Bushe Kuti ‘Mwa-abukila ku Makedonia’?
1. Cinshi calengele Paulo na bo alebomba nabo ukuya ku Makedonia?
1 Mupepi no mwaka wa 49 C.E., umutumwa Paulo afumine mu musumba wa Antioke uwali mu Siria ilyo ali pa lwendo lwa bubili ulwa bumishonari. Alefwaya ukutandalila umusumba wa Efese ne misumba imbi iya mu Asia Minor. Lelo ukupitila mu mupashi wa mushilo, apokelele ubwite bwa kuti ‘abukile ku Makedonia.’ Paulo na bo alebomba nabo balipokelele ubu bwite ne nsansa, kabili balikwete ishuko lya kutendeka icilonganino ca kubalilapo muli ilya ncende. (Imil. 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Pali lelo, abantu abengi muno Zambia bekala mu ncende sha mu mishi umwaba baeluda abanono fye ica kuti cilafya ukupekanya umulimo wa kushimikila e lyo limo takuba no kushimikila nakalya. (Mat. 9:37, 38) Bushe imwe kuti mwakuuka no kuya-afwa ababa ku ncende sha musango yu?
2. Cinshi bamo bafililwa ukukuukila ku ncende uko bakabila sana aba kushimikila?
2 Napamo mulafwaisha ukubombesha mu mulimo wa kushimikila nga filya Paulo alecita lelo tamwatontonkanyapo ukukuukila ku ncende uko bakabila sana aba kushimikila imbila nsuma. Napamo te kuti mukumanishe ukusangwa kwi Sukulu Ilya Bamunyinefwe Abashimbe pa mulandu wa kuti mwalyupa, tamufikile nelyo namucila pa mushinku, limbi muli bankashi abashimbe nelyo mwalikwata abana abanono. Napamo tamwatontonkanyapo pa ku kuukila ku ncende ya ku mushi pantu mumona kwati te kuti mukwanishe ukwikalako nangu ukusambilila ululimi lumbi. Lelo nga mwapepelapo no kutontonkanyapo, kuti mwasanga ukuti ifimisakamika te kuti fimileshe ukukuukila ku cilonganino uko balekabila abakushimikila.
3. Bushe pa kuti mukabombe bwino uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma kano mwapita mwi sukulu lya bashimbe?
3 Bushe Mulakabila Ukusangwa kwi Sukulu Ilya Bamunyinefwe Abashimbe? Cinshi calengele Paulo na banankwe ukulabomba bwino umulimo wa kwa Lesa? Bashintilile muli Yehova na mu mupashi wakwe. (2 Kor. 3:1-5) Kanshi nangu ca kuti teti musangwe kwi sukulu lya bashimbe, na lyo line kuti muleshimikila bwino ku ncende uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma. Ibukisheni no kuti mucili mulasambilila ukupitila mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa na mu Kulongana kwa Mulimo, kabili ifi fyonse fikalamwafwa te mulandu na kuntu mulebombela. Nga mwakwata ubuyo bwa kusangwa kwi Sukulu Ilya Bamunyinefwe Abashimbe, e lyo mwakukila na cifulo uko bakabila sana aba kushimikila imbila nsuma, ninshi cawama sana pantu umulimo mukabomba kulya ukamwafwa ku ntanshi nga bamwita ukuti mupite mwi sukulu.
4. Cinshi abakalamba bashilingile ukumwena kwati te kuti bakuukile ku cilonganino ukwaba sana ukukabila?
4 Abakalamba: Abakalamba abakosa mu kupepa, abashilwalilila kabili abengaisakamana mu mikalile, kuti babomba bwino sana ku fifulo uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma. Bakasabankanya abacincila bacita nga filya fyalecita umutumwa Paulo, uwatile “ifintu fyonse ncitila imbila nsuma, pa kuti nshimikileko bambi.” (1 Kor. 9:23) Bushe mwalileka ukubomba incito? Bamo abapoka penshoni balikala bwino mu ncende sha mu mishi umo imikalile ishayafya ukupusanako na mu matauni.
5. Shimikeni ilyashi lya kwa munyinefwe uwakuukile uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma.
5 Ba Randy, abalekele incito ilyo inshita yakuleka tailafika, batile: “Ifi nacitile fyalengele ukuti ntampeko bupainiya bwa nshita yonse pamo no mwina mwandi kabili calilenga twakwata ne shuko lya kubombela uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma. Nalipokelela amapaalo ayengi pali ifi nasalilepo ukucita, lelo ipaalo ilyacila pali yonse ni kampingu iisuma.”
6. Shimikeni ilyashi lya kwa nkashi umushimbe uwaile mu kubombela ukwali sana ukukabila.
6 Bankashi Abashimbe: Yehova alilenga bankashi ukubombako umulimo uwacindama sana uwa kushimikila imbila nsuma mu ncende umushaba sana abakushimikila. (Amalu. 68:11) Ba Kathe B. Palm. baliipeleshe ukubomba bupainiya pa myaka iingi ukulashimikila ukufuma ku lubali lumo ulwa calo ca Chile, icabela ku South America, ukufika ku lubali lumbi. Batile: “Uyu mulimo e wandetela sana insansa kabili walilenga icibusa nakwata na Lesa ukukoselako.”
7. Shimikeni ilyashi lya lupwa lumo ulwaile mu kubombela ukushaba sana abakubomba mwi bala.
7 Indupwa: Bushe ukukwata abana, kulamulesha ukukuukila ku cifulo cimbi ukuya mu kushimikila imbila nsuma? Ulupwa lumo umwaba abana babili aba myaka 8 na 10 balyesesheko ukucita ifi. Banyina balembele pa fisuma ifyacitikila ulupwa ilyo batile: “Caliwama sana ifi twakushisha abana besu kuli ino ncende, pantu balasangwa sana na bapainiya baibela e lyo na bamishonari. Ubumi bwesu bonse bwaliwaminako ifi twaisa mu kubombela uko bakabila sana abakushimikila imbila nsuma.”
8, 9. Bushe umuntu kuti aya mu kubombela ku ncende uko balanda icitundu ico ashaishiba nangu ca kuti taishiba ico citundu? Londololeni.
8 Ukusakamikwa pa fya Kusambilila Ululimi: Bushe ukutontonkanya pa kusambilila ululimi lumbi kulamulenga ukufilwa ukukuukila ku ncende imbi uko balanda icitundu ico mushaishiba? Muleibukisha ukuti ku ncende sha musango yu ukushaba sana abakushimikila kufwile kwalibako bamo abalanda icitundu cenu. Akatabo katila Good News for People of All Nations na ko kene kuti kamwafwa. Ukulunda pali ici, bakasabankanya bamo balisambililako ukuposha umutende na mashiwi yanono aya mu fitundu fimbi aya kulanda ilyo baleshimikila abantu.
9 Ba Eric, bakangalila ba muputule, tabaishibe ululimi lwa Kikaonde ilyo babatumine mu muputule umo balanda Kikaonde. Tapakokwele ukutula apo bakuukile kuli ilya ncende balembele ati: “Twalimona ukuti Yehova Lesa, e lyo na babwananyina mu filonganino umo tubombela balatwafwa sana ukusambilila ululimi. Ino nshita tulashimikila, tulatungulula amasambililo ya Baibolo no kulanda amalyashi muli Kikaonde. Tukatwalilila ukulabombesha pa kuti Yehova akatwalilile ukulatubomfya mu mulimo wesu.” Abantu ilingi line balatemwa nga baumfwa umuntu aleesha ukulanda nabo mu citundu cabo nangu ca kuti taishibisha icitundu, kabili ici kuti calenga bafwaya ukukutika ku mbila nsuma. Tufwaisha ukwafwa abantu baishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa te mulandu ne citundu balanda. (Mat. 5:3) Ne cilecitika ca kuti, cila mwaka abantu mu ‘ndimi’ shonse balealuka ukuba abasambi ba kwa Kristu.
10. Finshi filelangilila ukuti kuli ukulunduluka mu ncende umwaba abalanda indimi sha mu fyalo fimbi?
10 Abafuma ku Fyalo Fimbi: Shino nshiku abantu nabatemwa ukwenda no kukuukila ku fyalo fimbi, kabili ici calenga ukuti tuleshimikila sana ku bantu abafuma ku fyalo fimbi. Bapainiya abacincila abengi ‘balikwata ishuko ilikalamba kabili balebombesha’ ukwafwa abantu. (1 Korinti 16:9) Ku ca kumwenako, umwaka wapwile mu October icilonganino ca ciChinese (Mandarin) calipangilwe mu Lusaka e lyo ne Bumba lya balanda ululimi lwa bamwenye ulwa ciGujarati nalyo lyalipangilwe pa 1 September, mu 2009 kabili ili Bumba lyaba mu Cilonganino ca Lusaka Olympia Central. Pali ino nshita muno Zambia mwaba ifilonganino fitatu ifya lulimi lwa bankomamatwi. Nangu cibe fyo, abakubomba abengi balekabilwa pa kuti tuleshimikila ku ba musango yu.
11, 12. Shimikeni amalyashi ya bakasabankanya abacitilepo fimo pa kuti bashimikileko bambi imbila nsuma ya mu Baibolo mu citundu ico bengomfwikisha.
11 Ukwabula ukutwishika abantu abengi balasambilila bwangu kabili balomfwikisha nga balesambilila mu citundu cabo. Bamunyinefwe bamo ne nkashi balisambilila ululimi lumbi pa ‘kuti baleshimikileko bambi imbila nsuma.’ (1 Kor. 9:23) Umfweni icacitike ku calo cimo. Pa myaka iingi nkashi umo uulanda iciNgeleshi aleshalika magazini ku bantu kabili umwanakashi umo pa bo aleshalikako, alelanda iciChinese. Uyu mwanakashi alekaana ukusambilila Baibolo ukufikila fye lintu nkashi umbi uwalesambilila iciChinese, amushalikile icitabo muli lulya lulimi. Uyu mwanakashi alipokele kabili alisumine no kusambilila Baibolo. Icalengele asumine uno muku ni co nkashi wa bubili alilandileko nankwe amashiwi yanono mu lulimi lwakwe.—Linganyeniko Imilimo 22:2.
12 Nkashi umo painiya uwa ku citungu ca California ku calo ca U.S.A. alekumanya bacibulu abengi mu cifulo aleshimikila. Apepele kuli Yehova ukuti amwafwe ukusanga abengamusambilisha ululimi lwa bankomamatwi pa kuti na o alesambilishako bacibulu icine. Bushiku bumo ilyo aleshita ifintu mwi shitolo lyaba mupepi no ko ekala, amwene umukashana cibulu aisa no kumulembela pe pepala ati amulangeko apali ifyo alefwaya ukushita. Ilyo amwafwile ukusanga ifyo alefwaya, uyu painiya alembele pa kapepala ukweba cibulu ukuti alefwaya ukusambilila ululimi lwa bankomamatwi pa kuti aleafwa bacibulu ku ncende ekala. Lyena cibulu alembele no kumwipusha ati, “Cinshi mulefwaila ukwafwila bacibulu?” Nkashi alembele ati: “Ndi Nte ya kwa Yehova, kabili ndefwaya ukwafwa bacibulu ukumfwikisha ifyaba mu Baibolo. Kuti natemwa sana ukukusambilisha Baibolo nga wansambilisha ululimi lwa bankomamatwi.” Uyu nkashi atile: “Ilyo cibulu asumiine, ala nalitemenwe icine cine.” Nkashi aleya ku ng’anda ya uyu mwanakashi cila cungulo pa milungu 6. Alisambilile ululimi lwa bankomamatwi, e lyo umwanakashi cibulu na o alisambilile icine kabili alibatishiwe!
13. Cinshi mwingacita nga muletontonkanya pa kukuukila ku ncende balanda icitundu ca ku calo cimbi?
13 Nga mwalishiba bwino sana icitundu cimbi kabili mulafwaisha ukukuukila uko bakabila sana abakushimikila kuli ilya ncende, kuti mwalanshanya na baeluda ba mu cilonganino cenu. Nga bamona ukuti namufikapo ukukuuka, kuti mwaipusha kangalila wa muputule nga kuliko icifulo uko mwingayabombela lwa mupepi. Nga takuli ukwa kubombela, kuti mwalembela ku Musambo, kulila fye baeluda nabo balemba kalata ya kulondolola ukuti namufikapo ne fyo mwaishiba ico citundu.
14. Bushe abashingakwanisha ukukuukila ukuli ukukabila kuti balebombesha shani mu cilonganino baba?
14 Nga Te Kuti Mukuuke: Nga ca kuti teti mukwanishe ukukuukila ku cifulo uko bakabila sana aba kushimikila imbila nsuma, mwifuupuka. Napamo ‘mwalikwata ishuko ilikalamba na limbi ilya kuti mubombeshe.’ (1 Kor. 16:8, 9) Kangalila wenu uwa muputule napamo kuti aishiba ifilonganino fyabela mupepi sana ifyo mwingala-afwa ukwabula no kukuuka. Napamo kuti mwatendeka ukubombesha sana umulimo wa kushimikila mu cilonganino mwabamo. Te mulandu ne fyo ifintu fili, icacindama kulabombela Lesa no mweo onse.—Kol. 3:23.
15. Bushe tufwile ukumfwa shani nga bamo batila balefwaya ukuyabombela ukuli ukukabila?
15 Bushe mwalishibako Umwina Kristu uwakosa mu kupepa uwaba no buyo bwa kubombela uko bakabila sana abakushimikila? Lyena mutungilileni no kumwafwa! Ilyo Paulo afumine mu musumba wa Antioke uwali mu Siria, uyu umusumba e wali uwa butatu ku bukalamba mu Buteko bwa Roma (imisumba yacililepo yali ni Roma na Alexandria). Apo iyi ncende ya kushimikilamo yali iikalamba nga nshi, aba mu cilonganino ca mu Antioke bafwile balekabila sana ubwafwilisho bwa kwa Paulo kabili bali no kumufuluka sana nga ali no kufumapo. Lelo, Baibolo taitila bamunyinefwe balelesha Paulo ukufumako. Cimoneka ukuti tabaletontonkanya fye pa cilonganino cabo epela, lelo baleibukisha ukuti ‘ibala bantu ba mu calo bonse.’—Mat. 13:38.
16. Finshi fingatulenga ukulatontonkanya pa ‘kwa-abukila ku Makedonia’?
16 Paulo na bo alebomba nabo balipaalilwe nga nshi lintu basumiine ubwite bwa kwabukila ku Makedonia. Ilyo bali mu musumba wa mu Makedonia uwa Filipi, basangile Lidia, kabili “Yehova aiswile nga nshi umutima wakwe ku kubika amano ku fyalelanda Paulo.” (Imil. 16:14) Elenganyeni ifyo Paulo na banankwe basansamwike ilyo Lidia pamo na ba mu ng’anda yakwe bonse babatishiwe! Mu ncende shimo shimo muno Zambia, mwaliba abatemwa ukusambilila kwati ni Lidia lelo abashaumfwapo ne mbila nsuma ya Bufumu. Nga ‘mwa-abukila ku Makedonia’ kuti mwaba ne nsansa sana ilyo mwabasanga no kubafwa.