Bushe Walikwato Mupashi wa Kupeela?
BUSHE walimono kuti kwalibako ukucila pa mupashi umo uukunta abantu ku kupeela? Ica bupe kuti pambi caba kulumbulula kwa kutemwa, ukulumbulula kwa bukapekape, ukwa kutasha. Lelo bushe tawamona ukuti ica bupe kuti na kabili cafuma ku muntu uulefwaya ukulangwa ububile? Nelyo pambi kuti capeelwa fye ku kuyumfwa kwa kukakililwako nangu pa mulandu wa kuti kapeela aleenekela ukupokelelako icintu cimo.
Ica bupe kuti pambi cabikwa mwi funda ilyakakwako ne cisempe cayemba. Lelo bushe tacili ca cine ukuti ica bupe icisuma kuti pambi na kabili caba maluba, imbale ya fya kulya, nelyo umulimo wa cikuuku? Na kuba, ifya bupe ifitesekeshiwa sana ilingi line fisanshamo ukuipeela kwa umo umwine.
Bushe Palipo Untu Ulefwaisho Bubile Bwakwe?
Calibe caseeka umuntu ukupeela ica bupe ku muntu uo alefwayako ububile. Mu fyalo fimo umulumendo uulefwaya ukongola icitemwiko ca uli no kuba nabwinga wakwe kuti pambi amuletela amaluba. Umwanakashi wa mano nangu ni fyo tamona fye kumona cintu bamupeele. Alalanguluka nampo nga icikuntile umulumendo pa kumupeela ica bupe cili kutemwa uko na kabili kukamulenga ukuba umulume musuma. Ubupe bwa musango yo, nga bulebelebesha umupashi wa bukapepa, kuti bwatungulula ku nsansa ishikalamba kuli bonse babili umupe no ulepeelwa.
Baibolo ishimika ica kucitika lintu Abigaili, muka Nabali, ayangufyenye ukupekanishisha Davidi ubupe ubukalamba, uyo untu aishibe ukuti e wasalilwe na Lesa ukuba imfumu ya ku ntanshi iya kwa Israele. Na o wine alefwaya ububile. Umulume wakwe alisuulile Davidi kabili akaukile abalumendo ba kwa Davidi. Davidi mu kuba ne bumba lya baume nalimo 400 abalemukonka, aimine ku kuyaonaula Nabali na ba ŋanda yakwe. Abigaili alinyantukilemo, mu kwangufyanya ukutumina Davidi ubupe ubukalamba ubwa fya kulya ukuti abalumendo bakwe bengalya. Wene umwine wine alifikile ukukonka pa numa ya ca bupe, kabili pa numa ya kulombo kulekelelwa mu kuicefya pa cintu umulume wakwe aacitile, alangilile ukuti alikwete umucetekanya uukalamba lintu alepelulula na Davidi.
Ubufwayo bwakwe bwali ne mibele ya bulumba, kabili icafuminemo cali cisuma. Davidi alipokelele ica bupe cakwe no kutila kuli wene: “Unine uye umutende ku mobe; mona, naumfwa kwi shiwi lyobe, nakusuminisha.” Pa numa, lintu Nabali afwile, Davidi alanshishe fye na Abigaili ku kubo mukashi, na o mu nsansa alisumine.—1 Samwele 25:13-42.
Mu milandu imo imo, nangu cibe fyo, ububile ubo umuntu alefwaya kuti pambi bwabimbamo ukulanga akapaatulula, nangu fye ukusendeko bupingushi. Mu mulandu wa musango yo, ica bupe ciba mafisakanwa. Uulepeela atontonkanye fyo ali no kumwenamo, lelo alaipusula umutende wa ku muntontonkanya. Kulabako lyonse ubusanso bwa kuti bambi bakesaishiba, ukuti akabo wa mulandu. Nangu fye nga bamupeela ububile ubo alefwaya, umo uwalebufwaya pambi akasango kuti nomba aishibikwa nga uwaba ne nkuntu isho abantu batwishika. Pa kubelebesha amano ya bukapepa, Baibolo isoka ukukanapeela ifya bupe fya musango yo.—Amalango 16:19; Lukala Milandu 7:7.
Bushe Ubupe Bulepeelwa Ukufuma ku Mutima?
Tacili ca kutwishiko kuti ukupeela untu watemwa pa mulandu wa kuti ulefwaya ukumupeela cilaleta ubuseko ubukalamba ukucila ukupeela fye pa mulandu wa kuti bambi e balekulenga ukuyumfwa ukuti ulingile ukupeela.
Ukukuma ku kulonganika ifya kukumbusuka Abena Kristu banabo abalekabila ukwaafwa kwa ku mubili, umutumwa Paulo aimike ifishinte fimo ifishaiwamina ifya kupeela kwa bukapepa. Alembele ati: “Ukupimpa nga kwabako, kwasekelelwa umo umuntu akwatila, te umo ashakwatila.” Alundileko kuti: “Onse acite umo apangile mu mutima wakwe; te kupeela no mutimako nangu mu kupatikishiwa, pantu Lesa atemwo mupe wa nsansa.” (2 Abena Korinti 8:12; 9:7) E ico, ni pali iwe fyonse fyashintilila. Mu cifulo ca kwingila mu nkongole pa nshita iyo abantu bapeela kwati nabeminwa, bushe upeela ukulingana na po ukwatile? Ukucila ukulayumfwa uwapatikishiwa ukupeela pa mulandu fye wa kuti ubwikashi nelyo aba fya makwebo e filekupatikisha, bushe ulacita umo upangile mu mutima obe? Ukukuma ku Bena Kristu ba mu kubangilila ababomfeshe ifishinte fya musango yo, Paulo alembele ukuti: “Balelomba no kupaapaata ukwingi ulwa bubile ubu no lwe senge lya kwafwa abashila.”—2 Abena Korinti 8:4.
Mu kupusanako, Royal Bank Letter iya November/December 1994 yalandile ukulosha ku milungu iitangilila Krisimasi ukuti: “Ici ciputulwa ca nshita kuti pambi camonwa nga ukucincimuka kwa cipamanso ukusongwa na mabuseko ya fya makwebo ayacincisha bakashita ukuti baleshita ifintu ifyo bashali na kushita.” Nga ca kuti washita pa nkongole, te mulandu no kwikushiwa ukwisa pa kupeela ubupe, uko kwikushiwa kuti bwangu bwangu kwafubalila lintu inshita ya kulipila isho nkongole yafika.
Ico Wangwako Apakalamba—Bushe ni ku Cilecitika? Nelyo ni ku Kulumbulula Ukutemwa?
Bushe usango kuti upeela fye ifya bupe ukucilisha pa tushita utumoneka ukufwaya ukupeela? Nga e fyo ucita, pambi ulaipusula ubuseko bukalamba ubwisa lintu wapeela fye mu cifyalilwa.
Kwalibako abantu abengi abashisekelela ne fifuma mu kupeela ifya bupe pa nshiku shaimikwa. Nyina uwaba na kabili ni kalemba wa fitabo asumine ukuti alamonamo ubufunushi mu bana bakwe lintu ubushiku bwalapalama ubo baleenekela ifya bupe. Alisumine ukuti ica bupe ico umwine wine bamupeele taipakishe cene pantu te co aleenekela. Amalipoti ayengi yasoso kuti amaholide ayasanshamo imitebeto no kupeelana ifya bupe yaba na kabili e nshita lintu kubako ukupopomenwa kukalamba ukwa mu nkuntu no kubomfya ifya kunwa fikola.
Profesa umo uwa fya mitontonkanishishe uwayambwilwe muli The New York Times, pa numa ya kumona ukuti ukukomaila fye pa kupeele fya bupe pa maholide limo limo kulambukila abana bubi bubi, atubulwile ukuti: “Langulukeni ulwa kupeelako ifya bupe fimo fimo mu nshiku shimbi pamo nge nshila ya kunashishamo ukukanshika.” Bushe uletontonkanyo kuti ico kuti cakwata ukwambukila kusuma?
Tammy, uwa myaka ya bukulu 12 uwikala mu ŋanda umo bashisefya Krisimasi ne nshiku sha kufyalwa, alembele ati: “Cilacilapo kusekesha ukupokelela ica bupe ilyo taulecenekela.” Atile mu cifulo ca kumupeela ubupe limo fye nelyo imiku ibili mu mwaka, abafyashi bakwe balabapeela wene na munyina ifya bupe fya musango yo ukupulinkana umwaka onse. Lelo kuli wene kwalibako icacindama ukucila pali ifyo fya bupe. Nga fintu umwine alandile ati, “Nalikwata ubumi bwa nsansa nga nshi ubwa lupwa.”
Icitabo ca Secrets of Strong Families mu kukanapita mu mbali cilondololo kuti: “Ubwingi ubwa ifwe tulapoose nshita ne ndalama, inshita shafulilako mu mwaka ukusalila abantu twatemwa ifya bupe fingalinga pa nshiku sha kufyalwa, pa kusefya kwa pa caka, nelyo pa maholide. Ubupe bwawamisha pali fyonse tabufwaya ukubomfya indalama. Kabili tawingabufunga na mu ca kusendelamo. Nga ca kuti walisumina, nga fintu abantu abengi basumina, ukuti ubumi bobe e cikwatwa cakwatisho mutengo cintu wakwata, lyene iciputusha ca bumi bobe e bupe bwaumisho mutengo ubo wingapeela kuli bambi. Tupeela ubo bupe bwaumo mutengo mu ciputulwa ca nshita yesu ico tupeela ku bo twatemwa.”
Kuti walenga uko kupeela ukucilukila na ku bashaba mu lupwa lobe. Ukupeela fye mu cifyalilwa ku balemoneka ukuba mu kukabila kuti kwaletako ukwikushiwa kwaibela. Yesu Kristu atucincishe ukulanga ukwangwako kwabamo kutemwa ukwa musango yo ku babusu, abalemana, ne mpofu, kabili alundileko kuti: “Ukabo washuka; ico tabakwete ica kubweseshapo.”—Luka 14:12-14.
Rockland Journal-News (U.S.A.) pali nomba line yapeele ica kumwenako ica kupeela kwa musango yo. Lintu iŋanda ya kwa nakulubantu impofu yawile, abasumina banankwe balimukuulile iŋanda iipya. Ubupe bwalipeelwe ukufuma ku makampani ya fya makwebo, ne ndalama shalipeelwe ukufuma ku cipani ca buteko. Inyunshipepala yatile: “Icacilishepo kucindama, nangu ni fyo, abantu mupepi na 150, ubwingi ubwa bene abasangwa ku cilonganino ca Nte sha kwa Yehova ica Haverstraw, bapeeleko inshita ya kukuula iyo ŋanda.”
Icipande catwalilile ukuti: “Pa cifulo ca bukuule paali imiina ya fibombelo lwa mupepi ne tebulo lyaiswilepo ifya kulya. Mu nshiku shibili bakabomba bakuulile iŋanda yakwetemo yabili, iya ntunti shitatu. . . . Inte sha kwa Yehova baishibikilwa ku maka yabo aya kukuula ifikuulwa mu kwangufyanya. . . . Ukwangufyanya kwa musango yo, nangu ni fyo, kwalipusana no kubelelela kwa mulimo wabo: uwa kupayanya ukushikatala mu mulimo wa kutemwa. Bana Blakely tabali na kumona iŋanda yabo iipya, lelo iminwe yabo kuti yakumyako, kabili umutima wabo walishiba ifyo wakuntwa kuli iyi mibombele yabulwa akaso.”
Umupashi wa Bukapekape Umwaka Onse Uutuntulu
Abo mu cine cine bakuntwa no mupashi wa bukapekape tabalolela inshiku shaibela. Imyeo yabo tayashimpwa fye pa bene beka. Lintu bapokelela icintu cimo icisuma, balaipakisha ukwakana ico cintu na bambi. Ici tacilepilibulo kuti ni bakapekape ba fya bupe abakuntukilwa fye. Tacipilibulo kuti bapeela ku cipimo ca kuti indupwa shabo shapusulwa. Tacilepilibulo kuti mu kupeela kwabo tabasakamana fintu cili no kwambukila uulepokelela. Lelo, baba bantu “ababelesha ukupeela,” nga fintu Yesu asambilishe abasambi bakwe ukucita.—Luka 6:38, NW.
Balebukila ulwa mibele ya fibusa na bena mupalamano abakoloci, abalelwala, nelyo mu nshila imbi abalekabila ukukoseleshiwa. “Ubupe” bwabo kuti pambi bwaba lwendo lwa kuya ku matuuka nelyo ukwafwilisha pa milimo ya pa ŋanda. Kuti pambi caba kuputaule nkuni nelyo ukutandula ubungululu bwa mfula yabuuta na fosholo. Kuti caba ni mbale ya ca kulya capekanishiwa nelyo iawala lya kutandala no kubelengela capamo. Kuti baba abapamfiwa nga nshi lelo te kucishamo kupamfiwa ica kuti bafilwa ukwafwilisha. Ukufuma ku fyo baakumanya balisambilila ukuti mu cine cine “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.”—Imilimo 20:35.
Kapeela wakulisha pali bonse, kwena, ni Kabumba wesu, Yehova Lesa. Wene “e upeela bonse umweo, no kupema, na fyonse.” (Imilimo 17:25) Muli Baibolo, na kabili alatusanikilako pa lwa mifwaile yakwe iya kuti akapwisho bubifi, ukulwala, ne mfwa, no kulenga lino isonde ukuba paradise. (Ilumbo 37:10, 11; Ukusokolola 21:4, 5) Ilyo basambilila pa lwa ici, abo bakwata umupashi wa bukapekape tabasungilila fye iyo mbila nsuma ku bene beka. Bumo ubwa buseko bwabo ubwakulisha buba kwakana yene na bambi. Mu cituntulu bakwata umupashi wa bukapepa uwa kupeela. Bushe uyo e mupashi ulelundulula?
[Ifikope pe bula 7]
Ifya bupe fimo ifyaumisho mutengo tafishitwa ne ndalama