Ifyo Mwingacita pa Kuti Bambi Bamutemwe
Bushe kuti mwacita shani pa kuti bambi bamutemwe icine cine? Bushe mulingile ukukwata icuma? Bushe mulingile ukuba abayemba?
BONSE abaume na banakashi ababelelekwa ku kusabankanya kwa pa cilimba nelyo pa TV bamona kwati icuma no kuyemba e fingalenga ukuti babatemwe. Kwena, caliba fye bwino kabili ca cifyalilwa ukusakamana ifyo tumoneka, lelo ukuyemba lintu imikalile ili bwino fye kwacimpelesha, takulenga abantu ukutwalilila abatemwana. Nangu fye cuma cine tacilenga abantu ukutwalilila abatemwana. Icingalenga fye abantu ukutwalilila abatemwana kulanga ukutemwa, kwabula akaso kuli bambi. Yesu asambilishe ukuti: “Mulepeela, na bantu bakulamupeela.” (Luka 6:38) Mu kwipifya natulande fye ukuti, nga mulefwaya abantu ukumutemwa, balangeni ukutemwa.
Kuti twalanga shani ukutemwa kuli bambi? Lintu aletungululwa no mupashi wa mushilo, umutumwa Paulo ayaswike ici cipusho. Asokolwele ukuti ukutemwa kwaliba na maka, e kutila ayamonekela te mu kubimbulwa iyo, lelo mu fyo tucitila bambi kabili na ku fyo tusengauka ukucita. Paulo alembele ukuti: “Ukutemwa kulashishimisha kabili kwa cikuuku. Ukutemwa takwikatwa kalumwa, takuitakisha, takutuumikwa, takucita icishiyene, takuifwaila ifya kuko, takukalifiwa. Takusunga filubo. Takusekelela pa cishilungeme, lelo kusekelela pamo ne cine. Kukumamo fyonse, kusumina fyonse, kusuubila fyonse, kushipikisha fyonse.”—1 Abena Korinti 13:4-7.
Muyumfwa shani ilyo umuntu acita icisuma kuli imwe nelyo asuminisha ukuti icibusa citwalilile te mulandu ne fintu ifyabipa ifyo limbi mulandile nelyo mucitile? Bushe te kuti mutemwe umuntu uumusakamana icine cine, uushifulwa bwangu, uwelela kabili uwa cishinka na lintu fye cili icakosa ukwelela no kuba uwa cishinka?
Kanshi, e fyo mulingile ukuba na kuli bambi. Yesu atile: “Fyonse ifyo mufwaya abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Te lyonse cayanguka ukulanga ukutemwa kuli bambi, lelo mwaliba icilambu mu kubombesha kwenu ukwa kulanga ukutemwa. Icilambu cili ca kuti, ulupwa lwenu, ifibusa, abena mwenu, nangu abo mulefwaya ukuupana nabo bakamutemwa nga nshi. Na kabili, mukakwata insansa ilyo mulecita icisuma, ukuipeelesha mu kucitila bambi icisuma. Cine cine, ‘mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.’—Imilimo 20:35.
Sambilileni Ukutemwa ku Wapulamo
Yehova ni Lesa wa kutemwa, e wingatusambilisha ifya kutemwa. (1 Yohane 4:8) Ukutemwa kwakwe kumulenga ukusambilisha imibele ya kutemwa ku balefwaya ukusambilila yene. Moneni ifipope fya mu Baibolo fimo fimo ifitwafwa ukulanga ukutemwa kuli bambi ifilenga na kabili ukuti bambi batutemwe.
‘Beni abayanguka ukuumfwa, abakokola ukulanda.’ (Yakobo 1:19) Mu kufwailikisha kumo ukwaliko umo baipwishe abaupana ukucila pali 20,000 casangilwe ukuti abali aba nsansa nga nshi pali aba bonse ni abo abakwete abena mwabo ababikako amano ilyo balelanda. Ukulanshanya kusuma kwalicindama sana mu cupo. Profesa uwasambilila pa mikalile ya bantu alembele ukuti: “Nga ulefwaya ukuba uwatalalilwa mu cupo, upwa ku muntu uushakalesamana ukwishiba amafya ukalakwata. E lyo nga ulefwaya cikacilepo no kubipa, ukopwe ku muntu uwa kuti naishiba ubwafya ukwete lelo talefwaya ukwishiba ifyo cilekukalipa.” Kabili atile nangu ca kuti abantu babili balapusana mu fintu fimo fimo pamo nga mu nkulilo na muli fimbi, “umwina mobe nga alebika amano ku fyo ulecula, uku kupusana takuba bwafya sana.”
“Mwafenenkeshiwa mu nkumbu shenu shine . . . Kusheni imitima.” (2 Abena Korinti 6:12, 13) Tulamwenamo nga twakushe mitima mu kutemwa bambi. Icitabo ca ba Harvard Medical School catila: “Casangwa ukuti abantu abakwata ababasakamana, e mu kutila, abomfwana bwino no lupwa, ifibusa, nabo bekala na bo, balaba aba nsansa, tabalwala ilingi line, kabili tabafwa bwangu.”
“Tutontonkanye ifya kucincishanya ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma.” (AbaHebere 10:24, 25) Ifwe bonse tulakonkelela ifibusa. Kanshi nga muleba pamo na bakwata ukutemwa kwa cine ukwa Bwina Kristu, mukamwenamo muli iyi mibele kabili mukasambilila ifya kulanga ukutemwa. Inte sha kwa Yehova baleesha ukulanga ukutemwa pa kati kabo, pantu balishiba ukuti iyi mibele ilabeshibisha ukuti basambi ba cine aba kwa Yesu. (Yohane 13:35) Bakamupokelela nga ca kuti mwayasangwa ku kulongana kwabo ukwa Bwina Kristu.
Nga ca kuti mulayumfwa abapatwa, mwifuupulwa nelyo ukuimona ababi. Muleibukisha ukuti Yehova alishiba ifyo muyumfwa. Bushe muleibukisha Lea, uwacilandwapo mu cipande cibalilepo muli ili lyashi? Yehova alishibe ubwafya Lea akwete, kabili amulengele ukuti afyale abana baume 6 no mwanakashi umo. Ici cali cilambu icikalamba pa nshita intu ukufyala abana kwalemonwa nge paalo! Ukulunda pali ici ca bupe, bonse abana baume ba kwa Lea baishileba ifikolwe fya mikowa ya mu Israele. (Ukutendeka 29:30-35; 30:16-21) Ukutemwa kwa kwa Yehova no kusakamana kwakwe kufwile kwalisansamwishe Lea!
Mwi sonde lipya ilyo Lesa alaya, tamwakabe umuntu uukapatwa kuli bambi. Pantu ukutemwa kwa cine e kukesula mwi sonde lyonse. (Esaya 11:9; 1 Yohane 4:7-12) Kanshi lekeni nomba tulange ukuti tulafwaisha ukuba muli lilya isonde ukupitila mu kulundulula ukutemwa uko Baibolo isambilisha kabili uko na Kalemba wa iko Yehova alanga. Ca cine, kuti twakwata insansa sha cine cine te mu kuti fye pantu bambi na batutemwa lelo mu kulangisha ukutemwa kwabula akaso kuli bambi.—Mateo 5:46-48; 1 Petro 1:22.
[Amashiwi pe bula 24]
“Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” —Imilimo 20:35.
[Icikope pe bula 24]
Nga mulefwaya abantu ukumutemwa, balangeni ukutemwa