca kufumamo, ubukombe bwabo bwaiswile Yerusalemu kabili pa numa bwatenseshe icalo conse!—Imilimo 4:1-4, 13, 17, 23, 24, 29-31; 5:28, 29; Abena Kolose 1:23.

16. Cinshi tusambilila ukufuma kwi “kumbi lya nte” ilikalamba ilyalondololwa mu AbaHebere icipandwa 11?

¹⁶ Muli ifyo, ukutiina abantu takulingile ukwesha ukwiminina pa kati kesu no mulimo wa kuli Lesa. AbaHebere icipandwa 11 alanda ulwe “kumbi lya nte” ilikalamba abatiinine, te bantu, lelo Lesa. Tulingile ukulanga icitetekelo capalako. Umutumwa alembele ukuti: “Pa kuba abashingulukwa kwi kumbi lya nte ilyakule fi, tube abafuule cifinine conse no lubembu ulwalambatila, tubutuke no mukoosha ulubilo ulwabikilwa ifwe.”—AbaHebere 12:1.

17. Kukoselesha nshi Lesa apeele ukupitila muli Esaya?

¹⁷ Lesa kuti apayanishisha ababomfi bakwe ukwaafwa kukalamba nga nshi. Kabumba wa kubumbwa konse aebele Esaya ukuti: “Abalolela Yehova bapepemuka amaka, banina na ’mapindo nga bakapumpe, babutuka no kukanafunshika, benda no kukanapomponteka.”—Esaya 40:31.

18. Ni shani fintu pambi wingacimfya umwenso pa kwakana mu kushimikilo Bufumu?

¹⁸ Inte shashipa kabili isha nsansa abo umona mu cilonganino ca pa mwenu bali fye iciputulwa cinono ica babomfi bapimpa abacila pa mamilioni yatatu na citika mu kusalala kwe sonde. Balasekelela ukukwato lubali mu mulimo untu Yesu Kristu umwine wine asobele muli aya mashiwi: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” Nga ca kuti ukwakana mu kushimikilo Bufumu kulakupeele mpika nelyo fye nga ca kuti uli uwafikapo ukucite fyo, mulandu nshi te kwipushisha Nte uucita bwino mu butumikishi ukuleka uye nankwe ku kwakana mu mulimo wa kushimikila? Lesa mu cituntulu alapayanya “ukucishamo kwa maka,” kabili kuti wapapushiwa fintu uyu mulimo wa bukapepa mu cituntulu waba uwa ubuseko.—Mateo 24:14; 2 Abena Korinti 4:7; moneni na kabili Ilumbo 56:11; Mateo 5:11, 12; Abena Filipi 4:13.

19. Mulimo nshi uwa kusambilisha Yesu akambishe abakonshi bakwe ukucita?

¹⁹ Yesu enekela abo abatesekesha ubukombe bwa Bufumu ukubombelapo. Atile: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya [mupashi] wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.”—Mateo 28:19, 20.

20. Nga ca kuti uleselela ku ntanshi lwa ku mupashi, cipusho nshi pambi mu kwangufyanya cingaba icalingisha?

²⁰ Bushe ukutesekesha kobe ku mapaalo ya kwa Lesa, ku “mulopa wafinisha” uwa kwa Yesu, na kwi subilo lya cipesha amano ilya bumi bwa muyayaya kulakusesesha ku ncitilo? (1 Petro 1:19) Bushe walileta ubumi bobe mu kumfwana ne fifwaikwa fyalungama ifya kwa Lesa? Bushe ulakanamo lyonse mu kupanga abasambi? Bushe waliikaanya we mwine no kupeela ubumi bobe kuli Lesa? Nga ca kuti icasuko kuli ifi fipusho fyonse cili ni ee washininkishiwa, kuti pambi yaba ni nshita ya kwipusha umo uwa baeluda mu cilonganino usangwako icipusho cimo cine ico umwina Etiopia wasumina aipwishe Filipi ukuti: “Cinshi cilendesha ukubatishiwa?”—Imilimo 8:36.

[Amafutunoti]

Bushe Uleibukisha?

◻ Milandu nshi iyaibela twakwata iya kubela aba kutasha kuli Lesa?

◻ Cinshi icitetekelo no kutesekesha filingile ukutukunta ukucita?

◻ Ni mpika nshi pambi shingeminina pa kati kesu ne cumfwila ca kuli Lesa, kabili cinshi twingacita pa lwa shene?

◻ Fipusho nshi abantu abashilati babatishiwe pambi bengaipusha abene beka?

[Akabokoshi pe bula 18]

‘Musango nshi uwa “mushili” ine naba?’

Yesu apeele umulumbe wa muntu uwaile ku kutanda imbuto. Imbuto shimo shaponene mu mbali ya nshila kabili shaliliwe ne fyuni. Shimbi shaponene pa nsakalabwe apabula umushili uwingi. Ishi shalimenene, lelo lintu akasuba kasanseme, shalilokwete no kuuma. Na shimbi imbuto shaponene mu myunga kabili shalitabililwe. Yesu asosele ukuti aya mabumba yatatu yaiminineko: uwa kubalilapo, umuntu “uuleumfwe cebo ca bufumu no kwiluka iyo”; uwa cibili, uupokelela icebo lelo apilibulwako ku cikabilila ca “bucushi napamo ukulamata”; uwa butatu, umuntu uo “ukusakamana kwa pano isonde no longolo lwa fyuma fyatushe cebo.”

Lelo Yesu alandile na kabili ulwa lubuto lumbi ulwaponene pa mushili usuma. Atile: “Uyu e waumfwe cebo no kwiluka; uyu wena atwala.”—Mateo 13:3-8, 18-23.

Kuti pambi caba bwino ukuipusha fwe bene fweka ukuti: ‘Musango nshi uwa “mushili” ine naba?’

[Akabokoshi pe bula 19]

Balifwile pa mulandu wa citetekelo cabo

Bushe walishiba uuli onse uwingasala ukufwa ukucila ukutobe citetekelo cakwe? Amakana ya Nte sha kwa Yehova balicite co. Muli The Nazi State and the New Religion: Five Case Studies in Non-Conformity, Dr. Christine E. King alembele ukuti: “Umo mu Nte ishili shonse shibili mu Germany alibikilwe mu cifungo, umo muli bane balufishe ubumi bwabo.”

Lintu umunsokwe wa nkambi mu kupelako wapwile mu 1945, “impendwa ya Nte yali naingilishiwako kabili takwali ukusuusukako ukwali nakucitwa.” Muli The Nazi Persecution of the Churches, J. S. Conway alembele ulwa Nte ukuti: “Takuli icakaniko cimbi icalangishe icili conse ukupala umupampamina umo wine mu cinso ca maka yakumanina aya kululunkanya kwa Gestapo.”

Inte sha kwa Yehova tabapakeswe pa mulandu wa mapolitiki nelyo umushobo. Ukucila, baliculile pa mulandu fye wa kutemwa kwabo ukwa kwa Lesa no kukaana kwabo ukutoba bakampingu babo abakanshiwa na Baibolo.