Ukutiina Abafwa Kwalyanana

Akasuba kale kawile. Ulebwelulukila ku ŋanda mu kucelwako panono ukucila fintu wingatemwa ukubwela. Ilyo uleenda wapita pa nshishi ya cikaya, umutima obe watendeka ukukulunkunta nga nshi. Ukuba tondolo kwa bushiku bwa mfifi kwakulenga ukumfwa fye ne congo cacepesha. Mu kupumikisha pa katalamukila waumfwa iciunda caluma, ica kucilimusha. Wakumpauka—ukukulunkunta kwa mutima obe na ko kwine kwalundwako—ilyo walungama ku kucingililwa ku ŋanda.

BUSHE walibala aukumanyapo ukuyumfwa kwa kusakamika lintu wali pa ncende ya nshishi nelyo lintu wali mupepi? Nga ni fyo, pambi wasongelwe ku mfundo yalubana iya butotelo iyo yaba iyaseeka mu kusaalala kwa calo—iya kuti imipashi ya bafwa kuti yaafwa nelyo ukucena aba mweo.

Imyata ya kutiine mipashi iingi yalilunduluka nge ca kufumamo ca cisumino ca kuti abafwa balakabila ukwaafwa ukufuma ku ba mweo nelyo ifyo kuti bacena aba mweo nga ca kuti tabatemwinwe. Mu fyalo fya ku Latin-America fimo, ku ca kumwenako, abengi bakwato mwata wa kukuula akayanda kanono akakwete umusalaba pantu umuntu afwilile mu busanso. Abantu balaashapo bakandulo no kubikapo amaluba mu kubombesha kwa kulangisha ubuseko nelyo ukwaafwa umweo nelyo umupashi wa muntu wafwa. Mu milandu imo, amalipoti pa lwa fyasuko fya mu “cisungusho” ku mapepo yalananishiwa, ica kuti abantu batendeka ukulaya ku cifulo ca animita libili libili, akayanda kanono aka mweo nelyo umupashi wa muntu wafwa. Kulya balacita mandas, nelyo amalayo, ukuti nga ca kuti umuntu wafwa akabaafwa ukupwilikisha nelyo ukupokelela icintu cimo—napamo ukundapa kwa mu cisungusho—bakalangisha ukutasha kwabo mu nshila yaibela. Pa lubali lumbi, kuti pambi cacitwa lipoti ukuti umweo wa muntu ulamoneka mu mfifi ubushiku, ukutiinya abalipo. Calisoswa mu munsaunte ukuti imyeo ya musango yo ni ba penando, balekalifya abalepeema pa mulandu wa fya kucitika fya ku numa.

Mu fyalo ifingi abantu balacito kubombesha kukalamba ku kutemuna “imipashi” ya bafwa. Imitebeto ikalamba ilacitwa, amalambo ukupeelwa, amashiwi ya kunashanasha ukulandwa—fyonse mu kwesha ukutandula ukukanda kwa mupashi wa muntu wafwa. Ukutontolola umupashi, e fintu citontonkanishiwa, kukafumamo ifilambu na mapaalo kuli abo bashala aba mweo.

“Abengi basumina ukuti takwabako ifya kuponako ificitika ‘icicitikecitike nelyo mu cifyalilwa,’” e fyasosa lipoti imo ukufuma mu Africa. “Ica kucitika icili conse—nampo nga kulwala, akayofi, ubuumba, ubwafya bwa fya ndalama, ukucishamo kwa mfula nelyo akasuba, amasanso, ukukanaikatana kwa lupwa, imfwa—itontonkanishiwa ukulengwa ne mipashi ishimoneka, iyakwata amaka yacilo buntunse.” Lipoti na imbi yasosa ukuti: “Abantu basumina ukuti imipashi ya fikolwe fyabo ikala mu muulu kabili lyonse ilalinda abantu ba iko pe sonde. Ifikolwe fyasuminwa ukukwata amaka ayacila pa cifyalilwa, ayo fingabomfya ku kupaala no kucingilila abantu babo pe sonde nelyo ukubakanda, ukushintilila pa kucindika nelyo ukulekelesha kwa balupwa ukwa bafwa.”

Lelo bushe ica musango yo cilomfwana ne Cebo ca kwa Lesa? Cinshi cili e mimwene yobe?

[Icikope pe bula 4]

“Animita” mu Chile