Ico Ulingile Ukwishiba pa lwa Kalumwa

BUSHE akalumwa cinshi? Kaba ni nkuntu yaluma iingalenga umuntu ukuyumfwa uwasakamikwa, uwa bulanda, nelyo ukukalifiwa. Kuti twaba na kalumwa lintu umo amoneka ukucilapo ukutunguluka mu mulimo umo ukutucila. Nalimo kuti pambi twaba na kalumwa lintu umunensu alumbanishiwa ukutucila. Lelo bushe lyonse calilubana ukuba na kalumwa?

Abantu abacimfiwa na kalumwa ilingi line balafimbila abo bengaba aba kutangana na bo. Imfumu Shauli uwa mu Israele wa pa kale aali e ca kumwenako ca ici. Pa kubala alitemenwe uwa kusende fyanso fyakwe, Davidi, ukumusumbula fye no kufika ku kuba intungulushi pa bantu ba bulwi. (1 Samwele 16:21; 18:5) Lyene kasuba kamo Imfumu Shauli yaumfwile abanakashi balelumbanya Davidi na mashiwi ya kuti: “Shauli aipaya abakwe amakana, Davidi aipaya abakwe amakana amakumi.” (1 Samwele 18:7) Shauli nga tasuminishe ici ukwambukila ukwampana kwakwe ukusuma na Davidi. Nangu cibe fyo, alikalifiwe. “Shauli afimbiile Davidi ukutula pali bulya bushiku no kuya ku ntanshi.”—1 Samwele 18:9.

Umuntu wa kalumwa te kuti pambi atiipwile umuntu umbi pa kuti aponenwe no bubi. Kuti afiitwa fye pa kumona ukutunguluka kwa munankwe no kufwaisha ukuti akwateko imibele imo ine. Pa lubali lumbi, akafindwe kena kaba musango wabipa uwa kalumwa. Umuntu wa kalumwa kuti mu bumfisolo atana ubusuma kuli umo uubalamuna akalumwa kakwe nelyo kuti amutiipwila pa kuti aponenwe no bubi. Limo limo, umuntu wa kafindwe te kuti afise ukuyumfwa kwakwe. Kuti pambi akuntwa ukucena umbi pa lwalaala, pamo fye nga fintu Imfumu Shauli aeseshe ukwipaya Davidi. Shauli apoosele ifumo mu kwesha “ukupushe fumo muli Davidi no kulasa mu cibumba” ukucila pa muku umo.—1 Samwele 18:11; 19:10.

‘Lelo ine nshili wa kalumwa,’ e fyo pambi wingankulako. Ca cine, akalumwa te kuti pambi kateke mu bumi bobe. Ku cipimo cimo, nangu cibe fyo, ifwe bonse twalyambukilwako na kalumwa—ukuyumfwa kwesu kwine ukwa kalumwa no kuyumfwa kwa kalumwa ukwa bambi. Nangu cingatila tulangufyanya ukumona akalumwa muli bambi, te kuti pambi twangufyanye ukukamona muli fwe bene.

‘Ukufuluka kwa Kalumwa’

Ifishinka fyaishibikwa ifya cifyalilwa ca lubembu ica buntunse nga fintu casokololwa mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, ilingi line fyebekesha imembu sha kafindwe. Bushe uleibukisha ubulondoloshi bwa kwa Kaini na Abele? Bonse aba bana ba kwa Adamu na Efa bapeele amalambo kuli Lesa. Abele acitile fyo pa mulandu wa kuti aali muntu wa citetekelo. (AbaHebere 11:4) Alikwete icitetekelo mu maka ya kwa Lesa aya kufikilisha imifwaile Yakwe iya bukata ukulola kwi sonde. (Ukutendeka 1:28; 3:15; AbaHebere 11:1) Abele na kabili alisumine ukuti Lesa aali no kulambula abantunse ba citetekelo no bumi bwa ciyayaya muli Paradise wa pe sonde uuleisa. (AbaHebere 11:6) Muli fyo, Lesa alangile ubuseko mwi lambo lya kwa Abele. Nga Kaini icine cine alitemenwe munyina, nga aali uwa nsansa ukuti Lesa alipaalile Abele. Mu cifulo ca ico, Kaini ‘afulilwe cibi.’—Ukutendeka 4:5.

Lesa acincishe Kaini ukucite cisuma pa kuti na o wine engapaalwa. Lyene Lesa asokele ati: “Nga tauwemye, pa mwinshi palaalililo lubembu: kabili ukufuluka [kwa luko] kuti kwalola kuli iwe, kabili iwe [bushe ukalulama?, NW]” (Ukutendeka 4:7) Ku ca bulanda, Kaini talamine icipyu cakwe ica kalumwa. Camutwele ku kwipaya munyina umulungami. (1 Yohane 3:12) Ukutula lilya, imbuli ne nkondo fyalisenda imyanda ya mamilioni ya myeo. “Ifilenga inkondo fimo ifya kutendekelako kuti pambi fyaba kufwaya impanga yakulilako, ukufwaya icuma cafulilako, ukufwaya kwa maka yakulilako, nelyo ukufwaya umutelelwe,” e filondolola The World Book Encyclopedia.

Abena Kristu ba cine tabayobeka mu nkondo sha calo. (Yohane 17:16) Ku ca bulanda, nangu ni fyo, Abena Kristu umo umo inshita shimo balaikobenkanya mu kuumana. Nga ca kuti ifilundwa fimbi ifya cilonganino fyabishapo umo muli uku kuumana, ishi mbuli kuti shasanguka inkondo sha kuumana ishabipisha. “Bushe ifya bulwi fifuma kwi, no lubuli ululi muli imwe lufuma kwi?” e fyo kalemba wa Baibolo Yakobo aipwishe abasumina banankwe. (Yakobo 4:1) Ayaswike ico cipusho pa kusansalika ukufunukila kwabo ifimoneka kabili alundileko no kuti, ‘Mucita akalumwa.’ (Yakobo 4:2) Ee, ukutemwe fimoneka kuti kwatungulula ku lunkumbwa no kubela akalumwa abo balemoneka ukuipakisha imibele yawaminako. Pali uyu mulandu, Yakobo asokele ukulwisha ‘ukufuluka kwa [kalumwa, NW].’—Yakobo 4:5.

Bunonshi nshi bwaba mu kuceeceeta ifilenga akalumwa? Kwena, ici kuti catwaafwa ukuba abafumacumi no kutwala pa ntanshi ukwampana kwawaminako na bambi. Kuti na kabili catwaafwa ukuba aba cililishi, abashishimisha, kabili abeleela. Icawamisha pali fyonse, cilangisha ifyo umuntu akabila apakalamba ukupayanya kwabamo kutemwa ukwa kwa Lesa ukwa kupususha no kupokololwa ukufuma ku kukongama kwa buntunse ukwa lubembu.—Abena Roma 7:24, 25.

Icalo Cabulamo Akalumwa ka Lubembu

Ukulingana ne mimwene ya buntunse, icalo cabulamo akalumwa ka lubembu kuti caumfwika icishingabako. Kalemba Rom Landau asumine ukuti: “Amano yatuulikwa aya mu nkulo ishingi, mu kuba na fyonse fintu aba mano ya buntunse . . . na basambilile mitontonkanya baasosa pali uyu mulandu, tafipeela ukutungulula ku muntu uwalungulushiwa ku kalumwa. . . . Bushe kwatala akubapo dokota uwaposeshepo umuntu ku kalumwa?”

Lelo Icebo ca kwa Lesa calitambika isubilo lya kufika ku bumi bwa buntunse ubwapwililika mu calo cipya umo kushakabe nangu umo uukapumwa na kabili ku kalumwa kashili ka bukapepa nelyo akafindwe. Mu kulundapo, umutende wa cilya calo cipya tawakapumfyanishiwe ku bantu abalangisha imibele ya musango yo iya bubifi.—Abena Galatia 5:19-21; 2 Petro 3:13.

Nangu cibe fyo, te konse akalumwa kaba akashalinga. Na kuba, Baibolo ilondololo kuti Yehova “ni Lesa wa kalumwa.” (Ukufuma 34:14) Cinshi cintu ico cipilibula? Kabili cinshi cintu Baibolo isosa pa lwa kalumwa kalinga? Pa nshita imo ine, ni shani fintu umuntu engalama akalumwa kashalinga? Mona ifipande fikonkelepo.