Ukutemwa Aba Bwananyina Kubelelele!
“Ukutemwa aba bwananyina kubelelele.”—ABAHEBERE 13:1.
1. Cinshi mwingacita pa kuti umulilo wishima pa bushiku ilyo kutalele, kabili mulimo nshi wapalako ifwe bonse twakwata?
NAPATALALE cibi pa nse, kabili paleya paletalalilako fye. Icilekafyako fye mu ng’anda mulilo uli pa conto ulepolopoka. Umulilo nga washima e mfwa yenu. Bushe muli no kwikala fye muleutamba ilyo ulubingu lwashima kabili waya uleshibantukila, mpaka pashala fye imito? Awe iyo. Mukosapo fye ukubikapo inkuni pa kuti wishima. Capalako na ku mulimo ifwe umo na umo twakwata ukukuma ku “mulilo” wakatamisha—uulingile ukulabilima mu mitima yesu—ukutemwa.
2. (a) Mulandu nshi twingasosele fyo ukutemwa nakushibantukila muli shi nshiku sha kulekelesha? (b) Kwacindama shani ukutemwa ku Bena Kristu ba cine?
2 Tuleikala pa nshita lintu ukutemwa kwa baitunga ukuti Bena Kristu mu calo conse kuleshibantukila, nga fintu Yesu asobele kale sana. (Mateo 24:12) Yesu alelanda pa musango wakatamisha uwa kutemwa, e kuti ukutemwa Yehova Lesa ne Cebo cakwe, Baibolo. Ukutemwa kumbi, na ko kwine kuleshibantukila. Baibolo yasobele ukuti mu “nshiku sha kulekelesha,” abengi bali no kuba “abaumalala.” (2 Timote 3:1-5) Fintu caba ca cine! Ulupwa lulingile ukuba cifulo ca kutemwa kweka kweka, lelo nelyo fye mu lupwa, ukupuma—inshita shimo ukwabipisha—nakuseeka. Lelo, mu mibele ya mu calo iya cifulefule, Abena Kristu bakambishiwa ukutemwana, kabili uku kutemwa kwabamo ukuipusula, ukutangishako bambi. Uku kutemwa kufwile ukulamoneka kuli bonse, ukuba e ca kwishibilako icilonganino ca buKristu bwa cine.—Yohane 13:34, 35.
3. Ukutemwa aba bwananyina cinshi, kabili ukukuleka kubelelele calola mwi?
3 Umutumwa Paulo apuutilwemo ukukambisha ati: “Ukutemwa aba bwananyina kubelelele.” (AbaHebere 13:1) Ukulingana ne citabo cimo ica basoma, ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa pano “ukutemwa aba bwananyina” (phi·la·del·phiʹa) lilosha ku “kutemwa kwakabilila, ukulangisha icikuuku, ukulangulukilako, ukwaafwa.” Kabili ni mwi Paulo aloseshe lintu atile tulingile ukuleka ukutemwa kwa musango yo ukubelelela? Icitabo cimo cine citila, “takulingile ukushibantukila.” E co te kulangulukila fye bamunyinefwe; tufwile ukuleka kwamoneka. Ukulundako, tufwile twaleka uku kutemwa ukubelelela, ukukanaleka kwashibantukila. Bushe cintu cayafya? Ee, lelo umupashi wa kwa Yehova kuti watwaafwa ukukusha ukutemwa aba bwananyina no kukusungilila. Natulanguluke inshila shitatu twingabakililamo uyu mulilo wa kutemwa mu mitima yesu.
Langulukileniko Bambi
4. Bushe ukulangulukilako cinshi?
4 Nga mulefwaya mucishepo ukutemwa bamunyinenwe ba Bwina Kristu ne nkashi, napamo intanshi mulekabila ukubalangulukilako, mu mesho na mafya bakumanya mu bumi. E fintu no mutumwa Petro atubulwile lintu alembele ati: “Bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba mitima ya nkumbu, aba mitima ya bupete.” (1 Petro 3:8) Ishiwi lya ciGriki ilyabomfiwa pano ku kupilibula “abalangulukilana” lipilibula “ukuculila pamo.” Incenshi iya pa ciGriki ca mu Baibolo isosa pa lwa ili shiwi ukuti: “Lilondolola filya tuyumfwa nga bo bantu, kwati napamo ifyo baleculako e fyo na ifwe tuleculako.” Muli fyo, ukulangulukilako kulakabilwa. Umubomfi wa kwa Yehova uwa busumino umo umukoloci inshita imo atile: “Ukulangulukilako kubuula ifyo uleyumfwa nabika mu mutima wandi.”
5. Twaishiba shani ukuti Yehova alalangulukilako?
5 Bushe Yehova alalangulukilako nge fyo? Ee cine cine. Ku ca kumwenako, pa lwa kucula kwa bantu bakwe abena Israele tubelenga ukuti: “Mu kumanama kwabo konse alimaneme.” (Esaya 63:9) Yehova tamwene fye amacushi yabo; alibalangulukileko. Amashiwi yakwe umwine ku bantu bakwe, ayalembwa pali Sekaria 2:8, yalangilila fintu ambukilwako apakalamba. Atile: “Uwakumya pali imwe, akumya pa mboni ya linso lya kwa Yehova.”a Uwa kulandapo umo asosele pa lwa ici cikomo ati: “Pa mubili wa muntu, ilinso e lyapikana sana kabili e lya kutembatemba; kabili imboni ya linso—apengilila ulubuuto pa kuti tulemona—e cintu cayangukisha, kabili icakatamisha mu linso lyonse. Ukubomfya imboni ya linso kulangilila bwino bwino ukusakamana kwabondoka uko Yehova asakamana abo atemwa.”
6. Ni mu nshila nshi Yesu alangulukilako?
6 Yesu na o lyonse alilangisha ukulangulukilako apakalamba. Libili libili ‘aleikatwe nkumbu’ pa kumona ubulanda bwa bantunse banankwe abalwele nelyo ukucushiwa. (Marko 1:41; 6:34) Alangishe fyo nga uuli onse afilwa ukusunga abakonshi bakwe abasubwa mu cikuuku, ayumfwa kwati e o balesunga muli yo nshila. (Mateo 25:41-46) Kabili ilelo apo ni ‘shimapepo wesu umukalamba,’ e ‘wingatusakamana ku kunaka kwesu.’—AbaHebere 4:15.
7. Ni shani fintu ukulangulukilako kwingatwaafwa nga ca kuti munyina nelyo nkashi atukalifya?
7 ‘Ukutusakamana ku kunaka kwesu’—bushe ilyo te tontonkanyo lya kusansamusha? Kanshi cine cine, tulefwaya tulecitila bambi cimo cine. Kwena, calyanguka nga nshi ukufwailisha ifilubo muli bambi. (Mateo 7:3-5) Lelo inshita imo lintu munyinenwe nelyo nkashi amukalifya, mulandu nshi te kwesesha ukucite ci? Elenganyeni ukuti muli mu mibele ya uyo muntu, ne cikulilo cimo cine, ubuntu ubo bwine, ne filubo ifyo fine ifya kulwishanya na fyo. Bushe muleshininkisha ukuti tamwingacita ifilubo fimo fine—napamo imwe no kucilapo? Mu cifulo ca kwenekela ifyafulisha ukufuma kuli bambi, tulingile ukubalangulukilako, icikatwaafwa ukuba abakondenkana nga Yehova, ‘uwibukisho kuti tuli lukungu.’ (Ilumbo 103:14; Yakobo 3:17) Alishiba umo twapelebela. Tenekela ukuti tucite ifyacila apapela amaka yesu. (Linganyeniko 1 Ishamfumu 19:5-7.) Bonse natulelangulukila bambi.
8. Kuti twacita shani nga munyina nelyo nkashi alecucutika?
8 Paulo alembele ukuti icilonganino caba ngo mubili ne filundwa fyalekanalekana ififwile ukubombela capamo mu kwikatana. Alundileko ukuti: “Icilundwa cimo nga cacula, ifilundwa fyonse fyaculila pamo.” (1 Abena Korinti 12:12-26) Tulekabila ukuculila pamo, nelyo ukulangulukilako, abalecucutika. Baeluda e batanshi mu kucite fyo. Paulo na kabili alembele ukuti: “Nani anaka, na ine nshili uwanaka? Nani apuntulwa, na ine nshilengwo kufulwa?” (2 Abena Korinti 11:29) Baeluda na bakangalila benda bapashanya Paulo mu kucite fi. Mu malyashi yabo, mu bucemi, nelyo fye ilyo balebomba pa milandu ya bupingushi, balatukuta ukulangulukilako. Paulo atubulwile ati: “Lileni pamo na balila.” (Abena Roma 12:15) Lintu impaanga shayumfwe fyo cine cine abacemi ba shiko balashilangulukilako, ukumfwikisha ukupelebela kwa shiko, no kushilililako pa macushi shilolenkana na yo, ilingi line shilaseshiwa ukupokelela ukufunda, ubutungulushi, no kusalapula. Shilaba ishaswatuka pa lwa kusangwa ku kulongana, ukucetekela ukuti e ko shili no kusanga ‘ukutusha ku myeo ya shiko.’—Mateo 11:29.
Ukutasha
9. Ni shani fintu Yehova alanga ukuti alatasha ifisuma muli ifwe?
9 Inshila ya cibili iya kuluminishishamo ukutemwa aba bwananyina yaba kupitila mu kutasha. Pa kuti tutashe bambi, tufwile ukulalolekesha pa mibele yabo iisuma no kubombesha e lyo no kukatamike fyo fintu. Nga tulecite fi, ninshi tulepashanya Yehova umwine. (Abena Efese 5:1) Alatulekelela pe fye imembu shesu ishinono. Nelyo fye ni membu shabipisha alatulekelela kulila fye natulapila icine cine. Lyene lintu atulekelela imembu tashibukulula. (Esekiele 33:14-16) Kemba wa malumbo aipwishe ati: “Amampuulu nga mwayamwensekesha, mwe Yehova, mwe Shikulu, nani uwingeminina?” (Ilumbo 130:3) Yehova alolesha pa fisuma tucita ilyo tulemubombela.—AbaHebere 6:10.
10. (a) Mulandu nshi cabela busanso ku baupana ukuleka ukutashanya? (b) Cinshi umo uuleshibantukila mu kutasha umwina mwakwe alingile ukucita?
10 Calikatama nga nshi ukukonka ici ca kumwenapo maka maka mu lupwa. Lintu abafyashi balangisha ukuti balatashanya, balemikila ulupwa icipasho. Muli shino nshita sha fyupo fishikokola, calyanguka ukukanacindikana mu cupo no kukusha ifilubo fya umbi no kusuulako ku fisuma acita. Ukutontonkanya kwalubana ukwa musango yo kulonaula icupo, ukucisangula icisendo ca bulanda. Nga ca kuti ukutasha abena myenu kuleya kulecepelako, ipusheni amuti, ‘Bushe cine cine abena myandi tabakwatapo ifisuma?’ Tontonkanyeni pa milandu mwabatemenwe no kuupana na bo. Bushe iyo milandu yonse iyo mwatemenwe uyu muntu waibela cine cine yalipwa? Ifwile tayapwa; e co bombesheni ukuti muletasha ifisuma mu bena myenu, kabili mulebeba ukuti mulabatasha.—Amapinda 31:28.
11. Fintu nshi fifwile ukusengaukwa nga ca kuti ukutemwa kwa mu cupo takuli na kubamo ubumbimunda?
11 Ukutasha na kabili kwaafwa abaupana ukulenga ukutemwa kwabo kube ukwabula ubumbimunda. (Linganyeniko 2 Abena Korinti 6:6; 1 Petro 1:22.) Ukutemwa kwa musango yo, nga kwaluminishiwa no kutasha kwa kufuma ku mutima, takwakaleke mu ng’anda ukubamo ulukaakala, amashiwi ya kucena nelyo umusaalula, ukusuulako ku munenu wa mu cupo ica kuti inshita shapitapo ukwabula ukulandapo ifisuma, kabili takwakaleke mu ng’anda ukubamo ukupuma nangu panono. (Abena Efese 5:28, 29) Umulume no mukashi abatashanya mu cine cine balacindikana. Balacindikana pa cintubwingi na lyonse lintu Yehova alebamona—mu mashiwi yambi, inshita shonse.—Amapinda 5:21.
12. Mulandu nshi abafyashi balingile ukutashisha ifisuma mu bana babo?
12 Abana na bo bakabila ukumfwa ukuti balatashiwa. Tacilepilibula ukuti abafyashi bafwile ukulabatasha fye mu bumbimunda, lelo bafwile ukutasha imibele isuma iya bana babo ne fisuma ifyo bacita. Ibukisheni ica kumwenapo ca kwa Yehova mu kutasha Yesu. (Marko 1:11) Ibukisheni ne ca kumwenako ca kwa Yesu pamo nga “shikulu” mu mulumbe umo. Atashishe ‘abasha babili abasuma kabili aba cishinka’ no mulinganya, nangu ca kuti ifyo bapeelwe fyalipusene kabili ne fyo basandulwile fyalipusene. (Mateo 25:20-23; linganyeniko Mateo 13:23.) Abafyashi ba mano na bo bene balafwaya inshila sha kutashishamo imibele isuma iya mwana umo umo, amaka akwata, na fintu abomba. Pa nshita imo ine, besha ukukanakomaila sana pa milimo babomba epali abana babo bayumfwa ukuti balekuntwa ukucimfyanya na bana banabo. Tabafwaya abana babo ukukula abakalifiwa nelyo ukunenuka.—Abena Efese 6:4; Abena Kolose 3:21.
13. Ni bani basolwesolwe mu kutasha umo umo uwa mu cilonganino?
13 Mu cilonganino ca Bwina Kristu, baeluda na bakangalila benda e basolwesolwe mu kutasha umo umo uwa mu mukuni wa kwa Lesa. Icishingamo cabo calyafya, apantu na kabili balikwata icishingamo cafina ica kusalapwila mu bulungami, ukupuupuutula abalufyanya mu mitima iyanakilila, no kufunda mu kukosa abalekabila ukufundwa. Bakumamo shani ukubomba bwino iyi milimo yapusanapusana?—Abena Galatia 6:1; 2 Timote 3:16.
14, 15. (a) Ni shani fintu Paulo alangishe fyo alishikatala mu kupeela ukufunda kwakosa? (b) Ni shani fintu bakangalila ba Bwina Kristu bengalinganya ukukabila kwa kulungika ifilubo e lyo no kutasha? Langilileni?
14 Ica kumwenapo ca kwa Paulo cilaafwa apakalamba. Aali ni kasambilisha musuma nga nshi, eluda, kabili umucemi. Alebomba ne filonganino ifyakwete amafya yabipisha, lelo talekelepo fye umulandu wa mwenso, apeele ukufunda kwakosa lintu kwakabilwe. (2 Abena Korinti 7:8-11) Ukubebeta ubutumikishi bwa kwa Paulo kulangishe fyo taleshimaulashimaula—kano fye imibele nga yakabile fyo. Mu kucite fi, alangishe amano ya bukapepa.
15 Nga twalingenye ukupyunga kwa kwa eluda ku lwimbo, lyene ukushimaula no kukalipila kuti fyaba kulila kwatwa. Uko kulila kulalinga mu lwimbo pa cifulo ca kuko. (Luka 17:3; 2 Timote 4:2) Elenganyeni nomba ukuti ulwimbo lwakwete fye ifiunda fyatwa fyeka, fileumfwika libili libili. Kuti catukomya amatwi. E fyo ciba na kuli baeluda ba Bwina Kristu, ilyo balesambilisha ukusambilisha kwabo kulaba ukwalekanalekana. Tabalanda fye pa fya kulungika mafya. Lelo icipulamo mu kusambilisha kwabo caba kukuulilila. Baeluda ba kutemwa baba nga Yesu Kristu, intanshi ukufwailisha ifisuma ifya kutasha, te kufwailisha ifilubo ifya kulengulula iyo. Balatasha ukubombesha kwa Bena Kristu banabo. Balicetekela ukuti mu cinkumbawile, umo na umo alebombela Yehova apapela amaka yakwe. Kabili baeluda balaitemenwa ukubebelapo bamunyina pa fyo babombesha.—Linganyeniko 2 Abena Tesalonika 3:4.
16. Ni shani fintu imibele ya kwa Paulo iya kutasha no kulangulukilako yayambukile Abena Kristu banankwe?
16 Ukwabulo kutwishika, Abena Kristu abengi abo Paulo apyungile balimwene ukuti alebatasha kabili alebalangulukilako. Twaishiba shani? Moneni ifyo bayumfwile pa lwa kwa Paulo. Tabalemutiina, nangu ca kuti alikwete ubulashi bukalamba. Alitemwikwe kabili uwayanguka ukutununuka. Pantu lintu alefuma ku ncende imo, baeluda ‘bamuwilile pa mukoshi, balamufyompa’! (Imilimo 20:17, 37) Fintu baeluda na ifwe bonse tulingile ukutasha pa kukwata Paulo nge ca kumwenapo ca kupashanya! Ee, natuletashanya.
Ifya Cikuuku
17. Fisuma nshi ififuma mu fya cikuuku mu cilonganino?
17 Cimo ica fintu fya maka ifingaluminisha ukutemwa aba bwananyina kucitako fye ica cikuuku cimo. Nga fintu Yesu asosele, “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) Nampo nga tulepeela ifya ku mupashi, ifya ku mubili, nelyo inshita yesu na maka, tulasansamusha bambi na fwe bene. Icikuuku cilambukila mu cilonganino. Ukucita ica cikuuku umuku umo kulenga na bambi ukucita fimo fine. Bwangu bwangu, ukutemwa aba bwananyina kulakulilako!—Luka 6:38.
18. Bushe “icikuuku” calandwapo pali Mika 6:8 cipilibula nshi?
18 Yehova akonkomeshe abantu bakwe abena Israele ukuba aba cikuuku. Pali Mika 6:8 tubelengapo ukuti: “We muntu, akulangile icisuma; kabili cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse [“cikuuku,” NW], no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?” Calola mwi “ukutemwe cikuuku”? Ishiwi lya ciHebere pano ilyabomfiwa ukupilibula “icikuuku” (cheʹsedh) mu ciNgeleshi na kabili lyapilibulwa nga “inkumbu.” Ukulingana na The Soncino Books of the Bible, ili shiwi “lilangilila icintu cimo icicitila abantu fimo ukucila fye ishiwi lya inkumbu. Lipilibula ‘ukucita ifya nkumbu,’ ukucita ifya cikuuku ku babusu na babulisha, e lyo na ku muntu munensu.” Muli fyo uwasoma na umbi atila ishiwi cheʹsedh lipilibula “ukulangisha ukutemwa ukupitila mu ncitilo.”
19. (a) Ni nshila nshi twingaitendekelako ukucitila bambi mu cilonganino ifya cikuuku? (b) Peeleni ica kumwenako ica fintu bamo bamulangishe ukutemwa aba bwananyina.
19 Ukutemwa aba bwananyina kwesu te kwa pa kanwa fye. Kwa cine cine. Na muli fyo, mulefwayako inshila sha kucitilamo bamunyinenwe ne nkashi ifya cikuuku. Beni nga Yesu, uushalepembelela fye abantu ukwisa kuli wene ku kulombo bwafwilisho lelo ilingi line aleitendekelako. (Luka 7:12-16) Tontonkanyeni maka maka pa lwa babulisha. Bushe umukoloci nelyo uwanakuka lwa ku mubili alakabila ukutandalilwa nelyo ukwafwilisha ku fya kushitashita? Bushe “nshiwa” ilekabila ukulubwilako inshita no kusakamana? Bushe uwapopomenwa alekabila uwa kulandako nelyo amashiwi ya kusansamusha? Natulecitako ifya cikuuku fya musango yo ilyo lyonse cili mu maka yesu. (Yobo 29:12; 1 Abena Tesalonika 5:14; Yakobo 1:27) Te kwesha ukulaba ukuti mu cilonganino icaisulamo abashapwililika, ica cikuuku cimo icakatamisha caba kulekelela—ukusuulako ku cikonko, nelyo fye ni lintu kuli umulandu usuma uwa kuilishanishishapo. (Abena Kolose 3:13) Ukuitemenwa ukulekelela kulaafwa pa kuti mu cilonganino mwiba malekano, ukusungila ubukali ku mukoshi, no kuumana, ifyaba nga malangeti yabomba ayengashimya umulilo wa kutemwa aba bwananyina.
20. Ni shani fintu ifwe bonse twingatwalilila ukuiceeceeta?
20 Shi ifwe bonse natupampamine pa kusungilila uyu mulilo wakatama ulebilima mu mitima yesu. Natutwalilile ukulaiceeceeta. Bushe tulalangulukilako bambi? Bushe tulatasha bambi? Bushe tulacitila bambi ifya cikuuku? Ilyo lyonse tulecite fyo, umulilo wa kutemwa kwesu ukalakafya ubwananyina bwesu te mulandu na fintu cino calo cikaba ica cifulefule kabili icabula ukulangulukilako. E co lyene, nangu cibe shani, lekeni “ukutemwa aba bwananyina kubelelele.”—AbaHebere 13:1.
[Futunoti]
a Pano amabupilibulo yamo yatila abakumanya abantu ba kwa Lesa, te mboni ya linso lyakwe bakumya, lelo ilinso lya bena Israele nelyo ilinso lya muntu wine uyo. Ici cilubo cafumine kuli bakalemba ba mu nkulo sha pa kati, abaleesha ukulungika ilembo, apo balelimona nge lyabulamo umucinshi, kabili bayalwile ici cikomo. Muli fyo balifimbilishe ubukalamba bwa kulangulukilako kwa kwa Yehova.
Muletipo Shani?
Ukutemwa aba bwananyina cinshi, kabili mulandu nshi tufwile ukukulekela ukubelelela?
Ni shani fintu ukulangulukilako kutwaafwa ukusungilila ukutemwa aba bwananyina?
Mulimo nshi ukutasha kubomba mu kutemwa aba bwananyina?
Ni shani fintu ifya cikuuku fingalenga ukutemwa aba bwananyina ukukulilako mu cilonganino?
[Akabokoshi pe bula 16]
Ukutemwa Kwamoneka
Imyaka inono iyapitapo, umwaume umo uwasambilile Baibolo inshita imo ne Nte sha kwa Yehova ali acili aletwishika pa lwa kutemwa aba bwananyina. Alishibe fyo Yesu atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” Lelo calimukosele ukushininkisha. Bushiku bumo aliimwenene ukutemwa kwa Bwina Kristu.
Nangu ca kuti aleendela mu cicinga ca kwendamo abantu balemana, uyu muntu aleya ukutali ukufuma ku mwakwe. Mu Bethlehemu, ku Israel, alisangilweko ku kulongana kwa cilonganino. Kulya, Inte Umualabu alipatikishe ukuti umutandashi na umbi Inte basendame ku mwakwe, kabili uyu walesambilila Baibolo na o alitilwe. Ilyo bashilaya ku kusendama, uyu musambi alombele ulusa kuli shibweni wakwe nga kuti afuminako pa lukungu ulucelo ku kumona ukutula kwa kasuba. Shibweni wakwe alimusokele ati te kwesha ukucite co. Ubushiku bwakonkelepo uyu munyina Umualabu alilondolwele umulandu. Alandile ukupitila muli kapilibula ati, abena mupalamano bakwe abeshiba ukuti alikwete abeni aba cikulilo ca buYuda—apantu uyu walesambilila Baibolo akulile umuYuda—nga bamoceele mulya mwine no lupwa lwakwe. Uyu walesambilila Baibolo aipwishe napelenganishiwa ati, “Mulandu nshi lyene waciibikila mu kapoosa mweo nge fi?” Munyina Umualabu, ukwabula uwa kupilibula alimulolekeshe no kutila fye, “Yohane 13:35.”
Uyu walesambilila Baibolo alitemenwe nga nshi ukuimwena ukutemwa aba bwananyina. Mu kwipipa fye pa numa ya ico alibatishiwe.
[Icikope pe bula 18]
Bucibusa bwa mutumwa Paulo ne mibele yakwe iya kutasha fyamulengele ukuba uwayanguka ukutununuka