ABANTU ba mu ntambi shimo balabomfya sana umubili ukucila mu ntambi shimbi. Lelo, napamo umuntu fye onse pa kulanda alaalulako ukumoneka kwa cinso no kubomfyako umubili, nampo nga ni pa kulanda no muntu umbi nelyo ku cintubwingi.

Yesu na basambi bakwe aba kwamba balebomfya sana umubili. Pa kashita kamo, umo aebele Yesu ukuti banyina na bamunyina balefwaya ukulanda nankwe. Yesu ayaswike ati: “Bushe mayo nani? na bamunyinane ni bani?” Lyene Baibolo ikonkanyapo aiti: “Atambalike ukuboko kwakwe pa basambi bakwe, ati, Moneni mayo na bamunyinane!” (Mat. 12:48, 49) Pambi na po apalandwa ukubomfyo mubili muli Baibolo, ni pa Imilimo 12:17 na 13:16 apalangilila ukuti umutumwa Petro no mutumwa Paulo na bo balebomfya umubili mu cifyalilwa.

Abantu kuti baumfwa ifyo muletontonkanya ne fyo muleyumfwa nga mwafilanda e lyo no kupitila mu kubomfyo mubili na ku kumoneka kwa cinso. Kalanda nga afilwa ukucite fi kuti balamona kwati ali ne misuula. Lelo nga mwasanshamo ifi fyonse bwino bwino, filalundako sana amaka ku milandile yenu. Nangu ni lintu mulelanda pali lamya, ukubomfyo mubili ukwalinga no kumoneka kwa cinso fikalenga abo mulelanda na bo bomfwe ubucindami bwa bukombe bwenu no kwishiba fintu muleumfwa pa fyo mulesosa pantu fikomfwikila mwi shiwi. E ico, nampo nga mulelanda ukwabula autulaini nelyo mulebelenga, nampo nge bumba lilemulolesha nelyo lilebelenga Baibolo, ukubomfyo mubili no kumoneka kwa cinso fyalicindama.

Imibomfeshe ya mubili no kumoneka kwa cinso fifwile ukuba fya cifyalilwa te fya kukopa fye kumbi iyo. Tamwakopele ifya kuseka nelyo ifya kufulwa. Ukubomfyo mubili kufwile no kulanga ifyo muleumfwa lwa nkati. Ukubomfyo mubili nga kwalaishila fye, cikawama.

Ukubomfyo mubili kwaba pabili: ukwa kulondolola no kwa kukomailapo. Ukubomfyo mubili ukwa kulondolola kulangilila incitilo nelyo ubukalamba bwa cintu no kubelele fimo. Ilyo mulebombela pa kubomfyo mubili mwi sukulu, mwitila cili fye bwino ukubomfyo mubili umuku umo atemwa ibili. Esheni ukubomfyo mubili mu cifyalilwa ukupulinkana ilyashi lyenu lyonse. Nga cilemukosela ukucite fi, kuti camwafwa nga mwafwaya amashiwi ayalangilila intunga, intamfu, ubukalamba atemwa ubuce, nelyo ayacilanya ifintu. Lelo ilingi line, ico mukabila fye koobelwa mu lyashi lyenu, ukukanasakamana ifyo abantu balemumona, lelo ukusosa ifintu no kuficita filya fine mucita mu cifyalilwa. Nga ca kuti umuntu nateko mutima, ukubomfyo mubili kuitampila fye ukwine.

Ukubomfyo mubili kwa kukomailapo kulanga fintu muleumfwa pali cimo ne fyo mucetekele ifyo mulesosa. Kulenga ifishinka ukupulamo kabili ulafikosha. Ukubomfyo mubili kwa kukomailapo kwalicindama. Lelo cenjeleni! Ukubomfyo mubili kwa kukomailapo kuti kwasanguka cibelesho fye. Nga mwalabomfyo mubili mu nshila imo ine libili libili, kuti cacebusha fye abantu ukucila ukuwamya ilyashi lyenu. Nga ca kuti kangalila we sukulu amweba ukuti namukwata ubu bwafya, taleni mweshe ukulabomfya fye umubili ku kulondolola. Pa numa ya kupitako inshita, tendekeni na kabili ukubomfyo mubili ku kukomailapo.

Pa kulinga bwino ifya kubomfyo mubili ku kukomailapo na pa kwishiba umusango wa kubomfyo mubili uwingalinga, tontonkanyeni pa fingomfwa abo mulelandako. Ukusonta abali mwi bumba kuti kwabalenga ukubipilwa. Mu ntambi shimo, nga ca kuti umwaume abomfyo mubili mu nshila shimo, pamo ngo kwikata pa kanwa pa kupapa, amonwa ngo wakwata imibele ya canakashi. Mu fyalo fimbi, umwanakashi nga alebomfya sana amaboko pa kulanda, amonwa ukuti tomfwa. E co mu fifulo fya musango yo, bankashi na kucilisha balingile ukulayalula fye ukumoneka kwa cinso pa kulanda. Kabili mu fyalo ifingi sana, ukucishamo ukubomfyo mubili ilyo mulelanda kwi bumba ilinono kuti camoneka kwati mulesekesha fye.

Ilyo muleya mulebelesha no kuteko mutima pa kulanda, ukubomfyo mubili kwa kukomailapo kukalanga fye mu cifyalilwa ifyo muleyumfwa lwa nkati, ukulangilila ukuti mwalicetekela ifyo mulelandapo no kulanga ubufumacumi bwenu. Kukalenga ifyo mulesosa ukulolamo.

Ukumoneka kwa Cinso. Pali fyonse ifilundwa fya ku mubili, icinso cenu e cilangisha sana ifyo muleumfwa icine cine. Amenso yenu, ifyo mulecita akanwa pa kusosa, ukulolele umutwe, fyonse filalangilila ifyo muleyumfwa. Ukwabula ukulanda icili conse, icinso cenu kuti calangilila ukuti muli ne misuula, namukalifiwa, namupeshiwa amano, namupapa, nelyo namutemwa. Lintu mwalundako ne shiwi kuli uko kumoneka kwa cinso, cilalenga abantu bamwensekesha e lyo no kubafika pa mitima. Kabumba alibika imicincili iingi ku cinso—yonse pamo yaba 30. Mupepi na 15 ilabomfiwa ilyo mwamwentula.

Nampo nga muli pa cisebele nelyo mu butumikishi bwa mwi bala, ninshi muleesha ukwebako bambi ubukombe bwawamisha, ubwingalenga imitima yabo ukusangalala. Ukumwentula kwa bucibusa e bushininkisho bwa ico. Lelo nga ca kuti icinso cenu cili fye icaundalila, kuti balatwishika pa bufumacumi bwenu.

Ukulunda pali fyo, ukumwentula kwishibisha abantu ukuti muli ne cikuuku kuli bene. Ico calicindama maka maka muno nshiku umo abantu ilingi batiina abo bashaishiba. Ukumwentula kwenu kuti kwayafwa abantu ukwangukililwa kabili kuti bafwaisha ukumfwa ifyo mulefwaya ukubeba.

AMENSO yesu yalanga abantu imibele yesu ne fili mu mutima wesu. Kuti yalangilila ukuti natupapa nelyo ukuti tuli no mwenso. Kuti yalangilila icililishi nelyo icitemwishi. Inshita shimo, kuti yalangilila ukuti muletwishika nelyo ukuti muli no bulanda. Umukoloci umo asosele ulwa bekala calo banankwe abaculile nakalya nakalya ati: “Na menso yalalanda.”

Bamo kuti batunganya fimo pali ifwe na fintu tusosa pa kumona fye ifyo twatemwa ukulolesha. Mu ntambi ishingi, abantu balacetekela umuntu ubalolesha muli bucibusa. Lubali lumbi, kuti batwishika umuntu nga cine cine mufumacumi nelyo alifikapo ukucita cimo nga ca kuti ilyo alelanda alelolesha pa nshi nelyo ukulolesha kumbi. Mu ntambi shimo batila nga umo alelolekesha umuntu ninshi alikamuka, ni nkaaka, nelyo ukuti alemusonsomba, maka maka nga mwanakashi alelanda no mwaume atemwa umwaume alelanda no mwanakashi, nelyo nga alelanda ku mfumu atemwa kuli shimucindikwa umbi. Kabili mu ncende shimbi, uwacaice nga alelanda na bakalamba e lyo alebalolesha mu menso, kuti batila takwata mucinshi.

Lelo, uko caba fye bwino ukulolesha abantu mu menso, kuti kwayafwa ukulundako ukukomailapo ilyo umo alelanda pa cishinka cacindama. Kuti camonwa ukuti kalanda nashininkisha ifyo alesosa. Moneni ifyo Yesu ayankwileko ilyo abasambi bakwe bapapile icibi no kutila: “Nga kanshi nani uwingapusuka?” Baibolo ishimika aiti: “Lelo Yesu alibaloleshe, atile kuli bene, Ku bantu ici tacingacitwa, lelo kuli Lesa fyonse fingacitwa.” (Mat. 19:25, 26) Amalembo yalangilila no kuti umutumwa Paulo alelolekesha ifyo abo alelandako baleyankulako. Pa kashita kamo pali umwaume uwalemene ukufuma ku kufyalwa ilyo Paulo alelanda. Imilimo 14:9, 10 ilondolola ati: “Wene alaumfwa Paulo alelanda; na o, pa kutontapo amenso no kumono kuti nakwate citetekelo ku kuposhiwa, asosele ishiwi likalamba, ati, Iminina ku makasa yobe, ololoka.”

Imitubululo ya mu Butumikishi bwa mwi Bala. Ilyo mulebomba ubutumikishi bwa mwi bala, beni aba bucibusa kabili aba citemwishi ilyo mulebinga abantu. Apo calinga, ipusheni amepusho yalenga abantu ukutontonkanya. Bepusheni pa co mulemona ati na bo kuti batemwa ukulandapo. Ilyo mulecite ci, esheni ukulabalolesha—nelyo ukubalolesha ku menso mucinshi mucinshi kabili ne cikuuku. Umuntu uo amenso yakwe yalelanga ubuseko nga amwentula, cilalenga abantu ukufwaya ukumukutika. Ukucite fyo kuti kwaishibisha uo mulelandako ifyo mwaba no kumulenga ukwangukilwa ilyo alelanda.

Apo calinga, ukulolesha mu menso ya untu mulelandako, ku kwishiba ifili mu mutima, kuti kwamulanga ifya kucita. Nga nakalipa nangu nga talefwaya, kuti mwaishiba. Kuti mwamona no kuti taleumfwikisha ifyo mulelanda. Nga ca kuti ukutekanya kwakwe kwaya kulepwa, ilingi line kuti mwaishiba. Nga alefwaisha sana ukumfwa, nalyo line kuti camoneka. Ukulingana na fintu mwamona mu menso yakwe kuti mwailuka ukuti ndekabila ukunashako, ukumwipushako ifipusho pa kuti alelandapo, ukuputula ukulanshanya, nangu ukumulangilila ifya kusambilila Baibolo.

Nampo nga muleshimikila ku cintubwingi nelyo muletungulula isambililo lya Baibolo, tukuteni ukulalolesha uo mulelandako mu menso, lelo mucinshi mucinshi. Lelo mwimutontomesha amenso mpa, pantu kuti aumfwe nsoni. (2 Isha. 8:11) Mulolesheni pa menso libili libili mu nshila ya cifyalilwa, kabili muli bucibusa. Mu fyalo ifingi, ici cilangilila ukuti cine cine namumupoosako amano. Kwena, ilyo mulebelenga muli Baibolo nelyo mu lupapulo lumbi, amenso yenu yakatonta apo mulebelenga. Lelo ku kukomaila pa cishinka, kuti mwalolesha uo mulelandako, lelo mu kwipifya fye. Nga ca kuti muleinuna umutwe no kumulolesha mu nshita mu nshita, ici na co cikamulenga ukumona ifyo aleyankulako ku fintu mulebelenga.

Nga ca kuti mulefilwa ukulolesha abantu ku mulandu wa nsoni, mwifuupulwa. Nga muleesha lyonse, ukulolesha untu mulelandako, imiloleseshe yalinga, cili no kuba fye nge ca cifyalilwa, kabili kuti calundako amaka yenu aya kulanshanya na bambi.