ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Cinshi Nshakwatila Ifibusa?
Tutile waya pa Intaneti no kumona ifikope fya parte yaliko nomba line. Abanobe bonse e ko baali kabili balisansamwike sana. Lelo iwe tawaliko.
Kuti wayipusha auti: ‘Mulandu nshi bashanjitileko?’
Nga wafwaisha ukwishiba ico bashakwitile kuti wasuka waumfwa sana ububi. Kuti wamona kwati abanobe nabakupata! Kwati nabaleka ukukubikako amano. Kuti watalalilwa no kutendeka ukuyipusha ukuti, ‘Mulandu nshi nshakwatila ifibusa?’
Finshi wingalandapo pa kutalalilwa
Cine Nelyo Bufi
Nga wakwata ifibusa ifingi, te kuti uletalalilwa.
Nga ulelanshanya na bantu abalekanalekana pa Intaneti, tawakulatalalilwa.
Nga uletuma sana amameseji pa foni, tawakulatalalilwa.
Nga ulecitila bambi ifisuma, tawakulatalalilwa.
Icasuko kuli ifi fyonse 4 ca kuti, bufi.
Mulandu nshi?
Ifyo ufwile ukwishiba pa fibusa na pa kutalalilwa
Nga walikwata ifibusa ifingi, te kutila tawingatalalilwa.
Anne atile: “Ndabikako sana amano ku banandi, lelo limo imona kwati bena tabampoosako amano. Kulaba ukutalalilwa nga ulemona kwati abanobe tabakutemwa nge fyo wabatemwa kabili tabakubikako na mano.”
Ukulalanshanya na bantu abalekanalekana pa Intaneti takwingalenga waleka ukutalalilwa.
Elaine atile: “Abantu bamo bakwata ifibusa kwati ni filya bengakwata utubantu twa kubasa uto baikalila ukushita no kubika mu mayanda. Lelo ukukwata utu tubantu takulenga umuntu ukumfwa ukuti alitemwikwa, nangu twingafula shani. Ifibusa wingakwata pa Intaneti kuti fyaba fye kwati ni utu twine utubantu twa kubasa, pantu te kuti fikwafwe.”
Ukwikalila fye ukutumina abanobe amameseji, te kwingalenga wilatalalilwa.
Serena atile: “Limo abantu nga batalalilwa bekalila fye ukucebela pa foni pa kuti bamone nga ca kuti abanabo nababatuminako meseji. Kabili nga nautalalilwa e lyo tapali uulekutuminako meseji, kulaba ukumfwa sana ububi!”
Ukucitila abantu ifisuma te lyonse kwingalenga wilatalalilwa.
Richard atile: “Lyonse ndesha ukucitila abanandi ifisuma, lelo nalimona ukuti tabantemwa nge fyo nabatemwa. Nshumfwa ububi pa fyo mbacitila, lelo ndomfwa ububi nga namona ukuti bena tabalembikako amano.”
Icishinka ca kuti: Imibele ya muntu umwine e ilenga ukuti atalalilwe. Jeanette, uwacaice atile: “Umuntu umwine e ulenga ukuti atalalilwe, te bantu bambi.”
Finshi wingacita nga wamona ukuti tawakwata ifibusa nangu nga watalalilwa?
Ifingakwafwa ukuleka ukutalalilwa
Wilamona kwati tawacindama.
Jeanette atile: “Ukuimona ifyo kuti kwalenga watalalilwa. Cilafya ukupanga ifibusa nga ca kuti umona kwati tapali uwingakutemwa.”
Baibolo itila: “Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.” (Abena Galatia 5:14) Pa kukwata ifibusa ifisuma, tatufwile ukuimona kwati tatwacindama. Na lyo line tatufwile ukumona kwati twalicindama sana ukucila bambi.—Abena Galatia 6:3, 4.
Wilaba no bulanda.
Erin atile: “Ukutalalilwa kwaba kwati mucanga. Nga waingilamo sana, e lyo cafya sana ukufumamo. Inga uleba sana no bulanda pa mulandu wa kutalalilwa, tapali uukalafwaya ukukupalama, ne ci kuti calenga watalalilwa sana.”
Baibolo itila: “Mu kutemwa . . . tamwaba ukucita ifya kuisekesha.” (1 Abena Korinti 13:4, 5) Icishinka ca kuti, nga twabika fye amano kuli fwe bene, te kuti tukwate sana icikuuku kabili te bengi bengatemwa ukuba ifibusa fyesu. (2 Abena Korinti 12:15) Ukulanda fye icishinka, ifyo bambi bacita nga e filenga waba ne nsansa, ninshi te kuti ulekwata insansa! Nga ulelanda ati: “Takwaba uunjitako” nangu ati “Takwaba uunsendako ukuli konse,” ninshi ulelosha mu kuti abantu bambi e bengalenga waba ne nsansa. Nga caba ifyo ninshi wacilamo ukushintilia pa munobe?
Te muntu fye onse alingile ukuba cibusa obe.
Brianne atile: “Abantu nga batalalilwa balafwaya sana uwa kubabikako amano ica kuti balafilwa no kusala bwino ifibusa. Basala fye uuli onse kulila fye alebabikako amano. Abantu bamo bafwaya fye ukukulanga ukuti nabakutemwa pa kuti bamwenemo fimo. Nga caba ifyo, e lyo wingatalalilwa na sana.”
Baibolo itila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano, lelo uwangala na bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Uuli ne nsala kuti alya icili conse. Na bashakwata ifibusa kuti basala fye uuli onse pa kuti abe cibusa wabo. Kuti basumina no kuba ifibusa fya bantu abengalabapatikisha ukucita ifyo bashingatemwa kabili kuti balemona kwati e fyo bucibusa bufwile ukuba.
Insondwelelo: Umuntu onse alatalalilwa limo limo; bamo balatalalilwa sana e lyo bambi ni panono fye. Ico ufwile ukwishiba ca kuti, nangu tulomfwa ububi nga twatalalilwa, ukutalalilwa kwisa fye nga ca kuti tuletontonkanyapo sana kabili kuti kwapwa nga ca kutila twaleka ukutontonkanyapo.
Te kwesha ukwenekela ifyacilamo kuli bambi. Jeanette uo tulandilepo kale atile: “Te bonse bengatwalilila ukuba ifibusa fyobe, na lyo line ukasanga abantu abakulakubikako amano. Kabili ico cine e cifwaikwa, pantu e cingalenga wilatalalilwa.”
Nga ulefwaya ubwafwilisho na bumbi? Belenga akabokoshi kaleti “Ifya Kucita nga Cilakwafya Ukupanga Ifibusa.” Kopolola na PDF ileti, “Ifyo Wingacita nga Watalalilwa.”