Bushe Mulalanda Bwino “Ululimi Ulwine Lwine”?
“Nkaalula ululimi lwa bantu na bantu ukuba ululimi ulwine lwine, ukuti bonse fye balilile kwi shina lya kwa Yehova.”—SEFA. 3:9.
1. Bupe nshi ubwawamisha ubo Yehova atupeela?
INDIMI bupe ubwafuma kuli Kabumba wa bantunse, Yehova Lesa, tabwafuma ku bantunse iyo. (Ukufu. 4:11, 12) Apeele umuntunse wa kubalilapo, Adamu, amaka ya kulanda kabili amupeele na mano ya kupanga amashiwi ayapya pa kuti alepangilapo amashiwi na yambi. (Ukute. 2:19, 20, 23) Mwandini ubu, bupe bwawamisha nga nshi! Bwalilenga no kuti abantunse balelanda na Shibo wa ku muulu no kulalumbanya ishina lyakwe ilya bukata.
2. Cinshi abantunse bashilandila fye ululimi lumo pali lelo?
2 Mu myaka ya kubalilapo 1,700 ukutula apo umuntu abelele pa calo, abantu bonse balelanda fye ululimi lumo, pantu balebomfya fye “amashiwi yamo yene.” (Ukute. 11:1) Pa numa kwaishileba ukupondokela Lesa mu nshiku sha kwa Nimrode. Abantunse ababula icumfwila, bacitile ico Yehova ashalefwaya, balongene pa ncende imo iyaishile mu kulaitwa ati Babele pantu bapampamine pa kwikala pa ncende imo ukucila ukusalangana. Batendeke ukukuula icilupungu icitali, ukucila ukupeela Yehova ubukata, pantu balefwaya ‘ukuipangila ishina.’ Na pali uyu mulandu Yehova afulungenye ululimi lwa ntanshi ulo aba bacipondoka balelanda no kubalenga ukulalanda indimi ishalekanalekana. E fyo basalanganine pano isonde ponse.—Belengeni Ukutendeka 11:4-8.
3. Cinshi cacitike ilyo Yehova afulungenye ululimi lwa balya bacipondoka pa Babele?
3 Pali lelo, bamo batila kwaba indimi ukucila pali 6,800 isho abantu balanda mu calo conse. Cila lulimi lukabila ukwishiba ifyo abantu abalanda ulo lulimi batontonkanya. Kanshi cimoneka kwati, ilyo Yehova Lesa afulungenye indimi sha balya bacipondoka, alengele ululimi balelanda kale ukufuutika mu matontonkanyo yabo ica kuti tabaleibukishapo fye nangu kamo. Mu matontonkanyo yabo abikilemo amashiwi yambi ayapya kabili ayalwile imitontonkanishishe yabo no kupanga ululimi ulupya. E co pa ncende apakuulilwe icilupungu painikilwe ati “Babele” icalola mu kuti icimfulunganya. (Ukute. 11:9) Bushe mwalishiba ukuti ni Baibolo fye yeka e yalondolola bwino ukwafumine indimi shalekanalekana isho tumfwa pali lelo?
Ululimi Ulwine Lwine, Ulupya
4. Cinshi Yehova asobele ukuti e cikacitika mu nshiku shesu?
4 Nangu ca kutila ubulondoloshi bwa Baibolo pa fyo Lesa acitile pa Babele bulomfwika bwino, muno nshiku mwalicitika icintu cimo icacilapo ukuwama kabili icacindamisha. Ukubomfya kasesema Sefania, Yehova asobele ukuti: “Lilya nkaalula ululimi lwa bantu na bantu ukuba ululimi ulwine lwine, ukuti bonse fye balilile kwi shina lya kwa Yehova, ukuti bamubombele no mutima umo.” (Sefa. 3:9) Bushe ulo “ululimi ulwine lwine” cinshi, kabili kuti twalulanda shani bwino?
5. Bushe ululimi ulwine lwine cinshi, kabili finshi fyafuma muli uku kwalula ululimi?
5 Ululimi ulwine lwine cine icilanda pali Yehova Lesa na pa fyo afwaya akacite ifisangwa mu Cebo cakwe Baibolo. Muli ulo “lulimi” mwaba no kumfwikisha ifisambilisho fya cine ifilanda pa Bufumu bwa kwa Lesa ne fyo bukalenga ishina lya kwa Yehova ukuba ilya mushilo, ne fyo bukashinina ukuti e wakwata insambu sha kuba mulopwe, e lyo ne fyo bukaletela abantunse aba cumfwila amapaalo. Finshi fyafuma muli uko kwalula ululimi? Twaebwa ukuti abantu ‘bakalilila kwi shina lya kwa Yehova’ no ‘kumubombela no mutima umo.’ Uku ukwalula ululimi ukuba ululimi ulwine lwine kwapusanako ne fyacitike pa Babele, kwena kwalenga ishina lya kwa Yehova ukulumbanishiwa e lyo no kwikatanya abantu bakwe.
Ukusambilila Ululimi Ulwine Lwine
6, 7. (a) Finshi fikabilwa pa kusambilila ululimi ulupya, kabili ifyo kuti fyatwafwa shani mu kusambilila ululimi ulwine lwine? (b) Finshi nomba twalalandapo?
6 Umuntu nga alefwaya ukusambilila ululimi lumbi, fingi afwile ukucita ukucila fye ukusungila amashiwi ayapya ku mutwe. Mu kusambilila ululimi ulupya mwaba no kusambilila imitontonkanishishe iipya. Ifyo abantu bapelulula e lyo ne fibasekesha filapusana ukulingana no lulimi. Pa kwishiba ukushimbula amashiwi ayapya, mufwile ukusambilila ifyo balanda ulo lulimi napamo ukwishiba ne fya kunyonga ululimi pa kulanda. E fyo caba na lintu twatendeka ukusambilila ululimi ulwine lwine ululanda pa cine icisangwa mu Baibolo. Fingi fikabilwa ukucila ukupeleela fye pa kusambilila ifisambilisho fya kubalilapo ifya mu Baibolo ifinono fye. Pa kuti twishibe bwino ulu lulimi ulupya tukabila ukwalula amatontonkanyo yesu pa kuti tuletontonkanya nge fyo balanda muli ulo lulimi.—Belengeni Abena Roma 12:2; Abena Efese 4:23.
7 Cinshi cingatwafwa ukulaumfwa ululimi ulwine lwine e lyo no kulalulanda bwino? Nga filya fine caba pa kusambilila ululimi ulupya, kwaliba ifya kukonka fimo ifingatwafwa ukulalanda bwino ululimi ululanda pa cine icisangwa mu Baibolo. Natulande pa nshila shimo ishacindama isho abantu babomfya pa kusambilila ululimi lumbi, tumone ne fyo isho nshila shingatwafwa ukusambilila ululimi ulwine lwine.
Ukulanda Bwino Ululimi Ulwine Lwine
8, 9. Cinshi tufwile ukucita nga tulefwaya ukusambilila ululimi ulwine lwine, kabili mulandu nshi ukucita ifi kwacindamina nga nshi?
8 Mulekutikisha. Pa kubala cilafya nga nshi umuntu ukumfwa ululimi ulo ashaumfwapo. (Esa. 33:19) Lelo ilyo aleya alebika amano ku fyo aleumfwa, akatendeka ukulaumfwa amashiwi yamo yamo kabili akalaishiba amashiwi yamo nga ayomfwapo na kabili. Ifi fine, e fyo twaebwa ukucita, ukuti: ‘Tufwile ukubika sana amano ku fyo twaumfwa, pa kuti twisensenunwa.’ (Heb. 2:1) Libili libili, Yesu alekonkomesha abakonshi bakwe ati: “Uuli na matwi naomfwe.” (Mat. 11:15; 13:43; Marko 4:23; Luka 14:35) Kanshi tulakabila ‘ukukutika no kwiluka’ ifyo tumfwa pa kuti tuleya pa ntanshi mu kumfwa ululimi ulwine lwine.—Mat. 15:10; Marko 7:14.
9 Pa kuti fye tukutike kano twabikako amano, lelo mwaliba ubusuma mu kucita ifyo. (Luka 8:18) Ilyo tulelongana, bushe tulabika amano ku fyo balelondolola, nelyo tubika amano kuli fimbi? Nacicindama nga nshi ukuti tubombeshe ukulabika amano ku filelandwa. Nga te ifyo, kuti twalafilwa ukumfwa bwangu.—Heb. 5:11.
10, 11. (a) Ukulunda pa kulakutikisha finshi fimbi tufwile ukucita? (b) Finshi fimbi ifikabilwa mu kulanda ululimi ulwine lwine?
10 Mulepashanya abalanda bwino. Abasambilila ululimi ulupya balabakoselesha ukukutikisha e lyo no kulapashanya, atemwa ukulakonkelesha ifyo abalanda bwino ulo lulimi bashimbula amashiwi e lyo ne milandile yabo. Ici cilaafwa abalesambilila pantu kuti batampa ukubenda no kulashimbula amashiwi ifyo bashiyashimbula icingalenga bambi ukufilwa ukubomfwa. Cimo cine na kuli ifwe, tufwile ukusambilila kuli abo abaishiba “ukusambilisha bwino” ululimi ulupya. (2 Tim. 4:2) Lombeni ubwafwilisho. Mulekonka ifyo bamweba ukucita nga ca kutila mwalufyanya.—Belengeni AbaHebere 12:5, 6, 11.
11 Ukwishiba ukulanda ululimi ulwine lwine te kusumina fye mu cine icisangwa mu Baibolo no kulasambilishako bambi iyo, tukabila no kulakonka amafunde ya kwa Lesa ne fishinte fyakwe mu fyo tucita. Icingatwafwa ukucita ifyo, kulapashanya imisango isuma iya bambi. Ici cisanshamo no kulapashanya icitetekelo cabo no kupimpa kwabo. E lyo no kulapashanya imikalile ya kwa Yesu yonse. (1 Kor. 11:1; Heb. 12:2; 13:7) Nga twaba no mukoosha wa kucita ifi, cikalenga abantu ba kwa Lesa ukwikatana, no kubalenga ukulasosa akanwa kamo ilyo balelanda ululimi ulwine lwine.—1 Kor. 4:16, 17.
12. Bushe ukusungila ifintu ku mutwe kutwafwa shani mu kusambilila ululimi ulupya?
12 Mulesungila ku mutwe. Abalesambilila ululimi bakabila ukusungila ifintu ifingi ifipya ku mutwe. Ifintu pamo nga amashiwi ayapya ne nsoselo. Ukusungila ifintu ku mutwe kuti kwa-afwa sana Abena Kristu mu kusambilila ululimi ulwine lwine. Kwena tufwile ukusungila ku mutwe amashina ya mabuuku ya mu Baibolo ukulingana ne fyo yakonkana. Bamo balisalapo ukusungila ku mutwe amashiwi ayaba pa malembo yamo yamo aya mu Baibolo na po yasangwa. Bambi na bo basanga ukuti cisuma ukusungila ku mutwe inyimbo sha Bufumu, amashina aya mikowa ya bena Israele na ya batumwa 12, no kusungila ku mutwe ifisabo fya mupashi. Ku kale, abena Israele abengi balisungiile amalumbo ku mutwe fye. Muno nshiku, umwaice umo ilyo alekumanya imyaka 6 ninshi alisungila ku mutwe fye ifikomo ukucila pali 80 ifya mu Baibolo filya fine fye fyalembwa. Bushe ifwe te kuti tubomfye bwino aya maka twakwata aya kusungila ifintu ku mutwe?
13. Mulandu nshi ukubwekeshapo kwacindamina sana?
13 Ukubwekeshapo kulaafwa ukwibukisha, kabili ukumfwa ifya kutwibukishako libili libili kwalicindama sana mu kusambilila ifya kwa Lesa. Umutumwa Petro atile: “Nakulabika umutima lyonse pa kumwibukishako ifi fintu, nangu ca kutila mwalifishiba kabili mwalikosa mu cine icaba muli imwe.” (2 Pet. 1:12) Cinshi ifya kutwibukishako fyacindamina? Pantu filalenga twaumfwikisha, twaishibilapo na fimbi, no kutulenga ukuba abakosa mu kumfwila Lesa. (Amalu. 119:129) Ukulapituluka lyonse mu fipimo na mu fishinte Lesa abikako kulatwafwa ukuiceeceeta e lyo no kukanaba ‘abomfwa fye no kulabako.’ (Yako. 1:22-25) Nga twaleka ukulaicinkulako icine icaba mu Baibolo, ifintu fimbi kuti fyasonga imitima yesu icingalenga twaleka no kulanda bwino ululimi ulwine lwine.
14. Cinshi cikatwafwa ilyo tulesambilila ululimi ulwine lwine?
14 Muleikatisha pa kubelenga. (Ukus. 1:3) Bamo abasambilila ululimi besha ukuisambilishisha mu mutima fye. Uyu musango tawafikapo sana. Ilyo tulesambilila ululimi ulwine lwine, limo limo kuti twakabila ‘ukulatontonkanyapo’ pa fyo tulebelenga pa kuti tufyumfwikishe. (Belengeni Amalumbo 1:1, 2.) Ukucite fi kulenga tatulabile bwangu ifyo tulebelenga. Mu ciHebere amashiwi ya kutila ‘ukutontonkanyapo’ yalipalana ne shiwi lya kuti ukwetetula. Nga filya fine ifya kulya tuliile fikabila ukusungululwa pa kutila fibombe bwino mu mubili, e fyo no kwetetula kukabilwa pa kuti tumfwikishe umulolele ifyo tubelengele. Bushe tulashako inshita yalinga iya kuti twetetule pa fyo tusambilile? Pa numa ya kubelenga Baibolo, tufwile ukutontonkanya sana pa fyo tubelengele.
15. Kuti twasambilila shani ifyo ululimi ulwine lwine “lwapangwa?”
15 Bebeteni ifyo amashiwi yapangwa. Ilyo muleya mulesambilila ululimi, kuti cawama ukusambilila ne fyo amashiwi yabomfiwa muli ulo lulimi na mafunde bakonka pa kululemba. Ukucita ifyo kuti kwatwafwa ukwishiba bwino ifyo ulo lulimi lwaba, ne ci cikalenga twaishiba ifya kululanda bwino. Nga filya fine ululimi lonse lwakwata amashiwi lubomfya, e fyo no lulimi ulwine lwine ululanda pa cine icisangwa mu Baibolo lwaba, lwalikwata “icipasho ca mashiwi ayatuntulu.” (2 Tim. 1:13) Tufwile ukulapashanya ico “icipasho.”
16. Bwafya nshi tulingile ukucimfya, kabili kuti twabucimfya shani?
16 Twalilileni ukulunduluka. Umuntu kuti asambilila fye nga te bwino ululimi ica kuti kuti alanshanya fye bwino na bantu nomba mu kuya kwa nshita aleka ukulundapo ukusambilila na fimbi pali ulo lulimi. E bwafya na balesambilila ululimi ulwine lwine bengakwata. (Belengeni AbaHebere 5:11-14.) Cinshi cingatwafwa ukucimfya ubu bwafya? Mufwile ukufwaisha ukulalundapo ukusambilila ulu lulimi. “Apo nomba twalifuma ku masambililo ya kutendekelako pali Kristu, natubombeshe tulole ku bukalamba. Twibwelela kabili ku masambililo ya kutendekelako, e kutila, aya kulapila ku milimo ya fye, na ya pa citetekelo kuli Lesa, ukusambilisha ifya lubatisho, no kubikapo iminwe, ukubuushiwa kwa bafwa no bupingushi bwa muyayaya.”—Heb. 6:1, 2.
17. Mulandu nshi cawamina ukulasambilila lyonse? Langilileni.
17 Tantikeni inshita ya kusambilila iyaishibikwa bwino. Ukusambilila utunono lyonse pa nshita iyaimikwa kwawamapo ukucila ukulasambilila ifingi limo limo fye. Mulesambilila pa nshita ilyo mwingabikako amano ukwabula ukupumfyanishiwa. Ukusambilila ululimi ulupya kwaba ngo kupanga akashila mu mpanga. Ako kashila nga mulepitamo libili libili e lyo canguka ukwendamo. Nga mwaleka ukupitamo pa nshita imo, kuti kasapilwa bwangu ku cani. Kanshi umukoosha no kukonkanyapo e fikabilwa! (Dan. 6:16, 20) Mulepepa ukuti “muleba abalola inshita yonse” mu kulanda ululimi ulwine lwine ululanda pa cine icisangwa mu Baibolo.—Efes. 6:18.
18. Mulandu nshi tufwile ukulalandila ululimi ulwine lwine inshita yonse?
18 Mulelulanda libili libili! Bamo abalesambilila ululimi ulupya kuti baleshiimunuka ukululanda pa mulandu wa nsoni nelyo pa mulandu wa kutiina ukulufyanya. Ico kuti cababwesesha fye ku numa. Ala nga ni pa kusambilila ululimi pena pakabila umukoosha wa kululanda libili libili. Ukulanda ululimi ulupya libili libili e kukalenga uulesambilila ulo lulimi ukukanakwata ubwafya pa kululanda. E fyo na ifwe tufwile ukulalanda ululimi ulwine lwine inshita yonse. “Ku mutima e ko umuntu atetekela no kulungamikwa, lelo ku kanwa e ko aisosela umwine no kupusuka.” (Rom. 10:10) ‘Tatuisosela’ fye pa nshita tulebatishiwa lelo na pa nshita yonse ilyo tulelanda pali Yehova, na lintu tuleshimikila. (Mat. 28:19, 20; Heb. 13:15) Ukulongana kwa Bwina Kristu na ko kutulenga ukulanda ululimi ulwine lwine ukubomfya amashiwi ayomfwika kabili aya kulungatika.—Belengeni AbaHebere 10:23-25.
Beni Abaikatana mu Kulanda Ululimi Ulwine Lwine mu Kulumbanya Yehova
19, 20. (a) Cintu nshi ica kupapa ico Inte sha kwa Yehova shilecita muno nshiku? (b) Cinshi mufwile ukupampaminapo ukucita?
19 Ukuba mu musumba wa Yerusalemu pa bushiku bwa Sivan 6, pa Mulungu ulucelo mu mwaka wa 33 C.E. nga kwaliweme icine cine! Pali bulya bushiku inshita ya lucelo ilyo kwashele fye panono ukuti 9 koloko ilile, abalongene mu muputule wa pa muulu ‘batendeke ukulanda indimi shalekanalekana’ mu cisungusho. (Imil. 2:4) Pali lelo ababomfi ba kwa Lesa tabapeelwa ubupe bwa kulandila mu ndimi. (1 Kor. 13:8) Na lyo line, Inte sha kwa Yehova balabila imbila nsuma pa Bufumu bwa kwa Lesa mu ndimi ukucila pali 430.
20 Ala mwandini tulatasha icine cine pa kwikatana twaikatana mu kulanda ululimi ulwine lwine ululanda pa cine icisangwa mu Baibolo te mulandu ne citundu tulanda! Mu nshila imbi, cili kwati kulungika icacitike pa Babele. Abantu ba kwa Yehova baba kwati balesosa ululimi lumo ilyo balelumbanya ishina lyakwe. (1 Kor. 1:10) Kanshi natupampamine pa kutwalilila ukubombela pamo na bamunyinefwe ne nkashi “no mutima umo” icalo fye conse ilyo tulesambilila ukulanda bwino ulo lulimi lumo fye, no kuletela Shifwe wa ku muulu, Yehova ubukata.—Belengeni Amalumbo 150:1-6.
Kuti Mwa-asuka Shani?
• Bushe ululimi ulwine lwine cinshi?
• Finshi fikabilwa pa kuti tulelanda ululimi ulwine lwine?
• Finshi fikatwafwa ukulalanda bwino ululimi ulwine lwine?
[Akabokoshi pe bula 23]
Ifya Kucita pa Kuwamya Imilandile Yenu Iya Ululimi Ulwine Lwine
◆ ukukutikisha.
◆ ukupashanya abalanda bwino.
◆ ukusungila ku mutwe no kubwekeshapo.
◆ ukwikatisha pa kubelenga.
◆ ukubebeta “ifyo amashiwi yapangwa.”
◆ ukutwalilila ukulunduluka.
◆ ukutantika inshita ya kusambilila iyaishibikwa bwino.
◆ ukulalanda ulo lulimi.
[Ifikope pe bula 24]
Abantu ba kwa Yehova balikatana mu kulanda ululimi ulwine lwine