Pa kwishiba bwino ifyo tufwile ukuba pa kuti tuletiina Lesa, lekeni tulande pa muntu umo uwalandwapo mu Baibolo uo twingasambililako fimo, twalalanda pali Davidi Imfumu ya mu Israele wa kale.

5. Bushe ukucema impaanga kwayafwile shani Davidi ukusambilila ukutiina Yehova?

⁵ Yehova alikeene Shauli imfumu ya kubalilapo iya mu Israele pa mulandu wa kuti yaletiina abantu kabili tayaletiina Lesa. (1 Samwele 15:24-26) Lelo imikalile ya kwa Davidi na bucibusa bwakwe ubwa cine na Yehova fitulanga ukuti aali na katiina kene kene kuli Lesa. Ukufuma ku bwaice, Davidi ilingi line aleya mu mpanga ku kucema impaanga sha bafyashi bakwe. (1 Samwele 16:11) Lilya Davidi alecema impaanga ilyo ubushiku bwaila, aletamba intanda mu muulu kabili afwile aletontonkanyapo sana pa fyo alingile ukucita pa kuba na katiina kuli Yehova. Nangu ca kutila Davidi finono fye ifyo alemona pa fyaba mu muulu ifyo Yehova apanga, alisambilileko ukuti umuntu afwile ukucindika Lesa no kumulumbanya. Inshita imbi, alembele ati: “Ilyo nalolesho muulu, umulimo wa minwe yenu, umweshi ne ntanda ifyo mwabumbile, ntila, Wa nshi umuntunse, apo mumwibukisha, no mwana wa muntu, apo mumupempula?”—Amalumbo 8:3, 4.

6. Bushe ukutontonkanya pa bukulu bwa kwa Yehova kwalengele Davidi ukucita cinshi?

⁶ Ukutamba ifya mu muulu kwalipeseshe Davidi amano ilyo aletontonkanya pa fyo acepa nga kuilinganya ku fyaba mu muulu umwaba intanda ishingi. Na lyo line, ifi fyonse tafyalengele Davidi ukumfwa umwenso uwa kutila afilwa no kupalama kuli Lesa. Lelo ukwishibe fyo kwalengele Davidi ukulumbanya Yehova pantu atile: “Imyulu ilelondololo bukata bwa kwa Lesa, ne ulu lilelongolo mulimo wa minwe yakwe.” (Amalumbo 19:1) Ukucindika Lesa kwalengele Davidi ukuba na bucibusa bwakosa na Yehova no kufwaya ukusambilila imibele yakwe na imbi no kukonka amafunde yakwe ayapwililika. Tontonkanyeni pa fyo Davidi aumfwile ilyo aimbile kuli Yehova ati: “Muli bakulu kabili mucite fipesha amano: ni mwe Lesa mweka. Nangeni inshila yenu, mwe Yehova, nalaenda mu cishinka cenu; lengeni umutima wandi ukusaminwo kuba na katiina kwi shina lyenu.”—Amalumbo 86:10, 11.

7. Bushe ukutiina Yehova kwakoseshe shani Davidi ukulwa na Galyati?

⁷ Ilyo abaPelishiti bapokele icalo ca bena Israele, Galyati icipokapoka cabo icalepele amamita nakalimo yatatu calepontela abena Israele, kabili kuti twatila caleti: ‘Saleni umwaume uwingalwa na ine! Nga anguma, tukalamubombela.’ (1 Samwele 17:4-10) Shauli na bashilika bakwe bonse balitiinine, lelo Davidi ena tatiinine iyo. Alishibe ukuti uwalinga ukutiina ni Yehova, nangu umuntu abe na maka ya musango shani, talinga kumutiina. Davidi aebele Galyati ati: “Ine naisa kuli iwe mwi shina lya kwa Yehova wa milalo, . . . ulukuta ulu lonse luleishibo kuti te ku lupanga kabili te kwi fumo Yehova atuulila; pantu ubulwi bwa kwa Yehova.” Davidi aipeye icipokapoka ku cisukushilo ca mabwe na ku libwe limo fye pantu Yehova alimwafwile.—1 Samuel 17:45-47.

8. Cinshi twingasambilila ku bantu balembwa mu Baibolo abali na katiina kuli Lesa?

⁸ Na ifwe bene, kuti kwaba abalwani abengatutiinya nge fyo ulya mulwani atiinishe Davidi. Kuti twacita shani? Kuti twacita nga filya fine Davidi na ba cishinka bambi aba kale bacitile. Tufwile ukutiina Lesa, te muntu iyo. Ukutiina Lesa kukatwafwa ukukanatiina abantu. Umubomfi wa cishinka uwa kwa Lesa Nehemia, akoseleshe abena Israele banankwe abo abalwani baletiinya, ukuti: “Mwitiina ku cinso cabo; ibukisheni Shikulu [Yehova, NW] mukulu kabilli wa kutiinya.” (Nehemia 4:14) Davidi na Nehemia, na babomfi bambi aba kwa Lesa aba cishinka, balitungulwike mu mulimo Lesa abapeele ico alebafwa. Na ifwe kuti twatunguluka nga tuletiina Lesa.

Ukuba na Katiina Kuli Lesa Ilyo Twaba no Bwafya

9. Finshi Davidi apitilemo ifyo twingamwenako ukuti aletiina Lesa?

⁹ Ilyo Davidi aipeye Galyati, Yehova amupeele amaka ya kucimfya abalwani na bambi. Lelo Shauli wa bufuba wena alefwaya ukwipaya Davidi. Pa kubala, Shauli apushile Davidi ne fumo, lyena apangile amano ya bucenjeshi aya kumwipailamo, na pa kulekelesha asendele abashilika no kuya alelunga Davidi nge nama. Nangu ca kuti Yehova alyebele Davidi ukutila akabe mfumu, palipitile imyake ingi iya kulolela inshita Yehova amulaile ukufika. Imyaka yonse iyo Davidi alelolela, alebutauka mu mpanga no kulwa inkondo. Ilyo fyonse ifyo fyalecitika, Davidi alangile ukuti aali na katiina kuli Lesa wa cine.—1 Samwele 18:9, 11, 17; 24:2.

10. Bushe Davidi alangile shani ukuti aali na katiina kuli Lesa ilyo ali mu bwafya?

¹⁰ Inshita imo, Davidi ailebelama kuli Akishi imfumu ya ku Gati, ku musumba wa ku mwabo Galyati. (1 Samwele 21:10-15) Ababomfi ba mfumu Akishi basebele Davidi ukuti aali mulwani wa baPelishiti. Cinshi Davidi acitile ilyo amwene ukuti aba mu bwafya? Alipepele kuli Yehova no kumweba fyonse ifyali ku mutima. (Amalumbo 56:1-4, 11-13) Nangu ca kutila abepele balya bantu kwati napena pa kuti bamuleke, Davidi alishibe ukutila uwamupuswishe ni Yehova, pantu e walengele ukuti amano ya kupusukilamo ayo atontonkenye yabombe. Filya Davidi acetekele amaka ya kwa Yehova no mutima onse, calangile ukuti aali na katiina kene kene kuli Lesa.—Amalumbo 34:4-6, 9-11.

11. Kuti twalanga shani akatiina kuli Lesa ilyo tuli no bwafya, nge fyo Davidi acitile?

¹¹ Nge fyo Davidi acitile, tukalanga ukuti twalikwata akatiina ka kuli Lesa nga twacetekela ifyo atulaya ukuti akalatwafwa ilyo tuli na mafya. Davidi atile: “Konkomwena pali Yehova inshila yobe, kabili mutetekele, na o akacita.” (Amalumbo 37:5) Ico kwena tacipilibula ukutila tufwile ukutuulila Yehova amafya yonse no kumulolela ukuyapwisha ukwabula ifwe ukucitapo nangu cimo. Davidi talepepa fye ukuti Lesa amwafwe capwila na po pene. Alecitapo fimo pa bwafya ukubomfya amaka yakwe na mano ifyo Yehova amupeele. Na lyo line, Davidi alishibe ukutila te kuti acite nangu cimo ku maka yakwe na ku mano yakwe aya buntu. E fyo na ifwe tufwile ukwishiba. Nga twacitapo cimo pa bwafya ukulingana na papelele amaka yesu na mano yesu, ifyashala natushiile kuli Yehova. Na kuba, ilingi line ifintu filatupesha amano, kanshi tufwile ukucetekela fye Yehova. Nga kwaba ifya musango yo, e lyo tufwile ukulanga sana ukuti twalikwata akatiina kuli Lesa. Kuti twasansamuka nga twaibukisha amashiwi ya kwa Davidi aya kufuma ku mutima ayatila: “Isenge lya kwa Yehova lili ku bamutiina.”—Amalumbo 25:14.

12. Mulandu nshi tufwile ukubikila sana amano ku mapepo yesu, kabili mibele nshi tushifwile ukukwata?

¹² E ico kanshi, tufwile ukubikako sana mano ku mapepo yesu na kuli bucibusa bwesu na Lesa. Ilyo tulepepa kuli Yehova, tufwile “ukusumina ukuti e ko aba no kuti aba kalambula wa bamufwaisha.” (AbaHebere 11:6; Yakobo 1:5-8) Na kabili, nga atwafwa, tulingile ‘ukumutootela,’ nge fyo umutumwa Paulo afundile. (Abena Kolose 3:15, 17) Tatufwile ukuba nga bantu bamo abo Umwina Kristu wasubwa kabili uwakokola mu cine alandilepo ilyo atile: “Bamona kwati Lesa mubomfi wabo, uwa kwita fye ilyo balefwaya ukuti abapeeleko fimo, nga abapeela ifyo bacilafwaya ninshi bamulabako, mpaka kukabe na cimbi ico bakafwaya, e lyo bakamwibukishe na kabili.” Ukucite fyo kuti kwalanga fye ukutila tatwakwata katiina kuli Lesa.

Ilyo Davidi Apene Aleke Ukutiina Lesa

13. Ni lilali Davidi ashacindike Ifunde lya kwa Lesa?

¹³ Yehova aleafwa Davidi mu bucushi bwakwe, ne co camulengele ukuba na katiina kene kene kuli Lesa no kumucetekela sana. (Amalumbo 31:22-24) Na lyo line, kwali imiku itatu iyaishibikwa sana ilyo Davidi apene aleke ukutiina Lesa, kabili ifyafuminemo tafyaweme. Ica kubalilapo cacitike ilyo Davidi ateyenye ukusendela icipao ca cipingo pe celeta ukucitwala ku Yerusalemu. Lelo Ifunde lya kwa Lesa lyatile bafwile ukusendela icipao pa mabeya ya bena Lebi. Ilyo icipao capene cipone pe celeta, Usa uwalekumba ing’ombe shaletinta iceleta aikete ku Cipao kabili afwilile palya pene pa mulandu wa “kupama kwakwe.” Ca cine, ulubembu lwa kwa Usa lwali lukalamba, na lyo line, uwakwete sana umulandu ni Davidi pantu tacindike Ifunde lya kwa Lesa ilyalandile ifyo icipao cifwile ukusendwa, kabili ukucite fyo kwalengele na Usa ukufwilamo. Kanshi umuntu nga alatiina Lesa, afwile ukulacita ifintu ukulingana ne fyo Lesa umwine afwaya.—2 Samwele 6:2-9; Impendwa 4:15; 7:9.

14. Cinshi cacitike ilyo Davidi apendele abena Israele?

¹⁴ Inshita imbi, Satana atunkile Davidi ukupenda abaume balembelwe ukuya ku nkondo mu Israele. (1 Imilandu 21:1) Pa kucite co, Davidi apene aleke ukutiina Lesa, kabili calengele abena Israele 70,000 ukufwa ku cikuko. Nangu ca kutila Davidi alilapiile kuli Yehova, icilubo acitile caletele ubucushi pali ena na pa bena Israele banankwe.—2 Samwele 24:1-16.

15. Cinshi calengele Davidi ukucita ubucende?

¹⁵ Inshita na imbi ilyo Davidi apene aleke ukutiina Lesa ni lilya acitile ubucende na Batisheba, muka Uria. Davidi alishibe ukuti ubucende lwali lubembu, nangu fye kukumbwa muka munankwe. (Ukufuma 20:14, 17) Apafumine ubwafya ni lilya Davidi amwene Batisheba alesamba. Akatiina kene kene aka kuli Lesa nga kalengele Davidi ukufumyako amenso lilya line no kutendeka ukutontonkanya pali fimbi. Mu nshita ya kucite fyo, Davidi ‘atwalilile ukulolekesha’ Batisheba mpaka umutima wa kufwaisha ubucende walenga alaba no kutiina Lesa. (Mateo 5:28; 2 Samwele 11:1-4) Davidi alilabile ukuti Yehova alemona fyonse ifyo alecita.—Amalumbo 139:1-7.

16. Macushi nshi Davidi ailetelele pa mulandu wa kubembuka?

¹⁶ Mu kucito lubembu kwa kwa Davidi na Batisheba mwalifyelwe no mwana. Tapakokwele, Yehova atumine kasesema wakwe Natani ku kushinina Davidi pa lubembu acitile. Davidi alilwike ukuti nabembukila Lesa kabili alilapiile. Apaapeete kuli Yehova ukutila emupoosa ukufuma ku cinso cakwe no kuti efumya umupashi wakwe uwa mushilo pali wena. (Amalumbo 51:7, 11) Yehova abelele Davidi uluse kabili tamukandile ukulingana ne fyo alingile ukukandwa, na lyo line tacingilile Davidi ku macushi yonse ayali no kwisa pa mulandu wa cilubo acitile. Umwana wa kwa Davidi alifwile, kabili ukutula palya pene ubulanda na macushi fyalitendeke mu ng’anda yakwe. Ala ifyacitikile Davidi tafyaweme nangu panono, pa mulandu wa kuti apene aleke ukutiina Lesa!—2 Samwele 12:10-14; 13:10-14; 15:14.

Ukukwata Insansa na Kabili

3. Cinshi cayafwile Davidi ukuwamya bucibusa bwakwe na Lesa na kabili?

³ Nge fyo twasambilile mu cipande cafumineko, imiku itatu, Davidi apene aleke ukutiina Lesa bwino bwino kabili acitile ifyabipa. Na lyo line, ifyo acitile ilyo Yehova amukalipile fyalangile ukuti aali na katiina kuli Lesa. Umucinshi na katiina kuli Lesa fyamulengele ukusumina ifilubo, alilungike ifilubo fyakwe no kukosha bucibusa bwakwe na Yehova na kabili. Nangu ca kutila ifilubo acitile fyamulengele ukucula e lyo na bambi ukuculilamo, ukulapila kwakwe ukwa cishinka kwalengele Yehova ukutwalilila ukuba cibusa wakwe no kutwalilila ukumupaala. Kanshi ifyacitike kuli Davidi kuti fyasansamusha Abena Kristu ba muno nshiku abengacita imembu ishikalamba.

Cawama Ukucula Ukucila Ukubembuka

5, 6. Shimikeni ifyacitike ne calengele Davidi ukukanaipaya Shauli imiku ibili.

⁵ Lelo cilawama sana nga ca kuti ukutiina Lesa kwayafwa umuntu ukukanacita icabipa ukucila ukubembuka no kutampa ukuwamya icilubo. Ukutiina Lesa kwalyafwile Davidi ukukanacita icabipa. Inshita imo, ilyo Shauli na bashilika bakwe 3,000 balelunga Davidi, Shauli aileingila mu lucengo umwabeleme Davidi na bantu bakwe. Abantu ba kwa Davidi bamwebele ukuti epaye Shauli palya pene. Bena baleti Yehova e wapeela Davidi ishuko lya kwipaya umulwani wakwe! Davidi aile alebendelela apali Shauli no kuputulako icisempe kwi laya lyakwe. Pa mulandu wa kuti Davidi aletiina Lesa, no kuputula fye icisempe kwi laya lya kwa Shauli ukushabipile sana kwamulengele ukumfwa ububi icine cine. Nangu ca kuti abantu ba kwa Davidi balifulilwe, alibakeenye ukwipaya Shauli, kabili atile kuli bena: “Ca kutali fye kuli ine ukucite ci cintu kuli shikulu, ku wasubwa wa kwa Yehova, ku kumutambikilo kuboko kwandi, apo wene abo wasubwa wa kwa Yehova.”b—1 Samwele 24:1-7.

⁶ Inshita imbi, Shauli na bantu bakwe bapangile inkambi kabili e mo baleele ubushiku no kupona mu “tulo tukalamba utwafumine kuli Yehova.” Davidi no mwipwa wakwe uwashipa Abishai basokelele mu kati na nkati ka nkambi no kuyafika palya pene apaleele Shauli ninshi ali mu tulo utwine twine. Abishai alefwaya ukwipaya Shauli palya pene. Lelo Davidi alileseshe Abishai, kabili amwipwishe no kuti: “Nani uwingatambalikilo kuboko kwakwe pa wasubwa wa kwa Yehova, no kubo wa kaele?”—1 Samwele 26:9, 12.

7. Cinshi calengele Davidi ukukanalufyanya?

⁷ Cinshi Davidi ashaipaile Shauli nangu ca kutila imiku ibili alikwete ishuko lya kucite fyo? Pantu aletiina sana Yehova ukucila ifyo aletiina Shauli. Akatiina kene kene aka kuli Lesa kalengele Davidi ukwishiba ukuti nangu Shauli amucushe, cikulu ena tabembwike kuli Yehova. (AbaHebere 11:25) Alicetekele sana ukuti Yehova alasunga abantu bakwe no kuti na o wine takamulekeleshe. Alishibe ukuti ukumfwila Lesa no kumucetekela kukamulenga ukuba ne nsansa no kupaalwa nga nshi, lelo ukusuula ifyo Lesa afwaya kukalenga Lesa ukumutana ishuko. (Amalumbo 65:4) Alishibe no kuti Lesa akafikilisha icilayo cakwe ica kubika Davidi pa bufumu no kufumyapo Shauli, kabili inshita nga yafika, akafumyapo Shauli mu musango umwine akafwaya ukucitilamo ifyo.—1 Samwele 26:10.

‘Koseni Muli Yehova’

12. Bushe akatiina ka kuli Lesa kalengele shani Davidi ukukosa?

¹² Ukutiina Yehova kwalyafwile Davidi ukukanacita icabipa. Lelo te apo peka, kwamulengele no kupingula bwino ifya kucita pa fintu no kucita ifya mano ilyo aali mu bwafya. Umwaka umo ne myeshi ine, Davidi na baume bakwe abo Shauli alelunga bafiseme mu Siklagi, umushi wa mu mpanga ya baPelishiti. (1 Samwele 27:5-7) Inshita imo ilyo abaume bafumine mu mushi, abalwani abena Amaleke baishileoca umushi no kusenda abanakashi bonse na bana ne fiteekwa. Ilyo Davidi na bantu bakwe babwelele no kumona ifyacitike, balilooseshe nga nshi. Mu kuloosha mwine mulya mwaishilefuma no bukali, kabili abantu ba kwa Davidi batampile ukufwaya ukumulasa amabwe. Nangu ca kutila Davidi alyumfwile ububi sana, alishipikishe, tafuupwike iyo. (Amapinda 24:10) Akatiina ka kuli Lesa kamulengele ukucetekela Yehova, kabili “Davidi aikoseeshe muli Yehova Lesa wakwe.” Lesa alyafwile Davidi na bantu bakwe kabili bakonkele abena Amaleke no kuyapokolola fyonse ifyo basendele.—1 Samwele 30:1-20.

Ubupyani Bwacindama Ubwa Kushiila Abana

15. Cinshi Davidi alefwaya ukushiila abana bakwe kabili alefwaya baishiba ukuti Lesa aba shani?

¹⁵ Imfumu Davidi yalembele ati: “Iseni, mwe bana, umfweni kuli ine; imusambilishe akatiina ka kuli Yehova.” (Amalumbo 34:11) Davidi alefwaya sana ukushiila abana bakwe ubupyani bwacindama pantu aali mufyashi, kabili alefwaya ukubafunda akatiina kene kene aka kuli Yehova no kulamucindika muli fyonse. Mu fyo alelanda na mu fyo aalecita, Davidi talengele abana bakwe ukulamona kwati Yehova alyafya pa kumubombela kabili alatiinya abantu. Talengele abana bakwe ukulamona kwati Lesa alafwailisha ifilubo mu bantu, lelo alefwaya baishibo kuti Mufyashi wa citemwiko, alasakamana abantu, kabili wa luse ku bana bakwe aba pano calo. Davidi aipwishe ukuti: “Ifilubo tupanga, nani engafipenda?” Lyena, pa kulanga ukucetekela kwakwe ukwa kutila Yehova tekalila fye ukulapenda ifilubo fyesu, atile: “Ningeni uwa kaele ku filubo ifyo mfilwa ukwishiba ukuti nincita!” Davidi alishibe bwino ukuti nga abombesha, kuti alesekesha Yehova mu milandile yakwe na mu fyo atontonkanya.—Amalumbo 19:12, 14, Byington.

18. Ni finshi tukamwenamo mu kutiina Lesa wa cine?

¹⁸ Pa “fyebo fya kupelelekeshako ifya kwa Davidi,” paba na mashiwi ya kuti: “Ukuli kateka wa bantu uwalungama, uuteka mu katiina ka kuli Lesa, kwaba ngo lubuuto lwa lucelo apo akasuba katula.” (2 Samwele 23:1, 3, 4) Solomone mwana Davidi kabili uwamupyene pa bufumu afwile alibikileko amano kuli aya mashiwi, pantu alombele ukuti Yehova amupeele “umutima wa kuumfwa” na mano ya “kucetekanyo busuma no bubi.” (1 Ishamfumu 3:9) Solomone alishibe ukutila ukutiina Yehova kuti kwalenga umuntu ukuba na mano ne nsansa. Inshita imbi, aishilesondwelela ibuuku lya kwa Lukala Milandu na mashiwi ya kuti: “Ukusupula kwa mulandu onse; fyonse nafyumfwika. Bela Lesa akatiina, baka amafunde yakwe; pantu ici e ca buntunse bonse. Pantu umulimo onse Lesa akauleta mu bupingushi ubwa pali conse icafiswa, napamo icisuma napamo icibi.” (Lukala Milandu 12:13, 14) Ca cine, nga twabela Lesa akatiina no kubaka amafunde yakwe, tukasanga ukuti “icilambu ca kufuuka na katiina ka kuli Yehova” mano ne nsansa, pamo no “bucindami no bukata no mweo.”—Amapinda 22:4.