Cinshi Caba Imibele ya Bafwa?

UKUTIINA abafwa kwashimpwa pa kutunganya kumo—ukuti uwafwa alakwata umweo nelyo umupashi uyo utwalilila ukuba uwa mweo pa numa ya mfwa. Nga ca kuti Baibolo mu kumfwika isambilisha ukuti iyi mfundo ya bufi, lyene icipusho ca nampo nga abafwa kuti bakucena nacipikululwa umupwilapo. E co, lyene, cinshi cintu Baibolo isosa?

Ukukuma ku mibele ya bafwa, Icebo ca kwa Lesa citila: “Aba mweo bantu abaishibo kuti bakafwa, lelo abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo, kabili takwaba cilambu kuli bene; pantu iciibukisho cabo calabwa. Kabili ukutemwa kwabo no kupata kwabo no kufinuka kwabo kwaliloba kale, ne cakaniko tabakwata kabili umuyayaya muli conse icicitwa mwi samba lya kasuba.”—Lukala Milandu 9:5, 6.

Mu cilolwa ca ico, bushe abafwa kuti bakwaafwa nelyo ukukucena? Iyo, e fisosa Amalembo. Abafwa tabaishiba kantu nangu kamo kabili baba mu mutalalila. Tabakwata amaka ya kulanshanya na ba mweo nelyo ukulumbulula inkuntu iili yonse—ukutemwa nelyo ulupato—nelyo ukucitapo incitilo iili yonse. Taulingile ukutiina bene mu nshila iili yonse.

‘Cisuma, ee, ico kuti caba ica cine nga ca kuti mulelosha ku mfwa ya munofu wa mubili,’ e fyo bamo pambi bengasosa. ‘Lelo imfwa ya mubili te mpela ya bumi; ilekulukamo fye umupashi ukufuma mu mubili. Uyo mupashi kuti waafwa nelyo ukucena aba mweo.’ Amamilioni ya bantu mu kusaalala kwe sonde bayumfwa muli iyo nshila.

Ku ca kumwenako, mu Madagascar ubumi bulangulukwa ukuba ica mu lupita fye, e co icililo no kushula uwafwa filalangulukwa ukuba ifyacilapo kucindama ukucila pa bwinga. Citontonkanishiwa ukuti umuntu afumine ku fikolwe fyakwe kabili abwelela kuli bene pa mfwa. E ico, amayanda ya ba mweo yapangilwa ne mbao na matafwali ya mpimbili, ifisolobelo ifyo fyonaika mu kupita kwa nshita, ilintu inshishi, “imishi” ya bafwa, shalicilapo kuba ishapikana kabili ishakosa. Pa nshita ya kushula uwafwa, ulupwa ne fibusa bayumfwa ifyo bali no kupaalwa, kabili abanakashi basumina ukuti nga ca kuti baikata amafupa ya muntu wabo uwafwa, bakakwata ubufyashi. Lelo, na kabili, cinshi cintu Icebo ca kwa Lesa cisosa?

Tayali Mifwaile ya Kuti Umutundu wa Muntu Ulefwa

Caba ca kulengo buseko ukwishiba ukuti Yehova Lesa abumbile umuntu ku kwikala uwa mweo, kabili alandile ulwa mfwa pamo fye nge ca kufumamo ca kubulwe cumfwila. (Ukutendeka 2:17) Ku ca bulanda, umwaume wa ntanshi no mwanakashi balibembwike, kabili nge ca kufumamo, ulubembu lwasalangene ku mutundu wa buntunse onse ngo bupyani ubwipaya. (Abena Roma 5:12) E mulandu wine wingasosela ukuti imfwa yalibako ngo lubali lwa bumi ukutula fye pa kubulwe cumfwila kwa bantunse ba ntanshi babili, ee, ulubali lwa bumi ulwa kulengo kukalipwa. Twabumbilwe ukwikala aba mweo, ico lubali cilondolola umulandu cabela icakosele fyo ku mamilioni yashingapendwa ukulolenkana ne mfwa pamo nge mpela.

Ukulingana no bulondoloshi bwa Baibolo, Satana aeseshe ukukopeka abantunse ba ntanshi babili pa lwa mfwa pa kupilika ukusoka kwa kwa Lesa ukwa kuti ukubulwe cumfwila kwali no kuletako imfwa. (Ukutendeka 3:4) Mu kuba no kupita kwa nshita, nangu ni fyo, caishileba icamonekesha mu kulengama ukuti abantunse balafwa pamo fye nga fintu Lesa asosele ukuti baali no kufwa. Muli fyo, pa myanda ya myaka Satana ayankwileko mu kuba no bufi bumbi—ukuti ulubali lumo ulwa mupashi ulwa muntu lulapusunsuka imfwa ya mubili. Ukukopeka kwa musango yo kulinga Satana Ciwa, uo Yesu alondolwele nga ‘wishi wa bufi.’ (Yohane 8:44) Mu kupusanako, ukwankulako kwa kwa Lesa ku mfwa kwaba bulayo bwa kukoselesha.

Ubulayo Nshi?

Bwaba bulayo bwa kubuushiwa kwa bengi. Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ukubuuka” ni a·naʹsta·sis. Mu kukonke shiwi lipilibula “ukwiminina na kabili,” kabili lilosha ku kwimya ukufuma ku bafwa. Ee, umuntu alalaala mu mfwa, lelo Lesa ukupitila ku maka yakwe kuti aimya umuntu na kabili. Umuntu alalufya ubumi, lelo Lesa kuti amupeela ubumi na kabili. Umwana wa kwa Lesa, Yesu Kristu, asosele ukuti “inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi bakomfwamo ishiwi lyakwe, no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) Umutumwa Paulo alumbulwile “citetekelo kuli Lesa . . . ica kuti kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na ’bashalungama.” (Imilimo 24:15) Yobo, umubomfi wa busumino uwa kwa Lesa mu nshita sha pa ntanshi ya buKristu, na o abilishe isubilo lyakwe mu kubuuka ati: “Umuntu uwafwa, nga engaba no mweo kabili, ninshi inshiku shonse sha kulwa kwandi kuti nalinda kukasuke akwiso kupepemuka kwandi; [mwe Lesa] nga mwaita, na ine nayasuka.”—Yobo 14:14, 15.

Bushe ubulayo bwalengama ubwa kubuuka tabushinina imfundo ya kuti abafwa balaba aba mweo mu mibele ya mupashi ukuti ya bufi? Nga ca kuti abafwa baali aba mweo kabili baleipakisha ukwikala mu muulu nelyo icalo cimo ica mipashi, nga mifwaile nshi kwingabela ukubuuka? Bushe te kuti ninshi kale kale balipokelela icilambu cabo nelyo ubuyo? Ukubebeta Icebo ca kwa Lesa kusokolola ukuti abafwa mu cituntulu balifwa, abashaishiba kantu nangu kamo, baba mu tulo ukufikila ukubuushiwa kukalamba ukupitila mu kubuukila mu calo cipya—paradise—iyalaiwa kuli Shifwe wa kutemwa, Yehova. Lelo nga ca kuti imfwa taipilibula ukupaatululwa kwa mubili no mupashi kabili nga ca kuti umupashi tautwalilila ukuba uwa mweo, ni shani pa lwa malipoti ayamoneka ngo kumfwana ne calo ca mipashi?

Ukumfwana no Bufumu bwa Mipashi

Imilandu iingi yalicitwa lipoti iya kumfwana kwatunganishiwa ukupokelelwa ukufuma ku bufumu bwa mipashi. Cinshi mu cituntulu caba intulo ya yako? Baibolo itusoka ukuti “Satana umwine aifungushanya pamo nga malaika wa lubuuto. E fyo kanshi cili icayanguka ku fibombelo fyakwe ukuifungushanya nge fibombelo fya busuma.” (2 Abena Korinti 11:14, 15, The New English Bible) Ee, ukukopeka no kulufya abantu mu kucilapo kwanguka, ifibanda (bamalaika ba bucipondoka) fyalyumfwana na ba mweo, inshita shimo shimo ukubepekesha ukuba ifya kwaafwa.

Umutumwa Paulo apeela ukusoka kwalundwapo ukwa iyi kampeini ya kukopeka ukuti: “Bamo bakafutukako ku citetekelo pa kwangwe mipashi ya kulufya, ne fisambilisho fya [fibanda, NW].” (1 Timote 4:1) E co ukwankulako ukuli konse ukwalundanishiwa na bafwa mu kupalishako kufuma ku fibanda ifiifungushanya nge “fibombelo fya busuma” no kutwala pa ntanshi ubufi bwa butotelo, ukubika abantu mu busha bwa kutiine mipashi uko kubatalusha ukufuma ku cine ca Cebo ca kwa Lesa.

Ukusuminisha ukuti abafwa te kuti basose icili conse, ukucita icili conse, nelyo ukumfwa icili conse, Ilumbo 146:3, 4 lilondolola ukuti: “Mwitetekela bakankaala, nangu mwana wa muntu uo takuli ukupususha muli wene; wafumo mupu wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” Mupu nshi ‘uufuma’? Caba maka ya bumi aya muntu ayatungililwa no kupeema. E ico, lintu uwafwa alekele ukupeema, amano yakwe yalilekele ukubomba. Aba mu mibele ya kukanaishiba akantu nangu kamo ukwakumanina. E co te kuti cicitikeko kuli wene ukukwata bucibinda pa ba mweo.

Uyo e mulandu wine Baibolo ilinganishisha imfwa ya muntunse kuli ilya iya nama, ukulondolola ukuti fyonse fibili tafishiba akantu nangu kamo pa mfwa kabili fibwelela ku lukungu kuntu fyabulilwe. Lukala Milandu 3:19, 20 atila: “Iciponena abana ba bantu e ciponena ne nama; cimo cine ciponena fyonse fibili. Ifyo yabe mfwa ya aba, e fyo yabe mfwa ya isho, kwabo mupu umo kuli fyonse fibili. Umuntu tacila nama; pantu fyonse fibili mupu. Fyonse fibili fileya ukuntu kumo; fyonse fibili fyafumine ku lukungu, na fyonse fibili fibwelela ku lukungu.”

Ukwishiba ukuti ifibanda fileesha ukukopeka abantu mu kutontonkanya ifyo kuti baumfwana na bafwa no kusongwa na bene, Yehova Lesa asokele abantu bakwe, abena Israele ba pa kale ukuti: “Ekasangwa muli imwe . . . uubuke mbuko, nangu uucite cimpa, nangu uupendula, nangu uucita amalele, nangu uupando buyeye, nangu uwipusha ku cipao ca mufwe ne ngulu, nangu uubusha ku bafwa. Pantu wa muselu kuli Yehova onse uucite fi fintu.”—Amalango 18:10-12.

Mu kumfwika, imfundo ya kuti abafwa kuti batucena tayafuma kuli Lesa. Aba ni Lesa wa cine. (Ilumbo 31:5; Yohane 17:17) Kabili alikwatila abatemwa icine abamupepa “mu Mupashi na mu cine” inshita ya ku ntanshi iyawamisha.—Yohane 4:23, 24.

Yehova, Lesa wa Cine no Kutemwa

Shifwe wa ku muulu uwakwato kutemwa, “uushibepa,” alilaya ukuti: Amamilioni na mamilioni abafwa kabili balibikwa mu nshishi bakabuushiwa mu kuba ne cilolelo ca bumi bwa ciyayaya mu calo cipya ica bulungami! (Tito 1:1, 2; Yohane 5:28) Ubu ubulayo bwa kutemwa ubwa kubuuka busokolola ukuti Yehova alikwata ubuseko bwashika mu busuma bwa fibumbwa fyakwe ifya buntunse no kufwaisha kwa kufuma ku mutima ku kufumyapo imfwa, ubulanda, no kukalipwa. E co takuli ukukabila kwa kutiina abafwa nelyo ukuba abasakamikwa nga nshi pa lwa bene ne filolelo fyabo. (Esaya 25:8, 9; Ukusokolola 21:3, 4) Lesa wesu uwa kutemwa kabili uwa bulungi, Yehova, kuti ababuusha kabili akababuusha, ukufumyapo ukutapata kwa mfwa.

Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, caisulamo ubulondoloshi ubwa fintu imibele pe sonde ikaba muli cilya calo cipya icalaiwa ica bulungami. (Ilumbo 37:29; 2 Petro 3:13) Ikaba ni nshita ya mutende ne nsansa kabili iya kutemwa ku bantu bonse. (Ilumbo 72:7; Esaya 9:7; 11:6-9; Mika 4:3, 4) Bonse bakakwata amayanda yashaiwamina, ayacingililwa, capamo no mulimo wa kuipakisha. (Esaya 65:21-23) Kukabako ukupaka kwa fintu fisuma kuli bonse ukulya. (Ilumbo 67:6; 72:16) Bonse bakaipakisha ubutuntulu bwa bumi ubwafumba. (Esaya 33:24; 35:5, 6) Ilintu abatumwa ne mpendwa yalundwako iyapelela bakateka na Yesu mu muulu, Baibolo tailumbululapo imibele yabamo amapaalo mu muulu ku myeo iya bambi pa numa ya mfwa. (Ukusokolola 5:9, 10; 20:6) Ici kuti caba iceni nga ca kuti amakana ya mamilioni ya abo abafwa balatwalilila ukuba aba mweo pa numa ya mfwa.

Lelo tacaba ceni lintu twaishiba ukusambilisha kwalengama ukwa Baibolo ukwa kuti: Abafwa balileka ukubako nge myeo iituntulu. Te kuti bakucene. Abo ababa mu nshishi sha cibukisho batuusha fye, abashaishiba kantu nangu kamo ukufikila ukubuushiwa kwabo mu nshita ya kwa Lesa iyalinga. (Lukala Milandu 9:10; Yohane 11:11-14, 38-44) Amasubilo yesu no kufwaisha, lyene, fyashintilila pali Lesa. “Tuleanga no kusamwa mu kupususha kwakwe.”—Esaya 25:9.

[Icikope pe bula 7]

Nga fintu Icebo ca kwa Lesa cilangisha mu kulengama, abafwa balileka ukubomba umupwilapo ukufikila ukubuuka