Lesa Talaba “Ukutemwa Uko Mwalangile kwi Shina Lyakwe”

“LESA tali uushalungama; takalabe umulimo wenu, no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe, apo mwalepyungila aba mushilo, kabili mucili mulebapyungila.” (AbaHebere 6:10) Aya mashiwi ya mutumwa Paulo yali aya cine ku Nte sha kwa Yehova mu Europe ya ku Kabanga. Mu busumino ukubomba mu mabuseko ye shina lya kwa Lesa, pa makumi ya myaka balicucutika apalepa kabili mu kukosa pe samba lya fibindo ifyabikilwe na yali kale amakamfulumende yaletungululwa na Soviet Union. Yehova alebukisha imilimo yabo isuma no kubafumfumwina amapaalo ya Bufumu. Ku ca kumwenako, natuloleshe pali lipoti ya mwaka wa mulimo wapwa ukufuma kuli shitatu fye isha isho ncende.

Ififulo fya Kubombelamo fya Yali Kale Soviet Union

Ififulo fya kubombelamo fya yali kale Soviet Union ficita lipoti ukuti mu kati ka mwaka wa mulimo wa 1992, icipimo ca pa mulu ica bakasabankanya ba Bufumu calingilishiweko na 35 peresenti—ukufuma pali 49,171 ukufika kuli 66,211! Lelo ico te conse, apantu abo bakasabankanya bali abacincila nga nshi, nga fintu camonwa ku kwingilishiwako kwawama mu kushalika kwa fitabo fya Baibolo, ukusanshako bamagazini. Balibomfya bwino amabroshuwa no tutabo twine, ukushalika 1,654,559. Ico cili ukucila pa miku itatu icipimo ca mwaka wapwa ica 477,235! Cinshi caba ukwankulako kuli uku konse ukushalika? Ukufushiwako imiku ibili ukwa mpendwa ya masambililo ya Baibolo aya mu ŋanda. Nomba amasambililo ya Baibolo 38,484 yaletungululwa.

Na kabili, ukwakana mu mulimo wa bupainiya bwa kwafwilisha kwaile pa mulu na 94 peresenti. Ici ukwabulo kutwishika casangwilile ku cipendo capulamo ica basambi bapya ababatishiwe, 26,986, ilyo calinganishiwa ku mpendwa ya mwaka wapwa iya 6,570, ukwingilishiwako kwa kusungusha ukwa 311 peresenti!

Ni shani fintu bamo aba mu bapya babatishiwe babele abasekelela intanshi mu mbila nsuma? Pa nshita shimo ukwangwako kwashika ukwa kwa Nte uwaletungulule sambililo kwali ca kusangwilako. Kangalila wa kutangilila ukufuma ku Moldova ashimiko kuti:

“Umukashi wandi na ine twatandalile umwanakashi uyo ku numa alangile ubuseko mu cine ca Baibolo. Isambililo lya Baibolo lyalitendekwe pamo na wene. Nangu cibe fyo, umulume wakwe talangile ubuseko ubuli bonse. Ubushiku bumo lintu twali pa lwendo lwesu ukuya ku kumutandalila ku kutwalilila isambililo, imiceele yali iyatalalisha icabipisha kabili iya mfula yabuuta. Takwali nangu umo uwali mu misebo, lelo twalifikile pa ŋanda yakwe pa nshita yasontwa. Aebele umulume wakwe ukuti: ‘Wamona fintu aba bantu batusakamana apakalamba? Nabasunge nshita te mulandu ne mfula yabuuta.’ Ici ica kucitika calengele umulume wakwe ukutontonkanya. Ayalwile umuntontonkanya wakwe kabili ailundile kwi sambililo, kabili nomba wene no mukashi wakwe ni Nte shabatishiwa.”

Pa nshita shimbi umucinshi wa Nte kuti pambi wabimbula ubuseko mu mbila nsuma. Eluda, na o wine ukufuma ku Moldova, akwete ici ca kukumanya:

“Umwaume natandalile mu cifulo candi ca kushimikilamo tali uwasekelela mu Nte sha kwa Yehova. Asosele ukuti aali umuOrthodox, cimo cine fye nga wishi na wishikulu. E co anjipwishe ukufuma mu cifulo. Nangu cibe fyo, ilyo nshilaya, ampeele ishuko lya mu nshita ilya kumweba umulandu wa kutandala kwandi. Nasontele kuli Mateo 28:19, apalondolola ukuti: ‘E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya [mupashi] wa mushilo.’ Lyene namupeele adresi ya cifulo cesu ica kulonganinapo kabili naliile. Ku kupapushiwa kwandi, umulungu umo pa numa uyu mwaume alishile ku kulongana kwesu! Alikele ukufikila programu yapwile. Alondolwele ukuti ukupulinkana umulungu onse, ayumfwile uwabipilwa pa mulandu wa kukanaba uwa bucibusa kuli ine. Isambililo lya Baibolo lyalitendekwe apo pene fye, kabili nomba ni umo uwa bamunyinefwe.”

Ulubali na lumbi ulwapulamo ulwa mwaka wa mulimo lwaba kwankulako kukalamba ku kukabila kwa bamunyinefwe muli cilya cifulo. Mu kati ka mupepo wa 1991/92, amatani yamo 400 aya fya kulya no bwingi bukalamba ubwa fya kufwala fya baume, abanakashi, na bana fyalituminwe kuli abo abaali mu kukabila. Uku kupayanya kwalyananishiwe mupepi na ku mbali shonse fye isha cifulo ca kubombelamo isha yali kale Soviet Union, nelyo fye ukufika ukwalepa nga ku Irkutsk mu Siberia na Khabarovsk, mupepi na Japan. Mu cine cine icilangililo ca kwebekesha ica kuti Yehova talaba ukutemwa bamunyinefwe balanga kwi shina lyakwe! Ubu bushininkisho bwa kutemwa kwa bumunyina ububimbulwa no mupashi wa kwa Yehova bwalikwata na kabili ica kufumamo ca kwikatanya bene no lupwa lwabo lwa mu kusaalala kwa calo. Ku ca kumwenako, nkashi umo mu Ukraine alembeele iofesi lya musambo ukuti:

“Ukwaafwa mwatupeele kwafikile fye na pa nshi ya mitima yesu. Twaliseshiwe ukufika ku kuponye filamba kabili twatootele Yehova Lesa pa kukanatulaba. Ca cine, natukwata amafya ya fya ku mubili pali nomba line, lelo tuletootela pa kwaafwa kwaishile ukufuma kuli bamunyinefwe ku Masamba, twalipuupuutwike mu nshila ya fya ku mubili. Nomba, pa mulandu wa kwaafwa kwenu, ulupwa lwesu lukaba na maka ya kupeelesha inshita yakulilako ku mulimo wa kwa Yehova. Nga Yehova atemwa, umwana wandi umwanakashi na ine tukacita bupainiya bwa kwafwilisha mu myeshi ya lusuba.”

Mu kulundako, ukubombesha kwa kukumbusuka kwapayenye ubunte ku ba ku nse pantu abakutambako baali na maka ya kumona ukuti Inte shilanga ukutemwa ku ncitilo shabo. Ulupwa ukufuma ku cilonganino cimbi lwalembele ukuti: “Twapokelele ukwaafwa kwa fya ku mubili ukwa fya kulya ne fya kufwala. Kukalamba nga nshi! Ukutungilila kwenu no kukoselesha fili lisambililo kuli ifwe ukuti na ifwe bene tulingile ukucita icisuma kuli bambi. Iyi ncitilo ya kutemwa tayaile ukwabula ukumonwa ku bashasumina, pamo pene na bantu ba kusekelela ne ndupwa shabo; yaliba bunte bukalamba pa lwa bumunyina bwa cine.”

Amabungano ya citungu yasano ne bungano limo ilya pa kati ka nko ayacitilwe uyu June wapita na July, mu kuba no mutwe “Bakasenda ba Lubuuto,” yali bushininkisho na bumbi ubwe paalo lya kwa Yehova pa kubombesha kwa Nte shakwe no kutemwa balanga pa kwishibisha ishina lyakwe. Amabungano yasangilweko na bantu 91,673, kabili 8,562 balibatishiwe. Impendwa ikalamba iya basangilweko yali pa St. Petersburg, icifulo ce bungano lya pa kati ka nko, uko 46,214—ukusanshako amakombe ukufuma mu fyalo mupepi na 30 ukushinguluke calo—balongene pa cibansa ca Kirov.

Mu Siberia umwaume umo mupepi ne myaka ya bukulu 60 aishile ku cibansa ce bungano mu Irkutsk ku kwisamonako fye. Asosele ukuti: “Abalesangwako bonse nabafwala bwino, mu kuba ne finso fyamwentula, kabili ba cikuuku kuli umo no munankwe. Aba bantu baba ngo lupwa lumo ulwaikatana. Umo kuti ayumfwe fyo baba fibusa te pa cibansa peka lelo na kabili mu bumi. Napokelele ifitabo fya Baibolo ifyawamisha no kusambilila mu kuwaminako umusango wa kuteyanya uku kwaba. Ndefwaya ukulaumfwana ne Nte sha kwa Yehova no kusambilila Baibolo na bene.”

Pe bungano limo line mu Irkutsk, apo 5,051 basangilweko, umwanakashi wa kusekelela ukufuma ku Yakut Republic, Siberia, alandilepo ukuti: “Nalolesha pa bantu, kabili ndefwaya ukulila ku buseko. Ndi uwa kutootela nga nshi kuli Yehova pa kuti angafwile ukwishiba abantu ba musango yo. Pano pe bungano, nimpokelela ifitabo, kabili ndefwaya ukulanda na bambi pa lwa fyene. Ndefwaisha apakalamba nga nshi ukuba kapepa wa kwa Yehova.”

Dairekita wa Central Stadium mu Alma Ata, Kazakhstan, uko 6,605 basangilwe kwi bungano, asosele ifyakonkapo: “Ndi uwacincimushiwa ne mibele yenu. Nomba ndi uwashininwa ukuti imwe bonse, abanono na bakalamba, muli bantu bacindikwa. Te kuti nsose ukuti nalisumina muli Lesa, lelo nalisumina mu fintu fyashila ifyapeelwa na bumunyina bwenu, mu mibele yenu ukulola ku fyakatamikwa fya ku mupashi ne fya ku mubili.”

Umukalamba wa bakapokola umo pe bungano lya pa Alma Ata alandilepo ukuti: “Nalimukumanya imwe mwe bantu imiku ibili, inshita imo imo pe bungano. Cintu cawamisha apakalamba nga nshi ukubomba ne Nte sha kwa Yehova.”

Romania

Yehova talaba ukutemwa kuntu bamunyina mu Romania balanga kwi shina lyakwe nabo bene. Uyu mwaka wa mulimo wapwa wamwene ifya kuponako fya nsansa ifingi ku Nte. Ica kubalilapo, iofesi lya musambo lyalimikwe na kabili mu Bucharest. Imibombele ya kulekeleshako ya mwi funde yalekele mu 1949. Iofesi lyakwata mupepi na bamunyina ne nkashi 20 ukubomba mu fibombelo fipya. Ili ofesi lya musambo libombela bakasabankanya 24,752—icipimo ca pa mulu ica nshita yonse cimininako ukwingilishiwako kwa 21 peresenti ukucila pali avareji wa mwaka wapwa.

Pa numa ya myaka ya kushimikila mu bumfisolo, bakasabankanya baleteululwa mu kuwaminako ku mulimo wa bunte uwa ku cintubwingi uwa ku mwinshi no mwinshi. Ica kukumanya ukufuma ku citungu ca Mureş cilanga fintu Inte shimo babomfya bwino ishuko lya mu nshita ilili lyonse ku kushimikila kuli bambi, nelyo fye lintu bali pa lwendo. Iofesi lya musambo lyalembo kuti:

“Kasabankanya apingwilepo ukushimikila ukufuma kwi tolokoshi lye shitima limo ukuya ku libiye. Ukwankulako kwa bantu kwali mu cinkumbawile ukusuma, lelo mwi tolokoshi lya kulekelesha, amafya yalimine. Takwali uwa balendo uwalefwaya ukupokelela kope wa bamagazini besu. Mu kupelako, umwaume umo, uwakalifiwa apakalamba, alimine no kupundo kuti: ‘Ndepoosa bamagazini bobe bonse pa nse ye windo! Mulandu nshi uletusakamikile fyo no butotelo bobe?’ Kasabankanya mu cikuuku ayankwileko ukuti nelyo fye nga ca kuti alipoosele bamagazini pa nse, umbi kuti amwenamo ukufuma ku ncitilo yakwe—abo abaali no kutoola bamagazini. Ukumona ukutekanya kwa kwa kasabankanya, uyo mwaume alicebushiwe nga nshi ica kuti abuulile bamagazini no kutendeka ukubananya umwine ku balendo bambi mwi tolokoshi. Ku ca kupapusha, bonse balipokele magazini. Pa numa ya kubananya, umwaume ashele ukwabula amakope aya pa lwakwe. E ico, kasabankanya alimwipwishe ukuti: ‘Kanabesa, bushe tamulefwaya amakope ayali yonse aya pa lwenu?’ Ilyo line fye umwaume asompwele imo iya bamagazini ukufuma ku mulendo uwakwete amakope yabili no kusoso kuti: ‘Nomba na ine nakwata kope!’”

Mu fyalo ifingi umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova pa nshita shimo walicincimusha ukukaanya kwa bashibutotelo ba Kristendomu. Mu Romania, bashimapepo be Calici lya ciOrthodox ilingi line balakalifiwa ku Nte. Lelo ici te kuti cileshe Yehova ukufuma ku kupaala abantu bakwe pa kutemwa uko balanga kwi shina lyakwe. Kangalila wa muputule umo alembo kuti:

“Capamo ne cilonganino ca cikaya, twafumine mu mulimo mu ncende sha mu mishi. Kwaliko bamunyina umwanda. Twasonkele basi iyatusendele mupepi na makilomita 50 ukuya mu ncende ya ku mushi, ku kalitauni akanono. Twalaalike abengi ku lyashi lya cintubwingi ilyali no kubela mu Cikuulwa ca fya Ntambi. Bwangu bwangu fye ilyo ukulongana kwatendeke, shimapepo wa ciOrthodox alifikile ku kupumfyanya ukulongana kwesu. Abalashi ba bakapokola baeseshe ukulesha shimapepo. Nangu ni fyo, alikeene ukutontolokako. Alitungulwike mu kulesha ukulongana lintu atobele igalasi mu ciibi ca mwinshi ukalamba. Nangu cibe fyo, ubwingi bwa bekashi ba cikaya tabasuminishenye nangu fye panono ne myendele ya kwa shimapepo. Ubunte bwakumanina lyene bwali no kupeelwa kuli bonse abasangilweko, kabili ubwingi bukalamba ubwa fitabo fyalyananishiwe.”

Ku ce shamo, mu mbali shimo isha calo, kwabako Inte ishinono nga nshi. Lintu painiya wa nshita yonse afikile intanshi mu citungu ca Olt, asangile fye bamunyina pabula mu citungu conse ne cifulo ca kushimikilamo icikalamba. Pa numa ya mwaka impendwa ya Nte yalikulile ukufika ku 27, aba bene basano baali ni bakasabankanya bapuupuutulwa. Painiya asangile umwa kwikala mu musumba wa Corabia, ukushali Inte nakalya. Pa numa Inte babe nabekala kulya inshiku fye 45, shimapepo wa cikaya uwangalila incende imo ailishenye pa radio ya Craiova ukukaanya umulimo wabo. Asosele ukuti “balingilile” umusumba wa Corabia ne fisambilisho fyabo, ukwesha ukulenga abantu ukwalula ubutotelo bwabo. Ukusansa kwalitwalilile, mu kuba no kufwaya kwa kulesha umulimo no konaula ukushimikwa kusuma ukwa Nte muli ilya ncende. Kwafikile pa kalume lintu bamunyina baali mu Bucharest kwi bungano lya citungu. Shimapepo wangalila incende imo uwa ciOrthodox uwa ku Corabia acitile ukubilisha kwakosa pa numa ya mapepo ye calici lyakwe ukuti: “Tulingile bonse ukukwata ukuilishanya kwa pa kwenda mu musebo pa kukumbamo bakapokola ku kubuula incitilo mu kulwisha Inte, abeswishe incende yonse ne mpapulo shabo kabili balipeela abantu ubusungu.” Lelo icungulo bushiku cimo cine pa ntanshi ukulongana kwali no kucitikako, icintu cimo cishili ca lyonse calicitike. Ibumba lya bakonaula lyaonawile calici cikalamba ne Cikuulwa ca fya Ntambi ica mu Musumba. E ico, ukukumana kwa kuilishanya takwabalile akucitika.

Ififulo fya Kubombelamo Ifya Yali Kale Yugoslavia

Umwaka wa mulimo uwa 1992 wali uwacilishapo kwafya kuli bamunyina mu ncende ya Yugoslavia. Pa nshita imo ine, nangu cibe fyo, balikwata ifya kukumanya fimo ifya buseko. Mu kutootela, Yehova talaba umulimo wabo no kutemwa balangile kwi shina lyakwe.

Inkondo yatendeke intanshi mu Slovenia, lyene mu Croatia, kabili pa numa mu Bosnia na Herzegovina. Mu kati ka mwaka, ukufuma mu ripabuliki imo, Ifitungu fipya fisano fyaletukuta ukwimika imipaka ya fiko, amafunde, ne ndalama. Imyanda ya Nte baali no kufulumuka amayanda yabo no kusange cubo kuli bamunyinabo mu fifulo fimbi. Ukupala mu fyalo fimbi mu Europe ya ku Kabanga, amakomiti ya bukangalume yalisontelwe mu misumba yakulilako, ukusakamana umwa kusendama, ifya kulya, ne fya kufwala fya bamunyinefwe abali mu kukabila. Mu kati ka mwaka wa mulimo, mupepi na matani 55 aya fya kulya yalyananishiwe kuli bamunyina mu filonganino mu kati na nkati ka ncende shacushiwa. Amakalata ayengi aya kutasha yalipokelelwa.

Bamunyina mu Dubrovnik bashimike fintu baali aba kutootela pa kwaafwa kwapeelwe. Ilyo nkashi umo aile ku ŋanda ne cifunda cakwe ica fya kulya, umwina mupalamano aipwishe uko ashitile amani. Nkashi amwebele ukuti bamunyina bakwe aba ku mupashi mu cifulo cimbi e batumine yene. Umwina mupalamano alipapile. Mu mulandu umbi umwaume ushaishibikwa ukufuma ku Slovenia aitile eluda no kusoso kuti: “Niŋumfwa ukuti Inte sha kwa Yehova shileananya ifya kulya fyapokelelwe ukufuma kuli bamunyinabo mu nshila ya mulinganya. Nalituma ifipe fyafulilako ku bantu; nangu cibe fyo, tafyabalile afifika. Bushe kuti natuma ifipe fya uyu musango ifya kukumbusuka kuli imwe, kabili kuti mwafyananya?” Na kabili, amanyunshipepala na radio fyacitile lipoti mu kusenamina pa lwa mulimo wesu uwa kukumbusuka.

Munyina uwabatishiwe pe bungano lya pa kati ka nko mu Zagreb mu 1991 aali uwaibukila ulwa mafya yalesumbana kabili ashitile ubutala bonse ubwa fya kulya. Atwele ifya kulya ku ŋanda yakwe mupepi na ku ncende ya nkondo. Ilyo ukucepelwa kwa fya kulya kwacililepo ukutapata, uku kupayanya kwashininkishe ukube paalo lya cine cine kuli bamunyina.

Cali icingacitika ukupoka icipepala ca kusuminishisha ica cimbayambaya cikalamba ukutwala ica kulya ca lyonse ica bamunyina bacandilwe na bashilika mu Sarajevo. Tuli aba nsansa ukusoso kuti ukutwale fipe kwalicitilwe mu kutunguluka.

Ukulwa kwalisumbana pa bana calo bashili bashilika. Ku ca bulanda, ukufika ku kupwa kwa mwaka wa mulimo, bamunyinefwe mutanda ne nkashi na bantu ba kusekelela babili balilufishe ubumi bwabo, kabili bamo balicenwa.

Nangu cibe fyo, ifya kukumanya ifingi filanga ukuti mu cinkumbawile, ca kucingilila ukuba umo uwa Nte sha kwa Yehova. Mu mulandu umo bamunyina baleya kwi bungano lya citungu mu Belgrade lintu basi yaimikwe ku bashilika, ukwipusha nampo nga mwalimo ifilundwa fya butotelo bumo mu kati kabo. Bamunyina bayankwileko ukuti tamwali nangu bamo. Baali no kulangisha amakardi yabo aya kwishibikilwapo, kabili yamo aya yene yakwete amashina ayalangilile ifyo kuti baba aba ubo butotelo. Abashilika babapeele umulandu wa kubepa, lelo bamunyina balikwete icishibisho ca kufuma mwi calici; nelyo fye cingati bafyalilwe muli bulya butotelo, e fintu balondolwele, baali nomba ni Nte sha kwa Yehova, baleya kwi bungano lyabo. Mu kuba ne ci abashilika babalekele batwalilile ulwendo.

Bapainiya batwalilila umulimo wabo mu kuba no kupimpa kwabula ukutompoka, kabili ici calishininkisha ukuba ica kubimbula ca cine cine ku mulimo. Ulupungu lwa kwa Kalinda, mu kuba ne nkupo sha luko isha kusansamusha mu fikope fyabalabata, lulepilibulwa pa nshita imo ine mu ndimi shonse shikalamba isha ilya ncende. Lulepayanishisha lyonse abatemwe cine no bulungami “umulingo wa filyo mu nshita iiyene” uwabo uwa ku mupashi. (Luka 12:42) Mu kati ka mwaka wa mulimo uwa 1992, bamunyina ne nkashi abapya 674 balibatishiwe.

Mu cine cine, Lesa talaba umulimo wa bamunyina mu Europe ya ku Kabanga no kutemwa uko balanga kwi shina lyakwe. Mu kulundapo, afwaya ukuti bonse bakapepa bakwe, te mulandu no ko bekala, bakonke ukufunda kusuma Paulo apeele mu kukonkapo, pa AbaHebere 6:11, apalondolola ukuti: “Tulekumbwo kuti onse uwa muli imwe alange umukoosha uyo wine ukufika pa kwisushamo kwa kucetekela ukufika na ku mpela.”