Namwene “Uwacepa” abo “Luko Lwakosa”

NGA FINTU CASHIMIKWA NA WILLIAM DINGMAN

Umwaka wali ni 1936; mu Salem, Oregon, United States of America. Nali mu kulongana kwa Nte sha kwa Yehova. Icipusho calipushiwe icaleti: “Lili kwi ibumba likalamba?” (Ukusokolola 7:9) Nine fye nali umupya, e co bonse balinsontele no kutila, “Ni uyu!”

MU KATI ka ba 1930, banono fye mu Nte sha kwa Yehova bakwete isubilo lya Baibolo ilya kwikala kuli pe na pe pe sonde muli Paradise. (Ilumbo 37:29; Luka 23:43) Ukutule lyo, ifintu fyalyaluka apakalamba. Lelo lekeni mwebeko icalengele ukuti mbe kuli kulya kulongana mu Salem, Oregon.

Tata alilembeshe The Golden Age, e shina lya kale ilya magazini wa Loleni! Lintu naali umupungwe, naleipakisha ukumubelenga, kabili naishileshininkisho kuti mwaali icine ica Baibolo icakatama. E co bushiku bumo natumine kuponi uwa ku nkupo ya ku numa ya Golden Age. Ifyaletambikwa kuli bakabelenga, tutabo 20, icitabo cimo, e lyo ne shina lya cilonganino ca Nte sha kwa Yehova icapalamineko. Ilyo napokelele ishi mpapulo, naile ku ng’anda ne ng’anda no kushalika ututabo tonse pamo ne citabo.

Pali iyo nshita takwali uwansambilishe Baibolo. Na kuba, nshatalile nandapo na umo uwa Inte sha kwa Yehova. Lelo nomba, apo nalikwete akeyala ka Ng’anda ya Bufumu iyapalamineko, naenseshe motoka bakilomita 40 ukuya ku kulongana ku Salem, Oregon. Caali ni kulya, lintu nali fye ncili ne myaka 18, e lintu bansobwele ukuba uwe ‘bumba likalamba.’

Nangu cingati nshakwete ukukanshiwa ukuli konse mu butumikishi, natendeke ukushimikila ne Cilonganino ca Salem. Nakoseleshiwe ukubomfya ifishinka fitatu mu bunte bwandi. Ica kubalilapo, ca kuti, Yehova e Lesa; ica bubili, ca kuti, Yesu Kristu e Mfumu yakwe iyasontwa; ne ca butatu, ca kuti, Ubufumu e subilo lyeka fye ilya calo. Nalyeseshe ukufisha ubo bukombe pa mwinshi uuli onse.

Pa numa ya kubishanya ne Nte sha kwa Yehova mu Salem pa myaka ibili, nalibatishiwe pa April 3, 1938. BaNte mu Salem balitemenwe ukumona fwe bengi abe ‘bumba likalamba’ ukubatishiwa. Naishileba painiya nelyo umutumikishi wa nshita yonse mu February 1939. Mu December wa ulya mwaka, nasumine ubwite ubwa kukuukila ku Arizona, ukwaali ukubulisho kukalamba ukwa bakabilisha ba Bufumu.

Bupainiya mu Arizona

Umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu Arizona waali uupya, kabili kwaliko imimwene iyalubana pa lwa ifwe, e co lintu ba United States batendeke ukulwako Inkondo ya Calo iya 2, twalipakeswe apakalamba. Ku ca kumwenako, mu 1942, ilyo nalebombela mwi tauni lya Stafford, Arizona, caumfwike ukuti ibumba lya baMormon lyakwete ipange ilya kutusansa. Ine pamo na bapainiya banandi twaleikala mupepi ne ng’anda iya kwa shikofu wa ciMormon uwatucindike no kutila: “Nga ca kuti bamishonari ba ciMormon baali abacincila nge Nte, lyene Icalici lya ciMormon kuti lyalunduluka.” E co mwi calici alitwiminineko, ati: “Ning’umfwa ukuti kuli ipange ilya kusansa Inte sha cilumendo. Cisuma, njikala mupepi na balya balumendo, kabili nga ca kuti ukusansa kwabako, nkasonte mfuti yandi pa lupango lwesu. Ilya mfuti ikabomfiwa—lelo te pali baNte. Ikabomfiwa pe bumba lya bakasansa. E co nga mulefwayo kubasansa, namwishiba ico muli no kwenekela.” Ukusansa takwacitike.

Mu myaka itatu naali mu Arizona, nalikakilwe no kupooswa mu cifungo imiku iingi. Pa nshita imo nakakilwe pa nshiku 30. Pa kulwisha ubuluku bwa bakapokola mu butumikishi bwesu, twapangile icaleitwa akabungwe aka mu kampampa. Nte uwaletungulula atwebele ukuti: “Nga fintu ishina lyesu lyaba, e fyo na ifwe tuli. Tutendeka 05:00hrs nelyo 06:00hrs ukusha katrakiti nelyo akatabo pa mwinshi uuli onse, e lyo mu kampampa twafumapo. “Akabungwe aka mu kampampa” akesu kafimbile incende inonoko mu citungu ca Arizona. Nangu cibe fyo, pa kulekelesha kalipangulwilwe pantu ulya musango wa kushimikila tawaletusuminisha ukwaafwa abalesekelela.

Isukulu lya Gileadi no Mulimo Waibela

Mu December 1942, nali pali bapainiya abengiko aba mu Arizona abapokelele bakalata ba kuyila kwi sukulu lipya ilya bumishonari ilyaleisulwa ne Nte sha kwa Yehova. Ili sukulu pa kubala lyaleitwa Watchtower Bible College of Gilead. Pa numa ili shina lyaishileba Watchtower Bible School of Gilead. Isukulu lyaali mupepi no musumba wa Ithaca mu citungu ca New York apalepele mupepi na bakilomita 4,800.

Mu January, 1943, pa numa ya kutandalila Oregon pa kashita akepi, twafumine mu Ciswebebe ca Arizona icakaba muli basi wa baGreyhound. Pati papite nshiku ishingiko twafikile mu mpepo iya mu citungu ca New York uko twasangile imfula yabuuta. Isukulu lyaiswilwe pa February 1, 1943, lintu presidenti wa liko, Nathan H. Knorr, mu kulanda kwakwe ukwa kwiswila ku bana be sukulu 100, atile: “TE MIFWAILE ya uno koleji ukumupangasho kuti mube abatumikishi babishiwa. Kale kale muli batumikishi kabili mwaliba abacincila mu butumikishi pa myaka iingi. . . . Ifyo mwakulasambilila pa koleji fya kumupangasha ukuba abatumikishi abafikapo ku fifulo uko mukaya.”

Pa kubala lintu nali pa Gileadi nalisakamikwe, pantu nakwete amasomo ayanono. Lelo bakafundisha balinsakamene, kabili naishileipakisha icine cine amasomo yandi. Ikalasi lyesu lyapwile amasomo pa numa ya kukanshiwa kwashika pa myeshi isano. Fwe banono twatuminwe ku maofesi yakalamba aya calo conse aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, New York, uko twakanshiwe na kabili mu kutupangasha ukubombo mulimo wa kwenda pamo nga bakangalila ba miputule. Umulimo uwa ntanshi napeelwe waali ni ku Carolina wa ku kapinda ka kulyo no wa ku kapinda ka kuso.

Muli shilya nshiku isha mu kubangilila, kangalila wa muputule talekokola pa cilonganino. Pa cilonganino icinono twaleikalapo ubushiku bumo e lyo nga cikalamba, inshiku shibili. Pali iyo nshita, ifilonganino ifingi tafyaleba fikalamba. E co pa numa ya kubomba kasuba konse, no kulaisha no kwasuka ifipusho ilingi line ukufika fye mupepi no bushiku pa kati, naleima 05:00hrs ukuya ku cilonganino cimbi. Nabombele mupepi no mwaka umo mu mulimo wa muputule, pa numa naishilebomba pamo nga painiya mu Tennessee na mu New York pa kashita akanono.

Ukuya ku Cuba na ku Puerto Rico

Mu May 1945, pamo na bambi abengiko, natuminwe ku Cuba nga mishonari pa muku wa kubalilapo! Ubushiku twafikile mu Havana, umusumba wa bwangalishi mu Cuba, twaile mu mulimo wa magazini. Twaikele mu Havana ukufika lintu twasangile ing’anda mu Santa Clara. Cila muntu alepoka badola 25 epela nga alawansi wa pa mweshi uwa kubomfya ku fyalekabilwa, ukusanshako ifilyo no kusonkela. Twapangile amasanshi ne fipe fya mu ng’anda ukubomfya ifisolobelo ifyalipo kabili twapangile akabati ukubomfya ifibokoshi fya maapele ifya mbao.

Umwaka uwakonkelepo natuminwe mu mulimo wa muputule. Pali iyo nshita icalo conse ica Cuba caali muputule umo. Pa mulandu wa kuti kangalila wa muputule uwantangilile akwete amolu ayatali kabili alitemenwe ukwenda, bamunyina na bankashi pa kwenda nankwe balebutuka. Mu kumonekesha batungenye ukuti nkaba cimo cine, e co bapekanishishemo fyonse pa lwa kutandala kwandi. Mu bushiku bumo te bonse baleya mu butumikishi lelo baakanishiwe mu mabumba no kulakomboshanya pa kubomba na ine. Ubushiku bwa kubalilapo ibumba limo lyantwele ku cifulo ca kutali; ubwakonkelepo ibumba limbi lyantwele ku cifulo cimbi ca kutali, e lyo mu bushiku bumbi ifyo fine. Nangu fye nalinakile pa mpela ya kutandala kwandi, kwena naliipakishe. Ndebukisha ifisuma pali cilya cilonganino.

Ukufika mu 1950, twakwete bakasabankanya ba Bufumu 7,000 mu Cuba, mupepi ne mpendwa iyakwete Mexico. Mu July ulya wine mwaka, nalisangilweko kwi bungano lya pa kati ka nko ilya Ukusanduluka kwa Teokrasi pa Yankee Stadium mu New York City. Pa numa, napeelwe umulimo uupya uwa bumishonari ku Puerto Rico. Twaile mu ndeke ku Puerto Rico pamo na Estelle Weakley na Thelma Weakley, bamishonari bapya aba mwi kalasi lyalenga 12 ilya Gileadi.

Ilyo papitile imyaka 8, twalyupene na Estelle pa kusefya ukwayanguka ukwabelele pa cisebele mu nshita ya kutuusha pa kulongana kwa muputule mu Bayamón, Puerto Rico. Pa ntanshi na pa numa ya cupo cesu, nabombele mu mulimo wa muputule. Mu myaka 10 twaali mu Puerto Rico, ine pamo na Estelle twamwene ukwingilishiwako kukalamba—ukufuma kuli bakasabankanya abacepako pali 500 ukwisacila pali 2,000. Twalyafwilishe abengi ukufika ku kuipeela no kubatishiwa, kabili twalibombeleko umulimo wa kupanga ifilonganino ifipya ifingiko.

Mu December 1960, Milton Henschel uwafumine ku maofesi yakalamba aya calo conse aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, New York, atandalile Puerto Rico no kulanda kuli bamishonari. Aipwishe nga kuti kwabako bamo abengasumino kubomba umulimo uwapusanako. Ine pamo na Estelle twali pali abo abaankwileko mu kuitemenwa.

Ubwikalo Bwesu mu Dominican Republic

Twapeelwe umulimo uupya ku Dominican Republic, kabili June 1, 1961 e bushiku twapangile ukuya. Pa May 30 kateka uwakaluka uwa mu Dominican Republic, Rafael Trujillo alipaiwe kabili indeke shalilekele ukuya kuli cilya calo. Nangu ni fyo, tapakokwele ne ndeke shalitendeke ukwenda, kabili pa June 1 nga fintu twapangile twaile mu ndeke ku Dominican Republic.

Lintu twafikile, icalo caali mu cimfundawila, kabili kwali ukulwa ukwa pale pale. Bumwaluka bwaletiinwa, kabili abashilika balepikita uuli onse pa musebo. Twaliiminikwe pa ncende sha kupikitilapo ishingi no kupikitwa mu fyola pa ncende imo na imo. Ilyo baletupikita, balefumya fyonse muli basutikeshi besu, ukubikako fye no tupe utwacepesha. E fyo ukusengelwa kwesu kwaali mu Dominican Republic.

Ilyo tatulaya ku mulimo wesu uwa kubalilapo ku La Romana, twaikele imilungu iingiko mu Santo Domingo, umusumba wa bwangalishi. Mu nshita ya buteko bwakaluka ubwa kwa Trujillo, icintubwingi calyebelwe ukuti Inte sha kwa Yehova ni baKomyunisti kabili bantu ababi nga nshi. Pali uyu mulandu, baNte balipakeswe icibi. Nangu ni fyo, panono panono twalibongolwele ilya mpatila.

Pa numa ya kubomba mu La Romana pa nshita inono, na kabili twatendeke ukubomba umulimo wa muputule. Lyene, mu 1964, twatuminwe nga bamishonari ku musumba wa Santiago. Umwaka uwakonkelepo Dominican Republic alolenkene na bumwaluka, na kabili mwali icimfulumfulu mu calo. Mu nshita ya kulya kushenkana twalituminwe ku San Francisco de Macorís, itauni ilyaishibikilwa ku mibombele ya bupolitiki. Nangu ni fyo, twashimikile ukwabulo kucilimwa. Twapangile ne cilonganino icipya te mulandu ne fimfulunganya ifya bupolitiki. Mu myaka iyakonkelepo, ilyo tushilakuukila pa ng’anda yesu iya pali ndakai mu Santiago, twapeelwe imilimo na imbi iyapusanako.

Mu kushininkisha twalimona ifyo Yehova apaala umulimo mu Dominican Republic. Lintu twaishile mu 1961, kwali Inte mupepi na 600 e lyo ne filonganino 20. Nomba kuli bakasabankanya 20,000 abaleshimikile mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa mu filonganino ukucila pali 300. Ukulunduluka na kumbi kuleenekelwa nga nshi, ubushininkisho ni mpendwa 69,908 iya basangilweko ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu mu 1996. E kutila, mupepi ne miku itatu na hafu ukucile mpendwa ya bakasabankanya!

Nomba Luli Luko Lwakosa

Nangu fye imibele ya calo iletwalilila ukwaluka, ubukombe bwa Baibolo ubuleshimikilwa ne Nte sha kwa Yehova butwalilila ukuba bumo bwine. (1 Abena Korinti 7:31) Yehova acili ni Lesa, Kristu acili ni Mfumu, kabili Ubufumu, ukucila kale lyonse buli e subilo fye lyeka ilya calo.

Pa nshita imo ine, kwalicitika ukwaluka kwawamisha mu bantu ba kwa Yehova ukutule lyo nasangilwe ku kulongana mu Salem, Oregon, mupepi ne myaka 60 iyapita. Ibumba likalamba, mu cine cine nalisanguka ilikalamba, ilya bwingi bonse ukucila pa mamilioni yasano. Cili fye nga fintu Yehova asobele pa lwa bantu bakwe ukuti: “Umunono akabe kana limo, uwacepa akabo luko lwakosa. Ine Yehova ne wasose ci, mu nshita ya ciko nkacilengo kukalakasha.”—Esaya 60:22.

Pa numa ya myaka 60 mu butumikishi bwa nshita yonse, ndi uwa nsansa ukuba no buseko ubwa kutwalilila ukushimikila no kusambilisha mu mulimo wa bumishonari. We shuko lishaikulila ilya kubombako ulya mulimo no kumonako “uwacepa” abo “luko lwakosa”!

[Icikope pe bula 21]

No mukashi wandi, mu Dominican Republic