Konka Inshila yacilamo iya Kutemwa
YEHOVA LESA kutemwa. (1 Yohane 4:8) Umwana wakwe, Yesu Kristu, atile tufwile ukutemwa Lesa no mwina mupalamano wesu. (Mateo 22:37-40) Pantu, Lesa abomba no kubumbwa konse pa cishinte ca iyi mibele! E co ku bumi bwa muyayaya ukuli konse, tufwile ukukonke nshila ya kutemwa.
Lesa alangile ukutemwa ku luko lwa bena Israele lelo pa numa akeene kulya kuteyanya pa mulandu wa kubuulwa kwa luko icitetekelo. Lyene aishibishe cilonganino ca basambi ba kwa Yesu pamo ngo kuteyanya Kwakwe ukupya. Shani? Pa kulangisha kwaibela ukwa mupashi wa mushilo uwabapeele amaka ya kulandila mu ndimi no kusesema. Muli ifyo, pa Pentekoste 33 C.E., abaYuda 3,000 na bayalulwa babele abasumina kabili bashile ukuteyanya kwa kale ukuya ku kuteyanya kwa kwa Lesa ukupya. (Imilimo 2:1-41) Apantu ifya bupe fya mupashi pa numa ya ico fyalipeelwe ukupitila mu batumwa ba kwa Yesu, ukulangisha kwa musango kwalipwile pa mfwa yabo. (Imilimo 8:5-18; 19:1-6) Lelo pali iyo nshita ifya bupe fyashininkishe ukuti ukusenamina kwa kwa Lesa kwali pali Israele wa ku mupashi.—Abena Galatia 6:16.
Ifipesha amano ifyafumine ku fya bupe fya mupashi fyali ifya kunonsha. Nangu cibe fyo, ukulangisha ukutemwa nelyo ukwangwako kwabula akaso kuli bambi kwaliba ukwacindamisha ukucila ukukwata ifya bupe fya mupashi. Umutumwa Paulo alangile ici muli kalata yakwe iya kubalilapo ku bena Korinti (mupepi na 55 C.E.). Muli yene alandile pa kutemwa nge “nshila iyacilamo.” (1 Abena Korinti 12:31) Iyo nshila yalilandwapo muli 1 Abena Korinti icipandwa 13.
Ukwabula Ukutemwa, Tatuli Cintu
Paulo apelulwile ukuti: “Nga nalandila mu ndimi sha bantu ne sha bamalaika, lelo ukutemwa nshikwete, naba ica safwali icilelila, napamo amalimba ya nyenjele.” (1 Abena Korinti 13:1) Ukwabula ukutemwa, te kuti cipilibule icili conse pa kulandila mu lulimi lwa buntunse ulwapeelwa no mupashi nelyo mu lulimi lwa bumalaika ulwa mu mulu. Paulo asobwelepo ukulanda amashiwi ya kukuulilila yasano ukucila amakana ikumi mu lulimi ulo abantu bashaumfwile. (1 Abena Korinti 14:19) Umuntu ushaba na kutemwa kuti apala “ica safwali icilelila”—ica congo, indibu ya kukalifya—nelyo “amalimba ya nyenjele” aya ciunda calubana. Ukulandila mu ndimi ukwabulamo ukutemwa takwali ni nshila yanakilila, iya kukuulilila kwa ku mupashi iya kucindikilamo Lesa no kwaafwa abantu bakwe. Ilelo, tulanga ukutemwa pa kubomfya imilandile ingomfwika mu butumikishi bwa Bwina Kristu.
Umutumwa mu kukonkapo asosele ukuti: “Nga nakwato kusesema, naishiba ne fya nkama fyonse no kwishiba konse, kabili nga nakwate citetekelo conse ica kuti ningaseseshako impili, lelo ukutemwa nshikwete, nshili cintu.” (1 Abena Korinti 13:2) Ukusesema kwa cipesha amano, ukumfwikisha kwaibela ukwa nkama shashila, no kwishiba kwapeelwa no mupashi kuti pambi fyanonsha bambi lelo te abo abakwete ifya bupe fya musango uyo nga ca kuti abapeelwa bali ababulo kutemwa. Paulo abomfeshe ukumfwikisha kwaibela ukwa nkama shashila ku kwaafwa bambi, kabili ica bupe ca kwishiba camulengele ukuba na maka ya kusobela ukupusunsuka kwa finakabupalu fya kubunda. (Imilimo 27:20-44; 1 Abena Korinti 4:1, 2) Nalyo line, nga ca kuti akwete ‘ukwishiba konse ne citetekelo conse’ lelo ukwabulo kutemwa, taali na kuba icintu mu menso ya kwa Yehova.
Ilelo, umupashi wa kwa Yehova ulenga Inte shakwe ukumfwikisha amasesemo ya Baibolo ne nkama shashila kabili ulabatungulula mu kupeela ukwishiba kwa musango uyo kuli bambi. (Yoele 2:28, 29) Umupashi na kabili uletako icitetekelo icikabilwa ku kucimfya ifipindami fyaisulamo impili. (Mateo 17:20) Apantu umupashi ulacita ifi fintu, caliba icalubana ukufwaya ubukata ukufuma kuli fyene. Tatwaba kantu kano fye nga twacita ifintu ku bukata bwa kwa Lesa no kutemwa kwa kuli wene na bantunse banensu.—Abena Galatia 5:6.
Tatusandulula Cintu Ukupitila mwi Lambo Lyabulo Kutemwa
Paulo atile: “Nga naliisha ababusu fyonse ifyo nkwete, napeela no mubili wandi ku kocewa, lelo ukutemwa nshikwete, nshisandululamo cintu.” (1 Abena Korinti 13:3) Ukwabula ukutemwa, Paulo taali na kusandulula nga ca kuti apeele icili conse cintu akwete ku kulisha bambi. Lesa atulambula ku kutemwa kwaba ku fya bupe fyesu, te ku mutengo wa fiko uwa ku mubili nelyo pa mulandu wa kuti tufwaya umucinshi pamo nga bakapeela, ukupala Anania na Safira aba bufi. (Imilimo 5:1-11) Paulo aimike ica kumwenako cisuma pa kuipeela umwine mu kutemwa mu kulundana no butumikishi bwa kukumbusuka ku basumina mu Yudea.—1 Abena Korinti 16:1-4; 2 Abena Korinti 8:1-24; 9:7.
Nangu fye kufwila icisumino ukwabula ukutemwa pamo nge nte ku cine tacipilibula cintu kuli Lesa. (Amapinda 25:27) Yesu alandile pa lwe lambo lyakwe lelo taitakishe pa lwa lyene. Mu cifulo ca kuitakisha aipeele umwine mu kuitemenwa ukufuma ku kutemwa. (Marko 10:45; Abena Efese 5:2; AbaHebere 10:5-10) Bamunyina ba ku mupashi ‘bapeela imibili yabo bulilambo bwa mweo’ mu mulimo wa kwa Lesa te mu kufwila icisumino kwa kuitakisha lelo mu nshila shishili sha kucebusha isho shicindika Yehova kabili balangisha ukutemwa kwa kuli wene.—Abena Roma 12:1, 2.
Inshila Shimo Isho Ukutemwa Kukatulenga Ukubombelamo
Paulo alembele ukuti: “Ukutemwa kulatekanya, kucite congwe.” (1 Abena Korinti 13:4a) Ku bengi, ukushishimisha kwa kwa Lesa ukutula pa lubembu lwa kwa Adamu kwapilibula ukulapila ukutungulula kwi pusukilo. (2 Petro 3:9, 15) Nga ca kuti twalikwato kutemwa, mu kutekanya tukasambilisha bambi icine. Tukasengauka ukupuulika mu bukali kwa nkuntu kabili tukaba aba kulangulukilako na ba kweleela. (Mateo 18:21, 22) Ukutemwa na kabili kwaliba ukwa congwe, kabili tulakulilwa kuli Lesa pa mulandu wa congwe cakwe. Icisabo cakwe ica mupashi ica congwe citucilikila ukufuma ku kuba abapinda mu kucishamo kuli bambi ukucila fintu aba kuli ifwe. (Abena Efese 4:32) Ukutemwa kulatulenga fye no kuba aba congwe ku bantu bashitasha.—Luka 6:35.
Paulo alundilepo ukuti: “Ukutemwa takwikatwa kalumwa, takucita mataki, takutuumikwa.” (1 Abena Korinti 13:4b) Akalumwa kaba mulimo wa bumubili uyo wingafumya umo ku Bufumu bwa kwa Lesa. (Abena Galatia 5:19-21) Ukutemwa kulatucilikila ukufuma ku kuba aba kalumwa ku fikwatwa nelyo imibele yasenaminwa ifya muntu umbi. Nga ca kuti apokelela ishuko lya mulimo ilyo twalefwaya, ukutemwa kukatulenga ukusekelela na wene, ukumupeela ukwaafwa kwesu, no kutasha Lesa ifyo kuti abomfiwa ku kunonsha icilonganino.
Apantu ukutemwa “takucita mataki,” takutusesha ukuitakisha pa lwa cintu Lesa atusuminisha ukucita mu mulimo wakwe. Abena Korinti bamo baliitakishe kwati nalimo ebatendeke ifya bupe fya mupashi, lelo ifi fyafumine kuli Lesa, nga fintu caba ku mashuko mu kuteyanya kwakwe ukwa muno nshiku. Mu cifulo ca kuitakisha pa lwa cifulo cesu mu kuteyanya kwa kwa Lesa, lyene, natucenjele epali twawa. (1 Abena Korinti 1:31; 4:7; 10:12) Ukutemwa “takutuumikwa,” lelo umuntontonkanya wa muntu uushaba na kutemwa kuti waisulamo icilumba. Abantu bakwata ukutemwa tabayumfwa abacilapo pali bambi.—1 Abena Korinti 4:18, 19; Abena Galatia 6:3.
Takwaba Ukushayana, Ukwa Kaso, Ukukalifiwa
Ukutemwa “takucita cishiyene, takuifwaila ifya kuko, takufiishiwa ku mutima.” (1 Abena Korinti 13:5a) Kusumbula imibele isuma, imyendele ya bukapepa, umucinshi ku bulashi, ne micitile yayana pa kulongana kwa Bwina Kristu. (Abena Efese 5:3-5; 1 Abena Korinti 11:17-34; 14:40; linganyeniko Yuda 4, 8-10.) Apantu ukutemwa kulenga onse ukuba uwakabilwa, ukupala imbali shonse isha mubili wa buntunse, icilonganino cakwata ukutemwa caba cifulo ca mutende ne ca kushinamo. (1 Abena Korinti 12:22-25) Mu cifulo ca ‘kuifwaila ifya kuko,’ mu kaso ukutemwa kutulenga ukupeela ilambo insambu shesu pa nshita shimo no kulanga ukutemwa muli bambi ne nsansa shabo. (Abena Filipi 2:1-4) Ukutemwa kutulenga ‘ukuba fyonse kuli bonse, ukuti mu misango yonse tupusushishemo bamo’ ukupitila mu butumikishi bwesu.—1 Abena Korinti 9:22, 23.
Ukutemwa “takufiishiwa ku mutima.” Icipyu caba mulimo wa mubili uwa lubembu, lelo ukutemwa kutulenga ukuba ‘abakokolo kukalipa.’ (Yakobo 1:19; Abena Galatia 5:19, 20) Nangu cingati mu nsambu twakalipa, ukutemwa takutusuminisha ukutwalilila abafiishiwa ku mutima, muli ifyo ukupeela Ciwa apa kwikala. (Abena Efese 4:26, 27) Ukucilisha baeluda bafwile ukusengauka ukukalipa nga ca kuti abasumina banabo bafilwa ukubomba pa mitubululo imo.
Paulo na kabili asosele ulwa kutemwa ukuti: “Takulinga cabipa.” (1 Abena Korinti 13:5b) Ukutemwa takusungilila umutande wa fyabipa, ukupala umukululo wa fyebo mwi buku lya ndalama. Kulamona icisuma mu basumina banensu kabili takulandula ku fyabipa fya cine cine nelyo ifya kwelenganya. (Amapinda 20:22; 24:29; 25:21, 22) Ukutemwa kulatwafwa ‘ukukonke ifya mutende.’ (Abena Roma 14:19) Paulo na Barnaba balikansene kabili baile mu nshila shapusana mu mulimo wa kwa Lesa, lelo ukutemwa kwalyundepe umupokapoka kabili kwabasungilile ukufuma ku kuba ne cikonko.—Ubwina Lebi 19:17, 18; Imilimo 15:36-41.
Abakongamina ku Bulungami ne Cine
Ukulosha ku kutemwa, Paulo atwalilile ukusosa ukuti: “Ukutemwa takusekelela pa cishilungeme, lelo kusekelela pamo ne cine.” (1 Abena Korinti 13:6) Bamo balabekelwa mu cishilungeme ica kuti ‘tabalaala tulo kano fye bacito bubifi.’ (Amapinda 4:16) Lelo mu kuteyanya kwa kwa Lesa tatucimfyanya nelyo ukusekelela nga ca kuti umo abikwa mu citeyo ca lubembu. (Amapinda 17:5; 24:17, 18) Nga ca kuti kwaliko ukutemwa kwakumanina ukwa kuli Lesa no bulungami mu cilonganino ca ku Korinti, bucisenene nga tabwasuminishiwe mulya. (1 Abena Korinti 5:1-13) Pa kati ka fintu fimbi, ukutemwa ubulungami kutusungilila ukufuma ku kuipakisha televisioni, ifikope fisela, nelyo ukulangisha kwa fyangalo fishalungama.
Ukutemwa “kusekelela pamo ne cine.” Pano icine calekanishiwa ne cishiyene. Ici mu kushininkisha capilibula ukuti ukutemwa kutulenga ukusekelela pa kusonga kwa bulungami uko icine cakwata pa bantu. Tusanga ubuseko mu fintu ifyo fikuulilila abantu kabili ifyo fitwala pa ntanshi icishinte ca cine no bulungami. Ukutemwa kulatucilikila ukufuma ku kubepa, kulatupeelo buseko lintu abatambalala bashininwa ukuba aba kaele, kabili kutulenga ukusekelela mu kucimfya kwa cine ca kwa Lesa.—Ilumbo 45:4.
Fintu Ukutemwa Kubomba ne Fintu Fyonse
Ukutwalilila ubulondoloshi bwakwe ubwa kutemwa, Paulo alembele ukuti: “Kushipikisha fyonse, kutetekela fyonse, [kusubila, “NW”] fyonse, kushishimisha fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Pa ‘kushipikisha fyonse,’ ukutemwa kulafumyapo ukukalifiwa nga fintu umutenge usuma ucita ku mfula. Nga ca kuti uuli onse atubifya lelo aipusha ukweleelwa, ukutemwa kutulenga ukushipikisha ukucena, ukweleela kacita wa fibi ukucila ukuba no bukwakwa pa lwa milandu. Mu kutemwa, twesha ‘ukuwikisha munyina.’—Mateo 18:15-17; Abena Kolose 3:13.
Ukutemwa “kutetekela fyonse” mu Cebo ca kwa Lesa kabili kutulenga ukuba aba kutasha ku ca kulya ca ku mupashi icipayanishiwa ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47) Nangu cingati tatubelelekwe mu kwanguka, ukutemwa kulatucingilila ukufuma ku kukwata umutima wa kukanatetekela kabili kutucilikila ukufuma ku kutunganya inkuntu shabipa mu basumina banensu. (Lukala Milandu 7:21, 22) Ukutemwa na kabili “kusubila fyonse” ifyalembwa mu Malembo, pamo nga icine ukulosha ku Bufumu bwa kwa Lesa. Ukuseshiwa no kutemwa, tulasubila no kupepela ifya kufumamo fisuma mu mibele ya kwesha. Ukutemwa na kabili kulatusesha ukulanda kuli bambi umulandu we subilo lyesu. (1 Petro 3:15) Mu kulundapo, ukutemwa “kushishimisha fyonse,” ukusanshako ne membu ishitulwisha. (Amapinda 10:12) Ukutemwa kwa kuli Lesa na kabili kulatwafwa ukushishimisha ukupakaswa ne fya kwesha fimbi.
Paulo alundilepo ukuti: “Ukutemwa [takufilwa, “NW”].” (1 Abena Korinti 13:8a) Te kuti kupwe nelyo ukufilwa kwati ni fintu cishingacitika kuli Yehova. Apantu Lesa wesu uwa ciyayaya aba cilangililo ca kutemwa, iyi mibele tayakapwe. (1 Timote 1:17; 1 Yohane 4:16) Ukubumbwa konse lyonse kukatungululwa no kutemwa. Kanshi natupepe lyonse ukuti Lesa akatwaafwa ukucimfya imibele ya kaso no kulangisha ici cisabo cishifilwa ica mupashi wakwe.—Luka 11:13.
Ifintu Ifili no Kupita
Ukusonta ku ntanshi, Paulo alembele ukuti: “Lelo ukusesema, kukafubalishiwa; kabili indimi, shikaleka; kabili ukwishiba, kukafubalishiwa.” (1 Abena Korinti 13:8b) ‘Ifya bupe fya kusesema’ fyalengele abafikwete ukulanda amasesemo ayapya. Nangu cingati ifya bupe fya musango uyo fyalipitile pa numa icilonganino ca Bwina Kristu caimikwe nga ukuteyanya kwa kwa Lesa, amaka yakwe aya kusesema tayabala ayapita, kabili icebo cakwe cakwatamo ubusesemo bonse ubo tukabila nomba. Amaka yapeelwa no mupashi aya kulandila mu ndimi na yo yene yalilekele, kabili ukwishiba kwaibela ‘kwalifubalishiwe,’ nga fintu casobelwe. Lelo Icebo cakumanina ica kwa Yehova cipayanya fintu tukabila ukwishiba kwi pusukilo. (Abena Roma 10:8-10) Mu kulundapo, abantu ba kwa Lesa baisulamo no mupashi wakwe kabili batwala ifisabo fya uko.
Paulo atwalilile ukuti: “Pantu twaishibako fye lubali, kabili tusesemako fye lubali; lelo ilyo icafikapo cikesa, ica lubali fye cikafubalishiwa.” (1 Abena Korinti 13:9, 10) Ifya bupe fya kwishiba no kusesema fyali ifishafikapo. Mu kumonekesha, ubusesemo bwa musango uyo tabwashikile nga nshi, na kasesema umo umo aali uwa lubali mu kwishibisha inshita ya ku ntanshi, ukubulisha ukwishiba kwapwililika pa lwa co asobele. Nangu cibe fyo, nomba, ukumfwikisha kwa busesemo panono panono kuleba ukwakumanina. Ku ca kumwenako, ifishinka fifikilisha ubusesemo bwa Baibolo fishininkisha ukuti Yesu apokelele amaka ya bufumu pa mutundu wa muntu mu 1914. Ukutula ilyo, twikala mu “nshita ya ku mpela” kabili tuleipakisha ukukula kwatwalilila mu kwishiba kwa ku mupashi no kumfwikisha kwa masesemo ya Baibolo. (Daniele 12:4) E ico, tulefika ku kwishiba kwapwililika kabili “icafikapo” cifwile ukupalama.
Imibele Yakulisha Yatwalilila
Ukulanda pa lwa kulunduluka kwa cilonganino, Paulo alembele ukuti: “Ilyo nali umwaice, nalelanda ngo mwaice, naleumfwa ngo mwaice, naletontonkanya ngo mwaice; lelo nomba ndi mukalamba, nindeke fya bwaice.” (1 Abena Korinti 13:11) Apantu umwaice abomba pa cishinte ca kwishiba no kulunduluka kwa ku mubili ifyapelela, kuti asongwa ku kuteululwa, kwati kusunsuntilwa mu busanshi bwa bana. Lelo umwaume alilunduluka apakalamba lwa ku mubili, alikwata ukwishiba kwakulilako, kabili tasongwa mu kwanguka. Alileka ukutontonkanya kwa bwaice, imibele, ne nshila. Mu kupalako, pa numa ukuteyanya kwa kwa Lesa ukwa pe sonde kwakulile ukufuma mu bwaice, Apingwile ukuti takwalekabila ifya bupe fya mupashi ifya kusesema, indimi, no kwishiba. Nangu cingati ifilundwa fya kasuba ka lelo ifya cilonganino, icili nomba mu mushinku wa ciko uukalamba, na bo bene bashikabila ifya bupe fya musango uyo, baliba aba nsansa ukubombela Lesa pe samba lya kutungulula kwa mupashi wakwe.
Paulo alundilepo ukuti: “Pantu pali nomba tumwena nga mu cilola ifilubwalubwa, lelo lilya tukamonana mu menso; pali nomba naishibako fye lubali, lelo lilya nkeshiba filya na ine naishibwa.” (1 Abena Korinti 13:12) Mu kati ka bwaice bwa cilonganino, tacali ni nshita ya kwa Lesa iya kusokolola ifintu fimo. E ico, fyamwenwe mu kulubwalubwa, kwati nalimo Abena Kristu balelolesha mu cilola icishakwete apa kubelebesesha pasuma. (Imilimo 1:6, 7) Lelo twaba bushilya bwa mimwene yalubwalubwa. Ukufikilishiwa kwa kucita icinshingwa no busesemo fili ifyashininkishiwa, pa kuti iyi ni nshita ya kwa Lesa iya kusokolola. (Ilumbo 97:11; Daniele 2:28) Nangu cingati Paulo umwine alishibe Lesa, icipimo casumbuka ica kwishiba Yehova no kwampana kwabeshamo isenge na Wene fyali no kwisako lintu umutumwa abuushiwa ku bumi bwa mu mulu, muli ifyo ukupokelela icilambu cakumanina ica nshila yakwe iya Bwina Kristu.
Ukusondwelela icilangililo cakwe ica kutemwa, Paulo alembele ukuti: “Awe nomba kwashala ukutetekela, [isubilo, “NW”] ukutemwa, ifi fitatu; lelo icacilapo pali ifi fyonse kutemwa.” (1 Abena Korinti 13:13) Te mulandu no kukanabapo kwa fya bupe fya cipesha amano ifya mupashi, icilonganino nomba calikwata ukwishiba kwafikapo no mulandu wa citetekelo cafumba, isubilo, no kutemwa. Calikwata icitetekelo ca kuti conse ico Lesa alaya caba fye nga icafikilishiwa. (AbaHebere 11:1) Imibele ya citetekelo ikapwa ilyo ifintu fyasobelwa mu Cebo ca kwa Lesa fyafikilishiwa. Imbali she subilo shikapwa lintu twamona ifintu fyasubilwa. Lelo ukutemwa kukatwalilila. E ico, shi Inte sha kwa Yehova bonse nabatwalilile ukukonka inshila yacilamo iya kutemwa.