Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
MAY 4-10
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 36-37
“Yosefe Balimufubile”
“Umfweni, Iciloto Ico Nacilota”
Baibolo itila: “Ilyo bamunyina bamwene ukuti e o shibo atemenwe ukucila bamunyina bonse, balimupatile, kabili tabalelanda nankwe mutende mutende.” (Ukutendeka 37:4) Kwena kuti baumfwa ubufuba, lelo balilufyenye ukuleka iyi mibele yabipa ukuba mu mitima yabo. (Amapinda 14:30; 27:4) Bushe mwalibala amufimbilapo umuntu pa mulandu wa kuti bambi balimubikako amano nelyo balimucindika? Ibukisheni bamunyina ba kwa Yosefe. Ubufuba bwalengele bacite ifyabipa ifyo ku ntanshi balelanguluka ukuti nga tabacitile. Ifyo bacitile fisambilisha Abena Kristu ukuti cisuma ‘ukusekelela pamo na balesekelela.’—Abena Roma 12:15.
Yosefe afwile alimwene ukuti bamunyina balimupatile. Nomba bushe alifishile ica kufwala cakwe icisuma ilyo bamunyina babwelele? Afwile alefwaya ukufisa. Ibukisheni ukuti, Yakobo alefwaya cilya ca kufwala ukuba icishibilo ca fyo atemenwe umwana wakwe. Yosefe alefwala ica kufwala bamupeele pantu alefwaya ukutwalilila ukuba ne cishinka kuli bawishi pa kuti batwalilile ukumucetekela. Kuti twasambililako kuli ena. Nangu ca kutila Shifwe wa ku muulu taba na kapatulula, inshita shimo alasalapo ababomfi bakwe aba cishinka no kubapaala. E lyo kabili alabeba ukupusanako na bantu ba muli cino calo icabipa. Nga filya fine ica kufwala ca kwa Yosefe cali icisuma, imibele iisuma iyo Abena Kristu ba cine bakwata ilalenga bapusanako na bantu aba muli cino calo. Ici cilenga abantu ukubafubila no kubapata. (1 Petro 4:4) Bushe Abena Kristu bafwile ukuifisa nelyo ukukanaishibisha ukuti babomfi ba kwa Lesa? Awe—Yosefe tafishile ica kufwala cakwe.—Luka 11:33.
“Umfweni, Iciloto Ico Nacilota”
Ifiloto alotele fyafumine kuli Yehova Lesa. Fyali kusesema ukwafumine kuli Lesa kabili alefwaya Yosefe abebe ifyo alefwaya beshibe. Calolele mu kuti, Yosefe ali no kucita ifyo bakasesema baishiletendeka ukucita ilyo balebilisha amashiwi ya kwa Lesa no kusoka abantu bakwe abashali ne cumfwila.
Yosefe aebele bamunyina ukuti: “Umfweni, iciloto ico nacilota.” Bamunyina balishibe umwalolele iciloto, kabili tabatemenwe nangu panono. Awe bamwipwishe abati: “Bushe cine cine ukaba imfumu pali ifwe? Atemwa, bushe cine cine ukatuteka?” Baibolo ilanda no kuti: “E ico basangile umulandu na umbi uwa kumupatilapo pa filoto fyakwe ne fyebo fyakwe.” Ilyo Yosefe ashimikile wishi na bamunyina iciloto calenga bubili, ifintu fyalibipileko. Baibolo itila: “Wishi atendeke ukumukalipila no kumweba ati: ‘Calola mwi ici ciloto ulotele? Bushe cine cine ine na banoko na bamunonko ni fwe tukese no kuwa pa nshi ku kutootela iwe?’” Lelo wishi atwalilile ukutontonkanya pali aya mashiwi. Bushe ni Yehova e ulelandila muli uyu mulumendo?—Ukutendeka 37:6, 8, 10, 11.
Yosefe te wali uwa kubalilapo nelyo uwa kulekelesha uo Yehova abomfeshe ku kulanda ukusesema uko abantu bambi bashatemenwe kabili ukwali no kulenga abantu ukubacusha. Yesu e wali uwakulisha pa babomfi ba kwa Lesa aba musango yu, kabili aebele abasambi bakwe ukuti: “Nga bacushishe ine, na imwe bakamucusha.” (Yohane 15:20) Abena Kristu bonse, abakalamba na baice, kuti basambililako ku citetekelo na ku kushipa kwa kwa Yosefe.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 678
Edomu (Eʹdomu) [Ica kashika], Abena Edomu.
Edomu lyali lishina limbi ilyo bapeele Esau, mpundu munankwe wa kwa Yakobo. (Ukute. 36:1) Bamupeele ili shina pa mulandu wa kuti alikabwishe ububeli ne landa ilya kashika. (Ukute. 25:30-34) Na lintu afyelwe ali uwa kashika ce. (Ukute. 25:25) Na kabili mu ncende shimo shimo mu calo Esau na batuntwike muli ena baileikala, mwali umushili uwa kashika.
it-1-E amabu. 561-562
Ukuseekesha
Nga ca kuti kacema asumina ukulasunga umukuni wa mpaanga nelyo ing’ombe, ukulingana na mafunde cali kwati bamuseekesha isho nama. Nga asumina ukumuseekesha cali kwati alesumina ukuti ali no kulashiliisha kabili tali no kuleka baibapo nangu imo. Nga ca kuti baibapo imo nelyo yaluba, ali no kufwaila umwine imbi iyakupyanikapo. Nomba ici tacalolele mu kuti icili conse icacitikila ishi nama ali no kulipililamo, ku ca kumwenako nga ca kuti iciswango ca mu mpanga caikatapo imo, tali no kufwaila umwine inama imbi. Nomba pa kuti eba no mulandu alingile ukulanga umwine wa nama ifishinka ifyalelanga ukuti ifyalengele inama ifwe, fintu ifyo ashakwetepo amaka. Ku ca kumwenako nalimo kuti alanga umwine wa nama icitumbi ca nama iyo iciswango ca mu mpanga caikete. Umwine wa nama nga ca kuti amona ubushininkisho, lyena tali no kupeela umulandu uo aseekesheko inama yakwe.
Aya yene amafunde balekonka pa kuseekesha inama e yo balekonka na pa kuseekesha ifipe ku muntu, kabili inshita shimo baleyakonka na mu lupwa, ku ca kumwenako, umwana umukalamba e o balepeela umulimo wa kusakamana abaice bakwe. Kanshi kuti twamona umulandu Rubene uwali umwana umukalamba uwa kwa Yakobo asakamanine ilyo bandume nankwe balefwaya ukwipaya Yosefe nga fintu Baibolo ilanda pa Ukutendeka 37:18-30. “Atile: ‘Twimwipaya.’ . . . ‘Mwisumya umulopa. . . . mwimwipaya.’ Ico alefwaya ukumupokolola mu minwe yabo pa kuti amubweseshe kuli wishi.” Kabili ilyo abwelele no kusanga ukuti Yosefe talimo mu cilindi, ali sana no bulanda ica kuti “alepwile ifya kufwala fyakwe” kabili abilikishe ati: “Umwaice talimo! Bushe ine—ndecita shani ine?” Alishibe ukuti e o bali no kupeela umulandu nga ca kuti Yosefe afwa. Bandume nankwe ba kwa Yosefe, babulile ica kufwala ca kwa Yosefe no kucitumpika mu mulopa wa kwa sawe pa kuti bayelanga wishi ukuti Yosefe balimwipeye ku ciswango ca mu mpanga. Lyena bapeele wishi Yakobo ica kufwala icali no mulopa, apo e wali kapingula wa pa lupwa, alifumishe Rubene mu mulandu pa numa ya kumona ica kufwala ca kwa Yosefe ico batumpike mu mulopa wa kwa sawe. Ici e calengele asondwelele ukuti Yosefe balimwipeye ku ciswango ca mu mpanga.—Ukute. 37:31-33.
Bushe Abena Kristu Bafwile Ukuba na Kalumwa?
Nangu fye baYuda abengi abaishileba Abena Kristu calebakosela ukulubulwa kuli uku kupimpa kwalubana ukwa Malango. Pa numa ya bulendo bakwe ubwa citatu ubwa bumishonari, Paulo apeele lipoti kwi bumba litungulula ilya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo pa lwa kupilibuka kwa bena fyalo. Pali ilya nshita, imyanda mishila ya Bena Kristu abaYuda ‘bonse basakamene Amalango.’ (Imilimo 21:20) Ici cacitike ninshi palipita imyaka ukutula apo ibumba litungulula lyalandile ati Abena Kristu Abena fyalo tabalekabila ukusembululwa. Imilandu yakumine ukukonka Amalango yaleleta ukukansana mu cilonganino. (Imilimo 15:1, 2, 28, 29; Abena Galatia 4:9, 10; 5:7-12) Pa mulandu wa kukanaumfwikisha bwino bwino ifyo Yehova nomba alebomba na bantu bakwe, Abena Kristu ba ciYuda bamo bakakatile ku baletontonkanya, no kulengulula bambi.—Abena Kolose 2:17; AbaHebere 10:1.
E co kanshi, tufwile ukutaluka ku citeyo ca kalumwa ica kwesha ukucingilila amano yesu ayo twakatamika nelyo inshila ishishashimpwa bwino bwino pa Cebo ca kwa Lesa. Tufwile ukupokelela ulubuuto lubalika pa Cebo ca kwa Lesa ukupitila mu cibombelo Yehova alebomfya lelo.
Kwateni Akalumwa Pali Yehova
Lelo, akalumwa ka bulesa kalilinga mu kupepa kwa cine. Ilyo twacishamo ukwangwa ishina lyesu nelyo insambu, akalumwa ka bukapepa kalenga twaangwa Yehova. Kalenga twafwaya inshila sha kushimikilamo icine pali wene, ukusoselako inshila shakwe na bantu bakwe.
Akiko, umutumikishi wa nshita yonse uwa Nte sha kwa Yehova, alyebawilwe sana kuli mwine ng’anda uushaishibe umwalola ifunde lya kwa Lesa ilya mulopa. Mano mano Akiko asoseleko Icebo ca kwa Lesa, no kulanda pa mafya yabako mu fipatala pa mulandu wa kubika umulopa mu bantu. Pa mulandu wa kufwaisha ukulanda pali Yehova, ayalwile kulya kulanshanya ku co amwene ukuti e calelenga ulya mwanakashi ukukaana—ne ci cali kukanasumina ukuti Kalenga e ko aba. Akiko apelulwile na mwine ng’anda pa fyo ububumbo butungilila icishinka ca kuti Kalenga eko aba. Ukusosela Icebo ca kwa Lesa no kupama kwalengele ilya mpatila ulya mwanakashi akwete ukupwa ne sambililo lya Baibolo ukutendeka. Lelo ulya mwine ng’anda uwali ne cipyu nomba ni kalumbanya wa kwa Yehova.
Akalumwa kasuma, nelyo ukupimpila ukupepa kwa cine filenga twaba abalola no kubomfya amashuko ya kulanda no kusoselako icitetekelo cesu pa ncito, pa sukulu, mu mashitolo, na lintu tuli pa bulendo. Ku ca kumwenako, Midori, apampamina pa kulanda pa lwa citetekelo cakwe na bantu abomba nabo. Umo uo abomba nankwe uwali mu myaka ya ba40 atile talefwaya ukulanshanya ne Nte sha kwa Yehova. Lelo lintu balelanshanya inshita imbi, ulya mwanakashi ailishenye ukuti umwana wakwe umukashana atendeke ukuba ne mibele yabipa. Midori amulangile icitabo ca Ifipusho Abacaice Bepusha—Ifyasuko Fibomba, kabili atile kuti batendeka isambililo muli cilya citabo no mwana wakwe. Isambililo lyalitendeke, lelo banyina tabalesangwapo pe sambililo. Midori asalile ukulanga ulya mwanakashi vidio ya Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name.* Ici calungike ifingi ifyo umwanakashi ashaishibe bwino. Pa mulandu wa fyo amwene, atile: “Ndefwaya ukuba nge Nte sha kwa Yehova.” Atendeke ukulasangwa pe sambililo lya Baibolo no mwana wakwe.
Akalumwa kasuma kalilinga na mu cilonganino ca Bwina Kristu. Katungilila ukutemwa no kwangwa bambi kabili katulenga ukukaana ukusonga ukwingonaula bamunyina ba ku mupashi, pamo ngo lwambo ne mitontonkanishishe ya busangu. Akalumwa ka bukapepa katulenga ukutungilila ifyo baeluda bapingula abo inshita shimo basanga ukuti cilekabilwa ukwebaula incitatubi. (1 Abena Korinti 5:11-13; 1 Timote 5:20) Ilyo alelemba pa lwa kalumwa aikatilwe abasumina banankwe aba mu cilonganino ca ku Korinti, Paulo atile: “Imufubilo bufuba bwa bulesa; pantu namulengele ukukobekelwa kuli Kristu, ukuti nkamupeele ku mulume umo ngo ushatala opwa uwa musangwela.” (2 Abena Korinti 11:2) E co kanshi, akalumwa kesu na ifwe katulenga ukucita apo twingapesha ku kucingilila ifisambilisho, bumupashi, no musangwela wa cilonganino.
Cine cine, akalumwa kasuma kalaleta ubusuma pali bambi. Kalenga Yehova atusenamina kabili kafwile kaba mibele Abena Kristu bafwile ukukwata lelo.—Yohane 2:17.
MAY 11-17
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 38-39
“Yehova Tashile Yosefe”
“Kuti Nacita Shani Ububi Bwakula Ifyo?”
“Awe baletele Yosefe ku Egupti, kabili Potifa, umwina Egupti, uwalebomba kwi sano, kabili umukalamba wa bamalonda, alimushitile ku bena Ishmaele abamuletele kulya.” (Ukutendeka 39:1) Aya mashiwi ya mu Baibolo yalatwafwa ukwelenganya ifyo uyu mulumendo aumfwile ububi ilyo bamushitishe pa muku walenga bubili. Alifye kwati cipe! Nalimo ilyo Yosefe alekonka shikulu wakwe umwina Egupti, uwalebomba mwi sano, balepita mu misebo umwali abantu abengi abaleshitisha ifyalekanalekana pa kuya ku ng’anda uko ali no kulaikala.
Awe e fyo bafikile ku ng’anda! Imikalile yalipusene ne yo Yosefe abeleshe. Akuliile mu lupwa ulwaleikala mu matenti ulwale-endauka kabili baleteka impaanga. Nomba uku, abena Egupti abakankala nga Potifa baleikala bwino mu mayanda ayo balepenta. Abashula ifya kushulashula balanda ukuti abena Egupti balitemenwe ukulima amabala ya maluba, amabala bakuulilileko ifibumba umo balebyala ne miti iya fintelelwe, e lyo balepanga ne fishiba umo balebyala amacinda, amatuwa, ne fimenwa fimbi ifya mu menshi. Amayanda yamo baleyakuula mu mabala ya maluba, yalekwata ulukungu apo baleikala pa kupupwa umwela, yalekwata amawindo ayakalamba, ne miputule iingi, ukubikako no muputule wa kuliilamo e lyo na mayanda ya babomfi.
“Kuti Nacita Shani Ububi Bwakula Ifyo?”
Tatwaishiba ifingi pa fyo ififungo fya mu Egupti fyali kale. Abashula ifya kushulashula balisanga ifitantala fya fifungo, ifikuulwa umwali ififungo, ne fifungo fya pa nshi. Pa numa Yosefe abomfeshe ishiwi lya kuti “icilindi” pa kulondolola icifulo bamukakiilemo. (Ukutendeka 40:15, Baibolo ya Cibemba iya mu 1956) Ibuuku lya Amalumbo, litweba ukuti Yosefe balimucushishe nga nshi, lyatila: “Bacushishe amakasa yakwe mu makusu, mu fyela e mo bamukakile.” (Amalumbo 105:17, 18) Abena Egupti pa kukaka abafungwa, balebapotela amaboko ku numa e lyo bayakakila pamo; bambi balekakila abafungwa icela mu mukoshi. Yosefe afwile aliculile sana, nangu ca kuti tapali umulandu acitile.
Ne cabipishe ca kuti aliculile pa nshita ntali. Baibolo itila Yosefe “alitwalilile ukuba mu cifungo.” Aikele imyaka iingi mu cifungo! Kabili taishibe nga ali no kufuma nelyo iyo. Cinshi ca-afwile Yosefe ukukanaililila ubulanda no kukanaumfwa uwapelelwa ilya myaka ali mu cifungo?
Baibolo itweba ukuti: “Yehova ali na Yosefe kabili alemulanga icikuuku no kumulenga ukutemwikwa.” (Ukutendeka 39:21) Ififungo, amakusu, nangu fifungo ifya pa nshi te kuti fileshe Yehova ukuba ne cikuuku ku babomfi bakwe. (Abena Roma 8:38, 39) Kuti twaelenganya uko Yosefe alepepa kuli Shifwe wa ku muulu ukufuma pa nshi ya mutima wakwe ne fyo balemupeela umutende uo “Lesa wa cisansamushi conse” apeela. (2 Abena Korinti 1:3, 4; Abena Filipi 4:6, 7) Ni muli finshi fimbi umo Yehova apaalile Yosefe? Baibolo itweba ukuti Yehova alengele Yosefe “ukutemwikwa ku mukalamba wa cifungo.”
“Kuti Nacita Shani Ububi Bwakula Ifyo?”
Baibolo itweba ukuti: “Yehova ali na Yosefe kabili alemulanga icikuuku no kumulenga ukutemwikwa.” (Ukutendeka 39:21) Ififungo, amakusu, nangu fifungo ifya pa nshi te kuti fileshe Yehova ukuba ne cikuuku ku babomfi bakwe. (Abena Roma 8:38, 39) Kuti twaelenganya uko Yosefe alepepa kuli Shifwe wa ku muulu ukufuma pa nshi ya mutima wakwe ne fyo balemupeela umutende uo “Lesa wa cisansamushi conse” apeela. (2 Abena Korinti 1:3, 4; Abena Filipi 4:6, 7) Ni muli finshi fimbi umo Yehova apaalile Yosefe? Baibolo itweba ukuti Yehova alengele Yosefe “ukutemwikwa ku mukalamba wa cifungo.”
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 555
Onani (Oʹnani) [ili shina lyafuma kwi shiwi lipilibula “amaka aya bufyashi; ubulamba”].
Onani ali mwana wa kwa Yuda, cikonkebeli uo afyele mu mwana mwanakashi wa kwa Shua umwina Kanaani. (Ukute. 38:2-4; 1 Imila. 2:3) Ilyo Ere umukalamba wa kwa Onani uushakwetepo umwana bamwipeye kuli Yehova pa mulandu wa fyabipa ifyo acitile, Yuda wishi aebele Onani ukuupa Tamari uwali muka Ere, icupo ca pali bumulamu. Nga ca kuti Onani alifyele umwana muli Tamari, uyo mwana tali no kuba wakwe, kabili e wali no kupyana ifyuma fya bubeli ifya kwa Ere; nomba nga ca kuti tafyele umwana muli Tamari, Onani e wali no kupyana ifyuma fyonse ifya bubeli. Kanshi ifyo Onani alecita nga asendama na Tamari, “aleonawila amalumina yakwe pa nshi.” Ifi Onani alecita te kwikataula ifya mfwalo, pantu Baibolo itila “ilyo lyonse asendama no mukashi wa kwa munyina” aleonawila amalumina yakwe pa nshi. Kanshi ico Onani alecita kufumya ubwaume mu bwanakashi ilyo umwaume ashilapema pa kuti amalumina yeingila mu bwanakashi. Ico Onani alecitila ifi ni co talefwaya Tamari emite. Filya Onani ashaumfwilile wishi, filya ali no lunkumbwa, kabili filya ashakonkele ifyo Lesa alanda pa cupo, fyalengele Yehova amwipaye ilyo ashilakwatapo umwana.—Ukute. 38:6-10; 46:12; Impe. 26:19.
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Yuda alilufyenye pa kukanapeela Shela kuli Tamari ukulingana ne fyo alaile. Kabili aulungene no mwanakashi aleti ni cilende wa pe tempele. Ico acitile capusene ne co Lesa afwaya, ica kuti umwaume afwile fye ukukumana no mukashi wakwe epela. (Ukutendeka 2:24) Na lyo line, Yuda takumene no mwanakashi cilende. Lelo, mu kukanaishiba, Yuda apyene pe punda lya kwa Shela umwana wakwe, kabili umwana uwafyelwemo tali wa mu cani iyo.
Kumfwa kuli Tamari, ico acitile tacali bucende. Bampundu afyele tabalebamona ukuti bana ba mu bulalelale. Ilyo Boasi umwina Betelehemu aupile Ruti umwina Moabu ukulingana no lutambi lwa cupo ca bupyani, abakalamba ba mu Betelehemu balandiileko bwino Perese mwana Tamari, ukweba Boasi ati: “Ing’anda yobe ibe nge ng’anda ya kwa Perese, uo Tamari afyele kuli Yuda, pa mulandu wa bufyashi ubo Yehova akakupeela mu mukashana uyu!” (Ruti 4:12) Kabili Perese alilumbulwapo pa mutande wa fikolwe fya kwa Yesu Kristu.—Mateo 1:1-3; Luka 3:23-33.
MAY 18-24
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 40-41
“Yehova Alubula Yosefe”
“Bushe Lesa te Wilula Ifiloto?”
Uwalepela imfumu ifya kunwa nalimo alilabile Yosefe, lelo Yehova ena tamulabileko. Bushiku bumo, Yehova alengele Farao ukulota ifiloto fibili ifyo ashali no kulaba. Mu ciloto ca kubalilapo, imfumu yamwene ing’ombe 7, ishaina kabili ishisuma, shilefuma mu mumana wa Naelo, e lyo amwene ne ng’ombe 7 ishaonda kabili ishibi. Ing’ombe ishaonda shatendeke ukulya ishaina. Mu ciloto ca bubili Farao amwene ulupimbili ukwalefuma imitwe ya ngano 7 iisuma. Na kabili amwene imitwe ya ngano 7 iyapapa kabili iyapya ku mwela yafuma, kabili yatendeke ukumina imitwe ya ngano iisuma. Ilyo Farao abukile ulucelo, alisakamikwe kabili aitile aba mano na bashimapepo bonse aba finjelengwe pa kuti bamwilwile ifiloto fyakwe. Bonse balifililwe ukumwilwila. (Ukutendeka 41:1-8) Tatwaishiba nga ca kuti ifiloto Farao alotele fyalibapapwishe nelyo nga bamwilwilile ifyalekanalekana. Farao tatemenwe ilyo bafililwe ukumwilwila ifiloto, lelo alefwaisha ukwishiba umwalolele ifyo alotele.
Pali iyi nshita, uwalepeela imfumu ifya kunwa e lyo aibukishe Yosefe! Kampingu yakwe yatendeke ukumucusha kabili aebele Farao ukuti, napapita imyaka ibili ukutula apo umulumendo mu cifungo ailwilile iciloto cakwe ne ca walepanga umukate. Ilyo line fye, Farao aebele abakuyaita Yosefe.—Ukutendeka 41:9-13.
“Bushe Lesa te Wilula Ifiloto?”
Yehova alitemwa abaicefya kabili abacishinka, e mulandu wine apeeleele Yosefe amano ya kwilula iciloto ca kwa Farao ico abantu ba mano na bashimapepo bafililwe. Yosefe alondolwele ukuti ifiloto fibili ifyo Farao alotele fyalepilibula fye icintu cimo. Filya Farao alotele ifiloto fibili calelanga ukuti ifyo Yehova apangile ukucita ‘fyalipampamikwe’ kabili fyali no kucitika. Ing’ombe ishisuma ne mitwe ya ngano fyaleimininako imyaka 7, ilyo kwali no kuba ifya kulya ifingi nga nshi mu Egupti. E lyo ing’ombe ishaonda kabili ishibi shaleimininako imyaka 7, ilyo mu Egupti mwali no kuba icipowe icikalamba.—Ukutendeka 41:25-32.
“Bushe Lesa te Wilula Ifiloto?”
Farao alishibe ukuti ifyo Yosefe alandile fyali fya cine. Nomba finshi aali no kucita? Yosefe aebele Farao ukufwaya “uwashilimuka kabili uwa mano” pa kuti aleangalila abalelonganika ifya kulya mu matala mu myaka 7 ilyo kwali no kuba ifya kulya ifingi. Ifi ifya kulya bali no kulapeela abantu mu myaka ilyo kwali no kuba insala. (Ukutendeka 41:33-36) Filya Yosefe ali uwa mano, uwa citetekelo kabili uwaicefya e lyo ne fyamucitikile, fyalengele alinge ukubomba uyu mulimo. Na ifwe nga twalicetekela sana Yehova, tatwakulafwaya ukulumbuka nelyo ukuisansabika. Nangu natukwata amafya, tulingile ukushila fyonse mu maboko ya kwa Lesa, uwingatupeela umutende!
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Bushe Kuti Mwayasuka Ifi Fipusho? Cinshi Yosefe abeyele ilyo ashilaya mu kumona Farao?
Ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukutendeka litila Farao alitumine aba kuyaita Yosefe umuHebere, uwali umufungwa, pa kuti engamweba umwalolele iciloto alotele. Pali iyi nshita ninshi Yosefe aliikala mu cifungo pa myaka iingi. Nangu ca kuti Farao alefwaya ukuti bamulondolwele bwangu umo iciloto cakwe calolele, Yosefe abalile aya mu kubeya. (Ukutendeka 39:20-23; 41:1, 14) Apo kalemba wa ili ibuuku alilembele na pa fyo Yosefe abalile aya mu kubeya, cilanga fye ukuti alishibe bwino intambi isho abena Egupti balekonka.
Caliseekele sana ku bantu ba kale, ukubikako fye na baHebere, ukuteka umwefu. Na lyo line, icitabo ca McClintock and Strong’s Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature citila: “Pa bantu baliko akale, abena Egupti beka fye e bashaleteka umwefu.”
Bushe abena Egupti balebeya fye umwefu epela? Magazini ya Biblical Archaeology Review ilanda ukuti ukulingana ne ntambi shimo isha bena Egupti, umuntu nga aleya mu kumonana na Farao, aalingile ukuipekanya nga filya engaipekanya nga aleya mwi tempele. Kanshi Yosefe alingile ukubeya umushishi onse fye uwa pa mubili wakwe.
Ababomfi Ba Kwa Lesa Bafwile Ukuba Ne Misango Isuma
14 Ku kale, abafyashi abaletiina Lesa balebika amano ku kusambilisha abana ukuba no mucinshi. Moneni ifyo Abrahamu alelanshanya no mwana wakwe Isaki pa Ukutendeka 22:7. Ne fyalecita Yosefe fyalelanga ukuti abafyashi bakwe balimusambilishe ukuba no mucinshi. Ilyo bamupoosele mu cifungo, ali no mucinshi na ku bafungwa banankwe. (Ukute. 40:8, 14) Ifyo ayaswike Farao filanga ukuti alisambilile ifya kulanda na bantu abakwata ififulo ifikalamba.—Ukute. 41:16, 33, 34.
MAY 25-31
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 42-43
“Yosefe Ali-ilamine Nga Nshi”
“Bushe Nine Lesa?”
Bushe Yosefe ena alibeshibe? Ilyo abamwene fye, alibebukishe! Ilyo amwene uko bamukontamine, aibukishe iciloto alotele ninshi ali umwaice. Baibolo itila, “Apo pene Yosefe aibukishe ifiloto” ifyo Yehova amulengele ukulota. Ifiloto fyalelanda pa nshita ilyo bamunyina bali no kulamukontamina, kabili ifi fine e fyacitike. (Ukutendeka 37:2, 5-9; 42:7, 9) Bushe Yosefe aali no kubakumbatila nangu amwene ukuti e nshita ya kulandula?
“Bushe Nine Lesa?”
Nalimo ifyacitikiile Yosefe te kuti imwe fimucitikile. Na lyo line, mu ndupwa ishingi abantu tabomfwana. Nga tatumfwana mu lupwa, nalimo kuti twakonkelela no kulacita fye ifyo umutima wesu uubembu ulefwaya. Nga tulepashanya Yosefe uwalolelele ukuti Yehova amwebe ifya kucita, ninshi tulacita bwino. (Amapinda 14:12) Mufwile ukwishiba ukuti cisuma ukuba pa mutende na ba lupwa lwenu, lelo icacindama sana, kuba aba mutende na Yehova no Mwana wakwe.—Mateo 10:37.
“Bushe Nine Lesa?”
Yosefe apangile ukwesha bamunyina mu nshila shalekanalekana pa kuti eshibe nga ca kuti balyaluka. Abalilepo ukubeba bukali bukali mu lulimi lwa bena Egupti ukuti ni nengu. Pa kuti baipokolole, bamwebele ukuti bali lupwa lumo kabili bamwebele na pa mwaice wabo uwashele ku ng’anda. Yosefe talangile ukuti alitemenwe ukumfwa ukuti umwaice wabo alishele ku ng’anda pantu alishibe ukuti e po aba. Pali iyi nshita, Yosefe alishibe ifyo aali no kucita. Abebele ukuti pali ifi mwalanda “nalamwesha,” kabili abebele no kuti alefwaya ukumona umwaice wabo uwashele ku ng’anda. Tapakokwele, abebele ukubwelelamo mu kusenda umwaice wabo, nga ca kuti umo asumina ukushala mu cifungo.—Ukutendeka 42:9-20.
it-2-E ibu. 108 para. 4
Yosefe
Ilyo bandume nankwe ba kwa Yosefe bamwene ifi, batendeke ukumona ukuti Lesa alebakanda pa fyo bashitishe ndume nabo mu busha. Batendeke ukulanshanya pali uyu mulandu ninshi na Yosefe aleumfwako. Ilyo aufwile balelanshanya pa fyo balapiile, alyumfwile icikonko e ico alifumine apo bali no kuyatendeka ukulila. Ilyo abwelele alyebele abakukaka Simeone ukufikila bakalete ndume yabo umwaice.—Ukute. 42:21-24.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 795
Rubene
Imibele iisuma imo iyo Rubene akwete, yalimoneke ilyo akeenye bamunyina 9 ukuti beipaya ndume yabo Yosefe lelo bamupoose fye mu cishima umushali amenshi. Ico abebele ifi nico alefwaya ukubwela mubumfisolo no kwisafumya Yosefe mu cishima. (Ukute. 37:18-30) Pa numa ya myaka ukucila pali 20 ilyo baile ku Egupti kabili ilyo babapeele umulandu wa kuti bali ni nengu, batendeke ukulanshanya ukuti nalimo icalengele nico balicushishe ndume inabo Yosefe, lelo Rubene ena abebele ukuti taliko ilyo baleshitisha ndume inabo Yosefe. (Ukute. 42:9-14, 21, 22) Na lintu Yakobo akeene ukuti Benjamini akonke ku Egupti ilyo balebwelelako pa muku walenga bubili, Rubene aebele wishi ukuti: “Nga nshakamubweseshe kuli imwe ninshi mukepailemo abana bandi babili abaume.”—Ukute. 42:37.
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukutendeka—Ulubali lwa Cibili
43:32—Mulandu nshi ukulya na baHebere kwabelele ica kuselausha ku bena Egupti? Umulandu ukalamba nalimo wali wa kuti balipatile ukupepa kwa bena Israele nelyo balemona ati umushobo wabo walicilile uwa abena Israele. Kabili abena Egupti balipatile bakacema. (Ukutendeka 46:34) Mulandu nshi babapatile? Nalimo ico babapatile ca kuti bakacema bali bantu ba pa nshi sana mu Egupti. Nelyo ni pa mulandu wa kuti impanga ya kulimapo yalicepele e co abena Egupti basuulile bonse abalefwaya umulemfwe wa fitekwa fyabo.