Lesa Alitulanga Icikuuku Cakwe mu Nshila Ishalekanalekana

BATATA ba Arthur balitemenwe sana ifya kwa Lesa ica kuti balefwaya no kuba bashimapepo mwi calici lya Methodist. Nomba ifintu fyalyalwike ilyo babelengele impapulo sha Basambi ba Baibolo, kabili balitendeke no kulongana. Mu 1914 ilyo bali ne myaka 17 batata balibatishiwe. Muli uyu wine mwaka Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yalitendeke e ico abalashi ba buteko baebele batata ukwingila ubushilika. Nomba pa mulandu wa kuti balikeene ukulwako inkondo, balibakakile pa myeshi 10 mu Cifungo ca Kingston mu citungu ca Ontario ku Canada. Ilyo babafumishe mu cifungo, balitendeke bupainiya bwa nshita yonse.

Mu 1926, batata ba Arthur Guest baupile ba Hazel Wilkinson. Bamama abafyele bamayo basambilile icine mu 1908. Nafyelwe pa 24 April, mu 1931, nine cikonke beli kabili twafyelwe bane. Ulupwa lwesu lwalibikile sana amano ku kupepa Yehova, kabili batata balicindike sana Baibolo ne ci calengele ukuti tutemwe Icebo ca kwa Lesa. Bonse mu lupwa twalebombela pamo umulimo wa kubila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda.—Imil. 20:20.

NAKAANA UKUITUMPA MU FYA CALO KABILI NATENDEKA BUPAINIYA NGA FILYA BATATA BACITILE

Inkondo ya Calo iya Cibili yatendeke mu 1939, kabili umwaka wakonkelepo balibindile umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu calo ca Canada. Pa masukulu ya buteko abana bamasukulu balebeba ukupika salyuti ku mendela no kwimba ulwimbo lwa cishipa. Ine no mukalamba wandi Dorothy baletuntamfya mu kalasi nga baleimba ulwimbo lwa cishipa. Nalipapile ifyacitike bushiku bumo, bakafundisha wandi balefwaya ukunseebanya, banjebele ati nine camwenso. Ilyo twainwike ku sukulu abo nalesambilila nabo batendeke ukunguma kabili baliponeshe na pa nshi. Nomba ifi bacitile fyalengele fye nalafwaisha “ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.”—Imil. 5:29.

Nabatishiwe mu July 1942, ninshi ndi ne myaka 11, bambatishishe mwi tanki ilyali pa farmu. Nalitemenwe ukubombako bupainiya bwa kwafwilisha nga twaisala isukulu. Umwaka umo nalikonkele bamunyinefwe batatu ilyo baile mu kubila imbila nsuma ku baletema ifimuti abaleikala mu ncende iishaleshimikilwamo lyonse iyabelele ku kapinda ka kuso aka musumba wa Ontario.

Natendeke bupainiya bwa nshita yonse pa 1 May, mu 1949. Apo kwali umulimo wa makuule pe ofeshi lya musambo uwa mu Canada, balinjitile ukuti ndeya mu kubombako kabili naishileba umubomfi wa pa Bethel pa 1 December mu 1949. Bampeele umulimo wa kupulinta, kabili nalisambilile ifya kubomfya mashini ya kupulintilako. Pa milungu iingi nalebomba ubushiku ukupulinta trakiti iyalelanda pa fyo abantu ba kwa Yehova balebacusha mu Canada.

Pa numa, natendeke ukubombela ku Departimenti ya Mulimo. Pa fyo nalecita pali no kwipusha bapainiya abaleisa ku musambo ilyo bashilaya ku kubombela ku citungu ca Quebec, pali ilya nshita ba Nte balebacusha sana muli ici citungu. Umo pali aba ali ni Mary Zazula uwafumine ku musumba wa Edmonton, mu citungu ca Alberta. Abafyashi ba kwa Mary balimutamfishe pa ng’anda pamo na ndume yakwe Joe pa mulandu wa kuti tabalefwaya ukuleka ukusambilila Baibolo, abafyashi babo balikosele sana mwi calici lya Orthodox. Mary na Joe babatishiwe mu June mu 1951, kabili pa numa ya myeshi 6 balitendeke bupainiya bwa nshita yonse. Ilyo nalebepusha, nalimwena ukuti Mary alitemenwe sana ifya kwa Lesa. E ico nayebele nati, ‘Kano fye nga kukaba ifikacita, uyu mukashana nkamuupa.’ Pa numa ya myeshi 9 twalyupeene pa 30 January, mu 1954. Pa numa ya mulungu umo, balitwebele ukuya mu kusambilila umulimo wa kutandalila ifilonganino, kabili pa myaka ibili twabombeele mu muputule uwali ku kapinda ka ku kuso aka citungu ca Ontario.

Ilyo umulimo wa kubila imbila nsuma mwi sonde lyonse walekulilako, abakubomba bumishonari balefwaikwa. Twalemona ukuti ifi twashipikisha imiceele iyatalala iya mu calo ca Canada e lyo na bamung’wing’wi ababako mu lusuba, konse uko bengatutuma ukuya mu kubombela te kuti tufilwe ukuyaikala. Twapwishishe amasambililo yesu aya Gileadi mwi kalasi lyalenga 27 mu July 1956, kabili ilyo umweshi wa November walefika ninshi twaliya kale ku Brazil uko batutumine.

IFYO TWABOMBELE BUMISHONARI MU BRAZIL

Ilyo twafikile pa musambo wa ku Brazil, twatendeke ukusambilila iciPortuguese. Ilyo twasambilile ifya kuposha, twaishibako ne fya kulanda pa kupeela abantu magazini, twalitendeke umulimo wa kushimikila abantu imbila nsuma. Umwine wa ng’anda nga alefwaya ukumfwilapo na fimbi, batwebele ukuti tulebabelengela ilembo ililanda pa fyo ifintu fikaba ilyo Ubufumu bukalateka isonde. Ubushiku bwa kubalilapo ubo twaile mu kubila imbila nsuma, umwanakashi umo alekutikisha ifyo nalelanda, e ico namubelengele ilembo lya Ukusokolola 21:3, 4, apo pene nalifwile icipuupu! Icalengele ni co nalifililwe ukubelesha imiceele iyakaba kabili ubu e bwafya nalekwata.

Twalebomba bumishonari mu musumba wa Campos, umwaba nomba ifilonganino 15. Ilyo twafikile muli uyu musumba, tamwali icilonganino nangu cimo, mwali fye ibumba limo e lyo ne ng’anda ya bamishonari umwaleika bankashi bane. Amashina yabo ni aya, ba Esther Tracy, ba Ramona Bauer, ba Luiza Schwarz, na ba Lorraine Brookes (nomba ni ba Wallen). Umulimo nalebomba pa ng’anda ya bamishonari wa kucapa ifya kufwala no kuteba inkuni sha kwipikila. Bushiku bumo pali Cimo mu nshita ya bushiku ilyo twapwile ukusambilila Isambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda, twalipokelele umweni uo tushaleenekela. Umwina mwandi alileleko pa cipuna ninshi tulelanshanya ifyo twacibomba akasuba. Nomba ilyo ainwine umutwe ukuti eme apo aleele, amwene insoka, ala iyo insoka yaliletele akantu mpaka fye naipaya!

Ilyo twasambilile iciPortuguese pa mwaka umo, balinsontele ukuba kangalila wa muputule. Mu mishi twalebombela tamwali amalaiti, twalelaala pa butanda, kabili twaleendela mu cikocikala ico balekulika kuli kabalwe. Ilyo twali na kampeni mu cifulo umushali aba kubila imbila nsuma, twaninine ishitima ukuya kwi tauni lyabela mu mpili kabili twailesonkeela umuputule mu ng’anda imo. Aba kwi ofeshi lya musambo balitutumiine magazini 800 iya kubomfya pa kubila imbila nsuma. E ico twaliile imiku iingi ku posti ofeshi pa kusenda ifibokoshi fya mpapulo no kufitwala uko twaleikala.

Mu 1962, kwali Isukulu lya Butumikishi bwa Bufumu mu Brazil ilyo bamunyinefwe na bankashi bamishonari basangilweko. Pa myeshi 6 bampeele umulimo wa kulasambilisha muli aya masukulu, kanshi naleenda sana, lelo umwina mwandi alishele. Nalisambilishe mu masukulu ayabelele mu musumba wa Manaus, mu Belém, mu Fortaleza, mu Recife, na mu Salvador. Nalipekenye ukulongana kwa citungu ukwabelele mu cikuulwa baleangalila ifyangalo mu musumba wa Manaus. Apo imfula yalilokele sana, amenshi yonse yali ne fiko, kanshi tatwakwete na pa kukuulila kafiteria. (Kale pa kulongana kwa citungu twalepekanya ifya kulya.) E ico nalitumiine abashilika, kabili umukalamba wa bashilika alitufwaile amenshi ya kunwa mpaka ukulongana kwa citungu konse kwapwa kabili alitumine abashilika abaishiletanika amatenti yabili ayakalamba umo twaleipikila, umwali na kafiteria.

Ilyo nalebomba iyi milimo, umwina mwandi Mary aleshimikila mu cifulo ca makwebo umwalesangwa abena Portugal, kabili abantu muli ici cifulo balelanda sana pa kupanga indalama. Umwina mwandi alifililwe ukulanshanya no muntu uuli onse pa fya mu Baibolo, e ico aebele bamo abalebombela pa musambo ati, “Te kuti temwe ukuya ku calo ca Portugal.” Tapakokwele twalipokelele kalata umo batwebele ukuti tukaye mu kubombela ku calo ca Portugal. Pali ilya nshita umulimo wa kubila imbila nsuma walibindilwe mu Portugal, na lyo line twalisumine ukuya nangu ca kuti Mary pa kubala tatemenwe.

UMULIMO TWALEBOMBA KU CALO CA PORTUGAL

Twafikile mu musumba wa Lisbon, mu Portugal, mu August 1964. Bamunyinefwe balebacusha sana kuli bakapokola abo baleita ati PIDE. E ico ilyo twafikile takwali abakutupokelela, na ifwe tatwatandalilepo nelyo ukulanshanyapo na ba Nte abali bonse mu Portugal. Ilyo twalelolela ukupoka ifipepala fya kwikalila muli ici calo, twalesonkela umuputule umo mu ng’anda umwaleikala abantu abengi. Nomba ilyo twapokele ifipepala, twalikuukile no kutendeke ukusonkela ing’anda. Mu January 1965, twalilanshenye na ba kwi ofeshi lya musambo. Ala twalitemenwe sana ilyo twaile mu kulongana pa muku wa kubalilapo mu myeshi 5 iyo twali muli ici calo!

Batwebele ukuti cila bushiku bakapokola baleya mukusokota mu mayanda ya bumunyinefwe. Apo balitwisalile Amayanda ya Bufumu, twalelonganina mu mayanda ya bamunyinefwe. Ba Nte abengi balebekata no kubatwala ku kapokola uko baleya mu kubepusha. Aba bwananyina balebacusha pa kuti basokolole amashina ya bamunyinefwe abaletungulula ukulongana. Ici calengele ukuti aba bwananyina baleke ukuyita amashina ya pa lupwa, baleita fye amashina ya kubalilapo. Ifi fine e fyo na ine no mwina mwandi twatendeke ukucita.

Icacindeme sana ico twalingile ukucita, kupeela aba bwananyina ifya kulya fya ku mupashi. E ico umwina mwandi Mary aletaipa ifipande fya kusambililamo ifya Ulupungu lwa kwa Kalinda e lyo ne mpapulo shimbi pa cipepala cimo e lyo apangamo amakope ayengi.

UKULANDILAKO IMBILA NSUMA MU CILYE CA MILANDU

Mu June 1966, kwali umulandu uukalamba mu cilye ca mwi tauni lya Lisbon. Aba bwananyina bonse 49 abali mu cilonganino ca Feijó balibapeele umulandu wa kusangwa ku kulongana uko babindile ukwabelele mu ng’anda ya kwa munyinefwe. Naleyafwa aba bwananyina ukuipekanya ifya kwasuka nga babepusha mu cilye, nalebepusha kwati nine shicilye wa milandu. Nangu ca kuti twalishibe ukuti bakatusanga no mulandu, twalishibe ukuti uyu mulandu wali no kulenga abantu baumfwe imbila nsuma. Amashiwi ya kulekeleshako ayo ndubulwila wesu alandile mu cilye ni yalya na Gamaliele uwaliko mu nshita ya batumwa alandile. (Imil. 5:33-39) Pa numa abasabankanya amalyashi balilandilepo pa mulandu wesu uwali mu cilye. Aba bwananyina 49 balibapingwile ukukakwa inshiku ukutendekela pali 45 ukushinta ku myeshi 5 na hafu. Twalitemenwe sana ilyo ndubulwila wesu atendeke ukusambilila Baibolo kabili ilyo ashilafwa alitendeke no kulongana.

Mu December 1966, balinsontele ukuba kangalila wa musambo kabili nalebombela sana pa fya mafunde. Twalitwele umulandu ku buteko pa kuti bapeele Inte sha kwa Yehova ubuntungwa bwa kupepa. (Fil. 1:7) E ico pa 18 December, mu 1974 ubuteko bwalitusuminishe ukulembesha icilonganino cesu mwi funde. Munyinefwe Nathan Knorr na Frederick Franz, balishile ku Portugal ukufuma ku maofeshi yakalamba ku kusekelela pamo na ifwe. Ilyo baishile kwali ukulongana mu musumba wa Oporto no wa Lisbon ukwasangilwe abantu 46,870.

Yehova alitupaalile ica kuti imbila nsuma yalifikile mu fishi ifingi umo balanda ululimi lwa ciPortuguese, ukubikako ne cishi ca Azores, ica Cape Verde, ica Madeira ne ca São Tomé and Príncipe. Pa mulandu wa kuti ba Nte balefulilako fye, twalikuulile umusambo uukalamba. Pa 23 April, mu 1988 munyinefwe Milton Henschel alishile ku kupeela umusambo, kabili abantu 45,522 e basangilweko. Twalitemenwe ukuba pamo na bamishonari 20 ababombeelepo mu calo ca Portugal abaishile ilyo kwali ukupeela umusambo.

TWALISAMBILILEKO KU BALI NE CISHINKA

Mu myaka iyapita, twalisambilileko kuli bamunyinefwe abali aba cishinka. Nalisambilileko kuli munyinefwe Theodore Jaracz ilyo twaile nankwe mu kutandalila umusambo. Umusambo twatandalile walikwete amafya, kabili abali muli Komiti ya Musambo balyeseshe ukupwisha ayo mafya. E ico munyinefwe Jaracz abebele ati: “Nomba lekeleni umupashi wa mushilo ubombelepo.” Ilyo ine no mwina mwandi Mary twaile mu kutandala ku Brooklyn, ine na bamunyinefwe bambi twalilanshenyeko na munyinefwe Franz. Ilyo twaebele ba Franz ukulandapo ifyo babombela Yehova pa myaka iingi, batile: “Kuti namweba fye ukuti: Mwikafumamo mu cilonganino ca kwa Yehova nangu ifintu fikafye shani. E cilonganino fye ceka icicita ifyo Yesu aebele abasambi bakwe ukulacita, e kutila ukulabila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa!”

Ukubomba uyu mulimo kwalilenga ine no mwina mwandi twaba sana ne nsansa. Nga twaibukisha ifyo twaletandalila imisambo tulomfwa bwino. Twaletemwa ukuba pamo na ba bwananyina, abacaice na bakalamba no kubatasha pa mulimo babomba, kabili twalebakoselesha ukutwalilila ukubombela Yehova.

Napapita imyaka iingi, kabili ine no mwina mwandi tuli ne myaka ukucila pali 80. Umwina mwandi Mary alalwalilila. (2 Kor. 12:9) Amesho twalekwata yalenga twaba ne citetekelo icakosa no kutwalilila ukuba aba cishinka. Nga twatontonkanya pa fyo twabombela Yehova pa myaka iingi, tatutwishika no kutwishika ukuti Yehova alitulanga icikuuku cakwe mu nshila ishalekanalekana.a