Ukubelesha Ubutotelo Bwasanguluka ku Kupusunsuka

“Ubutotelo bwasanguluka kabili ubwine bwine mu menso ya kwa Lesa Shifwe bukailanga ubwine ku fintu pamo nga . . . ukuisunga uushakantaikwa ne calo.”—YAKOBO 1:27, Phillips.

1. Ni shani fintu ubutotelo bwalondololwa, kabili mu kubamo amano ni ani wakwata insambu sha kupima ubupusano pa kati ka butotelo bwa bufi no bwa cine?

UBUTOTELO bwalondololwa nga “ukulumbulula kwa cisumino ca muntu no kucindikisha ku maka yacila pa ya buntunse ayaishibikwa nga kabumba kabili kateka wa kubumbwa konse.” Ni ani, lyene, mu kubamo amano akwata insambu sha kupima ubupusano pa kati ka butotelo bwa cine no butotelo bwa bufi? Mu kushininkisha cifwile ukuba ni Umo uwasuminwa no kucindikwa, Kabumba. Yehova mu kumfwika alilondolola mu Cebo cakwe icifulo cakwe pa butotelo bwa cine no bwa bufi.

Ishiwi “Ubutotelo” Muli Baibolo

2. Ni shani fintu amadikishonari yalondolola ishiwi lya ciGreek ilya kutendekelako ilyapilibulwa “umusango wa kupepa” nelyo “ubutotelo,” kabili ni ku misango nshi iya kupepa lingabomfiwa?

² Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “umusango wa kupepa,” nelyo “ubutotelo,” ni thre·skeiʹa. A Greek-English Lexicon of the New Testament ilondolola ili shiwi nga “ukupepa kwa kwa Lesa, ubutotelo, uku[cilisha] ilyo lileilumbulwila mu mapepo ya butotelo nelyo imipepele ya kusefya.” Theological Dictionary of the New Testament ipayanya ukulonsha kwalundwako, ukulondolola ukuti: “Ukusambilila kwa ntulo ya mashiwi kulapaashanishiwapo; . . . abasambilila aba muno nshiku batemwa ukusuntinkana na therap- (‘ukubomba’). . . . Ubupusano bwa bupilibulo nabo bwine pambi kuti bwamonwa. Ukumfwikisha kusuma kwaba ‘kupimpa kwa butotelo’ . . . , ‘ukupepa kwa kwa Lesa,’ ‘ubutotelo.’ . . . Lelo kwalibako na kabili ukumfwikisha kwabipa, uko e kuti, ‘ukucishamo kwa butotelo,’ ‘ukupepa kwalubana.’” Muli ifyo, thre·skeiʹa kuti pambi yapilibulwa atemwa “ubutotelo” nelyo “umusango wa kupepa,” uusuma nelyo uwabipa.

3. Ni shani fintu umutumwa Paulo abomfeshe ishiwi lyapilibulwa “umusango wa kupepa,” kabili kulandapo nshi ukwa kusekesha ukwacitwa pa bupilibulo bwa Abena Kolose 2:18?

³ Ili shiwi limoneka fye imiku ine mu Malembo ya ciGreek aya Bwina Kristu. Umutumwa Paulo alibomfeshe imiku ibili ku kwishibisha ubutotelo bwa bufi. Pa Imilimo 26:5 (NW), alembwa nga uulelondolola ukuti pa ntanshi ya kuba Umwina Kristu, “umwabele cakaniko cakwatishe fibindo ica musango wesu uwa kupepa [“ubutotelo,” Phillips] naikele umuFarise.” Muli kalata yakwe ku bena Kolose, asokele ukuti: “Mwileka muntu amupusule icilambu, pa kumupeele mbela sha kuicenda no kupepa bamalaika.” (Abena Kolose 2:18) Ukupepa kwa bamalaika ukwa musango uyo mu kumonekesha kwalyanene mu Frugia muli isho nshiku, lelo kwali musango wa butotelo bwa bufi.a Ku ca kusekesha, ilintu amabupilibulo yamo aya Baibolo yapilibula thre·skeiʹa “ubutotelo” pa Abena Kolose 2:18, ayengi yabomfya ishiwi “ukupepa.” New World Translation mu kukonkesha ipilibula thre·skeiʹa “umusango wa kupepa,” utulembo twa pe samba muli Reference Bible ukulumbula inshita imo imo ilyo ubupilibulo bwa kupyanikapo ubwa “ubutotelo” bwabomfiwa mu mabupilibulo ya ciLatin.

“Ukwasanguluka Kabili Ukushakowela” Ukufuma ku Mimwene ya kwa Lesa

4, 5. (a) Ukulingana na Yakobo, cifulo ca kwa ani pa butotelo cabe cacindamisha? (b) Cinshi cingalenga umusango wa kupepa uwa muntu ukuba uwa fye, kabili cinshi caloshiwako kwi shiwi ilyapilibulwa “kwa fye”?

⁴ Ukumoneka kumbi kubili ukwe shiwi lya thre·skeiʹa kwaba muli kalata yalembelwe no musambi Yakobo, icilundwa ce bumba litungulula ilya cilonganino ca Bwina Kristu ica mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Alembele ukuti: “Umuntu nga aitungo kuba kapepa [“ukuba ‘uwa butotelo,’” Phillips], kabili talama lulimi lwakwe ku mukobelo, lelo abepaiko mutima wakwe, ninshi kwa fye ukupepa [“ubutotelo,” Phillips] kwa muntu uyu. Ukupepa [“ubutotelo,” Phillips] ukwasanguluka kabili ukushakowela ku menso ya kwa Lesa Shifwe ni uku: ukupempule nshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo, no kuibaka uwabula akabi ku fya pano isonde.”—Yakobo 1:26, 27.

⁵ Ee, ukubaka icifulo ca kwa Yehova pa butotelo kwalikatama nga ca kuti tulefwaya ukukwata ukusuminisha kwakwe no kupusunsuka ukwingila mu calo cipya ico alaya. (2 Petro 3:13) Yakobo alanga ukuti umuntu kuti amoneka ku mwine eka uwa butotelo mu cine cine kabili nalyo line umusango wakwe uwa kupepa kuti waba uwa fye. Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa pano “kwa fye” na kabili lilosha ku “kubulwe ncito, ukwabulwamo akantu, ukushitwala ifisabo, bu ca fye, ukubulwa amaka, ukubulwa icine.” Ifi e fintu cingaba nga ca kuti umo uuleitunga ukuba Umwina Kristu talamine ululimi lwakwe ku mukobelo no kulubomfya ku kulumba Lesa no kukuula Abena Kristu banankwe. Kuti ‘alebepaiko mutima wakwe’ no kukanabelesha “ubutotelo bwasanguluka kabili ubwine bwine mu menso ya kwa Lesa.” (Phillips) Caba mimwene ya kwa Yehova e yacindama.

6. (a) Cinshi caba umutwe wa kalata ya kwa Yakobo? (b) Cikabilwa nshi ku kupepa kwa cine ico Yakobo akomailepo, kabili cinshi cintu Ibumba Litungulula ilya muno nshiku lyalondolola muli uku kuloshako?

⁶ Yakobo talondolola ifintu fyonse cimo cimo ifyo Yehova afwaya mu kulundana no kupepa kwasanguluka. Mu kumfwana no mutwe wa cinkumbawile uwa kalata yakwe, uwaba icitetekelo cashininkishiwa ne milimo no kukabila kwa kulubukako ukufuma kuli bucibusa ne calo ca kwa Satana, aebekesha ififwaikwa fye fibili. Cimo cili “kupempule nshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo.” Ici cibimbamo ukutemwa kwa cine ukwa Bwina Kristu. Yehova lyonse alilangisha ukwangwako kwabamo kutemwa ku nshiwa na bamukamfwilwa. (Amalango 10:17, 18; Malaki 3:5) Umo uwa milimo ya kutendekelako iye bumba litungulula ilya cilonganino ca Bwina Kristu mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo wali kwafwilisha bamukamfwilwa Abena Kristu. (Imilimo 6:1-6) Umutumwa Paulo apeele ukukambisha kwa kulonsha ku kupayanya ukusakamana kwabamo kutemwa kuli bamukamfwilwa ba cikoloci abapelelwa abo baishininkishe abene aba citetekelo pa myaka kabili abashakwete ulupwa ku kubafwa. (1 Timote 5:3-16) Ibumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova ilya muno nshiku mu kupalako lyalipeela amakambisho yalinga pa “Ukusakamana Abapiina,” ukulondolola ukuti: “Ukupepa kwa cine kubimbamo ukusakamana aba citetekelo na bacishinka abo limbi bengaba mu kukabila kwa kwaafwa kwa ku mubili.” (Moneni icitabo Abateyanishiwa ku Kupwilikisha Ubutumikishi Bwesu, amabula 122-3.) Amabumba ya baeluda nelyo Abena Kristu umo umo abailangisha abene aba mulekelesha muli uku kuloshako balecilila ulubali lwacindama ulwa musango wa kupepa ukwasanguluka no kushakowela ukufuma ku mimwene ya kwa Lesa wesu kabili Shifwe.

“Uwabula Akabi ku fya Pano Isonde”

7, 8. (a) Cikabilwa nshi ica cibili ku butotelo bwa cine ico Yakobo alumbwile? (b) Bushe bashibutotelo na bashimapepo balakumanisha ici cifwaikwa? (b) Cinshi cingasoswa ku lwa Nte sha kwa Yehova?

⁷ Icikabilwa ca cibili ku butotelo bwa cine icalumbwilwe na Yakobo cali “kuibaka uwabula akabi ku fya pano isonde.” Yesu alondolwele ukuti: “Ubufumu bwandi te bwa pano isonde”; mu kukonkesha, abakonshi bakwe aba cine tabaali na kuba “aba pano isonde.” (Yohane 15:19; 18:36) Bushe ici kuti casoswa kuli bashibutotelo na bashimapepo aba buli bonse ubwa mabutotelo ya ici calo? Basuminisha United Nations. Ishingi isha ntungulushi shabo shapokelele ubwite bwa kwa papa ukukumana pa Assisi, Italy, mu October 1986 ku kwikatanya amapepo yabo ku kutunguluka kwa “Mwaka wa Mutende uwa pa Kati ka Nko” uwaafwilishiwe na United Nations. Nangu cibe fyo, ukubombesha kwabo kwali ukwa fye, ukupimina ku mamilioni ya baipaiwe mu nkondo sha ulya mwaka na mu myaka ukutula ilyo. Bashibutotelo ilingi line balanakilisha akabungwe ka bupolitiki akaleteka, ilintu mu kufutika balecita ukusuminishanya kwa mu bumfisolo no kukaanya pa kuti uuli onse uuleteka akabamona nga ‘bacibusa.’—Yakobo 4:4.

⁸ Inte sha kwa Yehova baliipangila abene ukushimikwa kusuma nga Bena Kristu abo batwalilila ukuba abashibuulamo lubali mu milandu ya bupolitiki na mu kukansana kwa ici calo. Basungilila uku kwiminina mu fyalo fikalamba fyonse kabili mu nko shonse, nga fintu calangililwa ku malipoti ya malyashi ne fyalembwa fya lyashi lya muno nshiku mu mbali shonse isha calo. Mu cine cine baba ‘ababula akabi ku fya pano isonde.’ Ubwabo “butotelo bwasanguluka kabili ubwine bwine mu menso ya kwa Lesa.”—Yakobo 1:27, Phillips.

Ifishibilo Fimbi Ifya Butotelo bwa Cine

9. Cifwaikwa nshi icalenga butatu ku butotelo bwa cine, kabili mulandu nshi?

⁹ Nga ca kuti ubutotelo “kucindikisha ku maka yacila pa ya buntunse ayaishibikwa nga kabumba kabili kateka wa kubumbwa konse,” mu kushininkisha ubutotelo bwa cine bufwile ukulungatika ukupepa kuli Lesa wa cine fye eka, Yehova. Tabulingile ukufimbilikisha ukumfwikisha kwa bantu ukwa kwa Lesa pa kusambilisha imfundo sha cisenshi pamo nga lesa wa bubutatu umo Wishi akana amaka yakwe yonse, ubukata, ne ciyayaya na bantu bambi babili muli Bulesa Butatu ubwa nkama. (Amalango 6:4; 1 Abena Korinti 8:6) Bufwile na kabili ukwishibisha ishina lishingalinganishiwako ilya kwa Lesa, Yehova, no kucindika ilyo ishina, mu cine cine ukusenda ishina lya kwa Lesa nga abantu bateyanishiwa. (Ilumbo 83:18; Imilimo 15:14) Muli ici ababubelesha bafwile ukukonka ica kumwenako ca kwa Kristu Yesu. (Yohane 17:6) Bantu nshi ilelo bakumanisha ici cifwaikwa pa mbali ya Nte sha Bwina Kristu isha kwa Yehova?

10. Pa kuti ubutotelo butambike ukupusunsuka ukwingila mu calo cipya ica kwa Lesa, cinshi cintu bufwile ukucita, kabili mulandu nshi?

¹⁰ Umutumwa Petro alondolwele ukuti: “Ne pusukilo talili muli umbi nakalya, nangu lishina limbi [Yesu Kristu] takuli mwi samba lya mulu ilyapeelwa mu bantu, umo tuli no kupusukila.” (Imilimo 4:8-12) Ubutotelo bwasanguluka ubo bukatambika ukupusunsuka ukwingila mu calo cipya ica kwa Lesa bufwile, kanshi, ukupuutamo icitetekelo muli Kristu na mu mutengo we lambo lya cilubula. (Yohane 3:16, 36; 17:3; Abena Efese 1:7) Ukulundapo, bufwile ukwaafwa bakapepa ba cine ukuinashisha kuli Kristu nge Mfumu ileteka iya kwa Yehova kabili Shimapepo Mukalamba uwasubwa.—Ilumbo 2:6-8; Abena Filipi 2:9-11; AbaHebere 4:14, 15.

11. Ni pali cinshi ubutotelo bwa cine bufwile ukushimpwa, kabili cifulo nshi ica Nte sha kwa Yehova muli uku kuloshako?

¹¹ Ubutotelo bwasanguluka bufwile ukushimpwa pa kufwaya kwasokololwa ukwa kwa Lesa wa cine umo kabili te pa fishilano fyapangwa no muntu nelyo amano ya buntunse. Nga tatwaishiba icili conse pa lwa kwa Yehova ne mifwaile yakwe iya kusungusha, nelyo pa lwa kwa Yesu ne lambo lya cilubula, nga ca kuti tacali ni Baibolo. Inte sha kwa Yehova balimba mu mintontonkanya ya bantu ukucetekela kushingatelentenshiwa muli Baibolo. Na kabili bashininkisha ku mikalile yabo iya cila kasuba ukuti balasuminishanya no bulondoloshi bwa mutumwa Paulo ubwa kuti: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa, kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika, . . . ukuti umuntu wa kwa Lesa abe uwapwililila, uwaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.”—2 Timote 3:16, 17.

Ubutotelo bwa Cine—Inshila ya ku Bumi

12. Mu kulunda ku citetekelo, cinshi cili icakabilwa ku kupepa pa kuba ukwa cine, kabili ni mu mbali nshi ubutotelo bwa cine bwabela inshila ya bumi?

¹² Yesu abilishe ukuti: “Lesa Mupashi, na bamupepa bali no kumupepela mu mupashi na mu cine.” (Yohane 4:24) Ubutotelo bwa cine, nelyo umusango wa kupepa, muli fyo, tabwaba bwa kusefya, ubwa kusefya kwa ntambi, ukulangisha kwa ku nse ukwa bukapepa. Ukupepa kwasanguluka kwaba ukwa ku mupashi, ukwashimpwa pa citetekelo. (AbaHebere 11:6) Ico citetekelo cifwile, nangu cibe fyo, ukutungililwa ne milimo. (Yakobo 2:17) Ubutotelo bwa cine bulakaana ukukongama kwalumbuka. Bukakatila ku fipimo fya Baibolo ifya mibele isuma ne milandile yasanguluka. (1 Abena Korinti 6:9, 10; Abena Efese 5:3-5) Ababubelesha mu kufumaluka balatukusha ukutwale fisabo fya mupashi wa kwa Lesa mu bumi bwabo ubwa lupwa, pa ncito yabo iya ku mubili, pa sukulu, nelyo fye mu kukokoloka kwabo. (Abena Galatia 5:22, 23) Inte sha kwa Yehova tabesha ukulaba ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “E ico nga mulelya nalimo mulenwa, nalimo conse ico mulecita, citeni fyonse ku kucindika Lesa.” (1 Abena Korinti 10:31) Ubutotelo bwabo tabwaba fye musango wa fya kusefya; bwaba inshila ya bumi.

13. Cinshi cintu ukupepa kwa cine kusanshamo, kabili mulandu nshi cingasoselwa ukuti Inte sha kwa Yehova mu cine cine baba bantu ba butotelo?

¹³ Kwena, ubutotelo bwa cine bubimbamo imibombele ya ku mupashi. Iyi isanshamo ipepo lya pa lobe ne lya lupwa, ukusambilila kwa lyonse ukwa Cebo ca kwa Lesa ne fya kwaafwa ukusambilila kwa Baibolo, no kusangwa ku kulongana kwa cine ukwa cilonganino ca Bwina Kristu. Iyi yalekeleshako ilesulwa no kwisalilwa ne nyimbo sha malumbo kuli Yehova kabili mu kuba na mapepo. (Mateo 26:30; Abena Efese 5:19) Amasambililo ya ku mupashi aya kukuulilila yalabebetwa ukupitila mu malyashi no kulanshanya kwa cipusho ne casuko ukwa fyebo fyapulintwa ifisangwa kuli bonse. Ukulongana kwa musango uyo ilingi line kucitilwa mu Mayanda ya Bufumu ayapempenkana lelo teyayemfiwa mu kucishamo, ayabomfiwa mu kuibela ku mifwaile ya butotelo: ukulongana kwa lyonse, amenga, amalyashi ya fililo. Inte sha kwa Yehova balacindika Amayanda yabo aya Bufumu na Mayanda ya Kulonganinamo ayakalamba pamo nge fifulo fyapeelwa ku kupepa kwa kwa Yehova. Ukupusanako na macalici ayengi aya Kristendomu, Amayanda ya Bufumu tayaba makalabu ya kwangalila capamo.

14. Cinshi cintu ukupepa kwapilibwile ku bantu balelanda iciHebere, kabili mibombele nshi ipusanya Inte sha kwa Yehova ilelo?

¹⁴ Twacimona mu kubangilila ukuti abasambilila basuntinkanya ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “umusango wa kupepa” nelyo “ubutotelo” na verbu “ukubomba.” Ku ca kusekesha, ishiwi lyapalanako ilya ciHebere, ‘avo·dhahʹ, kuti lyapilibulwa “umulimo” nelyo “ukupepa.” (Linganyeniko utulembo twa pe samba pa Ukufuma 3:12 na 10:26, Reference Bible.) Ku BaHebere, ukupepa kwapilibwile umulimo. Kabili ici e cintu cipilibula kuli bakapepa ba cine ilelo. Icishibilo cacindama, ica kupusanya ica butotelo bwa cine ca kuti bonse ababubelesha balakana mu mulimo wa bukapepa uwa kushimikila “imbila nsuma iyi ya bufumu . . . ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse.” (Mateo 24:14; Imilimo 1:8; 5:42) Butotelo nshi bwaishibikwa mu kusaalala kwa calo ku kucitilo bunte kwa buko ukwa pa cintubwingi ku Bufumu bwa kwa Lesa nga isubilo lyeka fye ilya mutundu wa muntu?

Amaka Yashininkishiwa, Ayekatanya

15. Musango nshi uwapulamo uwa butotelo bwa cine?

¹⁵ Ubutotelo bwa bufi bulakanikana. Bwalilenga, kabili bucili bulelenga, ulupato no kusuumya kwa mulopa. Mu kupusanako, ubutotelo bwa cine bulekatanya. Yesu alondolwele ukuti: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Ukutemwa uko kwikatanya Inte sha kwa Yehova kulaciluka imipaka ya luko, iya kwangalila capamo, iya fya bunonshi, ne ya mushobo iyo iyakanikanya umutundu wa buntunse uwashala. Inte “[baiminina] ndi aba mutima umo, abakoshanya umutima umo ku citetekelo ca mbila nsuma.”—Abena Filipi 1:27.

16. (a) Ni “mbila nsuma” nshi iyo Inte sha kwa Yehova bashimikila? (b) Masesemo nshi yalefikilishiwa pa bantu ba kwa Yehova, kabili mapaalo nshi yakonkapo?

¹⁶ “Imbila nsuma” iyo bashimikila ya kuti mu kwipipa imifwaile ishingalulwa iya kwa Lesa ikapwishishiwa. Ukufwaya kwakwe kukacitwa, “pano nse nga mu mulu.” (Mateo 6:10) Ishina lya bukata ilya kwa Yehova likashishiwa, kabili isonde likaba paradise, apo bakapepa ba cine bakaba na maka ya kwikala kuli pe na pe. (Ilumbo 37:29) Mu cine cine amamilioni ya bantu mu fyalo fyonse balebishanya ne Nte sha kwa Yehova, ukusosa, mu kufikilishiwa kwa busesemo bwa Baibolo ukuti: “Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.” (Sekaria 8:23) Yehova alepaala abantu bakwe. “Uwacepa” mu cine cine aliba “uluko lwakosa,” icilonganino ca mu kusaalala kwa calo icaikatana mu kukumanina mu mbali shonse—mwi tontonkanyo, mu mulimo, mu kupepa. (Esaya 60:22) Ici cintu cimo ico ubutotelo bwa bufi tabwatala abupwishishisha.

Ukucimfya kwa Butotelo Bwasanguluka

17. Cinshi calalilila Babiloni Mukalamba, kabili ni shani fintu ici cikaletwako?

¹⁷ Icebo ca kwa Lesa calisobela ubonaushi bwa buteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi, ubwainikwa mu cimpashanya ‘Babiloni Mukalamba.’ Baibolo na kabili ilinganya “imfumu,” nelyo bakateka ba bupolitiki, abe sonde ku cimpashanya ca nsengo sha ciswango. Itweba ukuti Lesa akabika mu mitima ya abo bakateka imifwaile ya kupinuna no konaula umupwilapo uku kuteyanya kwapala cilende ukwa kwa Satana Ciwa.—Moneni Ukusokolola 17:1, 2, 5, 6, 12, 13, 15-18.b

18. Mulandu nshi uwacindama Baibolo ipeela uwa konawila Babiloni Mukalamba, kabili ni lilali ubutotelo bwa bufi bwatendeke muli iyi nshila ya makankamike?

¹⁸ Mulandu nshi Babiloni Mukalamba awaminwa ubonaushi? Baibolo yasuka ukuti: “Muli wene mwasangilwe umulopa wa bakasesema kabili uwa ba mushilo, uwa bonse abaipaiwe pe sonde.” (Ukusokolola 18:24) Ukulanga ukuti uyu mulandu wa mulopa uwakolomonwa no butotelo bwa bufi ubwelela ku numa ukucila na pa kwimikwa kwa Babiloni, Yesu asenwike intungulushi sha butotelo isha ciYuda, ubo bwaikumike ubwine kuli Babiloni Mukalamba, lintu asosele ukuti: “Mwe nsoka! mwe bufyashi bwa mafwafwa, mukapusuka shani ku kupingulwo kuya ku Gehena? . . . Pali imwe [pakesa] umulopa onse wa bulungami uwasuumiwa pano isonde, ukutula ku mulopa wa kwa Abele umulungami.” (Mateo 23:33-35) Ee, ubutotelo bwa bufi, ubwatendeke pe sonde pa nshita ya kupondoka mu Edene, bufwile ukulubulula pa mulandu wa mulopa wa buko uwa makankamike.

19, 20. (a) Cinshi cintu bakapepa ba cine bakacita pa numa ubupingushi bube nabuputunkanishiwa pali Babiloni Mukalamba? (b) Cinshi cikacitika lyene, kabili cilolelo nshi cikesulwa pa ntanshi ya bakapepa ba cine bonse?

¹⁹ Pa numa ya bonaushi bwa Babiloni Mukalamba, bakapepa ba cine pe sonde bakalunda amashiwi yabo kwi bumba lya bakemba ilya mu mulu ilyo limba ukuti: “Aleluya, . . . pa kuti apingwile cilende mukalamba, . . . kabili alandwile umulopa wa basha bakwe ku minwe ya mwanakashi. . . . Ne cushi cakwe cilenina umuyayaya umuyayaya.”—Ukusokolola 19:1-3.

²⁰ Lyene imbali shimbi isha kuteyanya kwa kwa Satana shikonaulwa. (Ukusokolola 19:17-21) Pa numa ya ici, Satana, katendeka wa butotelo bonse ubwa bufi, ne fibanda fyakwe bakapooswa ku cilindi ca ku mbo. Tabakabe na kabili abalubuka ukupakasa bakapepa ba cine aba kwa Yehova. (Ukusokolola 20:1-3) Ubutotelo bwasanguluka bukaba nabucimfya ubutotelo bwa bufi. Abaume na banakashi ba citetekelo abomfwila ukusoka kwa bulesa ukufulumuka nomba ukufuma muli Babiloni Mukalamba bakakwata ishuko lya mu nshita ilya kupusunsuka no kwingila mu calo cipya ica kwa Lesa. Mulya, bakaba na maka ya kubelesha ubutotelo bwa cine kabili mu kubamo kupepa bakabombela Yehova kuli pe na pe.

[Amafutunoti]

Esha Ukwibukisha Kobe

◻ Cifulo ca kwa ani pa butotelo cacindamisha, kabili mulandu nshi?

◻ Fikabilwa nshi fibili ku butotelo bwa cine ifyo Yakobo akomailepo?

◻ Fifwaikwa nshi fimbi ku kupepa kwasanguluka?

◻ Ni “mbila nsuma” nshi Inte sha kwa Yehova baleshimikila?

◻ Ni shani fintu ubutotelo bwa cine bukacimfya ubutotelo bwa bufi?

[Icikope pe bula 17]

Intungulushi sha butotelo shalilongene mu Assisi, Italy, mu October 1986

[Icikope pe bula 19]

Ubutotelo bwa cine bubimbamo ukulongana capamo ku kupepa