Ifya Kwishiba no Kucimfya Ubunake Bonse Ubwa ku Mupashi

MU NSHIMI SHA BAGRIKI, BATILA ACHILLES E MPALUME YACILISHEPO ukushipa pa fita fya baGriki mu nkondo ya Trojan, umo balelwila umusumba wa Troy. Batila lintu Achilles ali akanya, nyina amutubike mu menshi ya mumana wa Styx, ukumupeela amaka ya kukanafwa, kano bamulasa apo nyina amwikatiile pa kumutubika mu menshi, na pa ni pa katende. Apo pene e po umufwi wapoosele umwana mwaume wa Mfumu Priam iya ku Troy wamulashile, kabili Achilles alifwile.

Abena Kristu baba fita fya kwa Kristu, abalwa ubulwi bwa ku mupashi. (2 Timote 2:3) Umutumwa Paulo alondolwele ukuti: “Pantu ukushomboka kwesu te ku buntunse bwa mulopa no mubili, lelo kuli Bamulopwe na Ba bukateka, na bamwandanshi ba mfifi ino, ku fimipashi fya bubifi ifya mu lwelele.” Cine cine abalwani besu ni Satana Kaseebanya ne fibanda fyakwe.—Abena Efese 6:12.

Akukanaba Yehova Lesa, “umusalifi ku bulwi,” ubu bulwi nga bwalitukulila. (Ukufuma 15:3) Pa kuicingilila ku balwani besu abakalushi, Yehova alitupa ifya bulwi fya ku mupashi. E mulandu wine umutumwa Paulo akonkomeseshe ukuti: “Fwaleni ifya bulwi fya kwa Lesa, ukuti mube abakosa ku kushangilile fya kubeleleka fya kwa Kaseebanya.”—Abena Efese 6:11.

Ifya bulwi fyapayanishiwa na Yehova Lesa, ukwabula ukutwishika, fyalifikapo nga nshi, kuti fyacimfya ukusansa konse ukwa ku mupashi. Moneni fye umutande wa fya bulwi uwatantike Paulo: Ilamba lya cine, ubulungami nge ca kucinge cifuba, ukufwala imbila nsuma ku makasa, inkwela ya citetekelo, ica kubaka umutwe ce pusukilo, no lupanga lwa mupashi. Bushe kuti kwaba ifyanso ifingacila pali ifi? Apo nafwala ifi fyanso fya bulwi, umushilika wa Bwina Kristu kuti acimfya, te mulandu ubulwi bukakale shani.—Abena Efese 6:13-17.

Nangu line ifya bulwi fya ku mupashi ukufuma kuli Yehova fyalifikapo nga nshi kabili filatucingilila, tatufwile ukufisenda no muleele. Nga twaibukisha fintu Achilles alemonwa kwati tengacimfiwa, bushe na ifwe kuli apo twanaka, apo twingalaswa? E po twingafwila nga batupumikisha.

Ceeceeteni Ifya Bulwi Fyenu Ifya ku Mupashi

Uwacimfishepo isonde lyonse imiku ibili mu bwangalo bwa skating (ukutelela pa menshi makaasa) no kupoka imendulo ya golde, uwalemoneka fye umutuntulu, mu kupumikisha aliponene no kufwa lintu alepekanishisha ukucimfyanya. Tapakokwele, kwafumine ilyashi lya kupapusha mu nyunshipepala ya The New York Times, ilya kuti: “Abena Amerika 300,000 abalwala lupuma cila mwaka tababa na fishibilo ifili fyonse.” Cailanga apabuuta kanshi ukuti ubutuntulu bwesu tatwingabwishibila ku fintu tuleumfwa.

E cimo ciine na ku butuntulu bwesu ubwa ku mupashi. Baibolo itupanda amano ukutila: “Uuletila naiminina ndi, acenjele epali awa.” (1 Abena Korinti 10:12) Nangu line ifya bulwi fyesu ifya ku mupashi fyalifikapo nga nshi, ubunake kuti bwaisamo. Pantu twafyalwa ababembu, kabili ubuntu bwesu ubwa lubembu, ubushapwililika bwangu bwangu kuti bwanasha umupampamina wesu uwa kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Ilumbo 51:5) Te mulandu no kufwaisha kwesu ukusuma, umutima wesu uwa kufutika kuti watubeleleka ukutontonkanya pa fingatusembeleka, ukuipangila ifya kuleseshamo, ifingatulenga ukusuula ubunake bwesu no kuibepa atuti tapali ubwafya.—Yeremia 17:9; Abena Roma 7:21-23.

Ukulundapo, twikala mu calo umo ukwishiba icalungama ne calubana ilingi line kwalifulunganishiwa kabili kwalikolobana. Ukulungama nelyo ukulubana kwa fintu kushintilila fye pa filetontonkanya umuntu umwine. Uku kwine kutontonkanya e ko balumbanya na basabankanya amakwebo, mu fya kusekesha fyalumbuka, na mu milabasa ne nyunshipepala. Kanshi nga tatupooseleko amano, kuti batubeleleka no kutendeka ukutontonkanya ifi fiine, kabili ifya bulwi fya ku mupashi kuti fyanaka.

Tatufwile ukuwila muli yo mibele ya busanso, tufwile ukumfwila ukupanda amano kwa mu Baibolo ukuti: “Muyeshe mwe bene, mumone nga muli mu kutetekela; muilinge mwe bene.” (2 Abena Korinti 13:5) Nga tuleyesha, tukeluka umusango onse uwa bunake ubo napamo bulelunduluka kabili tukawamyapo libe abalwani tabalabumona no kutuwapo. Nomba, bushe kuti twayesha shani? Fishibilo nshi ifya bunake fintu tufwile ukwangwako pa kuyesha?

Ukwiluka Ifishibilo fya Bunake

Icishibilo cimo icaseeka icilanga ubunake bwa ku mupashi caba kulekelesha isambililo lya pa lwesu. Bamo balatontonkanyapo ukuti bafwile ukuwamyako isambililo lya pa lwabo, nomba bamona kwati tabakwate nshita. Apo muno nshiku ifya kucita filefulisha, calyanguka ukuponena muli ubu bwafya. Lelo icacilapo no kubipa, abantu limo balailungamika abati balecita fye bwino, pantu balabelengako impapulo sha Baibolo lintu bashukila akashita, kabili balasangwako na ku kulongana kwa Bwina Kristu kumo kumo.

Ukutontonkanya kwa musango yo ni nshila imo iya kuibepa. E cimo ciine no muntu uwingamona kwati ifya kucita fyamufulila aleka no kwikala pa nshi ukuti alye ica kulya bwino bwino, kuti ako apoosako pa kanwa ni ako kene, alekonkanyapo fye ne fya kucitacita. Nangu te kuti alwale ubulwele bwa nsala, ubutuntulu bwakwe mu kuya kwa nshita bukabipa. Ukupalako, nga twalekelesha ukulya lyonse ica kulya ca ku mupashi icabamo umulyo, bwangu bwangu ifya bulwi fyesu kuti fyaingililwa no bunake. Apo umo shacela tulashomboka no kukubanya ne mibele ya ku calo, kuti cayanguka ukunakila ku kusansa kwa kwa Satana ukwingatwipaya.

Icishibilo na cimbi ica bunake bwa ku mupashi caba kuleka ukuba abapamfiwa mu bulwi bwesu ubwa ku mupashi. Lintu kuli icibote, umushilika kuti nacibondola. Kanshi tamonapo ne cingalenga ukupamfiwa. Nga bamukuuta ku nkondo, napamo te kuti abe uwaiteyanya. E cimo ciine na lwa ku mupashi. Nga twaleka ukuba abapamfiwa, kuti twafilwa ukuiteyanya ku kucimfya ukusansa ukwingesa pali ifwe.

Nomba, bushe kuti twaishiba shani nga natuleka ukuba abapamfiwa? Kuti twaipusha ifipusho ifingasokolola bwino bwino fintu imibele yesu ili, ifili nga: Bushe ndafwaisha ukushimikila nga fintu mfwaisha ukuya ku kwangalako? Bushe ndaitemenwa ukupekanya ukulongana nga fintu njitemenwa ukuya ku kushita ifya kushita nelyo ukutamba televishoni? Bushe ndafulukako fimo fimo nelyo amashuko fintu nalekele ilyo nabele Umwina Kristu? Bushe ndakumbwa imikalile abantu batila iya kucibondola intu baleikalilamo? Ifi fipusho fyaba fya kuiceeceeta, lelo kuti fyatwaafwa ukwiluka ubunake ubuli bonse mu fya bulwi fyesu ifya ku mupashi.

Apo ifya bulwi fya kutucingilila fya ku mupashi, cili icacindama ukuti umupashi wa kwa Lesa ulekonkolola ukwabula ubwafya mu myeo yesu. Ico cimonekela ku fintu tulangisha ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa mu mibombele yesu yonse. Bushe mulafulwa bwangu napamo cilamwikala na ku mukoshi lintu abantu bacita nelyo ukulanda fimo ifishimusekesha? Bushe cilamukosela ukupokelela ukufunda, nelyo bushe mulamona kwati ni mwe fye batoola ubowa? Bushe mulakumbwa nga nshi amashuko ya bambi nelyo fintu balepwishishisha? Bushe mulafilwa ukumfwana bwino na bantu, maka maka abanenu? Ukuiceeceeta mu bufumacumi kukatwaafwa ukumona nga imikalile yesu yalisulamo ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa nelyo nga imilimo ya bumubili ilesokelela mu mikalile yesu.—Abena Galatia 5:22-26; Abena Efese 4:22-27.

Ifya Kucimfya Ubunake bwa ku Mupashi

Paliba ubupusano pa kwiluka ifishibilo fya bunake bwa ku mupashi, e lyo na pa kufisumina no kubombelapo. Ku ca bulanda, abengi balitemwa ukufwaya umwa kulesesha, ukuilungamika, ukucefya ubwafya, nelyo fye ukubukaana. Fintu ico caba busanso, e cimo ciine no kuya ku nkondo ne fya bulwi ifyabulila! Ukube fyo kuti kwalenga Satana ukutushukila. Tufwile twabombelapo bwangu bwangu ukuwamya monse umo tulemona ubunake. Kuti twacita shani fyo?—Abena Roma 8:13; Yakobo 1:22-25.

Apo twaba mu bulwi bwa ku mupashi, ubulwi bwa kulama imintontonkanya ne mitima yesu iya Bwina Kristu, tufwile ukubombesha apapela amaka yesu ku kucingilila ukutontonkanya kwesu. Ibukisheni ukuti pa fya bulwi fyesu ifya ku mupashi paba “ubulungami nge ca kucinge cifuba,” ububaka imitima yesu, ne “ca kubako mutwe ce pusukilo,” icibaka ukutontonkanya kwesu. Ukusambilila ifya kubomfya bwino ifi fyanso e pashintilila ukucimfya nelyo ukucimfiwa.—Abena Efese 6:14-17; Amapinda 4:23; Abena Roma 12:2.

Ukufwala “ubulungami nge ca kucinge cifuba” mu kulinga kwalola mu kuti lyonse tufwile tuleiceeceeta ukumona nga twalitemwa ubulungami no kupata ububifi. (Ilumbo 45:7; 97:10; Amose 5:15) Bushe natutendeka ukupalanako na bantu ba ku calo? Bushe nomba natutendeka ukumfwa bwino ukutamba fimo, atemwa ukuya ku fikuulwa nelyo pa televishoni, ifyaletutulumusha kale nelyo ifyaletuselausha? Ukutemwa ubulungami kukatwaafwa ukumona ukuti ifintu balumbanya muno calo abati e buntungwa no kutumpuluka, napamo fyaba ifya bucisenene kabili mwalibelama ububifi.—Abena Roma 13:13, 14; Tito 2:12.

Ukufwala “ica kubako mutwe ce pusukilo” cibimbamo ukulaibukisha lyonse amapaalo yawamisha ayali ku ntanshi, ukuba abape ukukanailekelesha no kupumbulwa ku maliila na mangalo ya muno calo. (AbaHebere 12:2, 3; 1 Yohane 2:16) Ukutontonkanya muli yo nshila kukatwaafwa ukutangishako ifya ku mupashi ukucila ifya ku mubili nelyo ifya pa lwesu. (Mateo 6:33) Kanshi pa kushininkisha ukuti natufwala bwino ifya bulwi, tufwile mu bufumacumi ukuipusha atuti: Finshi ndesupila? Bushe nalimika amabuyo ya ku mupashi aya cine cine? Finshi ndecita ku kuyafikilisha? Nampo nga twaba pa Bena Kristu basubwa abashalapo, nelyo muli cinkupiti we “bumba likalamba,” tufwile ukupashanya Paulo uwatile: “Nshilingo kuti nimpoke ci cintu, lelo ncite cintu cimo, pa kulaba ifya ku numa, no kusupile fya ku ntanshi, nkonkelela ukulola ku buyo, ku mwaala wa bwite bwa mu muulu bwa kwa Lesa muli Kristu Yesu.”—Ukusokolola 7:9; Abena Filipi 3:13, 14.

Lintu apwisha ukulondolola ifya bulwi fya ku mupashi, umutumwa Paulo akonkomesha ukuti: “Mupepele mu Mupashi inshita shonse, mu mipepele yonse ne mipaapaatile; mulolele ici cine mu kushangila konse no kupaapaatila abashila bonse.” (Abena Efese 6:18) Pano pali inshila shibili isha kubombelapo ku kucimfya no kuibaka ku bunake bonse ubwa ku mupashi, ni shi: Ukulundulula ukwampana kusuma na Lesa, no kutemwana nga nshi na Bena Kristu banensu.

Nga twabelesha ukupepa kuli Yehova mu “mipepele yonse” (ukuyebelela imembu, ukulomba ukweleelwa, ukulomba ubutungulushi, ukutasha pa mapaaalo, ukumulumbanya ukufuma ku mutima) kabili “inshita shonse” (pa cintubwingi, pa lwenu, ukuipepela, ukuilumbulwila ukufuma ku mutima), kuti twanonka bucibusa bwapalamisha na Yehova no kucingililwa icine cine.—Abena Roma 8:31; Yakobo 4:7, 8.

Lubali lumbi, twakonkomeshiwa “no kupaapaatila abashila bonse,” e kutila ukupepelako Abena Kristu banensu. Kuti twapepelako bamunyina ba ku mupashi aba mu fyalo fya kutali abalepakaswa nelyo abali na mafya yambi. Lelo ni shani pa lwa Bena Kristu tubomba na bo no kubishanya na bo cila bushiku? Caliba fye bwino ukubapepelako na bo bene, nga filya na Yesu wine apepeeleko abasambi bakwe. (Yohane 17:9; Yakobo 5:16) Amapepo ya musango yo yalatwikatanya no kutukosha ukushipikisha “ku Mubi.”—2 Abena Tesalonika 3:1-3.

Ica kulekelesha, lyonse muleibukisha ukukonkomesha kwa mutumwa Petro ukutila: “Impela ya fyonse naipalama. E ico beni abatekanya, no kusakamana mu kupepa. Pali fyonse mube abacincila mu kutemwana; pa kuti ukutemwa kufimba pa membu ishingi.” (1 Petro 4:7, 8) Calyanguka ukuleka ukukanapwililika kwa buntunse, ukwa bambi no kwesu kwine, ukutwingilila mu mitima ne mintontonkanya no kusanguka ifipindami, ukuba ifya kuipununako. Satana alipwa no kwishiba ukuti abantunse balinaka muli ici. Ukutupusanya, e lyo atucimfya kwaba pa micenjelo yakwe iya kutwikatilamo. Kanshi tufwile ukwangufyanya ukufimba pali isho membu mu kutemwana kwacincila no kukanapeela “Kaseebanya apa kwikala.”—Abena Efese 4:25-27.

Twalilileni Abakosa lwa ku Mupashi Nomba

Nga mwamona umushishi wenu naufulubana, nelyo tai wenu tekeele bwino, kuti mwacita shani? Cilemoneka kwati apo pene kuti mwabombelapo. Banono abengalekapo fye abati te mulandu. Na ku bunake bwa ku mupashi kwine natuleyankulako bwangu bwangu nga filya fine. Ubusanku kuti bwalenga abantu batusuula, lelo ubunake bwa ku mupashi nga twabuleka fye, bukalenga Yehova ukutukaana.—1 Samwele 16:7.

Yehova mu kutemwa alitupayanishisha fyonse fintu tukabila ku kutwaafwa ukucimfya ubunake bonse ubwa ku mupashi no kutwalilila abakosa. Ukupitila mu kulongana kwa Bwina Kristu, impapulo sha Baibolo, na Bena Kristu banensu abakosoka kabili abasakamana, Yehova alatucinkulako lyonse no kutulangilila ifya kucita. Cashalila kuli ifwe ukufipokelela no kufikonka. Ici cikabila ukubombesha no kuisalapula. Lelo ibukisheni fintu umutumwa Paulo mu bufumacumi alandile. Atile: “Ine e fyo mbutuka, te pamo ngo ubutuke cibutukebutuke; ndelwe fyo, te pamo ngo uleumo mwela: lelo ntuutaulo mubili wandi, no kuuteko busha; epali, ilyo nabila kuli bambi, nabo wakaanwa ne mwine.”—1 Abena Korinti 9:26, 27.

Sakamaneni, mwilekelesha apo mwingalashilwa lwa ku mupashi. Kanshi ifwe nomba, mu kuicefya kabili mu kushipa, shi natulebombela apalekabila ukuwamya, tuleishiba no kucimfya ubunake bonse ubwa ku mupashi ubo twingaba na bo.

[Amashiwi pe bula 19]

“MUYESHE MWE BENE, MUMONE NGA MULI MU KUTETEKELA; MUILINGE MWE BENE.”—2 Abena Korinti 13:5.

[Amashiwi pe bula 21]

“PALI FYONSE MUBE ABACINCILA MU KUTEMWANA; PA KUTI UKUTEMWA KUFIMBA PA MEMBU ISHINGI.”—1 Petro 4:8.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 20]

IPUSHENI AMUTI . . .

◆ Bushe ndaitemenwa ukupekanya ukulongana nga fintu njitemenwa ukuya ku kushita ifya kushita nelyo ukutamba televishoni?

◆ Bushe ndakumbwa imikalile abantu batila iya kucibondola?

◆ Bushe ndafulwa bwangu lintu bambi bacita nelyo ukusosa fimo ifishinsekesha?

◆ Bushe cilankosela ukupokelela ukufunda, nelyo bushe ndamona kwati bonse nine batoola ubowa?

◆ Bushe cilangafya ukumfwana bwino na bantu?

◆ Bushe nintendeka ukupalanako na bantu ba ku calo?

◆ Bushe nalimika amabuyo ya ku mupashi aya cine cine?

◆ Ndebombelapo shani ukufikilisha amabuyo yandi aya ku mupashi?

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 18]

Achilles: Ukufuma mu citabo ca Great Men and Famous Women; Abashilika ba ciRoma ne fikope pe bula 21: Historic Costume in Pictures/Dover publications, Inc., New York