Shintilileni Pali Yehova ku Cisansamushi

“Shi Lesa uupeela ukushipikisha ne cisansamushi amupeele pa kati kenu imibele ya muntontonkanya iyakweteko Kristu Yesu.”—ABENA ROMA 15:5, NW.

1. Mulandu nshi cila bushiku kubela ukukabila kukalamba ukwa cisansamushi?

CILA bushiku kulesako ukukabila kwaingilishiwako ukwa cisansamushi. Pamo fye nga fintu kalemba wa Baibolo alandilepo imyaka ukucila 1,900 iyapitapo, “ifibumbwa fyonse filetetela no kukomenwe fumo capamo ukufika na kuli nomba.” (Abena Roma 8:22) Muli ino nshita yesu ‘ukuteta’ no ‘kukomwe fumo’ fyalifika pa kalume. Ukutula pa Nkondo ya Calo iya Kubalilapo, umutundu wa muntu walicushiwa ku mafya yakonkana pamo nge nkondo, imisoka, na masanso ya mu fyabumbwa pe sonde ayo ilingi line yacitikako pa mulandu wa bonaushi bwa muntu kwi sonde.—Ukusokolola 11:18.

2. (a) Nani uwa kupeela umulandu pa tulanda twa ndakai utwa mutundu wa muntu? (b) Cishinka nshi citupeela ishinte lya cisansamushi?

² Mulandu nshi kubeleleko ukucula kwafulishe fi mu nshita yesu? Ukulondolola ukupooswa kwa kwa Satana ukufuma mu myulu pa numa ya kufyalwa kwa Bufumu mu 1914, Baibolo ilaasuka aiti: “Kalanda kuli imwe, mwe calo na bemba! pa kuti Kaseebanya naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishibo kuti ali ne nshita inono fye.” (Ukusokolola 12:12) Ubushininkisho bwamonekesha ubwa kufikilishiwa kwa bulya busesemo bulepilibula ukuti natufika mupepi na ku mpela ya kuteka kwabipa ukwa kwa Satana. Fintu caba ica kusansamusha ukwishiba ukuti ubumi pe sonde mu kwangufyanya buli no kuba ubwa mutende nga fintu cali ilyo Satana ashilapondola abafyashi besu aba kubalilapo!

3. Ni lilali lintu abantunse bashalekabila icisansamushi?

³ Mu kutendeka, Kabumba wa muntu apayenye parka wayemba ukuba umushi wa bantunse ba kubalilapo babili. Uyu parka abelele mu ncende itwa Edene, icalola mu kuti “Ukucankwa” nelyo “Ukusekelela.” (Ukutendeka 2:8, NW, utulembo twa mwi samba) Ukulundapo, Adamu na Efa baipakishe ubutuntulu bwa bumi ubwapwililika, mu kuba ne cilolelo ca kukanafwa nakalya. Shi baleni tontonkanyeni pa mbali ubwingi isho baali no kulundulwilamo ukulamuka kwabo—ubulimi, ubutukushi, amakuule, inyimbo. Na kabili, tontonkanyeni pa lwa bubumbo bonse baali no kusambilila ilyo balefikilisha umulimo wabo uwa kunashe sonde no kulilenga ukuba paradise. (Ukutendeka 1:28) Mu cine cine, ubumi bwa kwa Adamu na Efa nga bwaliswilemo ukusekelela no kucankwa, mu cifulo ca kuteta no kukalipwa. Mu cine cine, tabaali na kukabila icisansamushi.

4, 5. (a) Mulandu nshi Adamu na Efa bafililwe mu bwesho bwa cumfwila? (b) Ni shani fintu umutundu wa muntu waishile mu kukabila icisansamushi?

⁴ Nangu cibe fyo, ico Adamu na Efa baalekabila cali kulundulula ukutemwa kwashika no kutesekesha Shibo wa ku muulu uwa cikuuku. Ukutemwa kwa musango yo kwali no kubakunta ukumfwila Lesa pe samba lya mibele iili yonse. (Linganyeniko Yohane 14:31.) Ku ca bulanda, abafyashi besu aba kubalilapo bonse babili balifililwe ukumfwila Mulopwe walinga, Yehova. Mu cifulo ca ico, baitemenwe ukuba pe samba lya kuteka kwa bubifi ukwa kwa malaika wabotelela, Satana Kaseebanya. Cali ni Satana e watunkile Efa ukubembuka no kulya ku cisabo cabindwa. Mu kukonkapo Adamu alibembwike lintu na o wine aliile icisabo ca muti uo Lesa aali nabasoka mu kumfwika ati: “Mu bushiku walyako ukufwa ukafwa.”—Ukutendeka 2:17.

⁵ Muli iyi nshila, aba babembu babili balitendeke ukufwa. Lintu alebapingwila ukufwa, Lesa na kabili alondolwelele Adamu ukuti: “Watiipwo mushili pa mulandu obe, mu kucululuka e mo wakulamwene ca kulya inshiku shonse sha mweo obe; ukalakumesesha ne myunga na ficilasa, kabili uli no kulye mbuto sha mu cilime.” (Ukutendeka 3:17, 18) Muli fyo Adamu na Efa balufishe icilolelo ca kulenga isonde lishalimwa ukuba paradise. Pa numa ya kutamfiwa mu Edene, baali no kubombesha pa kusange ca kulya ukufuma mu mushili uwatiipilwe. Intuntuko shabo, pa kuba nabapyana iyi mibele ya lubembu, iya bwina kufwa baishile mu kukabila icisansamushi apakalamba nga nshi.—Abena Roma 5:12.

Ubulayo bwa Kusansamusha Bwafikilishiwa

6. (a) Bulayo nshi ubwa kusansamusha ubo Lesa alaile pa numa umutundu wa muntu wawilile mu lubembu? (b) Busesemo nshi ukukuma ku cisansamushi ubo Lameke alandile?

⁶ Lintu alepingula kasongelekanya wa kupondoka kwa muntu, Yehova asangilwe ukuba ‘Lesa uupeele cisansamushi.’ (Abena Roma 15:5) Acitile co pa kulaya ukutuma “ubufyashi” ubo mu kupelako bwali no kulubula abana ba kwa Adamu ku fya kufumamo fyabipisha ifya bucipondoka bwa kwa Adamu. (Ukutendeka 3:15) Mu kupita kwa nshita, Lesa na kabili alipeeleko icitontonshi pa lwa uku kulubula. Ku ca kumwenako, apuutilemo Lameke, intuntuko ya kwa Adamu mu mwana wakwe Sete, ukusesema pa lwa co umwana wa kwa Lameke aali no kucita. Atile: “Uyu akatusansamusha ku milimo yesu na ku kucululuka kwa maboko yesu kwa mu mushili uo Yehova atiipile.” (Ukutendeka 5:29) Mu kumfwana no bu bulayo, kalume ainikwe Noa, icaishibikwe fyo lyalola mu kuti “Ukutuusha” nelyo “Icisansamushi.”

7, 8. (a) Mibele nshi yalengele ukuti Yehova ekatwe ukulanguluka ico abumbile umuntu, kabili cinshi Ateyenye ukucita mu kukonkapo? (b) Ni shani fintu Noa abombele umwabela ubupilibulo bwe shina lyakwe?

⁷ Pali iyi nshita, Satana alelonganika abakonshi bakwe ukufuma pali bamalaika ba ku muulu bamo. Aba balifwele imibili ya buntunse no kuibuulila abene abanakashi bayemba intuntuko sha kwa Adamu ukuba abakashi. Filya fyupo fishali fya cifyalilwa fyalundileko kubotelesha abantunse kabili mwafyelwe umushobo wabula bukapepa uwa baNefili, “bakawisha,” abaiswishe ulukaakala mwi sonde. (Ukutendeka 6:1, 2, 4, 11; Yuda 6) “Kabili Yehova ilyo amono kuti bwafulo bubi bwa bantu pano isonde . . . e lyo Yehova aikatwo kulanguluka ico acitile abantu mu calo, no kulunguluka ku mutima wakwe.”—Ukutendeka 6:5, 6.

⁸ Yehova atantike ukonaula cilya calo cabipa ukupitila mu lyeshi lya mu cibulungwa conse, lelo intanshi aebele Noa ukukuula icibwato umwa kupusushisha ubumi. Muli fyo, umushobo wa buntunse ne nama shalekanalekana fyalipusushiwe. Fintu Noa no lupwa lwakwe bafwile bayumfwile abailulukwa pa numa ya Lyeshi ilyo bafumine mu cibwato ukwisa pe sonde lyasangululwa! Fintu cali ica kusansamusha ukusanga ukuti icitiipu ca mushili califumishiwepo, ukulenga ubulimi ukuba ubwayanguka nga nshi! Mu cine cine, ubusesemo bwa kwa Lameke bwaishileba ubwa cine, kabili Noa abombele umwabela ubupilibulo bwe shina lyakwe. (Ukutendeka 8:21) Pa kuba umubomfi wa kwa Lesa uwa busumino, Noa alibombele ulubali lukalamba mu “kusansamusha” umutundu wa muntu. Nangu cibe fyo, ukusonga kwa bubifi ukwa kwa Satana ne fibanda fyakwe takwapwilile pa Lyeshi, kabili umutundu wa muntu utwalilila ukuteta pe samba lya cisendo ca lubembu, amalwele, ne mfwa.

Uwacila Noa

9. Ni mu nshila nshi Yesu Kristu abela kaafwa kabili kasansamusha ku bantunse balapila?

⁹ Mu kuya kwa nshita, pa kupwa kwa myaka 4,000 iya bukokole bwa muntu, Ubufyashi bwalaiwe bwalifikile. Pa mulandu wa kutemwisha umutundu wa muntu, Yehova Lesa atumine Umwana wakwe uwafyalwa eka kwi sonde ku kufwila abantunse ababembu imfwa ya cilubula. (Yohane 3:16) Yesu Kristu alaleta ukwiluluka kukalamba ku babembu balapila ababika icitetekelo mu mfwa yakwe iya bulilambo. Bonse abapeela ubumi bwabo kuli Yehova no kusanguka abasambi babatishiwa aba Mwana wakwe balasango kutuusha kubelelela ne cisansamushi. (Mateo 11:28-30; 16:24) Te mulandu no kukanapwililika kwabo, balasanga ubuseko bushaikulila mu kubombela Lesa na kampingu wasanguluka. Fintu basansamushiwa ukwishiba ukuti nga batwalilila ukubika icitetekelo muli Yesu, bakalambulwa umweo wa muyayaya! (Yohane 3:36; AbaHebere 5:9) Nga ca kuti pa mulandu wa bunake bacito lubembu lwabipisha, nalyo line balikwata ubukota, ica kubasansamusha, ukupitila muli Shikulu Yesu Kristu wabuushiwa. (1 Yohane 2:1, 2) Ukupitila mu kutumbule sho membu na pa kubombelapo ukulingana na Malembo ku kusengauka ukuba bakacita wa lubembu, balelulukwa, pa kwishiba ukuti ‘Lesa wa cishinka kabili mulungami ukuti alekelele membu shabo.’—1 Yohane 1:9; 3:6; Amapinda 28:13.

10. Cinshi cintu tulesambililako ku fipesha amano ifyo Yesu acitile lintu aali pano isonde?

¹⁰ Ilyo aali pe sonde, Yesu na kabili aleteleko kutuusha pa kulubula abaali ne fiwa, pa kundapa amalwele yalekanalekana, na pa kubuusha abatemwikwa abafwa ukubwela ku bumi na kabili. Ca cine, ifipesha amano fya musango yu fyali fye fya bunonshi bwa pa kashita akanono, apantu abamwenenemo muli iyo nshila mu kupita kwa nshita balikotele no kufwa. Nangu ni fyo, ukupitila muli fyene Yesu alesontelela ku mapaalo yabelelela aya ku nshita ya ku ntanshi ayo aali no kupongolwela umutundu wa muntu onse. Nomba apo ali ni Mfumu ya maka mu muulu, mu kwangufyanya ali no kucita ifyacila pa kufumya fye ifiwa. Ali no kufipoosa mu cilindi ca ku mbo capamo ne ntungulushi yabo, Satana, ukufishinshibalika. E lyo Ukuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa bukata ukwa kwa Kristu kukatendeka.—Luka 8:30, 31; Ukusokolola 20:1, 2, 6.

11. Mulandu nshi Yesu aitile umwine “Shikulu we sabata”?

¹¹ Yesu atile aali e “Shikulu we sabata,” kabili ukundapa ukwingi uko aundepe, kwali pa bushiku bwe Sabata. (Mateo 12:8-13; Luka 13:14-17; Yohane 5:15, 16; 9:14) Mulandu nshi cabelele ifi? Cisuma, Isabata lyali lubali lwe Funde lya kwa Lesa ilyo apeele Israele na muli fyo lyabombele nge “cinshingwa ca fintu fisuma ifikesa.” (AbaHebere 10:1) Inshiku sha kubombamo incito 6 isha mu mulungu shitucinkulako ulwa myaka yapitapo 6,000 iyo umuntu aba umusha ku mitekele ya kwa Satana iya kutitikisha. Ubushiku bwe Sabata pa mpela ya mulungu butwibukisha ukutuusha kwa kusansamusha umutundu wa muntu ukaipakisha mu Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Noa Mukalamba, Yesu Kristu.—Linganyeniko 2 Petro 3:8.

12. Fya kukumanya nshi ifya kusansamusha tuleenekela?

¹² Mwandi kwilulukwa abatekwa ba kwa Kristu bakayumfwa lintu, bakasuka bakaisange nabalubuka umupwilapo ku kusonga kwabipa ukwa kwa Satana! Icisansamushi calundwapo cikesa ilyo bakalaundapwa intenda sha ku mubili, isha mu nkuntu, ne sha ku muntontonkanya. (Esaya 65:17) Lyene, taleni tontonkanyeni ulwa kusansamuka ilyo batampa ukusengela abatemwikwa ukufuma ku bafwa! Muli iyo nshila Lesa “akafuute filamba fyonse ku menso yabo.” (Ukusokolola 21:4) Ilyo ubunonshi bwe lambo lya cilubula ilya kwa Yesu bulebomfiwa panono panono, abatekwa ba Bufumu bwa kwa Lesa aba cumfwila bali no kufika ku kupwililika, ukulubuka umupwilapo ukufuma ku fya kufumamo fyonse ifyabipa ifya lubembu lwa kwa Adamu. (Ukusokolola 22:1-5) Pa numa Satana ali no kukakulwa “inshita inono.” (Ukusokolola 20:3, 7) Abantunse bonse muli bucishinka abakasumbula bumulopwe bwa kwa Yehova ubwamulinga bakalambulwa umweo wa muyayaya. Elenganyeni ubuseko bushingalondololwa no kwilulukwa pa ‘kulubulwa ku busha bwa kubola’! Muli fyo umutundu wa muntu uwa cumfwila uli no “kutwalwa mu buntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa” mu kukumanina.—Abena Roma 8:21.

13. Mulandu nshi Abena Kristu ba cine bonse bakabila icisansamushi ico Lesa apeela?

¹³ Pali ino nshita, tulatwalilila ukuteta no kukalipwa capamo na bonse abekala muli ino micitile ibifi iya kwa Satana. Ukufulilako kwa malwele ya ku mubili na ya mu nkuntu kuleambukila abantu ba misango na misango, ukusanshako na Bena Kristu ba busumino. (Abena Filipi 2:25-27; 1 Abena Tesalonika 5:14) Mu kulundapo, pa kuba Abena Kristu ilingi line tulapumiwa no kupakaswa kwa mu lufyengo ifyo Satana atulaika pali ifwe pa mulandu wa “kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu.” (Imilimo 5:29) Muli fyo, nga tuli no kushipikisha mu kucito kufwaya kwa kwa Lesa ukufika na ku mpela ya calo ca kwa Satana, tulekabila icisansamushi, ukwaafwa, no bukose ifyo Yehova apayanya.

Ukwa Kusanga Icisansamushi

14. (a) Bulayo nshi Yesu alaile pa cungulo bushiku ilyo ashilafwa? (b) Cinshi cikabilwa nga tuli no kumwenamo mu kukumanina mu cisansamushi ca mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa?

¹⁴ Pa cungulo bushiku ilyo ashilafwa, Yesu alondolwelele abatumwa bakwe aba busumino mu kumfwika ukuti mu kwangufyanya aali no kufumapo no kubwelela kuli Wishi. Ici calibasakamike no kubaletelo bulanda. (Yohane 13:33, 36; 14:27-31) Ukwishiba ukuti balekabila icisansamushi mu kutwalilila, Yesu alaile ukuti: ‘Nkalomba kuli Tata na o akamupa [kasansamusha, NW, utulembo twa mwi samba] umbi ukuti akekale na imwe umuyayaya.’ (Yohane 14:16, NW, utulembo twa mwi samba) Pano Yesu alelosha ku mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, uwapongolwelwe pa basambi bakwe inshiku 50 pa numa ya kubuushiwa kwakwe.a Ukulundapo, umupashi wa kwa Lesa walibasansamwishe mu fya kwesha fyabo no kubakosha ukutwalilila ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Imilimo 4:31) Nangu cibe fyo, ukwaafwa kwa musango yo takufwile ukumonwa ukuti kuli no kuicitikilako fye. Pa kunonkelamo mu kukumanina muli kwene, Umwina Kristu umo na umo afwile ukutwalilila ukupepela ukwaafwa kusansamusha uko Lesa apeela ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo.—Luka 11:13.

15. Ni nshila nshi shimo isho Yehova atusansamushishamo?

¹⁵ Inshila na imbi iyo Lesa asansamushishamo kupitila mu Cebo cakwe, Baibolo. Paulo alembele ukuti: “Fyonse ifyalembelwe kale fyalembeelwe ku kutusambilisha, ukuti mu kutwalilila kabili mu [kutusansamusha, NW] kwa malembo e mo tube no kucetekela.” (Abena Roma 15:4) Ici cilelangilila ifyo lyonse tulekabila ukusambilila no kwetetula pa fintu fyalembwa muli Baibolo ne mpapulo shashimpwa pali Baibolo. Na kabili tulekabila ukulasangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse, uko tusansamushiwilwa ukupitila mu Cebo ca kwa Lesa. Imifwaile imo ya kulongana kwa musango yo yaba kukoseleshanya.—AbaHebere 10:25.

16. Cinshi cintu ukupayanya kwa kwa Lesa ukwa kusansamusha kulingile ukutukunta ukucita?

¹⁶ Kalata wa kwa Paulo ku bena Roma atwalilila ukulangisha ifya kufumamo fisuma ifyo tupokelela lintu twabomfya ifya kusansamusha ifyo Lesa atupeela. Paulo alembele ati: “Shi Lesa uupeela ukushipikisha ne cisansamushi amupeele pa kati kenu imibele ya muntontonkanya iyakweteko Kristu Yesu, ukuti pa kuba aba mutima umo, mucindikile mu kanwa kamo Lesa kabili Wishi wa kwa Shikulwifwe Yesu Kristu.” (Abena Roma 15:5, 6) Ee, pa kushukila mu kukumanina ukupayanya kwa kusansamusha uko Lesa apeela, tukaba sana nga Intungulushi yesu iyashipa, Yesu Kristu. Ici cili no kutukunta ukutwalilila ukubomfya utunwa twesu ku kucindika Lesa mu mulimo wesu uwa kushimikila, pa kulongana, mu kulanshanya kwa pa mbali na basumina banensu, na mu mapepo yesu.

Mu Nshita sha fya Kwesha Fyatapata

17. Ni shani fintu Yehova asansamwishe Umwana wakwe, kabili cinshi cafuminemo?

¹⁷ Yesu ‘alisakamikwe’ no ‘kufiishiwa ku mutima’ pa cungulo bushiku ilyo ashilafwa imfwa ya kulungulusha. (Mateo 26:37, 38) E co alifumine pa basambi bakwe panono no kupepa kuli Wishi ku kwafwiwa. “Aumfwilwe pa mulandu wa kutiina Lesa.” (AbaHebere 5:7) Baibolo yashimiko kuti “kuli [Yesu] kwamoneke malaika wa mu muulu, alemukosha.” (Luka 22:43) Inshila yabamo kushipa no bukose iyo Yesu alolenkaninemo na balwani bakwe bushininkisho bwa kuti inshila ya kwa Lesa iya kusansamushishamo Umwana wakwe yalibombele bwino nga nshi.—Yohane 18:3-8, 33-38.

18. (a) Ciputulwa ca nshita nshi mu bumi bwa mutumwa Paulo icali maka maka ica kwesha? (b) Ni shani fintu twingasansamusha baeluda babombesha, aba cililishi?

¹⁸ Umutumwa Paulo na o wine apitile mu tushita twa fya kwesha fyatapata. Ku ca kumwenako, ubutumikishi bwakwe mu Efese bwaishibikilwe ku “filamba, ne fya kwesha [ifyamuponene] ku mapange ya baYuda.” (Imilimo 20:17-20) Mu kupelako, Paulo alifumine mu Efese pa numa lintu abalepepa lesa mwanakashi Artemi baiswishe icimfundawila mu musumba pa mulandu wa kushimikila kwakwe. (Imilimo 19:23-29; 20:1) Ilyo Paulo alungeme ku kapinda ka ku kuso ku mushi wa Troa, icintu cimbi calimusakamike nga nshi. Ilyo kushilaba icimfundawila mu Efese, alipokelele ilyashi lya kulengo bulanda. Icilonganino cipya mu Korinti caleshingwana na malekano, kabili caletekelesha ubulalelale. E co ukufuma ku Efese, Paulo alembele kalata wa kwebaula kwaluma pa kusubila ukulungika imibele. Ici cintu tacamwangukile ukucita. “Mu bucushi ubwingi no kukungumana kwa mutima e mo nalembeele kuli imwe mu filamba ifingi,” e fyo asokolwele pa numa muli kalata wakwe uwa cibili. (2 Abena Korinti 2:4) Ukupala Paulo, baeluda ba cililishi tabacisanga ukuba icayanguka ukupeela ukufunda kwa kulungika no kwebaula, icilenga cimo ca kuti na bo balishiba bwino amabunake yabo yene. (Abena Galatia 6:1) Shi, kanshi, natusansamushe abaletutungulula pa kwankulako mu kwangufyanya ku kufunda kwa kutemwa, ukwashimpwa pali Baibolo.—AbaHebere 13:17.

19. Mulandu nshi Paulo akuukile ukufuma ku Troa ukuya ku Makedonia, kabili ni shani fintu mu kupelako asangile ukutauluka?

¹⁹ Ilyo aali mu Efese, Paulo alembeele bamunyina ku Korinti no kutuma Tito ku kubaafwa, ukumukonkomesha ukwisamweba ifyo baali no kwankula kuli kalata wakwe. Paulo alesuubila ukuyakumanya Tito mu Troa. Kulya Paulo alipaalilwe na mashuko ya mu nshita ayashaiwamina aya kupanga abasambi. Lelo ici tacafumishepo amasakamika yakwe pantu Tito aali talabwela. (2 Abena Korinti 2:12, 13) E co aile ku Makedonia, ukusuubila ukuyasanga Tito kulya. Ukukaanya kwakulisha ukwa butumikishi bwa kwa Paulo kwalundulwile fye amasakamika yakwe. Alondolola ukuti: “Pa kufika mu Makedonia, tatwali na kutauluka nakalya ku mibili yesu; lelo twali abacushiwa monse monse, ubulwi ku nse no mwenso mu kati. Lelo Lesa kasansamusha wa balanda, asansamwishe ifwe pa kwisa kwa kwa Tito.” (2 Abena Korinti 7:5, 6) Mwandi kwali kutauluka kuli Paulo lintu Tito mu kupelako afikile ku kumweba pa fyo abena Korinti bayankwileko bwino kuli kalata wakwe!

20. (a) Nga fintu cali kuli Paulo, ni nshila nshi imbi iyacindama iyo Yehova apayanishishamo icisansamushi? (b) Cinshi cili no kulangulukwapo mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Ica kukumanya ca kwa Paulo cilasansamusha ababomfi ba kwa Lesa ilelo, abengi na bo bene abalolenkana ne fya kwesha ifibalenga ukuba aba ‘bulanda,’ nelyo “abapopomenwa.” (Phillips) Ee, ‘Lesa uupeela icisansamushi’ alishiba ukukabila kwesu umo umo kabili kuti atubomfya ku kusansamusha bambi, pamo fye nga fintu Paulo asansamushiwe ukupitila muli lipoti wa kwa Tito pa lwa mibele ya mutima iya kulapila iya bena Korinti. (2 Abena Korinti 7:11-13) Mu cipande cesu icikonkelepo, tuli no kulanguluka ukwankulako kwa kwa Paulo ukwabamo icikabilila ku bena Korinti na fintu kwingatwaafwa ukuba abakumako ku cisansamushi ca kwa Lesa pali lelo.

[Futunoti]

Bushe Kuti Mwayasuka?

Ni shani fintu umutundu wa muntu waishile mu kukabila icisansamushi?

Ni shani fintu Yesu aisaba uwacila Noa?

Mulandu nshi untu Yesu aitile umwine “Shikulu we sabata”?

Ni shani fintu Lesa apayanya icisansamushi ilelo?

[Mapu ne Cikope pe bula 10]

(Nga mulefwaya ukumona map, moneni muli magazini)

Paulo asangile icisansamushi cikalamba ukupitila muli lipoti wa kwa Tito pa lwa bena Korinti

MAKEDONIA

Filipi

GREECE

Korinti

ASIA

Troa

Efese