Bushe Mulacindika Icifulo Cenu ica Kupepelapo?
“Ukutula fye pa kutendeka kwe landwe, Abena Kristu lyonse balikwete icifulo cabo icaimikwa no kupampamikwa ica kupepa kwa bulesa.”—“Primitive Christianity,” kuli William Cave.
ABANTU ba kwa Lesa lyonse balisekelela mu kubungana capamo ku kupepa. Ici cali ica cine mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo nga fintu cili nomba. Bakalemba ba mu kubangilila na basambilila ifya butotelo, pamo nga Lucian, Clement, Justin Martyr, na Tertullian, bonse balasumina ukuti Abena Kristu balikwete ififulo fyashininkishiwa kuntu babungene ku kupepa capamo pa cishinte ca lyonse.
Baibolo imika icishinka cimo cine, ukucita ukuloshako kwingi ku kulongana kwa lyonse ukwacitilwe na mabumba ya Bena Kristu. Aya mabumba yaishibikwe nge filonganino. Ici cali icalinga pa mulandu wa kuti ishiwi “icilonganino” mu ndimi sha kutendekelako isha Baibolo lilangilila ibumba lya bantu ababungene capamo ku mifwaile yaibela nelyo incitilo.
Ififulo fya mu Kubangilila Ifya Kupepa kwa Bwina Kristu
Cinshi cintu Abena Kristu ba mu kubangilila bacitile lintu babungene capamo? Baibolo ilondolola impendwa ya kulongana kwa musango yo no kulangilila ukuti ukusambilisha kwali lubali lwacindama. (Imilimo 2:42; 11:26; 1 Abena Korinti 14:19, 26) Amaprogramu ya kusambilisha yaliteyanishiwe, mu kuba na malyashi, ukushimikwa kwa fya kukumanya fya kukoselesha, no kulanguluka kwasakamanisha ukwa makalata yapokelelwe ukufuma kwi bumba litungulula mu Yerusalemu nelyo ukufuma ku mutumwa.
Pa Imilimo 15:22-35, tubelengo kuti pa numa kalata imo iya musango yo yabelengelwe kwi bumba lya Bena Kristu mu Antioke, Yuda na Sila “bakonkomeshe aba bwananyina ku fyebo ifingi no kubakosha.” Ubulondoloshi na bumbi bulondolola ukuti lintu Paulo na Barnaba bafikile pa Antioke “no kulonganiko lukuta, balondolwele fyonse ifyo Lesa acitile pamo na bo.” Ukupepa kuli Yehova na ko kwali lubali lwacindama ulwa kulongana kwa Bwina Kristu.—Imilimo 14:27.
Ififulo kuntu ifilonganino fya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo fyabungene ku kupepa tafyali ifyaemfiwa mu kucishamo ukupala amacalici ayengi aya mu Kristendomu ilelo. Ku lubali lukalamba, Abena Kristu ba mu kubangilila bakumanine mu mayanda ya pa mbali. (Abena Roma 16:5; 1 Abena Korinti 16:19; Abena Kolose 4:15; Filimone 2) Ilingi line umuputule wa pa mutenge nelyo umuputule wa pa muulu wa ŋanda ya pa mbali walebomfiwa. Cali ni mu muputule wa pa muulu e mo Ica Kulya ca Cungulo ica kwa Shikulu cacitilwe. Na kabili cali ni mu muputule wa pa muulu e po abasambi 120 basubilwe no mupashi wa mushilo pa Pentekoste.—Luka 22:11, 12, 19, 20; Imilimo 1:13, 14; 2:1-4; 20:7, 9.
Ilelo Inte sha kwa Yehova bakonke cipasho caimikwe na batumwa. Babomfya ififulo fya kulonganinapo ifyaishibikwa nga Mayanda ya Bufumu. Kulya balakanshiwa nga bakashimikila ba mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 24:14) Pa Ŋanda ya Bufumu, na kabili balasambilila Amalembo, ukupepa, no kukoseleshanya umo no munankwe. Ici ni mu kumfwana no kukonkomesha kwa Baibolo pa AbaHebere 10:24, 25: “Twetetule umwa kucincimushanisha ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma; twiba abaleko kulongana, ifyo wabo musango wa bamo, lelo tukonkomeshanye, pali bufi apo mulemono Bushiku bulya bulepalama.”
Ukubomfya Icifulo Cesu ica Kupepelapo mu Kulinga
Bushe uleibukisha amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Lesa te wa cimfulumfulu, lelo wa muyano” na ya kuti, “Fyonse ficitwe busaka busaka kabili mu kukonkana”? Nga ca kuti wabebeta ifyashinguluka aya mashiwi, ulesango kuti Paulo alelanshanya inshila intu ukulongana kwa Bwina Kristu kufwile ukutungulwilwamo. Ukupala mu nshita sha butumwa, Abena Kristu ilelo balashininkisha ukuti ukulongana kwabo kuli mu muyano kabili ukwateyanishiwa bwino.—1 Abena Korinti 14:26-40.
Iyafumine iya October 15, 1969, iya The Watchtower yalondolwele ukuti: “Imibele ya ku mupashi pa Ŋanda ya Bufumu ine ine, ifukauka ukufuma ku buseko bwa cine cine mu kupepa kwa cine no kukambisha kwa Baibolo. Kabili ulubuuto, ifyashingulukako fya cifyalilwa mu cikuulwa fikoselesha abo abasangilweko ku kuba abakakuka kuli bambi kabili aba bucibusa, te bapeleshiwa kuli buweka bwapampamikwa ubwa mu nkama.” Kwena, ukusakamana na kabili kulabeleshiwa ica kuti ukubomfya kwa Ŋanda ya Bufumu lyonse kubelebesha umucinshi no bukata.
Kristendomu alilangisha ukubulisha kukalamba ukwa mucinshi muli ulu lubali. Amateyanyo yamo aya butotelo yabomfya ififulo fyabo ifya kupepelapo nge fifulo fya mu bwikashi ifya fya kusekesha. Balakwata ifiila fya kutambako ifya nyimbo sha cipalakata isha butotelo, imiputule ya fyangalo fya kwimya inshimbi, amatebulo ya mangalo ya fipampa fya billiard, amasukulu ya bana banono, ne ŋanda ya mu kati iya kutambilamo amafilimu. Icalici limo lyalikwete ubulwi bwa kufinana ngo lubali lwa programu wabo. Ici te kuti cumfwane ne cipasho icaimikwe na batumwa nangu panono.
Nga ca kuti icilonganino icili conse ica mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo cabombele mu kukanalinga, ukulungikwa kwalekabilwa. Ku ca kumwenako, bamo mu cilonganino ca Bwina Kristu mu Korinti balebomfya ukusefya kwa Ca Kulya ca Cungulo ica kwa Shikulu nga kashita ka kulya no kunwa. Bali no kuleta ica kulya cabo ica cungulo ku kulya pa ntanshi nelyo mu kati ka kulongana, bamo nelyo fye ukuliisha no kunwesha. Ici mu cine cine tacali icalinga. Umutumwa Paulo alembele kuli bene ukuti: “Bushe tamukwete amayanda aya kuliilamo no kunwenamo?”—1 Abena Korinti 11:20-29.
Mu kumfwana no kufunda kwa kwa Paulo, Inte sha kwa Yehova balatukusha ukusakamana imilandu ya pa lwabo ku ŋanda nelyo kumbi ukucila pa Ŋanda ya Bufumu. Ca cine, ukulongana kwesu ukwa lyonse kupayanya ishuko lya mu nshita ilyalinga ku kumona impendwa ya fibusa pa nshita imo. Nangu cibe fyo, Iŋanda ya Bufumu yapeelwa kuli Yehova, e co ili no kubomfiwa mu kupepa kwakwe epela. Tatushukila ukusangwako kwesu palya ku kukonkelela amakwebo ya ku calo nelyo ukusakamana ukushisha kwa mu fya ndalama ukwa pa lwesu.
Mu kulundapo, Amayanda ya Bufumu tayabomfiwa ku cilonganino ku maprogramu ya kukokoloka, imibombele ya kufwailishamo indalama, nelyo incitilo sha fya kwangalila capamo, pamo nga ukusakamana abana. Kwalibako ififulo fimbi kuntu umo engasakamana ifintu fya pa lwakwe ifya musango yo ne milandu ya fya makwebo.
Baeluda mu Ŋanda ya Bufumu imo bamwene ukuti ifilundwa fya cilonganino balecita icibelesho ca kwashima nelyo ukubwesha ifipe fyayashimwa pa kulongana. Na kabili, bakwete icibelesho ca kukabushanya amakaseti ya video aya mafilimu pa Ŋanda ya Bufumu. Nangu ca kuti iyi ncitilo tayali musango wa makwebo, baeluda babafwile ukumona amano ya kusakamana iyi milandu pa ŋanda ilyo lyonse cingacitika.
Pa kusengauka imibele iingapeela imimwene yalubana no kushininkisha ukuti Iŋanda ya Bufumu naibomfiwa bwino, umo na umo alingile ukuipusha umwine ukuti: ‘Bushe kuliko imilandu iili yonse iya pa lwandi iyo nacilasakamana pa Ŋanda ya Bufumu iingasakamanwa ku ŋanda?’ Ku ca kumwenako, lintu uleteyanya ukukumana kwa kukokoloka nelyo kukumana kumbi ukwa kwangalila capamo, bushe te kuti cibe icacilapo kuwama ukulanshanya imitantikile ya musango yo ku ŋanda? Bushe kuti twabomfya lamya nelyo ukutandalila amayanda ya abo tulefwaya ukukumanya? Ukwashimako amashiwi ya kwa Paulo, kuti twatila: ‘Bushe tatwakwata amayanda ya kubombelako imilandu ya musango yo?’
Inshita Yasontwa ne Cifulo ku Kupepa Yehova
Baibolo ilondolola pali Lukala Milandu 3:1 ukuti: “Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya kasuba.” Lintu tulesangwa ku kulongana pa Ŋanda ya Bufumu, kuti twaobelwa mu mibombele iyo ikumine ku butumikishi bwa Bwina Kristu. Ili ni nshita yasontwa ku kupepa Yehova.
Munyina citika wa kwa Yesu Yakobo apeele ukufunda ukulwisha ukulangisha kwa muncishanya mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu. (Yakobo 2:1-9) Ni shani fintu twingabomfya uku kufunda mu Mayanda yesu aya Bufumu? Ukumoneka kwa muncishanya kuti kwalangwa lintu ukupeeleshanya kwa tupepala twa bwite ku fya kucitika fya kwangalila capamo kulecitwa. Mu cilonganino cimo icibelesho cali kubika ubwite bwa musango yo mu fyola fya fitabo nelyo amaBaibolo aya abo abalipo. Ca cine ukuti, ici cili icacilapo kulinga ukucila ukutuma ubwite mu melu nelyo ukutwala kwene pa ŋanda imo na imo. Nangu cibe fyo, ni shani fintu abo abashipokelela ubwite bayumfwa pa numa ya kumona ukuti ubwite bulepeelwa ku bantu bambi? Bushe ici kuti capeele imimwene ya muncishanya?
Kwena, takulekabila kubako ifunde lyakosa ilitila takuli uuli onse uwingapeela umbi ubukombe bwa pa lwakwe nelyo icipe ilintu bali pa Ŋanda ya Bufumu; kabili taciba icalubana ukulanda mu Ŋanda ya Bufumu pa lwa mibombele ya cila bushiku nelyo ifya kuponako, ukulaalika umuntu umo mu mobe, nelyo ukwipusha umo ukuilunda kuli iwe mu kukokoloka kumo. Lelo ifi filingile ukuba fya pa tushita no kucitwa mu kushilimuka kabili mu nshila yabulo kupumfyanya. Imitantikile ya pa lwesu tailingile ukupumfyanya ukufuma ku mifwaile ya cine cine iya kuba kwesu capamo pa Ŋanda ya Bufumu, ukuilumbula, ku kukuulililwa lwa ku mupashi.—Mateo 6:33; Abena Filipi 1:10.
Abaume Abemika ica Kumwenako
Baeluda na babomfi batumikila mu kupimpa balemika ica kumwenako mu kulangisha umucinshi ku Ŋanda ya Bufumu. Mu cinkumbawile kulabako eluda umo nelyo babili na babomfi batumikila abapeelwa umulimo wa kwampanya imilandu ikumine ku kusungilila Iŋanda ya Bufumu. Uko kuntu ukucila pa cilonganino cimo cibomfya iŋanda imo ine, komiti ya baeluda ilangalila iyi milandu.
Ilintu abantu bamo balapeelwa umulimo mu kulungatika ku kusakamana imilimo ya musango yo, ababomfi batumikila bonse na baeluda balingile ukulangisha ubuseko bwa cine cine mu ŋanda. Beshiba ukuti Iŋanda ya Bufumu yapeelwa kuli Yehova kabili ibomfiwa ku kupepa kwakwe.
Baeluda tabalingile ukushingashinga lintu kuliko kukabila kwa fya kulungisha. (2 Imilandu 24:5, 13; 29:3; 34:8; Nehemia 10:39; 13:11) Mu filonganino fimo ukubebeta kwa lyonse ukwa Ŋanda ya Bufumu kulacitwa pa kuba na maka ya kusakamana mu kwangufyanya ifya kulungisha ifili fyonse ifilekabilwa. Imitande ya fipe ilasungwa ku kushininkisha ukuti ukupayanya kuli mupepi kabili ukwingafikwapo. Nga ca kuti kuliko icifulo capaatulwa ica kusungilako ifipe, ifisolobelo, ne fibombelo fya kuwamishako, baeluda bonse na babomfi batumikila balingile ukulangisha ubuseko mu mibele ya ciko, ukushininkisha ukuti nacisungwa mu kupempenkana. Abo ababombela pa makaunta ya fitabo na bamagazini kuti balanga ubuseko bwabo pa kumona lyonse ukuti ifibokoshi fyabulwamo ifintu tafilesafya icikuulwa.
Pa kwimika ica kumwenako, baeluda na babomfi batumikila kuti baafwa icilonganino conse ukulangisha ukupimpila Iŋanda ya Bufumu. (AbaHebere 13:7) Bonse kuti balanga umucinshi walinga pa kukwata ulubali mu kuwamya kwa cikuulwa na pa kulangisha ubuseko bwa cine cine mu kumoneka kwa ciko konse.
Yesu atile pali Mateo 18:20: “Ukuli babili napamo batatu abalonganina mwi shina lyandi e ko ndi mu kati kabo.” Ee, Yesu aliba uwa buseko mu cintu tucita lintu twakolongana capamo ku kupepa Yehova. Ici cisanshamo ukulongana ukuli konse ukucitwa pa mayanda ya pa mbali no kulongana pamo nga pa mabungano nelyo kulongana kukalamba.
Ku mamilioni ya Nte sha kwa Yehova, takwabako icifulo icapalamisha nga nshi ku mutima wabo ukucila icifulo cabo ica lyonse ica kupepelapo, Iŋanda ya Bufumu. Balalanga umucinshi walinga kuli cilya cifulo. Balalanga umupashi wa kupikintika mu kuisakamana, kabili balatukusha lyonse ku kuibomfya mu kulinga. Shi na iwe wingakonka ukukonkomesha kuntu Yehova umwine apeela ukwa kuti: “Baka amakasa yobe ilyo waya ku ŋanda ya kwa Lesa.”—Lukala Milandu 5:1.