Ukusansamushiwa na “Lesa wa Cisansamushi Conse”
“Abe uwapaalwa Lesa kabili Wishi wa kwa Shikulu Yesu Kristu, Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse, uuletusansamusha pali conse ica bucushi icituponena.”—2 ABENA KORINTI 1:3, 4.
1, 2. Musango nshi uwa cisansamushi untu abantu bali no bulanda bakabila?
ABANTU bali no bulanda balakabila ukusansamusha kwa cine cine—te kulanda kwa munsaunte kabili ukwa kulongofyanya fye. Ifwe bonse twalyumfwapo insoselo ya kuti ‘pafwa bantu pashala bantu,’ lelo lintu fye umo afwilwa, muntu nshi uuli no bulanda uwingasansamushiwa ne nsoselo ya musango yo? Abena Kristu balishiba ukuti Lesa alilaya ifyo kukabako ukubuuka, lelo ico tacifumyapo ubukali bwashika no kukanshika ifibako lintu umo afwilwa mu kupumikisha. Kabili mu cine cine nga ca kuti walifwilwa umwana, abana bambi abashalapo te kuti bapyane pali ulya mwana wafwa.
2 Lintu umutemwikwa afwa, tulaafwiwa nga nshi ku cisansamushi cine cine, icisansamushi icashimpwa pa malayo ya kwa Lesa. Na kabili tukabila ukulangulukilako. Mu kushininkisha e fintu caba ku bena Rwanda, kabili ukucilisha ku myanda ya ndupwa sha Nte sha kwa Yehova abalufishe abatemwikwa babo muli kulya kwipayaulula kwa mushobo ukwa buciwa. Nani engasansamusha abali no bulanda bonse?
Yehova—Lesa wa Cisansamushi
3. Ni shani fintu Yehova aimika ica kumwenako mu kusansamusha?
3 Yehova alimike ca kumwenapo mu kutusansamusha bonse. Atumine Umwana wakwe uwafyalwa eka, Kristu Yesu, kwi sonde ku kutupeela ukusansamusha kwa muyayaya ne subilo. Yesu asambilishe ukuti: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” (Yohane 3:16) Na kabili aebele abakonshi bakwe ukuti: “Takuli untu akwato kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu apoosele ababiye umweo wakwe.” (Yohane 15:13) Pa kashita na kambi asosele ukuti: “Umwana wa muntu taishile ku kupyungilwa, lelo ku kupyungila, no kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi.” (Mateo 20:28) Kabili Paulo alondolwele ukuti: “Lesa asokololo kututemwa kwakwe kwine, pa kuti ilyo twali tucili ababembu Kristu alitufwilile.” (Abena Roma 5:8) Ukupitila muli aya malembo na malembo yambi ayengi, tulapenenga mu kutemwa kwa kwa Lesa no kwa kwa Kristu Yesu.
4. Mulandu nshi umutumwa Paulo ukucilisha aliliile imisha kuli Yehova?
4 Umutumwa Paulo alicishishepo ukwishiba icikuuku ca pa fye ica kwa Yehova. Balimufumpwile lwa ku mupashi ukufuma ku mibele yakwe iya mfwa, ukufuma kuli kalamata wa lucu uwa bakonshi ba kwa Kristu ku kuba Umwina Kristu walametwe umwine wine. (Abena Efese 2:1-5) Alondolola ica kukumanya cakwe ukuti: “Ine ndi wacepesha pa batumwa, uushawamina ukwitwo mutumwa, pa kuti nalamete ulukuta lwa kwa Lesa. Lelo ku kusenamina kwa kwa Lesa ndi ifyo ndi. Ukusenamina kwakwe kuli ine takwali kwa fye; lelo nalecucutika ukucila abo bonse: awe te ne, lelo kusenamina kwa kwa Lesa ukubombela pamo na ine.”—1 Abena Korinti 15:9, 10.
5. Cinshi cintu Paulo alembele pa lwa cisansamushi ca kwa Lesa?
5 Mu kulingisha lyene, Paulo alembele ati: “Abe uwapaalwa Lesa kabili Wishi wa kwa Shikulu Yesu Kristu, Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse, uuletusansamusha pali conse ica bucushi icituponena, ku kulenga ifwe tukose ku kusansamusha abali mu ca bucushi conse ku cisansamushi ico tusansamushiwako fwe bene kuli Lesa. Pa kuti nge fyo ifya kucula fya kwa Kristu fyafulisha kuli ifwe, e fyo no kusansamuka kwesu kwafulisha muli Kristu. Lelo nga twacushiwa, twacushiwilwo kusansamuka kwenu no kupusuka kwenu; atemwa twasansamuka, twasansamukilo kusansamuka kwenu, ukulebomba mu kushipikisha kwenu ku fya kucula ifyo fine na ifwe tuculako. Kabili ukucetekela uko twacetekelela imwe kwalikosa, pa kwishibo kuti filya muli abakumako ku fya bucushi, e fyo mukaba abakumako ku cisansamushi pamo.”—2 Abena Korinti 1:3-7.
6. Cinshi cintu ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “icisansamushi” lipilibula?
6 Mwandi ayo yali mashiwi ya kupuutamo! Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa pano “icisansamushi” lyasuntinkanishiwa ku “kwita umuntu ukupalamina uko uli.” E ico, “caba kupalamina ku muntu ku kumukoselesha lintu aleeshiwa mu kutapata.” (A Linguistic Key to the Greek New Testament) Uwasoma ifya Baibolo umo alembele ukuti: “Ishiwi . . . lyonse fye lipilibula icacila pa kulangulukilako kwa kutontolola. . . . Icisansamushi ca Bwina Kristu caba cisansamushi icikosha, icisansamushi icilenga umuntu ukutunguluka lintu alebomba na mafya yonse aya mu bumi.” Na kabili cisanshamo amashiwi ya kusansamusha ayashimpwa pa bulayo bwakosa ne subilo ilya kwima ku bafwa.
Yesu na Paulo—Bakasansamusha ba Cililishi
7. Ni mu nshila nshi Paulo alesansamushisha bamunyina ba Bwina Kristu?
7 Mwandi ca kumwenako cishaiwamina Paulo aali mu kukoselesha! Alembele bamunyina mu Tesalonika ukuti: “Twali abafuuka mu kati ka imwe, ngo uonsha uulelela abana bakwe bene; ifyo fine, ico twamufulukishe, twabekelwe ukumupeelapo te mbila nsuma ya kwa Lesa yeka yeka, lelo ne mitima yesu iine, pa kuti mwaishileba abatemwikwa kuli ifwe. Pantu mwaishibo kuti, umo shibo acitila abana bakwe bene, e mo twacitile umuntu onse wa muli imwe, ukukonkomesha imwe no kumukoselesha.” Ukupala fye abafyashi bakwato kutemwa, abasakamana, ifwe bonse kuti twalangisha icikabilila no kulangulukilako kuli bambi lintu bali mu kukabila.—1 Abena Tesalonika 2:7, 8, 11.
8. Mulandu nshi isambilisho lya kwa Yesu lyabela lya kusansamusha ku bali no bulanda?
8 Pa kulangisha ukusakamana kwa musango yo ne cikuuku, Paulo alepashanya fye Ica kumwenapo cakwe icapulamo, Yesu. Ibukisha ubwite bwabamo icililishi ubo Yesu atambulula kuli bonse nga fintu bwalembwa pali Mateo 11:28-30 ukuti: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” Ee, isambilisho lya kwa Yesu lilapembesula pa mulandu wa kuti litambika isubilo no bulayo—ubulayo bwa kwima ku bafwa. Ili e subilo no bulayo ifyo tutambika ku bantu, ku ca kumwenako, lintu twabashila broshuwa atila Ilyo Untu Watemwa Afwa. Ili subilo kuti lyatwaafwa bonse, nelyo cingati twaliba no bulanda pa nshita ntali.
Ifya Kusansamusha Abali no Bulanda
9. Mulandu nshi tushilingile ukubela abasuswa ku bantu bali no bulanda?
9 Ubulanda tabubako fye pa ciputulwa cimo ica nshita icapimwa pa numa ya mfwa ya mutemwikwa. Abantu bamo balasenda icisendo ca kuba aba bulanda ukupulinkana ubumi bwabo bonse, ukucilisha balya balufya abana. Abena Kristu baupana babili aba busumino mu Spain balufishe umwana mwaume wabo uwa myaka ya bukulu 11 mu 1963 uwali cinakabupalu ca bulwele bwa meningitis. Ukufika na lelo, bacili balalukusha ifilamba lintu balelanda pali Paquito. Inshita sha pa caka, ifikope, ifya kwibukishishako, kuti fyatuletela ubulanda. E ico, tatulingile ukususwa ukutontonkanya ukuti abafwilwa bafwile balilabako pa lwa mfwa pali ino nshita. Icitabo cimo pa fya cipatala casumino kuti: “Ukupopomenwa no kukuntukilwa kuti fyasendako imyaka yafulilako.” Ibukisha, kanshi, ukuti pamo fye nga fintu ifilaso fya ku mubili fingasha ifibala ubumi bwesu bonse, e ficita ne filaso fya mu nkuntu ifingi.
10. Cinshi cintu twingacita ku kwaafwa abali no bulanda?
10 Fintu nshi fimo ifibomba ifyo twingacita ku kusansamusha abali no bulanda mu cilonganino ca Bwina Kristu? Mu kufumaluka konse kuti twaeba munyina nelyo nkashi uulekabila ukusansamusha ukuti, “Nga kuliko icili conse ico ningacita ku kwaafwa, kuti mwanjishibisha.” Lelo miku inga uwafwilwa mu cituntulu atwita no kusoso kuti, “Nintontonkanya pa lwa cintu cimo wingacita ku kunjafwa”? Mu kumonekesha, tulekabila ukuitendekelako nga twingasansamusha abafwilwa. E co, cinshi twingacitako icingaafwa? Pano palipo imitubululo inono iibomba.
11. Ni shani fintu ukukutika kwesu kwingasansamusha bambi?
11 Kutika: Cimo ica fintu fyacilishapo ukwaafwa ifyo wingacita cili kwakana ukukalipwa kwa ufwililwe ukupitila mu kukutika. Kuti pambi waipusha auti, “Bushe kuti mwasakamana nga twalandile pali cene?” Leka apingulepo. Umwina Kristu umo ebukisha lintu wishi afwile ukuti: “Mu cituntulu calingafwile lintu bambi baipwishe icacitike kabili lyene lintu mu cituntulu bakutike.” Nga fintu Yakobo afundile, ba uwaanguka ku kuumfwa. (Yakobo 1:19) Kutika mu kutekanya kabili mu kulangulukilako. “Lileni pamo na ’balila,” e fitubulula Baibolo pa Abena Roma 12:15. Ibukisha ukuti Yesu alililile capamo na Marita na Maria.—Yohane 11:35.
12. Musango nshi uwa kwebekesha twingapeela abaleloosha?
12 Payanya ukwebekesha: Sunga mu muntontonkanya ukuti uwafwilwa pa kubalilapo kuti ayumfwa uwa mulandu, ukutontonkanya ukuti napamo nga alicitile ifyacilapo ku kwaafwa. Mwebekeshe ukuti mu kupalishako alicitile apo engapesha (nelyo icili conse ico wishibe ukuba ica cine kabili icashininkishiwa). Mwebekeshe ukuti ico aleyumfwa caliseeka. Mushimikile pa lwa bambi abo waishiba ukuti mu kutunguluka balipuupuutwike ukufuma ku kulufya kwapalako. Mu mashiwi yambi, peelako ukusakamana no kulangulukilako. Ukwaafwa kwesu ukwa cikuuku kuti kwapwishishisha ifingi! Solomone alembele ukuti: “Nga ’maapele ya golde mu fipe ifyacekwa fya silfere, icebo icasoswa apayene e fyo caba.”—Amapinda 16:24; 25:11; 1 Abena Tesalonika 5:11, 14.
13. Ni shani fintu ukuyasangwako kwingaafwa?
13 Kabiye usangwepo: Kasangweko, te pa nshiku fye sha kubalilapo shinono lintu ifibusa ifingi na balupwa balipo, lelo nelyo fye imyeshi iingi pa numa nga cingaba icakabilwa, lintu bambi babe nababwelela ku mibombele yabo iya lyonse. Iciputulwa ca nshita ica kuba no bulanda kuti capusanapusana apakalamba, ukushintilila pa muntu umo umo. Ubuseko bwesu ubwa Bwina Kristu ne cililishi kuti fyayafwa apakalamba nga nshi mu nshita ya kukabila iili yonse. Baibolo isoso kuti “kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” Muli ifyo, insoselo ya kuti, “Icibusa icibapo pa nshita ya kukabila ninshi cibusa icine cine,” yaba ni nsoselo ya cine iyo tulingile ukukonka.—Amapinda 18:24; linganyako Imilimo 28:15.
14. Cinshi cintu twingalandapo pa kusansamusha abafwilwa?
14 Landa pa lwa mibele isuma iya muntu afwile: Uku kwaba kwaafwa na kumbi ukukalamba lintu kwapeelwa pa nshita yalungama. Shimikako imibele imo iya cine cine iyo uleibukisha pa lwa muntu. Wilatiina ukubomfya ishina lya uyo muntu. Wicilenga ukumoneka kwati umutemwikwa wafwa tatalile abako. Cili ica kusansamusha ukwishiba cintu ulupapulo ukufuma ku Harvard Medical School lwalondolwele: “Kuti twatila umuntu wafwilwa napuupuutuka nga ca kuti mu kupelako aletontonkanya pa lwa wafwa ukwabula ukuyumfwa uwa bulanda nga nshi . . . Ilyo aleishiba ukuti cine cine ulya muntu alifwa no kucishininkisha, mu cifulo ca kuba no bulanda atendeka ukwibukishako ifintu fimo ifishaiwamina pa lwa wafwa.” “Ukwibukishako ifintu fimo ifishaiwamina”—fintu caba ica kusansamusha ukwibukisha uto tushita twaumo mutengo tuntu mwaleba no mutemwikwa capamo! Nte uwalufishe wishi imyaka imo iyapitapo asosele ukuti: “Ico njibukisha mu kuibela caba ni lintu twalebelenga Baibolo na Tata ilyo fye atendeke ukusambilila icine. Ukusanshako na lintu twalelambalala mu cituntu ca mumana tulelanshanya pa lwa mpika shandi shimo shimo. Twalemonana fye nankwe pa numa ya myaka itatu nelyo ine, e co uto tushita twali utwaumo mutengo.”
15. Ni shani fintu umo engaitendekelako ku kwaafwa?
15 Itendekeleko lintu cakabilwa: Abantu bali no bulanda bamo balatunguluka ukubomba no bulanda ukucila bambi. E co, ukushintilila pa mibele, bombela pa fintu fimo ifya kwaafwa. Umwanakashi wa Bwina Kristu umo uwali no bulanda aibukishe ukuti: “Abengi balenjeba ati, ‘Nga ca kuti kuliko icili conse ico ningakucitilako, kuti wanjishibisha.’ Lelo nkashi wa Bwina Kristu umo ena taipwishe. Apitilile fye ukuya ku muputule wa kusendamako, ayansula ubusanshi, no kucapa ifya kusendamapo fyakantaikwe. Umbi na o asendele imbeketi, amenshi, ne fya kuwamishako no kupukuta pa ncende umulume wandi alukile. Aba bali fibusa fya cine cine, kabili nshakatale mbalaba.” Ukuli ukukabila kwamonekesha ukwa kwaafwa, itendekeleko fye—napamo pa kwipikako ifya kulya, ukwaafwako ukuwamya, nelyo ukushitako ifya kushitashita. Nangu cibe fyo, tatulingile ukucishamo ukutandala lintu uwafwilwa alefwaya akashita ka kuba eka. Muli ifyo, tulingile ukwangwa amashiwi ya kwa Paulo aya kuti: “E ico nga basalwa ba kwa Lesa, abashila kabili abatemwikwa, fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya; mube abashipikishanya.” Icongwe, ukutekanya, no kutemwa tafipwa.—Abena Kolose 3:12; 1 Abena Korinti 13:4-8.
16. Mulandu nshi kalata nelyo kardi engapayanishisha icisansamushi?
16 Lemba kalata nelyo kardi wa kusansamusha: Ilingi line icisuulwako caba bucindami bwa kalata walembwa uwa ndoosha nelyo kardi wa cililishi uwayemba. Busuma nshi ubwa uko? Kuti yabelengwa imiku iingi. Kalata wa musango yo takabila ukuba uwalepa, lelo alingile ukulangisha icililishi cobe. Na kabili alingile ukukwatamo ifya ku mupashi lelo wiba kwati uleshimikila. Lemba fye ubukombe ubwalinga “Tuli capamo na imwe” kuti bwaba ubwa kukoselesha.
17. Ni shani fintu ipepo lingasansamusha?
17 Pepa na bene: Te kwesha ukusuula ubucindami bwa mapepo yobe ukupepa pamo na Bena Kristu banensu abafwilwa no kubapepelako. Baibolo pali Yakobo 5:16 itila: “Ukupaapaata kwa mulungami kubomba ku maka ayengi.” Ku ca kumwenako, lintu abali no bulanda baumfwa tulebapepelako, cilabaafwa ukucimfya ukuyumfwa kwapusanako ukwingacitikako, pamo nga ukuyumfwa uwa mulandu. Mu tushita twesu utwa kuba abanakuka, abapomponteka, Satana esha ukutwingilila ukubomfya “ifya kubeleleka” fyakwe, nelyo “incitilo sha mucenjelo.” Iyi e nshita lintu tukabila icisansamushi no kutungilila kwe pepo, nga fintu Paulo alondolwele ukuti: “Mupepele mu Mupashi inshita shonse, mu mipepele yonse ne mipaapaatile; mulolele ici cine mu kushangila konse no kupaapaatila abashila bonse.”—Abena Efese 6:11, 18, Kingdom Interlinear; linganyako Yakobo 5:13-15.
Ifya Kusengauka
18, 19. Ni shani fintu twingalanga ukushilimuka mu milandile yesu?
18 Lintu umuntu ali no bulanda, kwalibako na kabili ifintu ifya kukanacita nelyo ukukanasosa. Amapinda 12:18 yasoka ukuti: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” Inshita shimo shimo, ukwabula ukwishiba cene, tulafilwa ukulangisha ukushilimuka. Ku ca kumwenako, kuti pambi twatila, “Ninjishiba ifyo muleyumfwa.” Lelo bushe ifyo e fintu mu cituntulu cili? Bushe walifwilwapo mu nshila imo ine fye nga ilya? Lyene na kabili, abantu balankulako mu nshila shapusanapusana. Ifyo wankulako te kuti pambi filingane ne fyankulako umuntu ali mu bulanda. Kuti cacilapo kuwama ukusoso kuti, “Mu cituntulu ndemumfwilako ubulanda pantu naleyumfwa mu kupalako lintu . . . afwile inshita yafumako.”
19 Na kabili kuti calanga ukushilimuka ukusengauka ukulanda pa lwa nampo nga uufwile akabuuka nelyo iyo. Bamunyina bamo na bankashi balifuupulwa apakalamba ku milandile imo iya kupingula iyalandilwe pa lwa mashuko ya ku ntanshi ukukuma ku mwina mwabo uwafwa uushasumina. Tatuli bakapingula wa bali no kubuuka na bashakabuuke. Kuti twailulukwa ukuti Yehova, uumona mu mutima, akacilapo kuba uwa nkumbu ukucila pa fintu ubwingi bwesu twingaba.—Ilumbo 86:15; Luka 6:35-37.
Amalembo Ayasansamusha
20, 21. Malembo nshi yamo ayengasansamusha abafwilwa?
20 Cimo ica fya kwaafwa fyakulisha lintu capeelwa pa nshita yalungama, caba kulanguluka capamo amalayo ya kwa Yehova pa lwa bafwa. Amatontonkanyo ya mu Baibolo kuti yabomba nampo nga umuntu afwililwe kale kale ni Nte nelyo muntu fye twakumanya mu butumikishi. Ni yali kwi yamo aya aya malembo? Twalishiba ukuti Yehova ni Lesa wa cisansamushi conse, pantu asosele ukuti: “Ine, ine, ndi kasansamusha wenu.” Na kabili asosele ukuti: “Ngo muntu uo nyina asansamusha, e fyo ine nkasansamusha imwe.”—Esaya 51:12; 66:13.
21 Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Uku e kusansamuka kwandi mu kucula kwandi, kwa kuti icebo cenu cinengo kuba no mweo. Naibukishe fya bupingushi fyenu ifyafuma umuyayaya, mwe Yehova, no kuisansamusha. Shi lekeni uluse lwenu lube ku kunsansamusha, umwabele cebo cenu ku mubomfi wenu.” Mona ifyo ishiwi ‘ukusansamusha’ lilebomfiwa libili libili muli ifi fiputulwa. Ee, kuti twasanga ukusansamusha kwa cine cine fwe bene no kwa bambi ukupitila mu kwalukila ku Cebo ca kwa Yehova mu nshita ya kucula. Ici, ukusanshapo ukutemwa ne cililishi ca bamunyina, kuti fyatwaafwa ukushipikisha ukulufya kwesu no kwisusha ubumi bwesu na kabili ne mibombele yaisulamo ubuseko mu butumikishi bwa Bwina Kristu.—Ilumbo 119:50, 52 76.
22. Cilolelo nshi tulepembelela?
22 Ubulanda na kabili kuti bwacimfiwa ukufika ku cipimo cimo ukupitila mu kuisunga abapamfiwa mu kwaafwa bambi mu kumanama kwabo. Ilyo tulelungatika ukusakamana kwesu kuli bambi abalekabila ukusansamusha, na ifwe bene tulapokelela insansa sha cine cine isha kupeela mu mano ya ku mupashi. (Imilimo 20:35) Lekeni twakane na bo icimonwa ca bushiku bwa kubuuka lintu abantu ukufuma mu nko shonse isha pa kale, inkulo ne nkulo, bakalasengela abatemwikwa babo ukufuma ku bafwa ukwisa mu calo cipya. We cilolelo! Mwandi filamba fya buseko fintu tukalukusha pali ilya nshita ilyo tuleibukisha ukuti Yehova mu cituntulu ni Lesa “kasansamusha wa balanda.”!—2 Abena Korinti 7:6.
Bushe Uleibukisha?
◻ Ni mu nshila nshi Yehova abela “Lesa wa cisansamushi conse”?
◻ Ni shani fintu Yesu na Paulo basansamwishe abali no bulanda?
◻ Fintu nshi fimo twingacita ku kusansamusha abali no bulanda?
◻ Finshi tulingile ukusengauka lintu tuleafwa abafwilwa?
◻ Malembo nshi watemwisha ukubomfya ayasansamusha mu nshita sha kufwilwa?
[Icikope pe bula 15]
Mu kushilimuka itendekeleko ku kwaafwa abali no bulanda