ABACAICE BEPUSHA UKUTI
Bushe Fyapangilwe Fye Nelyo Fyasangwike Fye?—Ulubali 1: Mulandu Nshi Ningiile Ukusumina Ukuti Lesa E ko Aba?
Bushe fyapangilwe fye nelyo fyasangwike fye?
Bushe wasumina ukuti Lesa e wapangile ifintu fyonse? Nga e fyo wasumina, ninshi te iwe weka; abacaice abengi (na bakalamba kumo) e fyo batontonkanya. Lelo bamo batila icalo ne fintu fyonse fyaishilebako fye ifine fyeka, takwali uwafipangile.
Icishinka ca kuti: Abasumina ukuti ifintu fyapangilwe fye kumo na bashasumina balalanda pa fyo batontonkanya nangu ca kuti tabaishiba ne calenga basumine ifyo.
Bamo basumina ukuti ifintu fyonse fyapangilwe fye pantu e fyo babasambilisha ku calici.
Abengi basumina ukuti ifintu fyasangwike fye pantu e fyo babasambilisha ku sukulu.
Ifi fipande fyalakwafwa ukusumina sana ukuti ifintu fyabumbilwe fye kabili fyalalenga wishibe ne fya kulondolola ifyo wasumina. Lelo intanshi, ufwile ukuyipusha ici icipusho:
Cinshi calenga ncetekele ukuti Lesa e ko aba?
Mulandu nshi ici icipusho cacindamina? Pantu Baibolo itila ulingile ukulabomfya ‘amaka yobe aya kupelulula.’ (Abena Roma 12:1) Ici cilolele mu kuti, taulingile ukusumina muli Lesa pa mulandu fye wa kuti
e fyo utontonkanya (Mona fye kwati kwaliba uwafipangile)
e fyo bambi basuminamo (Uko njikala abengi balapepa)
e fyo bakweba (Abafyashi bandi batila mfwile ukusumina ukuti Lesa e ko aba, e co nasuminina)
Lelo, ufwile ukushininkisha we mwine ukuti Lesa e ko aba kabili ulingile no kwishiba ico wasuminina ifyo.
Cinshi calenga ushininkishe ukuti Lesa e ko aba? Ukwasuka icipusho cileti “Cinshi Calenga Ncetekele Ukuti Lesa E ko Aba?” kuti kwalenga wilatwishika ukuti e ko aba. Cimbi icingakwafwa, kwishiba ifyo abacaice bambi bayasuka aya mepusho.
Teresa atile: “Nga ndi mu kalasi ndekutika ilyo bakafundisha balelondolola ifyo umubili wa muntu ubomba, nshitwishika ukuti Lesa e ko aba. Ifilundwa fyonse ifyaba ku mubili, ukubikako fye ne finono sana, fyalikwata incito fibomba, kabili ilingi line tatwishiba no kuti filebomba. Umubili wa muntu ulapapusha icine cine!”
Richard atile: “Nga namona icikuulwa icikalamba, ubwato, nelyo motoka, ndaipusha ukuti, ‘Nani wapangile ici?’ Muntu fye uwacenjela e wingapanga motoka, pantu pa kuti motoka ile-enda, ifyela fyonse kumo na tulya utunono filingile ukulabomba bwino. Kanshi nga kwali uwapangile motoka, ninshi kwaliba no watupangile.”
Karen atile: “Nga ca kuti abantu abasambilila sana kuti cabasendela imyaka iingi nga nshi pa kwishiba fye utuntu utunono utwaba mu muulu na pano calo, kwena kuti caba buwelewele ukutontonkanya ukuti takwaba uwapangile ifi fintu!”
Anthony atile: “Nga nasambilila sana pali sayansi, e lyo mona no kuti ifintu tafyasangwike fye. Ku ca kumwenako, ndatontonkanya sana pa fyo ifintu ficitika pa nshita ilya ine fye filingile ukucitikilapo na pa fyo fwe bantu twapusana ne fintu fimbi. Ifwe tulafwaya ukuyishiba, ukwishiba ifya kale, e lyo ne fya ku ntanshi. Abatila ifintu fyasangwike fye balanda fye pa nama, lelo balifilwa ukulondolola ico fwe bantu twapusaninako. Ine calinyangukilapo ukusumina ukuti Lesa e wapangile ifintu fyonse ukucila ukusumina ukuti fyasangwike fye.”
Ifyo ningalondolola ifyo nasumina
Kuti wacita shani abanobe nga balekuseka ati, wasumina mu co ushingamona? Inga nga batila ifyo abasambilila sayansi basanga filanga ukuti ifintu fyasangwike fye?
Ica kubalilapo, witwishika ifyo wasumina pantu fya cine. Wilaumfwa umwenso nelyo insoni. (Abena Roma 1:16) Lyonse uleibukisha ukuti:
Tawaba weka; bengi basumina muli Lesa. Pa basumina muli Lesa paba na bantu abasambilila sana. Ku ca kumwenako, kwaliba basayantisiti abasumina ukuti Lesa e ko aba.
Abantu nga batila tabasumina muli Lesa, limo balosha fye mu kuti balafilwa ukumfwikisha ifyo acita ifintu. Mu nshita ya kuti balande umulandu bashasuminina muli Lesa, bepusha amepusho ya kuti, “Lesa nga e ko aba, cinshi alekela tulecula?” Ici cilanga fye ukuti balafilwa ukubomfya amaka yabo aya kupelulula lelo babika fye amano ku fyo batontonkanya.
Abantu “balakabila ifya kwa Lesa.” (Mateo 5:3) Pali ifi paba no kusumina muli Lesa. Umuntu nga atila takwaba Lesa, ninshi uyo wine muntu e ufwile ukulondolola icalenga asumine ifyo, te iwe iyo.—Abena Roma 1:18-20.
Ukusumina muli Lesa e cintu ica mano. Apo ifintu te kuti fibeko fye ifine fyeka, ca mano ukusumina ukuti Lesa e ko aba. Takwaba nangu cimo icilanga ukuti ifintu ifishipema kuti fyasanguka ifya mweo.
Nomba kuti wacita shani umuntu nga alekuseka pa mulandu wa kuti walisumina muli Lesa? Mona fimo ifyo wingacita.
Bamo nga batila: “Bantu fye abashasambilila e basumina muli Lesa.”
Kuti wayasuka ati: “Bushe na imwe e fyo mumona? Ine te fyo ntontonkanya. Na kuba, ilyo baipwishe abasambilila sana sayansi 1,600 aba pa ma yuniversiti ayalekanalekana, abantu ukucila pali 500 batile balisumina muli Lesa.a Bushe kuti mwatila bonse aba tabatontonkanya pa mulandu fye wa kuti balisumina muli Lesa?”
Bamo nga batila: “Lesa nga e ko aba, mulandu nshi mu calo mwabela ukucula?”
Kuti wayasuka ati: “Bushe mwalosha mu kuti mulafilwa ukumfwikisha ifyo Lesa acita ifintu, nelyo mumona ukuti tacitapo nangu cimo? [Lekeni basuke.] Nalisanga icasuko icisuma kuli ici cipusho citila, mulandu nshi mu calo mwabela ukucula? Nomba pa kuti mumfwikishe, mufwile ukwishiba na fimbi ifyo Baibolo isambilisha. Bushe kuti mwatemwa ukwishibilapo na fimbi?”
Icipande cikakonkapo cikalondolola ico ukusumina ukuti ifintu fyasangwike fye kwalengela cileafya ukulondolola bwino bwino ifyo twaishilebako.
a Umufumine ifi fyebo: Social Science Research Council, “Religion and Spirituality Among University Scientists,” by Elaine Howard Ecklund, February 5, 2007.