Ifyacitike umwaka wapwile

Inte sha kwa Yehova balebombesha! Tulemukoselesha ukubelenga pa fintu ifisuma ifyacitike imyeshi yapitapo.

Balishitile Impaanga no Kushitisha Ifikuulwa Fimo

Uko Bakatwala Amaofeshi Yakalamba

Mu July 2009, Inte sha kwa Yehova balishitile impaanga mu citungu ca New York, ku America, ukukabeela amaofeshi yabo ayakalamba. Iyi impanga iyakwata amahekita 102, yabela lwa ku kapinda ka ku kuso aka maofeshi yakalamba ayaba mu Brooklyn, ku New York ukutula mu 1909. Apo iyi impanga yabela, paba amakilomita 80 ukufuma pali aya maofeshi ya mu Brooklyn.

Ababomfi ba pa Bethel 800 e bakalaikala no kubombela pali aya maofeshi yakalamba ayapya, apakaba amaofeshi ne fikuulwa fimbi ifya kubombelamo imilimo yalekanalekana, e lyo ne fikuulwa 4 umukaba imiputule ya kwikalamo. Balefwaya pakabe ne cikuulwa icinono umukaba ifya kale ifilanda pa Nte sha kwa Yehova muno nshiku.

Incende bakakuulapo ifi fikuulwa ikaba fye amahekita 18, e lyo iikashala bakaileka fye filya fine. Tabakabyale ulunkoto pa ncende iikalamba. Lelo ifikuulwa ifikabapo fikalingana bwino na ilya incende ya fimuti. Bakakuula balipanga plani iisuma iikalenga ifikuulwa fikalatinta sana amalaiti pa kuti pekalaya indalama ishingi pa kusunga ifi fikuulwa. Ku ca kumwenako, imitenge ya ifi fikuulwa ikatabililwa ne filimwa fimo ifishifwa bwangu kabili ifishikabila sana ukufisakamana pa kuti imfula ikalalokela sana pa mutenge na pa kuti mu fikuulwa mwikalakaba sana. Amaofeshi bakayapanga bwino ica kuti mukalaingila ulubuuto lwa kasuba. E lyo balefwaya belabomfya na menshi ayengi.

Cinshi balefwaila ukukuukila pali iyi incende? Pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova mu fyalo ifingi nomba balapulintapo amaBaibolo ne mpapulo shimbi. Ifi fyonse kale fyalepulintilwa fye ku Brooklyn. Mu 2004, batendeke ukupulintila no kulongela impapulo shonse mu United States ku Walkill ukufuma ku Brooklyn. Walkill yabela lwa ku kapinda ka kuso aka Brooklyn, kabili apo yabela paba amakilomita 145 ukufuma mu Brooklyn. E lyo balefwaya no kucefyako indalama shipooswa pali ifi ifikuulwa. Palaya indalama ishingi pa kuwamya no kusunga bwino ifi ifikuulwa ifyaba mu fifulo fyalekanalekana mu Brooklyn. Nga fyaba pa cifulo cimo, tukapusushako indalama shimo isho bamunyinefwe basangula.

Amaofeshi ya Musambo Bayabika Pamo

Ukutula mu September 2012, amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova ukucila pali 20 yatendeke ukwangalilwa na maofeshi ayakalamba. Kwaba ifintu fibili ifyalenga sana kube uku kwaluka:

1. Ifya kupangapanga nafyangusha imilimo. Mu myaka ya nomba line, kwalipangwa ifya kulanshanishishamo ne fya kupulintila impapulo ifyalenga impendwa ifwaikwa iya ba kubomba iyi milimo ukucepako. Apo impendwa ya babomfi babombela pa maofeshi yakalambako yalicepako, pali incende ya kuti bamo abalebombela pa maofeshi yanono mu fyalo fimbi, bakuukile pali aya maofeshi ayakalambako.

Nomba ba Nte abaishiba sana imilimo balabombela pa cifulo cimo ilyo baleangalila umulimo wa kusambilisha abantu Baibolo. Ku ca kumwenako, umulimo wa kushimikila mu Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, na Panama wangalilwa ne ofeshi lya musambo ilya ku Mexico. E ico amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova muli ifi fyalo 6, baliyesala. Ababomfi ba pa musambo 40 ukufuma muli ifi fyalo babatuma ukuyabombela pe ofeshi lya musambo ilyaba mu Mexico. Abengi sana balishala mu fyalo fyabo umo batendeka ukubomba umulimo wa nshita yonse.

Bambi muli ifi fyalo fya ku Central America, bashala balebomba umulimo wa kupilibula. Umusambo wa ku Mexico, e wangalila umulimo babomba. Ku ca kumwenako, bakapilibula nalimo 20 mu Panama balapilibula impapulo shesu mu fitundu fya muli ici calo. Mu Guatemala mwaba ba Nte 16 abapilibula impapulo shesu mu fitundu 4. Mu Central America, uku ukwaluka kwalenga ababomfi ba pa Bethel abali 300, ukushala 75.

2. Aba sana kubomba umulimo wa kushimikila balifulilako. Ukubika amaofeshi ya musambo pamo kwalenga bamunyinefwe abalebombela mu misambo iinono ukulabomba sana umulimo wa kushimikila imbila nsuma. Munyinefwe umo mu Africa, uo batumine mu kubombela mwi bala alembele ati: “Mu myeshi ya kubalilapo, calyafishe ukwalula imikalile no kubelesha ukwikala ifyo aba kulya bekala. Lelo ukubomba umulimo wa kushimikila cila bushiku kwalindetela insansa na mapaalo ayengi. Pali ino nshita ndatungulula amasambililo ya Baibolo 20, kabili bamo pali aba balesa na mu kulongana.”

Icishibilo Icaba mu Brooklyn pa Nshita Iikalamba

Pa myaka ukucila pali 40, pa muulu wa Maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu musumba wa New York, paliba ifilembo ifikalamba ifyakashika, ifyalepa amamita 4.6. Abengi balafimona kabili e po balolesha nga balefwaya ukwishiba inshita ne fyo kukabile nelyo ifyo kutalele pali ubo bushiku.

Ici icishibilo bacibikilepo imyaka 70 iyapitapo ku bali abene ba cikuulwa kale. Inte sha kwa Yehova balyalwileko fimo ku cishibilo ilyo bashitile ici cikuulwa mu 1969.

Balyalulako fimo fimo kuli ici icishibilo pa miku iingi pa kuti cilebomba bwino. Mu 1985, balilundileko na cimbi ica kwishibilako ifyo kukabile nelyo ukutalala.

Ba Eboni, abamona ici icishibilo nga bali pa ng’anda pa mwabo mu Brooklyn, batile: “Cilomfwika bwino ukulolesha pa nse pe windo, no kumona inshita e lyo no kwishiba ifyo kukabile nelyo ifyo kutalele pali ubo bushiku. Cilangafwa ukukanacelwa e lyo no kufwala ifya kufwala ukulingana ne fyo kuli.”

Bushe ici icishibilo cikatwalilila ukubapo pa myaka 40 na imbi? Ifi kukaba ukukuusha amaofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova, abakashita ici cikuulwa e bakasala nga cikatwalilila ukubapo nelyo iyo.

Ukubila Icebo

Icintu Icipya Icilecitika mu Manhattan

Mu November 2011, ba Nte balitendeke ukubika impapulo pa ntemba na pa matebulo pa kuti baleafwa abantu mu Manhattan ukwishiba ubukombe bwaba mu Baibolo. Uko balecita ifi ni ku kapinda ka ku kulyo aka Manhattan. Iyi incende yaba mu musumba wa New York, kabili e ya kale sana, e lyo mwaliba abantu abengi na makwebo sana. Iyi ncende baliyakanya mu fitungu fine. Icitungu cimo na cimo calikwata intemba ne tebulo mu fifulo ifyalekanalekana umo abapitanshila bengeminina no kupokako impapulo. Pa ntemba imo na imo palaba Nte, painiya. Intemba ilingi line shiba mupepi na pa fitesheni, apo abantu abengi bapita cila bushiku.

Abantu abaya pali ishi incende balasambilila ifyo Baibolo yalanda pa mepusho ayengi ayo bakwata. Abashilefwaya ukupoosapo inshita, basendapo fye ulupapulo balefwaya no kuya baya. Palaba impapulo mu ndimi ishingi. Nga ca kutila tapali ulupapulo mu lulimi ulo umuntu alefwaya, kuti alembesha e lyo ayasenda pa numa ya nshiku ishinono.

Abantu e lyo na balashi bene balitemwa sana pali ici cintu icipya ico ba Nte balecita. Kapokola umo atile: “Cinshi mushatendekeele kale? Mwalikwata ifyo abantu bafwaya sana.” Umwaume umo aliminine ilyo amwene fye icitabo ca kuti Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? Atile alemona abantu mwi shitima balebelenga ici citabo lelo taishibe uko bafumishe. Nomba pali ino nshita alishiba.

Umulumendo umo nga aleya ku ncito, alepita mupepi na pabelele itebulo limo cila bushiku pa milungu 6. Bushiku bumo asukile aiminina no kusosa ati, “Ndefwaya ubwafwilisho.” Bamunyinefwe balyumfwile bwino kabili balimwafwile. Bamupeele Baibolo no kumulanga ifyo ingamwafwa. Abapitanshila abafwaya ukwishiba ifilecitika baleminina kabili balalanshanya na bamunyinefwe ifya mu Baibolo, e lyo mu myeshi 8 iyapitapo, abantu 1,748 balyeba bamunyinefwe ukuti balefwaya ukusambilila Baibolo. Ilyo June 2012 yalefika, ninshi abantu balipokako magazini 27,934 e lyo ne fitabo 61,019.

Magazini Yakulakwata Amabula 16 Lelo Yakulaba mu Ndimi Ishingi

Ukutampila na Loleni! iya January 2013, e lyo na Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa bantu bonse cintubwingi, amabula yakulapelela fye pa 16 tayakulafika kuli 32. Pali ino nshita, Loleni! ipilibulwa mu ndimi 98, e lyo Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ndimi 204. Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa kusambililamo lukatwalilila ukukwata amabula 32.

Fimo ifyaleba muli magazini kale nomba fiba fye pa Intaneti pa www.pr2711.com palya ba Nte babika ifyebo. Ifipande fimo pamo nga “Ifipande fya Bacaice,” “Amasambililo ya mu Baibolo,” Lipoti pe sukulu lya Gileadi iyaleba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa bantu bonse, “Lanshanyeni na Bana,” e lyo ne cipande ca kuti “Ifipusho Abacaice Bepusha” icaleba muli Loleni!

Na kabili, kwaliba ifipande ifiba fye pa intaneti ifyasuka bwino sana ifipusho fya mu Baibolo ne fipusho pa Nte sha kwa Yehova ukwabula ukupita mu mbali. E lyo na kabili pa intaneti paliba ne mpapulo isho mwingakopolola nga ca kuti mulefwaya. Abakwata amakompyuta nangu amafoni ya kwenda nayo kuti babelengako impapulo pa intaneti, pa www.pr2711.com mu fitundu ukucila pali 440.

Natubikapo Ifyebo Ifipya pa Intaneti Kabili Naiwaminako

Pa myeshi iinono iyapitapo, Inte sha kwa Yehova pa maofeshi yakalamba aya ku New York balebombesha ukuwamya webu saiti yabo iya www.pr2711.com iya pa Intaneti pa kuti ilemoneka bwino na pa kuti abakwata amakompyuta na mafoni ya kwenda nayo belacula ukusanga ifyebo. Na kabili, kuli ifintu fibili ifilengele ukuti balule no kuwamya sana Intaneti:

1. Ukubika amaWebu saiti yabo yonse pa pamo Ama Webu saiti yatatu ayo ba Nte balebikapo ifyebo pa Intaneti nomba nabayabika pamo no kupanga fye imo iyo baleita ukuti, www.pr2711.com. E lyo aya yabili www.watchtower.org na www.jw-media.org, nabaleka ukuyabomfya. Kanshi nomba abafwaya ifyebo mu mpapulo e lyo na bafwaya ukwishiba fimo pali ba Nte nomba kuti bafisanga fye pa Webu saiti imo. Ku ca kumwenako, pali iyi Webu saiti kuti mwabelenga nangu ukukutikako fye nelyo ukupulinta ifyebo fimo ifya muli Baibolo ne mpapulo shesu shimbi mu fitundu ifingi.

2. Ukulalundako ifyebo. Pa Webu saiti yesu iipya palaba ne fyasuko ku mepusho ya mu Baibolo, palaba ne fyebo ifilanda pa mulimo wa kushimikila, pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova, pa Mayanda ya Bufumu, na pa mabungano ya Nte sha kwa Yehova. Paliba na apo mwingasanga “News” (Ilyashi) pa filecitikila bamunyinefwe icalo conse. Indupwa na sho kuti basangapo ifyebo fya kulanshanya, e lyo paliba ne fyebo ifingafwa abana ne misepela.

Mu bushiku bumo fye, abantu abengi sana balabelenga impapulo tubika pa Intaneti. Balakopolola ifyebo mupepi na 500,000 ifyo bengakutikako, ne fiba mu misango ya EPUB, PDF ukubikako ne fyebo fya mu lulimi lwa bankomamatwi. E lyo cila bushiku, abantu 100 balalomba uwa kubasambilisha Baibolo.

Ukwafwa Abantu Balekanalekana

Baibolo Yalepa Amamita Yabili

Baibolo yonse iya Amalembo ya Calo Cipya iyalembwa mu filembo fya mpofu iya ciNgeleshi, iciSpanish, iciItalian e lyo ne ya mu ndimi shimbi yakwata amavolyumu 20 ukufika kuli 28. Amavolyumu yonse aya iyi Baibolo nga mwayabika pamo yalafika amamita yabili no kucilapo! Lelo ifisolobelo fimbi ifyo impofu shibomfya, tafyakula sana nga fintu iyi Baibolo yaba. Ku ca kumwenako, pa kulemba no kusanga ifyebo, impofu shilabomfya ka mashini akakwata apa kuti nga watinikapo, utumapiini twalemba ifilembo fya mpofu. Impofu kuti shasanga e lyo no kukutika ku fyebo fyaba mu mpapulo ukubomfya programu ya pa kompyuta iilenga ifilembelwe ukulaumfwika mu mashiwi.

Pa myaka ukucila pali 100, Inte sha kwa Yehova balilemba impapulo sha mpofu ishilanda pali Baibolo, mu ndimi 19. Nangu ca kuti impofu ishifwaya ukusambilila Baibolo shilapokako ishi impapulo ukwabula ukulipila, abengi balasangwilako mu kuitemenwa.

Inte sha kwa Yehova balipanga programu na imbi iya pa kompyuta iyalula ifilembo ukufitwala mu filembo fya mpofu mu ndimi shalekanalekana. Mu kompyuta nga mwabikamo ululimi ulwingapilibwilwa mu filembo fya mpofu e lyo muli ne filembo ne fishibilo babomfya pa kulemba ifilembo fya mpofu, iyi programu ilaalula ifilembo fya ulo lulimi ukufitwala mu filembo fya mpofu kabili ilabika bwino ifilembo ica kuti impofu tashikwata no bwafya pa kubelenga. Iyi programu ikalenga kukabe ukupanga impapulo e lyo na maBaibolo ya mpofu mu ndimi mupepi na shonse ishakwata ifilembo e lyo ne fishibilo fya mpofu.

Akale nga kuli impapulo ishipya ishifumine pa kulongana kwa citungu, abalesangwako balebeba ukuorda ishi impapulo mu filembo fya mpofu inshita imbi. Mu 2011, aba ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku America balifwailishe mu filonganino pa kuti beshibe uko bamunyinefwe impofu bali no kulonganina icitungu e lyo ne nshila balefwaya ukukwatilamo ifyebo, nampo nga balefwaya ukubomfya amapepala apaba ifilembo fya mpofu, kamashini impofu shibomfya pa kulemba no kusanga ifyebo balefwaya, nelyo amaprogramu ya pa kompyuta ayalenga ifilembelwe fyalaumfwika mu mashiwi.

Amapepala apaba ifilembo fya mpofu baliyatumine ku kulongana kwa citungu ukwasangilwe impofu, ne ci calengele ukuti nabo bapokelele impapulo ishipya pa nshita imo ine na bambi. Pa numa ya mulungu umo, impofu ishalefwaya ifi fyebo mu nshila shimbi, nasho balishitumine.

Nkashi impofu atile: “Ala nalitemenwe sana ukupokelela impapulo ishipya pamo na basangilweko bambi. Amalumbo 37:4 yatila Yehova alapeela ififwaya imitima yesu. Ifi fine e fyo atucitiile uno mulungu pa kulongana!” Munyinefwe umbi impofu alililile kabili atile: “Tuletasha sana Yehova pa fyo atusakamana bwino!”

Abengi Balisambilila Ukubelenga no Kulemba

Mu 2011, Inte sha kwa Yehova shalyafwile abantu ukucila pali 5,700 ukwishiba ukubelenga no kulemba. Ifi e fyo cali mu fyalo fimo:

Ghana: Pa myaka 25 iyapita, twalyafwa abantu ukucila pali 9,000 ukwishiba ukubelenga no kulemba.

Mozambique: Pa myaka ukucila pali 15 iyapita, abantu ukucila pali 19,000 balisambilila ukulemba no kubelenga. Felizarda uwasambilila ukubelenga atile: “Ndomfwa bwino pantu nomba kuti nabelengelako bambi ifyaba mu Baibolo. Kale calengafya sana ukubelenga.”

Solomon Islands: Aba pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova balembele ukuti: “Kale abaleikala mu fifulo fya kutali balefilwa ukuya ku masukulu. E lyo kabili abanakashi abanono fye e baleya ku masukulu ku kusambilila. Kanshi abanakashi e banonkelamo sana muli aya amasukulu. Abengi abapwisha aya amasambililo balomfwa bwino pantu nomba kuti balemba no kubelenga.”

Zambia: Ukufuma mu 2002, abantu mupepi na 12,000 balitendeka ukubelengako bwino e lyo no kulemba. Ba Agnes, abali ne myaka 82, batile: “Ilyo mu filonganino babilishe ukuti kwakulaba ukusambilila ukubelenga no kulemba, nalitemenwe sana kabili nalilembeshe. Ubushiku bwa kubalilapo, nalisambilile ukulemba ishina lyandi!”

Inyimbo sha Malumbo mu Fitundu Ifingi

Inte sha kwa Yehova balapilibula impapulo mu fitundu nalimo 600. Ukupilibula inyimbo 135 mulimo uukalamba sana. Na lyo line, mu myaka fye itatu, icitabo conse ica nyimbo ishipya, icitila, Imbileni Yehova, calipilibulwa mu fitundu 116. Ifitundu fimbi 55 fyakwata fye inyimbo 55 ishaba muli ici citabo, e lyo kuli ifitundu na fimbi ifingi umo balepilibwila ishi nyimbo.

Abapilibula inyimbo babomfya amashiwi ayasuma ayo abantu bengalaibukisha. E lyo amashiwi babomfya mu nyimbo sha malumbo yafwile ukuba ayayanguka ukumfwa pa kuti uuleimba aumfwa umo yalolele. Mu fitundu fyonse, amashiwi ne filimba fifwile ukwampana no kumfwika bwino kwati fye uuleimba e mwine wa ayo amashiwi.

Bushe bakapilibula bacita shani pa kuti cileumfwika kwati uuleimba e mwine wa mashiwi? Pa kupilibula, tabakonka fye amashiwi yaba mu nyimbo sha ciNgeleshi, lelo, balasala amashiwi ayasuma ayalanda pali filya fine inyimbo sha mu ciNgeleshi shilelandapo. Nangu ca kutila bakapilibula balafwaya sana ukukonka ifyo Amalembo yalanda muli ulo lwimbo, babomfya amashiwi ayo abengi baishiba muli ico citundu, pa kuti baleumfwa no kwibukisha ifyo ulwimbo lulelandapo.

Babalilapo ukupilibula amashiwi ya mu lwimbo lwa mu ciNgeleshi filya fine yaba mu lulimi balepilibwilamo. E lyo Nte uwaishiba ukulemba inyimbo, alapituluka mu mashiwi yapilibwilwe no kuyalemba bwino pa kuti yalingane ne fyo amashiwi ya ulo lwimbo yafwile ukuba, na pa kuti abantu baleumfwa ico ulwimbo lulelandapo. Bakapilibula na ba kubelengamo, balapitulukamo mu mashiwi ya mu lwimbo na kabili pantu bafwaya yalanda pali filya fine Amalembo yalanda. Nangu ca kutila ukupilibula icitabo ca nyimbo mulimo uukalamba sana, Inte sha kwa Yehova isonde lyonse balomfwa bwino ukwimba inyimbo sha malumbo mu ndimi shabo.

Amaofeshi ya Bakapilibula

Calisobelwe mwi buuku lya Ukusokolola ukuti mu nshiku shesu abasubwa bakulaita abantu ukwisa ku ‘kunwa amenshi ya mweo aya bupe fye.’ (Ukus. 22:17) Abaali no kwitwa bantu bonse aba ndimi ishalekanalekana. (Ukus. 7:9) Akale bakapilibula abengi balebombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova, nangu ca kuti ululimi balepilibula lwalelandwa mu fifulo fimbi. Ici calyafishe pantu bakapilibula tabaleishiba amashiwi ayo abo balepilibwila balebomfya pali iyo inshita kabili caleafya no kupilibula ifingabafika pa mitima. Nomba pali ino nshita bakapilibula abengi baliya mu kupilibwila ku fifulo uko abantu balanda ululimi bapilibula. Ukuya mu kupilibwila kuli ifi fifulo kwalilenga ifintu ifingi ukuwaminako nga fintu bakapilibula bamo balandapo.

Nkashi uupilibula mu lulimi lwa ciMaya ku Mexico atile: “Naumfwile kwati cimenwa ico babwesesha mu mushili, umo cifwile ukuba.” Kapilibula wa ku Russia atile: “Ala cilawama nga nshi ukukwata amaofeshi ya bakapilibula ku cifulo uko balanda ululimi mupilibula! Ifyo abantu balanda pa TV, mu mabuuku na pa Intaneti fyalipusana sana ne fyo abantu balanda mu bwikashi. Icingatwafwa ukulabomfya amashiwi abantu balanda mu cifyalilwa pa kupilibula, kulakutika ku fyo balanda cila bushiku.”

Munyinefwe wa ku Congo uupilibula ululimi lwa Tshiluba atile: “Tulalanda ululimi lwesu cila bushiku ilyo tulecita ifintu pamo nga, ukushita ifya kushitashita, ukulanshanya na bena mupalamano, ukushimikila e lyo na lintu tulelongana. Impapulo sha mu lulimi lwa Tshiluba isho tupilibula e sho tusambililamo kabili e sho tubomfya nga tuleshimikila, ne ci cilalenga twaishiba bwangu nga ca kuti abantu baleumfwa ifyo tulepilibula.”

Munyinefwe uupilibula ululimi lwa ciLhukonzo uwa ku Uganda atile: “Ala tulomfwa bwino sana ukulongana uko babomfya ululimi tulanda no kupilibula! Tulomfwa bwino sana ukushimikila pantu tulalanda na bantu mu lulimi lwesu!”

Bamunyinefwe mu filonganino umo aba bakapilibula balongana nabo balanonkelamo sana. Nkashi umo alandile pali bakapilibula ba lulimi lwa ciMaya ukuti: “Bakapilibula balatukoselesha mu fyo balanda na mu fyo bacita. Caba fye kwati na ifwe twalikwata Bethel kuno kabili ici caliwama icine cine.”

Bakapilibula pamo na bo balepilibwila impapulo balanonkelamo sana. Kapilibula uwa ku Kenya atile: “Apo mu lulimi lwa ciLuo mwaba fye impapulo ishinono, abantu tabale-enekela ukutila kuti bapokelela impapulo shapilibulwa bwino mu lulimi lwabo. Kanshi abengi balitemenwe ukukwata ishi impapulo mu lulimi lwabo. Nga namona ifyo abantu abengi bomfwa bwino ukukwata impapulo mu lulimi lwabo, ndomfwa bwino kabili ici cilalenga natwalilila uyu mulimo wa kupilibula e lyo no kulabombesha.”

Bakapilibula abengi balibomba umulimo wa kupilibula pa myaka iingi pa Bethel. Tulatasha pa mibele yabo iisuma e lyo ne fyo babikako sana amano ukusakamana impaanga sha kwa Yehova kabili Yehova alabapaala pa kubombesha kwabo. Munyinefwe uupilibula ululimi lwa ciXhosa ku South Africa alandile ifyo bakapilibula abengi bengalanda ukuti: “Ala Ibumba Litungulula lyalicita bwino sana pa kubikako amaofeshi ya bakapilibula mu fifulo balanda ululimi bapilibula! Twalitemenwe ukuba pa Bethel, lelo twalitemwa sana ukulabombela pa maofeshi ya bakapilibula ayaba mu fifulo umo balanda ululimi tupilibula.”

Amalyashi Ukufuma mu Fyalo Fyalekanalekana

“Bamunyinefwe Balitusungile Bwino Sana”

Pa Mulungu pa 3 June, 2012, kwali indeke iyaponene ku Nigeria, mwi tauni lya Lagos umwaba sana abantu. Iyi indeke yasendele abantu 153 kabili bonse balifwile ukubikako fye na bantu bambi abashaishibikwe impendwa abaali pa ncende apo yaponene.

Ba Collins Eweh no lupwa lwabo baleikala pa ntunti yalenga butatu iya cikuulwa apo iyi indeke yaponene. Ilyo ici cacitike, ba Eweh no lupwa lwabo bali mu kulongana ku Ng’anda ya Bufumu.

Ilyo inshita yali nalimo 15:35, ninshi balesambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda, ba Collins na bena mwabo ba Chinyere bamwene fye uko abantu balebatumina amafoni, lelo tabayaswike. Ilyo fye ukulongana kwapwile, ba Chinyere balyaswike foni. Abena mupalamano babebele ukuti icikuulwa bekalamo nacipya ku mulilo. Ilyo ba Collins na bena mwabo bafikile ku ng’anda basangile ukuti indeke yalipunkile mu cikuulwa baleikalamo kabili yaileponena pa cikuulwa cimbi lwa mupepi yatampa no kupya.

Ba Chinyere batile, “Ukwabula no kutwishika atuba pa ng’anda nga twalifwile. Ubu busanso bwalengele twashala fye ne fya kufwala ifyo twafwele mu kulongana lelo icacindama sana ca kuti tuli abomi. Kangalila wesu uwa muputule alipangile komiti iya kwafwilisha abaponenwe no busanso kabili aba bamunyinefwe balitusungile bwino sana. Ala tulatasha nga nshi!”

Ba Collins nabo batile: “Ba lupwa lwandi abashalefwaya ukuti tube ba Nte, ino nshita balitemwa ukuti tuli Nte. Bamo balandile ukuti: ‘Cine cine Lesa wenu Yehova alasuka amapepo. Twalilileni ukulamupepa pantu alamwafwa.’ Bambi na bo batile: ‘Twalilile ukubomba no mweo onse umulimo onse uo mubombela Lesa.’ Tulatasha nga nshi pantu twalimona ifyo Yehova atusakamana.”

Aba mu Ng’anda ya Mafunde Basuminisha Amacalici Ukulalembeshiwa mwi Funde

Pa 27 February, 2012, ubuteko bwa Hungary bwalibikileko Ifunde na limbi ililanda pa macalici. Ili ifunde lyalengele ukuti Inte sha kwa Yehova shishibikwe ukuti balabombela abekala calo kabili lyakulalenga na bamunyinefwe mu Hungary ukulashimikila ukwabula ubwafya. Na kabili ili funde lyakulalenga Inte sha kwa Yehova ukukanalipila imisonko kabili lya kulabasuminisha ukulapokelela imisangulo no kulatandalila ababa mu fifungo na mu fipatala pa kuti balebebako ifya mu Baibolo.

Icibukisho Twacitile mu Nshila Yaibela

Painiya waibela uwa ku Rundu ku Namibia, alandile pa Cibukisho asangilweko mu mushi wabela mupepi no ko aleikala. Apo kwali abantu abengi abalefwaya ukusambilila icine, bamunyinefwe bapingwilepo ukukwata Icibukisho mu lulimi lwabo ulwa ciRumanyo. Uyu wali e muku wa kubalilapo uo bali no kucita ifi. Uyu painiya waibela atile: “Ici Icibukisho cali icaibela pantu twalonganine pa nse ninshi umweshi naubalika e lyo twalisanike tukoloboi, twayasha na malaiti yambi yabili aya ma batiri.” Umusango twalonganinemo walengele abasangilweko ukutontonkanya sana pali Yehova. Kasabankanya umo uwabako fye eka kuli ici cifulo atendeke ukwita abantu ukuti bakasangwe ku Cibukisho mu March, na basangilweko baali 275!

Yehova Alilumbanishiwe Ilyo Amaofeshi ya Musambo Yapeelwe

Pa bushiku bwa pa 19 November, 2011, palicitike ifintu ifisuma sana ku Nte sha kwa Yehova mu calo ca Central African Republic na mu Chad. Pali ubu bushiku bamunyinefwe na bankashi 269 balilongene pa ntanshi ya cikuulwa cipya ica Bethel. Balitemenwe sana ilyo ba Samwele Herd, aba mwi Bumba Litungulula balandile ilyashi lya kupeela amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova aya kulabomfiwa mu mulimo wa kwa Lesa. Pali uku kulongana, balilandilepo pa fyo umulimo wa kushimikila watendeke muli ifi fyalo fibili. Batile mu Central African Republic, umulimo wa kushimikila watendeke mu 1947 e lyo mu Chad mwena mu 1959. Mu lyashi lyakonkelepo balandile pa fyo ubukuule bwaendele e lyo na fyonse ifyacitike pa kuti bapwishe ukukuula ifi fikuulwa. Pa numa ya kubelenga imitende ukufuma mu fyalo fyalekanalekana, abalongene balikutike ku lyashi ilyo Munyinefwe Herd alandile. Ababomfi ba pa Bethel 42 balomfwa bwino ukuti balikwata fyonse ififwaikwa pamo nga amaofeshi ya bakapilibula 8, umwa kwipikila, umwa kuliila, e lyo no mwa kucapila. Ababomfi ba pa Bethel balabomba bwino pantu pali iyi Bethel iipya, paliba icikuulwa ca kwikalamo icakwata imiputule 22, paliba na pa kufikila abeni, na maofeshi ya butungulushi, e yo no mwa kulongela no kutuma ifitabo.

Pa Cibelushi pa 26 May, 2012, kwali icintu cimo icaleteele Inte sha kwa Yehova insansa mu Congo (ku Kinshasa). Kwali ukupeela amaofeshi ya musambo ayapya ayo bakuulile no kuwamya pa myaka 8. Caliweme sana pali ubu bushiku pantu nangu ca kutila amaofeshi ya musambo mu Congo, e mo yali pa myaka 50, uyu e wali umuku wa kubalilapo ukupeela amaofeshi ya musambo muli ici calo. Munyinefwe Geoffrey Jackson uwa mwi Bumba Litungulula e walandile ilyashi palya pene pa Bethel, na balongene bali 2,422, kabili abengi pa balongene ni balya aba kuti apo babatishiwilwe palipita imyaka 40. Kwali bamunyinefwe 117 abafumine mu fyalo 23. Bamishonari bamo ababombeleko mu Congo kale balishimike ifyo umulimo wale-enda muli ici calo kabili ifyo balandile fyalikoseshe bamunyinefwe. Bonse abasangilweko balyumfwile bwino kabili balisuminishenye ukuti bakulabomfya ifi fikuulwa ku mulimo uwakuma fye ukupepa Yehova.

Imilandu

Pa 30 June, 2011 icilye cikalamba ica European Court of Human Rights (ECHR) capingwile ukuti ubuteko bwa France bwalifyengele Inte sha kwa Yehova ilyo bwatile balingile ukulipila umusonko ku buteko ukucila pali hafu wa ndalama sha misangulo iyo ba Nte mu France bapokelele ukutula mu 1993 ukuyashinta mu 1996. Nangu ca kutila Icilye calyebele ubuteko ne Nte sha kwa Yehova ukulanshanya no kuwikishanya abene, ubuteko bwalikoselepo fye ukuti ba Nte balingile ukulipila shilya indalama, e calengele bafilwe ukumfwana. E ico pa 5 July 2012, Icilye ca ECHR capingwile ukuti ubuteko bwa France bufwile ukubwesesha ba Nte indalama shonse fye, amaeuro 4,590,295 (31.2 bilioni kwacha) isho babapatikishe ukulipila ilyo ilyashi lya musonko lyaimine (no kubabikilapo nsonsela pali isho indalama), e lyo no kubalipila na maeuro 55,000 (374 milioni kwacha), isho ba Nte babomfeshe pa kulubulula.

Ababomfi ba kwa Yehova mu Eritrea balibapoka insambu sha kuba abekala calo pa mulandu wa kukanaitumpa mu milandu ya calo. (Esa. 2:4) Mu myaka 17 iyapita, abengi balibekata, e lyo pali ino nshita, bamunyinefwe ne nkashi, pamo na bakoloci na bana, kumo na ba myaka ibili balibakaka. Ku ca bulanda Munyinefwe Misghina Gebretinsae alifwile mu July, 2011 kabili ali e Nte wa kubalilapo ukufwila mu cifungo mu Eritrea. Ilyo ba Misghina bashilafwa, balibakakile pa mulungu umo beka mu kamuputule akanono aka amalata. Tacaishibikwa bwino bwino ifyo bafwile. Bamunyinefwe bacili bale-eshaesha ukulanshanya na ba buteko no kubalondolwela ukuti ico tukaanina ukuitumpa mu fikansa fya calo, ni co tufwaya ukuba no mutende, te kutila tatwacindika ubuteko bwa Eritrea.

Inte sha kwa Yehova mu India bacili balabasansa ku mabumba ya bantu nga baleshimikila. Abaume, abanakashi ukubikako fye na baice e lyo na banakulubantu aba myaka 60 no mwana uuli fye no mwaka umo ne myeshi 6 balibasaalwile no kubapuma. Bamo balibafuulapo fye ne fya kufwala no kubatiinya ukuti balabepaya. Icalenga abantu ukutwalilila ukucusha ba Nte ni co bakapokola tabacitapo nangu cimo e lyo kabili baba no musobolola. Mu nshita ya kulubulwisha intalamisoka, bakapokola bakakilamo ba Nte no kubabepesha ukuti nabacita imilandu. Abo bekata, ilingi babeba ukulipila indalama ishingi pa kuti bebasungila mu cifungo ilyo balelolela ukulubulula. Kabili balabapuma no kubasaalula kuli bakapokola, balabatana ne fya kulya na menshi e lyo balabakaanya no kundapwa nga balwala. Na kabili pa kuti fye umulandu babapeela upwe, ninshi balilubulula pa myaka iingi. Pa mulandu wa kuti balibapoka insambu ishingi, twali-ilishanya ku kabungwe ka National Human Rights Commission pa kuti kakafweko bamunyinefwe.

Mu November, 2011, aba mu cilye ca ECHR balisuminishenye ukuti icalo ca Turkey calilufyenye pa kukaka Munyinefwe Yunus Erçep, ilyo akeene ukwingila ubushilika pantu alikwata insambu sha kukaana. Ukutula mu March 1998, Munyinefwe Erçep balimwita ku kubomba ubushilika pa miku 39 kabili balimulubulwisha ukucila pa miku 30. Munyinefwe Erçep balimulipilisha indalama, ukumukaka no kumuteka mu cipatala umo basungila abafulungana pantu bamumona kwati alatiina abo apepa nabo no kuti uyu mwenso walimufulunganya.

Mu October, 2004, Munyinefwe Erçep, atwele umulandu ku cilye ca ECHR. Icilye catile “ico Erçep, Inte ya kwa Yehova, alefwaila ukuti bamufumyepo pa ba kwingila ubushilika, te pa mulandu wa kuti tatemwa fye incito ya bushilika, lelo ni pa mulandu wa fyo asuminamo.”

Feti Demirtaş, Nte na umbi mu Turkey alikeene ukusambilila ubushilika ilyo bamwitile mu 2005. Balimwikete, bamupuma, bamulubulwisha no kumukaka pa nshiku 554, afumine mu cifungo mu June, 2007. Ilyo Munyinefwe Demirtaş akeene ukucita ifyo Baibolo yakaanya, balembele lipoti iyatile alipena. Icilye ca ECHR casangile ukuti Munyinefwe Demirtaş balimucushishe sana ku ba mu buteko wa Turkey, no kuti balimufyengele pantu alikwata insambu isha kukonka ifyo asuminamo.

Ifyo aba mu Cilye ca ECHR bapingwile imilandu ibili iyo twalandapo fyalingana ne fyo bapingwile umulandu mu July 2011 uo ubuteko bwa Armenia bwapeele Munyinefwe Bayatyan. Abakalamba mu cilye ca ECHR batile akabungwe ka European Convention kalacingilila insambu sha bakaana ukwingila ubushilika pa mulandu wa fyo basuminamo. Ifyo bapingwile e fifwile ukukonkwa mu fyalo fyonse ifyaba mu Europe ukubikako fye ne calo ca Turkey.

Icilye ca ECHR capingwile mu January 2012 ukuti ubuteko bwa Armenia bwalilufyenye pa kupeela bamunyinefwe babili, Bukharatyan na Tsaturyan umulandu ilyo bakeene ukwingila ubushilika pa mulandu wa fyo Icebo ca kwa Lesa cilanda. Ilyo icilye calepingula iyi imilandu, cakonkele ifyo capingwile ilyo ubuteko bwa Armenia bwapeele Munyinefwe Bayatyan umulandu umo wine.

Nangu ca kutila Icilye cikalamba calipeele ba Nte ishi insambu, ubuteko bwa Armenia bwalitwalilile ukucusha, ukulubulwisha, no kukaka abakaana ukwingila ubushilika. Mu March 2012, balibikileko ifunde ilitila abakaana ubushilika kuti babapeela imilimo imbi, no buteko bwalisuminisha ili ifunde, lelo tabalalitwala fye mu ng’anda ya mafunde pa kuti bambi nabo balandepo. Tukatemwa sana nga ca kuti ubuteko bwa Armenia bwatendeka ukukonka ifyo icilye ca ECHR capingwile no kufumya bamunyinefwe abacili mu cifungo pa mulandu wa kukonka ifyo Baibolo yalanda.

Ubuteko bwa Azerbaijan bwalitwalilila ukucusha Inte sha kwa Yehova, bulabasansa no kubakaka pa mulandu wa kulongana; balapitulukamo mu fiba mu mpapulo shabo ilyo bashilapulinta. Ba Nte abafuma ku fyalo fimbi balabatamfisha ku mwabo, e lyo bakapokola balapuma no kusaalula ba Nte kabili balabatiinya abati bakababinda. Kabili akabungwe ka buteko akalolekesha pa Milimo ne fya Mapepo mu calo kalikaana ukulembesha ba Nte mwi funde, e lyo bakapokola balitwalilila ukupumfyanya ba Nte nga nabalongana nangu ca kuti tapaba ifimfulunganya, kabili balabalwisha nga baleshimikila, e lyo balabalesha no kushita ifintu fimo no kupeela abantu impapulo shesu. Ifilye filalipilisha ba Nte indalama ishingi sana pa mpapulo bashiila abantu na pa mulandu wa kulongana. Ku ca kumwenako, nkashi umo bamulipilishe amadola ya ku America 1,909 (mupepi na 10 milioni kwacha) pa mulandu fye wa kuti ailelongana mu musumba wa Ganja. Apo fyonse ifyo bacita filalenga ba Nte belapepa bwino nangu ca kutila Icilye ca European Convention on Human Rights calibapeela insambu sha kupepa, bali-ilishanya imiku iingi kuli ici cilye pa kuti ubuteko bukaleke ukucusha ba Nte mu Azerbaijan.

Bakapokola abengi mu fifulo fyalekanalekana ifya mu Russia balitwalilila ukucusha Inte sha kwa Yehova no kweba ifilye ukuti fibapeelelepo umulandu pa kupepa Lesa nangu ca kutila balipeelwa insambu sha kumupepa. Mu Russia mwaliba ifunde ilikaanya ifitabo umwaba ifyebo fyabipa, e ico ifilye fyalibomfya ili ifunde no kubinda impapulo 64 isha Nte sha kwa Yehova ukuti nasho mwaliba ifyebo ifibi. Tapapitile sana inshita, shimafunde umo atile icitabo ca Sambilileni Kuli Kasambilisha Mukalamba, icisambilisha abaice pali Yesu Kristu mwaliba ifyebo ifibi sana. Mu fifulo ifingi mu Russia, ifilye fyalicilikila abantu ukumona ifyo ba Nte babika pa Intaneti. Fyalipeela na bakapokola insambu sha kulaceeceeta ifyo aba mu cilonganino bacita, balibika na maVidio ya mu bumfisolo aya kumona ifilecitika kabili balamona na makalata yonse ayaleisa. Ne ci calenga bakapokola baleipusha abena mupalamano ba ba Nte ababapata, no kulasokota mu mayanda ya Nte sha kwa Yehova e lyo no kubapoka impapulo ne fipe fyabo fimo. Ba Nte balabekata ilyo bale-enda, ilyo bale-ensha motoka, na lintu baleika mwi shitima. Bakapokola balapumfyanya ukulongana, na baeluda bamo balibekatapo nga baya mu kucema aba mu cilonganino. Mu fifulo fimo, bashimafunde bale-esha ukupatikisha ifilye ukupasa akabungwe ka mwi funde aka Nte sha kwa Yehova.

Mu May, mu 2012, mu musumba wa Taganrog, ba Nte 17 balipeelwe umulandu wa kumaana akapi ka kucita imisoka ilyo abene balebomba fye imilimo ya kwa Lesa. Mu 2009, muli uyu wine umusumba, e mo icilye capingwile ukuti akabungwe ka mwi funde aka Nte sha kwa Yehova bakapase, bapoke ne Ng’anda ya Bufumu pantu baletunganya ukuti imipepele yabo ibi. Apo ba Nte balibakeenye ukubomfya Ing’anda ya Bufumu, batendeke ukulakumanina mu mayanda na mu fikuulwa fya kusonkela. Na lyo line, aba buteko bale-esha ukukaanya imipepele yonse. Mu July, 2012 munyinefwe no mwina mwakwe, bapainiya ababombela mu musumba wa Chita, ku Siberia balibapeele umulandu wa kuti balatunka abantu ukupatana pantu ilyo baleshimikila balapeela abantu icitabo ca kusambililamo Baibolo icitila Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? ico ubuteko butila cisambilisha abantu ifintu ifyabipa. Bonse babili babakakile ama-awala 200 kabili babapeele umulimo uwakosa, lelo balitwala umulandu ku cilye.

Nangu ca kuti Icilye ca ECHR capingwile ukuti munyinefwe Kuznetsov, e lyo na ba Nte ba mu Moscow baliwinine imilandu ubuteko bwa Russia bwabapeele mu 2007 na mu 2010, ubuteko bwa Russia tabukonka ifyo ici Icilye icikalamba capingwile. E ico Inte sha kwa Yehova shalitwala imilandu na imbi 19 ku Cilye ca ECHR iyo balelolela ukupingula. Tule-enekela ukuti nalimo ifyo ici Cilye cikapingula na kabili fikalenga ubuteko bwa Russia bukaleke ukucusha abantu ba kwa Yehova no kuleka ‘baleikala mu mutende kabili mu cibote pa kuti balefishapo bukapepa bwabo no kulabika amano ku fintu.’—1 Tim. 2:2.

Mu South Korea, balitwalilila ukukaka bamunyinefwe abacaice pa mulandu wa kuti balakaana ukuitumpa mu fya calo nga fintu Baibolo ilanda. Cila mweshi abacaice nalimo 45 balabapeela imilandu no kubakaka umwaka umo na hafu mu cifungo. E ico, pali nomba bamunyinefwe 750 mu Korea balabakaka kabili muli ici calo e mwaba ba Nte abengi sana abo bakaka pa mulandu wa kukonka ifyo basambilila mu Baibolo. Ukutula mu 1950, ba Nte 17,000 balibakaka pa myaka 32,000 nga kusansha pamo.

Mu 2012, abalashi ba buteko batendeke ukukaka ba Nte pa muku wa kubalilapo abakaana ukwingila ubushilika ubwa kulabomba fye pa nshita inono nga babeta. Kale abalekaana ukwingila ubushilika bwa kubomba fye limo limo balebeba fye ukulipila indalama pa kukaana ukuya mu kusambilila ubushilika. Apo muli iyi myaka bengi beta ku kusambilila ubushilika bwa kubomba fye pa nshita inono, abakaana balabatwala ku cilye imiku iingi. Ku ca kumwenako, mu November 2011, ba Ho-jeong Son balibakakile pa myeshi 8. Lyena mu June 2012, na kabili balibatwele ku cilye, lelo uyu muku wena babakakile pa myeshi 6. Pa numa fye ya kubalubulwisha, umuku wa bubili, balibatwele mu cifungo mpaka balipila indalama e lyo babafumya pa numa ya nshiku 29. Nomba balelolela ukubapingula, nalimo bakabakaka na kabili pa myeshi 14.

Aba mu kabungwe ka United Nations Human Rights Committee balipeela icalo ca South Korea umulandu uwa kupoka ba Nte insambu sha kukanacita ifyo kampingu ishibasuminisha. Ba Nte balitwala imilandu na imbi ku cilye ca South Korean Constitutional Court uko balesubila ukuti bakabafwa.

[Icikope pe bula 8, 9]

Pa 28 August, mu 2012, twalitendeke ukubomfya adresi iipya iya pa Intaneti iya www.pr2711.com

[Icikope pe bula 10]

[Charti pe bula 13]

(Nga mulefwaya ukumona charti, moneni muli icitabo)

ALASKA → UNITED STATES

BAHAMAS

HAWAII

BURKINA FASO → BENIN

TOGO

GUYANA → TRINIDAD

URUGUAY → ARGENTINA

NEW ZEALAND → AUSTRALIA

SAMOA

ANTIGUA → BARBADOS

AUSTRIA → GERMANY

LUXEMBOURG

SWITZERLAND

CYPRUS → GREECE

CZECH REPUBLIC → SLOVAKIA

FRENCH GUIANA → FRANCE

GUADELOUPE

MARTINIQUE

REUNION

IRELAND → BRITAIN

DENMARK → SCANDINAVIA BRANCH

ICELAND

NORWAY

SWEDEN

BELIZE → MEXICO

COSTA RICA

EL SALVADOR

GUATEMALA

HONDURAS

NICARAGUA

PANAMA

[Mapu]

[Icikope pe bula 15]

Bamunyinefwe balebika ifilembo fya kuti “Watchtower” pa cipampa mu 1970

[Icikope pe bula 16]

Munyinefwe no mwina mwakwe, bapainiya, baleshalika magazini pa Grand Central Station mu musumba wa New York

[Icikope pe bula 19]

[Icikope pe bula 20]

Munyinefwe Anthony Bernard ku Sri Lanka alebomfya Baibolo yakwe iya filembo fya mpofu ifya mu ciNgeleshi ku kutungulula amapepo ya lupwa

[Icikope pe bula 23]

Ikalasi lya balesambilila ukubelenga mu Zambia

[Icikope pe bula 24]

Solomon Islands: Aba mu cilonganino baleimba ulwimbo lwa mu ciPidgin ca ku Solomon Islands

[Icikope pe bula 25]

(Nga mulefwaya ukumona charti, moneni muli icitabo)

Inyimbo sha Kulumbanya Yehova (1950) Impendwa ya fitundu

Imbileni Yehova Amalumbo (1984)

Imbileni Yehova (2009)

0 50 100 150

[Icikope pe bula 26]

Bakapilibula ba ciLuo mu Kisumu, ku Kenya

[Mapu pe bula 27]

(Nga mulefwaya ukumona charti, moneni muli icitabo)

KENYA

NAIROBI: Amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova

Kisumu: Luo

Nyeri: Kikuyu

Machakos: Kikamba

Amabumba ya bakapilibula ukucila pali 100 mwi sonde lyonse nomba yabombela mu fifulo umo balanda sana isho indimi

[Amashiwi pe bula 27]

“Naumfwile kwati cimenwa ico babwesesha mu mushili, umo cifwile ukuba”

[Icikope pe bula 29]

Lagos, ku Nigeria: Ilyo indeke yaponene

[Icikope pe bula 31]

Budapest, ku Hungary: Bamunyinefwe balashimikila ku balendo konse uko babasanga

[Icikope pe bula 32]

Munyinefwe Jackson alelanda ilyashi lya kupeela umusambo mu Kinshasa, ku Congo

[Amashiwi pe bula 33]

E wali umuku wa kubalilapo ukupeela amaofeshi ya musambo mu Congo

[Icikope pe bula 34]

India: Munyinefwe eminine pa nse ya cilye ilyo bashilamutwala mu cifungo

[Icikope pe bula 37]

Turkey: Nangu ca kutila Munyinefwe Feti Demirta balimucusha sana ku buteko, alitwalilila ukushimikila na maka yakwe yonse

[Amashiwi pe bula 41]

Ku South Korea, cila mweshi abacaice nalimo 45 balabapeela imilandu no kubakaka umwaka umo na hafu mu cifungo

[Icikope pe bula 41]