Kufika Lilali Abapiina Bakatwalilila Ukubako?
“Nga ca kuti abantu abaleimona abalubuka te kuti baafwe abapiina abashaifulila, ninshi mukwai te kuti bapusushe fye na banono abakankaala.”—John F. Kennedy.
“KUTI natemwa inshita ya ku ntanshi ukuwamina fye bonse—ukwabula ukuti kubeko ubupiina, ukwabula uwa kusendama mu lubansa, icalo ukuba paradise!” E fyalandile kalume wa myaka ya bukulu 12 ukufuma ku São Paulo, Brazil. Lelo bushe kuti cacitikako ukufumyapo ubupiina? Ni lilali lintu kushakabeko abapiina?
Bamo baimona abene nga bapiina pantu te kuti bashite ifintu ifyo bafwaya. Lelo, tontonkanya pa lwa kalanda ka kubombomanika aka bantu abo mu cine cine bapumwa no bupiina. Bushe kuti waelenganya amafya yashaikulila no kubulwe nsansa ifikumanya abantu ba musango yo? Bamo baya mu kupala pa fishala pamo pene no tufumfuma ne mpuku ukufwaya ifya kulya! Bushe ni lilali lintu ubupiina bwa musango yo bukapwa? Ukupaapaata kwa kwa Federico Mayor, dairekita mukalamba uwa UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization), kuli ukwalinga ukwa kuti: “Natulubule amamilioni ya bantunse ku kutekelesha ukuli konse ukwa fintu tushifwaya lelo ifyo twashipikishako pamo nga ubupiina, insala no kucula.”
Bushe uku kufwaisha kwa mu cibulungwa conse ukwa kwikala bwino kukafikilishiwa? Lisubilo nshi lintu abapiina bakwata?
Mashuko Nshi Yabako ku Bapiina?
Intungulushi shakwata amapange yasuma shifwaya abantu ukukwata incito shafulilako, amalipilo yawaminako, imikalile yawamishiwa, ne myakanishishe ya mpanga iisuma. Kuti pambi basuminisha cintu uwali kale presidenti wa United States John F. Kennedy asosele ukuti: “Nga ca kuti abantu abaleimona abalubuka te kuti baafwe abapiina abashaifulila, ninshi mukwai te kuti bapusushe fye na banono abakankaala.” Ukukwata fye amapange yasuma, nangu ni fyo, takuli ukwakumanina ku kufumyapo ubupiina. Ku ca kumwenako, bushe ifya bunonshi fyawaminako mu calo kuti fyaafwa abapiina mu cinkumbawile? Te sana. Uwali kale intungulushi ya bena India Jawaharlal Nehru alondolwele ukuti: “Ifya kufumamo fya maishitishishe, nga ca kuti tamucenjele, kuti fyalenga fye abakankaala ukucilapo ukuba abakankaala na bapiina ukupiinininako.” Nangu cibe fyo, pa mbali ya mafya no kupusulwa, ukuyumfwa nga bashili kantu kulalundako ukufina kwa cisendo ca bapiina. Bushe intungulushi sha buntunse kuti shaafwa abapiina ukucimfya ukuyumfwa kwa bucafye no kupelelwa?
Mu cishinka, ubwingi bwa bapiina bapelanako balibelesha ifya kwikala no bupiina bwabo no kucimfya ukuyumfwa kwa bucafye lintu bakumanya amafya yakulisha, pamo nga imitengo yasumbana no kubulwe ncito. Mu kulundapo, ifipowe, ukubulwa amayanda, no bulanda fikafumishiwapo umupwilapo. Bushe ici cakusungusha? Twakulaalika ukubelenga icipande cikonkelepo icileti: “Mu Kwangufyanya, Takwakabeko Abapiina!”