Ukumoneka Ukufuma ku Calo ca Bulayo

Bushe Ukasambilila Ukufuma ku Fiputulwa Fya Mwaka?

YEHOVA pa nshita imo asosele ukuti: ‘Inshiku shonse ishe sonde takwakaleke ukubapo ukubyale mbuto no kulobolola, no lusuba no mwela.’ (Ukutendeka 8:22) Muli fyo aebekeshe ifiputulwa fya mwaka ifya bulimi.

Finshi waishiba pa lwa fiputulwa fya mwaka no kwampana kwa fiko kuli bushimafarmu? Nangu cingati wikala mu musumba nelyo taulima, ulingile ukusambilila pa lwa fiputulwa fya mwaka ifya bena Israele ne mibombele ya bulimi. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti ukufulilako waishiba pa lwa ifi, e kuwaminako ukomfwikisha Icebo ca kwa Lesa.

Bashimafarmu balima umushili, ukubyale mbuto, kabili lyene ukulobolola no kupuula ifisabo fyabo. Lelo pa kwikata mu kulengama cintu Baibolo isosa, tulingile ukwishiba ifyafulilako, ukusanshako lintu iyo mibombele yacitike. Buula nge ca kumwenako ukulima, pamo nga uko tulemona ukucitwa pa mulu pa mpanga ya mukonko iyo iyali Yudea ya pa kale.a Ni mu mweshi nshi uletontonkanya ici cikope cakopelwe? Ukwishiba lintu ukulima kucitwa mu ncende yobe kuti pambi kwakulufya. Inshita ya kulima tayaba cimo cine mu Citika wa Cibulungwa uwa Kapinda ka Kuso nga fintu yaba mu Citika wa Cibulungwa uwa Kapinda ka Kulyo; ilapusana na kabili pa milundu yalekanalekana kabili ukulingana ne ciputulwa ca mwaka ica mainsa.

Ici kuti pambi cayambukila fintu umona ifya kuponako fya mu Baibolo. Kuti pambi wabelenga ulwa kusonta kwa kwa Eliya impyani yakwe ukuti: “Asangile Elisha mwana Shafati alelima, ne ŋombe sha makoli ikumi na yabili shilemutangilila.” (1 Ishamfumu 19:19) Ni mu mweshi nshi uletontonkanya ico cacitike, kabili ni shani fintu impanga yali no kumoneka? Kabili pali Yohane 4:35, Yesu asosele ukuti: “Bushe imwe tamutila, Imyeshi nga yaba ine, no kuseepa kwaisa? . . . Inuneni amenso yenu, lolesheni amabala, ukuti nomba yabuutila ukuseepa.” Nangu cingati alungatike inshita, bushe ulomfwikisha ni lilali?

Carti naipayanya ukusupawila kwawamisha ukwa fiputulwa fya mwaka ne mibombele ya bulimi mu Calo ca Bulayo. Umupelwa wa ku nse ulepeele myeshi ya kalenda washila uwa ciYuda.b Ukulinganya iyi ne myeshi yesu, kuti wamona ukucilana, pamo nga Nisani (nelyo, Abibu) ukucilanya ukulekelesha kwa mweshi wa March no kubangilila kwa mweshi wa April. Ulubali lwakonkapo ukulola pa kati lulelangilila lintu ifisabo fyapiile, ico icikwafwilisha ukwishiba lintu imibombele imo iya bushimafarmu, pamo ngo kulobolola no kupuula, yacitike. Pa kati ka carti palekusuminisha ukulinganya ukwaluka kwa miceele mu kati ka mwaka.

Bomfya carti ku kukusha ukumfwikisha kobe no kutesekesha ubulondoloshi bwa Baibolo, pamo nga ifya kumwenako fibili ifilumbulwilwe kale kale.

Elisha aleyakanako mu mibombele ikalamba iya kulima lintu aitilwe nga kasesema. Ico mu kupalishako cibika inshita mu Tishri (September-October), lintu ukukaba kwacishamo ukwa lusuba kwapitile. Imfula ya mu kubangilila yalitendeke ukunasha umushili, ukucilenga ukucitikako ukulima, ukukonkwapo no kubyala.

Kabili ni lilali lintu Yesu asosele amashiwi ya pali Yohane 4:35? Ukulobolola kwali imyeshi ine ku ntanshi. Mona ukuti ukulobolola kwa barle kwatendeke mu Nisani (March-April), mupepi ne nshita ya ca Kucilila. Penda ukubwelela ku numa imyeshi ine. Ico cikuleta kuli Kislebu (November-December). Imfula yalekulilako, mu kuba ne mfula ikalamba ne miceele yatalala ku ntanshi. E co Yesu mu kulengama apilibwile ukulobolola kwa cimpashanya lintu asosele ukuti: “Inuneni amenso yenu, lolesheni amabala, ukuti nomba yabuutila ukuseepa.”

Mu kukonkapo pali amepusho yambi kwi sambililo lya pa lobe nelyo mu ciputulwa ca nshita icawamisha ica kusambilila no lupwa lobe:

▪ Ukulobolola kwa tonge ukushinguluka Yeriko kwali mu mweshi wa Adari; e ico, ni shani fintu ukulonsha pali Yoshua 2:6 na 3:15 kushinina ukulungika kwa Baibolo?—Yoshua 4:19; 5:11.

▪ Ukupuula kwakonkele pa kulobolola kwa ngano, e co ni shani fintu ubulayo pa Ubwina Lebi 26:5 bulangilila ulubanda lwapaka?

▪ Ni shani fintu 2 Samwele 21:10 atubulula ukuti Rispa pambi alisungile ukulinda kwatwalilila pa bana bakwe abaume babili, abo basuminishiwe ukwipaiwa ku kufumyapo umulandu wa mulopa pa bantu ba kwa Lesa?

▪ Mulandu nshi ifibulumo fya mfula ifyalumbululwa pali 1 Samwele 12:17 fyasendelwe ngo kwankulako kwa bulesa?—Amapinda 26:1.

▪ Mulandu nshi uo Ruti akwete ku kusondwelela ukuti ukusungwa kwakwe kuli Boasi takwali kwa pa kashita kanono?—Ruti 1:22; 2:23.

Mulandu nshi te kusungila uyu carti mupepi lintu ulecita ukubelenga kwa Baibolo?

KISLEBU NISANI

IYYAR ADARI

(Impendwa 9:10-13)

SIBANI TISHRI

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 17]

(Nga mulefwaya ukumona ifikope, moneni muli magazini)

NISAN (ABIB)

March-April

Barle

IYYAR (ZIV)

April-May

Wheat

SIVAN

May-June

Imikunyu ya mu Kubangilila

TAMMUZ

June-July

Imyangashi ya Kubalilapo

AB

July-August

Ifisabo fya Lusuba

ELUL

August-September

Ifisabo fya tucindu, Imyangashi, Imikunyu

TISHRI (ETHANIM)

September-October

Ukulima

HESHVAN (BUL)

October-November

Imiolife

CHISLEV

November-December

Imikuni Ya mu Mupepo

TEBETH

December-January

Ukulunduluka kwa Musalu

SHEBAT

January-February

Almonde Yabalula

ADAR

February-March

Ifitwalo

VEADAR

March

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 17]

Garo Nalbandian

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.