Kuti Wabomba no Kufulunganishiwa!
LANGULUKA imibele ya bulanda iya mwaume umo uwa myaka ya bukulu 23. Akwata fye amasomo yapelela kabili abombela amalipilo yanono. Amatontonkanyo ya cupo no bumi bwa kwikusha yamoneka ukuba ayabulamo amano kuli wene. Te ca kupapa ico nyina asosela ukuti: “Aliba uwa bulanda apakalamba nga nshi kabili uwafulunganishiwa.” Uyu mulandu wa mulumendo uli ca kumwenako cine cine ica milandu ya mamilioni ya bambi. Ku mulandu umo nelyo uunankwe, abantu ba misango ne misango balifulunganishiwa.
Ukufulunganishiwa “litontonkanyo lyashika ilya ntandabwanga nelyo imibele ya kubulwa umutelelwe, ukufuupulwa, no kukanaikushiwa ifiisako ukufuma ku kufwaisha kwacilikilwa, ukukansana kwa lwa nkati, nelyo impika shimbi ishishapikululwa.” (Webster’s Third New International Dictionary) Tukumanya ukufulunganishiwa lintu tatutungulwike pa kwesha na maka ukupwishishisha icintu cimo. Tuyumfwa abacilikilwa pa kwaluluka ukuli konse, kwati tuleshombokela ibusha, ukwabula ishuko lya kutunguluka. Ifwe bonse twalishiba ifyo cumfwika.
Ababomfi pa ncito ishimoneka ukukanalambula kuti pambi bakwata ukuyumfwa kwa kuba abasauka. Nga casendwa mu kabepekesho, abakashi nelyo banyina abaleshomboka na masakamika ya cila bushiku ne milimo ya kunasha kuti pambi bayumfwa abapelebela, abashitashiwa. Abacaice abalekumanya ifya kwesha pa sukulu kuti pambi bayumfwa abafulunganishiwa mu kubombesha ku kusanga amasomo. Ifilundwa fya mabumba ya bantu bapusanako kuti bayumfwa abakalifiwa kabili ababulwa insansa, abashininwa ukuti baba finakabupalu fya musobolola wa lufyengo. Bashimakwebo abesha mu bufumacumi ukupayanya ifipe ifisuma nelyo imilimo kuti pambi babongoloka mu fya ndalama ku ba kucimfyanya nabo abatwishikwa kabili ababulo bufumacumi. Ifi fya kukumanya na fimbi filalenga ukufulunganishiwa kabili fisha abengi mu kuba no kuyumfwa kwa kubulwe subilo.
Umuntu wa mano uwaikeleko imyanda ya myaka iyapitapo aali na maka ya kulumbulula ukufulunganishiwa kwakwe mu mashiwi ayo twingomfwikisha. Imfumu ya Israele Solomone atile: “Ilyo nayalukile ku milimo yonse iyacitile iminwe yandi na ku kucucutika uko nacucutike ku kucita, moneni, conse mupu kabili kufuluko mwela. Takuli icafwa kantu mwi samba lya kasuba. Pantu cinshi icaba ku muntu ica mu kucucutika kwakwe konse, na mu kupilikita kwa mutima wakwe, uko acucutikila mwi samba lya kasuba? Inshiku shakwe shonse kukalipwa, na mantanga yakwe kufiitwa; na mu bushiku na mo umutima wakwe tautusha. Ici na co mupu.” (Lukala Milandu 2:11, 22, 23) Amashiwi ya kwa Solomone yalumbulula ukupelelwa uko abengi bayumfwa mu kwesha ukubomba no kufulunganishiwa ukubapusula ubumi bwa kulambula.
Abantu bafulunganishiwa kuti pambi baba fye abapelelwa. Mu milandu yakakala bamo balifutatila uku kushomboka, ukulekeleshiwa mu bwikashi ku kwikala umusango wa bumi bwa buko ubwa kuiposaika ukusuminishanya. Pa kuti bakwate ifintu ifyo bayumfwa ukuti balikwatilapo insambu, bamo balyalukila ku misoka no lukaakala. Ukutitikisha kwabula ukuputukako kwalibongolola ifyupo ne fikakilo fya lupwa.
Abengi aba ifwe pambi tuli no kubikilishako ukubombesha apakalamba mu kusapika inshila sha kubombelamo no kufulunganishiwa. Ukwabula ukusakamana fintu tucita, ifintu kuti pambi fyamoneka ukubipilako. E fisosa Amapinda 13:12 ukuti: “Icacetekelwa icashimba cilwaliko mutima.” Ubutuntulu busuma bwesu ubwa ku mubili na ku mupashi kuti pambi bwabikwa mu busanso. Bushe imibele ili iyabulwa isubilo? Bushe tufwile ukwikala aba mweo mu kuba no kufulunganishiwa kwa lyonse ngo kukandwa kwatapata pa mulandu wa kupelebela kwesu nelyo ifilubo? Bushe intampulo shibomba shimo kuti shabuulwa ku kubomba no kufulunganishiwa pa kuipakisha ubumi bwacilapo ukwikusha? Lekeni tumone.
Inshila Shimo Isha Kubomba no Kufulunganishiwa
Lintu twakwata impika kabili tulekabila ukupanda amano, lyonse tuya ku muntu waishiba, uwabelesha uo twingacetekela. Amapinda 3:5, 6 yatasha ukuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” Ukupanda amano kubomba kuti kwasangwa mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Languluka ifya kumwenako fimo ifya kushilimuka uko ipayanya.
Ukufulunganishiwa kuti pambi kwaampanishiwa ku kusanga imikalile. Ku ca kumwenako, incito yesu iya ku calo kuti pambi ili iya kwikusha, lelo amalipilo yacepa kuti pambi yaba ni ntulo ya kupopomenwa. Twalitemwa indupwa shesu kabili tubafwaile ifyawamisha. Nalyo line, kumoneka ukukanabako impela ku kusakamika pa lwa kukumanisha ukukakililwako kwesu ukwa mu fya ndalama. Kuti pambi twabomba amaawala yalundwako kabili no kwingila fye ne ncito ya cibili. Pa numa ya kashita kanono ubumi bumoneka ukuba ukushinguluka kwa kutendusha ukwa kulya, ukusendama, no kubomba. Nalyo line, imitande ya nkongole ilatulumana, imisha ileingilishiwako, no kufulunganishiwa kulasumbana.
Imifwaile ikalamba iya ncito ya ku calo yaba kuipayanishisha ifikabilwa. Lelo fingi fyaba shani tukabila? Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Tatwaletele kantu pa kwisa pano isonde, kabili tatwingafumyapo kantu. Awe pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala, tuteke imitima kuli ifyo fine.” Bushe tuleesha ukunonka ifyacila apo no kuilinganya ku fintu bambi bakwata nelyo ifyo bakwete amaka ya kucita? Nga ni fyo, kuti pambi tulelobolola ifya kufumamo mu musango wa kufulunganishiwa. Paulo asokele ukuti: “Abafwayo kuba ne fyuma bawila mu kweshiwa kabili mu lukose, kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, ifyo fiibisha abantu mu kupomonwa kabili mu boni. Pantu ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bonse; bamo pa kushitinamina balufiwa ukufuma ku citetekelo, no kuilasamo abene amalangulusha ayengi.” (1 Timote 6:7-10) Ukupimununa kwa bufumacumi ukwa fikonkelelo fyesu ifya ku mubili kuti pambi kwasokolola ifintu fimo ifishikabilwa. Ukuteuluka kumo ukwabamo ukupelulula ukukuma ku mibomfeshe yasakamanisha ne mikalile ya bumi iyacilapo ukulinga kuti pambi fyaba ifya kwaafwa mu kucefyanyako ukufulunganishiwa kwesu.
Ukufwaisha kwa cifyalilwa ukwashinshibikwa kwalilenga ukufulunganishiwa ukukalamba nga nshi. Ku ca kumwenako, caliba ica cifyalilwa ku mukashana ukukwata ukucincisha kwakosa ukwa kupwa no kukwata umutelelwe ne citemwishi ca cikabilila icisako mu kuba no bumi bwa lupwa. Kuti pambi apoose nshita ikalamba no kubombesha ku kuilenga umwine ukuba uwacilapo ukucebusha mu kuba na mafashoni yapya nelyo ifya kwafwilisha ukuyemba kabili kuti pambi aba kabelenga waswatuka uwa bamagazini bapeela ukupanda amano ku ushatemwikwa. Umwanakashi kuti pambi asangwa ku kukumana ukuli konse ukwa kwangalila pamo mu kuba ne subilo lya kukumanya umo uwayana—konse ukwabulo kutunguluka. Imyaka ileya ilepita, no kufulunganishiwa kwaba ukushingashipikishiwa. Mu kupelelwa kuti pambi aeshiwa ukupwa kuli umo uushayana. Icacilapo ukubipa nalyo line, pa kwikusha insuna yakwe iya citemwishi, kuti pambi aibimba mu myendele ya bucisenene.
Mu mulandu wa musango uyo, ukutekanya no kupingulapo kusuma filakabilwa. Icupo ku muntu uushayana—ukucilisha umo uushakwata icitetekelo muli Yehova—kuti caba cilubo cabipisha. (1 Abena Korinti 7:39; 2 Abena Korinti 6:14, 15) Bucisenene lyonse butungulula ku kukalipwa kwa mutima no kupelelwa. (Amapinda 6:32, 33) Ukuibebeta kwa pa lobe ukwafumaluka, ukwasankanishiwa ne nshila ya mano iya kubombelamo umulandu, kuti kwaafwa. “Umutima wafuuka kabili uwatalala” kuti wacebusha umusango walungama uwa munobe wa mu cupo uwawaminako nga nshi ukucila fintu ifya kufwala fya misango misango nelyo ifya kusubasuba fingacita. (1 Petro 3:3, 4) Mu cifulo ca kushintilila pa kupanda amano kwapelela nelyo ukushakatama ukwa ncenshi sha ku calo, caliba icakatama ukuya kuli Katendeka wa cupo ukusambilila icikabilwa pa kuba umukashi watemwikwa kabili uuteeswa. (Amapinda, icipandwa 31) Abaume na banakashi abashaupa no kuupwa balingile ukulangisha imibele iyo bengafwaisha mu munabo wa mu cupo. Fintu cili ica mano ukufwaya ukubishanya ukutuntulu na bantu abacindika ifishinte fya Baibolo. Nga ca kuti twabomfya ifi mu bumi, ifilolelo fyesu ku cupo ca nsansa fikaba ifyawaminako mu kukanapelela. Nangu fye nga ca kuti icupo tacimoneke mu kwangufyanya, ukubomba mu kumfwana na Malembo kukaleta ubuseko no kulenga ubumi bwa bushimbe ukuba ubwa kulambula apakalamba nga nshi.
Icisendo cafina ica fikakilo kuti pambi catufisha ku cipimo ca kukalifiwa. Kuti pambi kwabako ukutitikisha ukufuma ku mbali shonse. Twaliba abasakamikwa pa lwa fikabilwa fititikisha ifya lupwa lwesu, kabili uwatwingisha incito pambi te kuti abale ekushiwe. Abantu besu kuti pambi batwenekela ukubaafwako inshita iili yonse lintu kwabako ubwafya. Pa mulandu wa kutitikisha ukwingi, umutande walepa uwa milandu ya pa lwesu kuti pambi wakabila ukusakamana kwesu. Kuti pambi camoneka ukuti inshita yesu no lupikwe fili no kutwalwa mu ntunga ishingi ishapusanapusana pa nshita imo ine fye. Ukufulunganishiwa kuti pambi kwaalukila mu kukalifiwa, kabili kuti pambi twafwaya ukuleka. E co, cinshi tulingile ukucita?
Kuti twaba aba mano ukupimununa cipya cipya ifiise ntanshi fyesu. Apantu kwaliba umwa kupelela ku cintu twingacita, te kuti cicitike ukukumanisha ukukabila ukuli konse ukucitwa na bambi. Tulekabila ukucefyako ifintu “fyacilamo.” (Abena Filipi 1:10) Na kuba, “imbwa ya mweo yena yawamo kucile nkalamo iyafwa.” (Lukala Milandu 9:4) Ukukakililwako kumo kwaliba ukwakakala kabili te kuti kubikwe pa mbali, ilintu uko kushili ukwakakala kuti pambi kwalolela. Kuti pambi twalibuula icishingamo cakumanina ica milimo imo iilingile ukwakanishiwa na bambi. Ifishingamo fimbi kuti pambi fyafumishiwapo umupwilapo nga ca kuti tafili ifyakabilwa. Nangu cingati ici mu kutendekelako kuti pambi caleta ukupumfyanya nelyo kuti pambi calenga bambi ukukalifiwa, tulekabila ukucindika ukupelebela kwesu ukwa ku mubili no kwa mu nkuntu.
Ubulwele bwa kulenga ukupomponteka kuti bwaletako ukufulunganishiwa kwabipisha, pantu kuti pambi bwatubika mu busanshi bwa kulwala pa nshiku nelyo imilungu pa nshita imo. Ukukalipwa kwabipisha kuti kwatulenga ukupelelwa. Pa kusapika ukundapa, kuti pambi twaya kuli badokota abengi nelyo kuti twanwa imiti iingi nelyo amavitamini mu kusubila ukuti yakatubombela icisuma. Nalyo line, kuti pambi twatwalilila ukucula kabili kuti pambi twatendeka ukupapa nga ca kuti ubumi bwaliwamina ukushombokela.
Iyi kuti pambi yaba ni mpika iingaposhiwa fye mu calo cipya ica kwa Lesa. (2 Petro 3:13; linganyeniko Esaya 33:24.) Apantu abantunse tabapwililika, badokota ne miti kuti bacita fye ifinono. Ukufika ku cipimo cimo kuti pambi twacipokelela ukuti ukucula kwesu lubali lwa bumi. Umutumwa Paulo alikwete “umuunga mu mubili,” nakalimo ukukalipwa kwa menso yakwe nelyo icilundwa cimbi ica mubili wakwe, fyali ica kucululusha nga nshi ica kuti mu kubwekeshabwekeshapo apepele ukwilulukwa. (2 Abena Korinti 12:7-10) Lelo Lesa taundepe Paulo, kabili nakalimo umutumwa aali no kushomboka no kukalipwa ukufikila imfwa yakwe. Aikele no kucula kwakwe, talombele ukumfwilwa ubulanda, kabili tabalile alufya ubuseko bwakwe. (2 Abena Korinti 7:4) Nangu cingati umuntu watambalala Yobo aculile ku kukalipwa kukalamba, asungilile icitetekelo cakwe muli Yehova, kabili ici catungulwile ku cilambu cafumba. (Yobo 42:12, 13) Nga tuli babomfi ba kwa Lesa, kuti twasanga ubukose ubwa kutwalilila ukwetetula pali ifi ifya kumwenako no kupepela ukwaafwa kwa kwa Yehova.—Ilumbo 41:1-3.
Abakosa te Mulandu no Kufulunganishiwa
Abantu ba kwa Yehova kuti baba abakosa lwa ku mupashi te mulandu no kufulunganishiwa ukuli konse. Ku ca kumwenako, nangu cingati kuti pambi twashipikisha ukulwala, kuti twatwalilila “abatuntulu mu citetekelo” pa kushukila mu kukumanina ukupayanya kwa ku mupashi ukwa kwa Lesa. (Tito 2:1, 2) Ilintu kuti pambi twaba abapiina lwa ku mubili mu kufulunganishiwa, kuti twaba abakankaala mu kusungusha lwa ku mupashi.
Pa kushintilila pali Lesa ku mano no bukose, kuti twabomba ne fya kufulunganya ifingesako mu mibele ya mu ŋanda. Ku ca kumwenako, languluka Abigaili, muka Nabali. Nabali aali “uwaayafya kabili umubi imicitile yakwe,” kabili ishina lyakwe line lipilibula “Icinangwa; Umuwelewele.” Fintu cifwile caali ca kufulunganya ukwikala no mwaume wa musango uyo! Nalyo line, Abigaili atwalilile ukubo “musuma kabili uwashilimuka” kabili taali uwapelelwa. Mu cine cine, amashiwi yakwe ne ncitilo yaali ayashilimuka mu kati ka bwafya ica kuti ashinine Davidi ukukanalandula Nabali ku nsele shakwe no kukanatasha pa kusuumya umulopa no kufilwa ukucetekela muli Yehova.—1 Samwele 25:2-38.
Nangu fye nga ca kuti imibele ilebimbamo umo uubishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu iletulenga ukufulunganishiwa, kuti twashipikisha mu bukose ubo Yehova apeela. Ici calangililwa mu cishinka ca kuti imyendele ingalenga ukufulunganya iya kwa Diotrefe tayaiminike umwaume wa bukapepa Gai ukufuma ku kucita icisuma no kulobolola insansa ne filambu fyafumba ifya ku mupashi.—Imilimo 20:35; 3 Yohane 1-10.
Ukufulunganishiwa kuti kwaisako nga twafwaisha ukubombela abasumina banensu mu cilonganino lelo twacililwa lintu bambi basontwa nga baeluda nelyo ababomfi batumikila. Ukucila ukusuminisha ukufuupulwa ukutucimfya, nangu cibe ifyo, lekeni tufwaye ukuikosha fwe bene lwa ku mupashi no kusuminisha umupashi wa kwa Lesa ukutwala ifisabo fya uko ifisuma muli ifwe ku cipimo cakulilako. (Abena Galatia 5:22, 23) Mu kati ka myaka 40 iyo Mose apoosele mu Midiani, Lesa alundulwile muli wene icipimo cakulilako ica bufuuke, ukutekanya, ne mibele imbi iikabilwa ku kubomba na mafya no kufulunganishiwa ifyo aali no kukumanya pamo nge ntungulushi ya bena Israele. Mu kupalako, Yehova kuti pambi aletupekanishisha ku mashuko ya mulimo aya nshita ya ku ntanshi ayo pambi twingapokelela nga ca kuti twatwalilila abakosa lwa ku mupashi kabili ukukanainashisha ku kufulunganishiwa.
Ukwilulukwa Ukufuma ku Kufulunganishiwa—Mu Kwangufyanya!
Te mulandu no musango wa kuko, bushe ukufulunganishiwa kwesu kukabala akupwa? Kuli ifwe, imibele kuti pambi yamoneka iyabulwe isubilo lelo te kuli Kabumba wesu, Yehova Lesa. Tacula ku kufulunganishiwa. Ukupitila muli kasesema Esaya, Lesa atile: “E fyo cikabe cebo candi icifuma mu kanwa kandi: tacakabwelele ibusha kuli ine, kano cacite co natemwa, no kushuka muli ico nacitumina.” (Esaya 55:11) Apantu Yehova alikwata amaka yonse no bulashi, takwaba icishingacitika kuli wene. (Marko 10:27) Amalayo yakwe aya kuleta amapaalo yabelelela ku bantu bakwe yalishininkisha ukufikilishiwa.—Yoshua 21:45.
Ukutwishika no kukanashininkisha e mbali shikalamba mu kufulunganishiwa. Mu kupusanako, nangu cibe ifyo, “icitetekelo e shintililo lya fintu tulecetekela.” (AbaHebere 11:1) Icitetekelo muli Lesa cipayanya ukukanateluka kwa kuti amasubilo yesu yonse ayashimpwa pali Baibolo yakafikilishiwa mu kukumanina. Umutwe wa lyashi uwa Baibolo yonse webekesha icilayo ca kwa Yehova ica kuteka kwa Bufumu, pe samba lya ubo isonde likasanguka paradise yapwililika umo abantu balungama bakekala kuli pe na pe mu nsansa. (Ilumbo 37:11, 29) Ifyabipa fyonse—ukusanshako ukufulunganishiwa—fikaba nafiya, pantu Lesa ‘akekusha conse ica mweo ifyo cilefwaya.’—Ilumbo 145:16.
Ukufikila ayo mapaalo yakabe aya cine cine, ifwe bonse tukakwata icakaniko cesu ica kufulunganishiwa. Lelo isubilo lya mu Malembo kuti lyatupeela ukushipa no bukose ku kushipikisha. Ukufunda kusuma uko tusanga muli Baibolo kuti kwatulangilila ifya kubomfya ubupingushi busuma no kupelulula kwa mano mu nshila ikaleta ukushikatala ku bumi bwesu no mutende ku mitima yesu. Te mulandu no kulengwe nsoni, kuti twakumanyo “mutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse.” (Abena Filipi 4:6, 7) E co ubulwi ukulwisha ukufulunganishiwa tabuli ubwabulwa isubilo. Mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova kuti twabomba na ko ilelo no kucimfya kwene mu nshita ya ku ntanshi.
[Amashiwi pe bula 31]
Lesa kuti akwaafwa ukubomba no kufulunganishiwa, nga fintu fye ayafwile Yobo, Mose, Abigaili, na Paulo