“Kuti Nacita Shani Ububi Bwakula Ifyo?”

YOSEFE alepeema umwela uwakaba, aleumfwa na kacena akasuma aka matuwa ayabalwile e lyo ne fimenwa fimbi ifya mu menshi. Aba makwebo e bamusendele kabili nomba baleabuka umumana wa Nile. Elenganyeni abaume mu mulongo ne ngamila shabo balekonka ululamba lwa mumana ukulola kwi tauni limbi ilya mu Egupti, e lyo limo baletamba inkooba nelyo ifipansankola filepupuka. Yosefe na kabili aibukisha ku mwabo ku Hebrone, ukutali sana na ku calo ali.

Elenganyeni ukuti bakolwe nabekala ku fimuti fya tuncindu ne mikunyu, balepanga ne congo. Yosefe na baume ali nabo, balekumana na bantu abalelanda fye icitundu ico Yosefe ashaishibe. Nalimo ale-esha ukutolamo tumo mu fyo balelanda. Ico aalingile fye ukucita, kusambilila ico citundu. Yosefe aishibe ukuti takabale abwelela ku mwabo.

Yosefe ali mulumendo uwa myaka nalimo 17 nelyo 18, na lyo line alipitile mu mafya ayengi ayengansha fye na bakalamba. Bamunyina bali no bufuba ica kuti balefwaya ukumwipaya pa mulandu wa kuti e o bawishi batemenwe sana, lelo tabamwipeye, bamushitishe fye ku ba makwebo. (Ukutendeka 37:2, 5, 18-28) Nomba pa numa ya kwenda imilungu iingi, aba makwebo balitemenwe pantu balipalamine ku cifulo ca makwebo icikalamba uko bali no kushitisha Yosefe ne fipe ifyo bakwete. Bushe Yosefe acitile shani pa kuti e ba no bulanda na pa kuti e sakamikwa? Fingi ifyo twingasambilila kuli Yosefe.

“YEHOVA ALI NA YOSEFE”

“Awe baletele Yosefe ku Egupti, kabili Potifa, umwina Egupti, uwalebomba kwi sano, kabili umukalamba wa bamalonda, alimushitile ku bena Ishmaele abamuletele kulya.” (Ukutendeka 39:1) Aya mashiwi ya mu Baibolo yalatwafwa ukwelenganya ifyo uyu mulumendo aumfwile ububi ilyo bamushitishe pa muku walenga bubili. Alifye kwati cipe! Nalimo ilyo Yosefe alekonka shikulu wakwe umwina Egupti, uwalebomba mwi sano, balepita mu misebo umwali abantu abengi abaleshitisha ifyalekanalekana pa kuya ku ng’anda uko ali no kulaikala.

Awe e fyo bafikile ku ng’anda! Imikalile yalipusene ne yo Yosefe abeleshe. Akuliile mu lupwa ulwaleikala mu matenti ulwale-endauka kabili baleteka impaanga. Nomba uku, abena Egupti abakankala nga Potifa baleikala bwino mu mayanda ayo balepenta. Abashula ifya kushulashula balanda ukuti abena Egupti balitemenwe ukulima amabala ya maluba, amabala bakuulilileko ifibumba umo balebyala ne miti iya fintelelwe, e lyo balepanga ne fishiba umo balebyala amacinda, amatuwa, ne fimenwa fimbi ifya mu menshi. Amayanda yamo baleyakuula mu mabala ya maluba, yalekwata ulukungu apo baleikala pa kupupwa umwela, yalekwata amawindo ayakalamba, ne miputule iingi, ukubikako no muputule wa kuliilamo e lyo na mayanda ya babomfi.

Bushe Yosefe alitemenwe iyi mikalile ya busambashi? Cimoneka kwati taitemenwe. Afwile aletalalilwa sana. Fyonse ifyo balecita mu Egupti fyalipusene ne fyo balecita ku mwabo pamo nga, icitundu, imifwalile, imisakwile, ukubikako fye ne mipepele. Abena Egupti balepepa balesa abengi, balepupa imipashi no kucita ifinjelengwe, kabili basumine ukuti umuntu nga afwa alayapo kumo. Lelo kwali icintu cimo icalengele ukuti Yosefe elatalalilwa sana. Baibolo ilanda ukuti: “Yehova ali na Yosefe.” (Ukutendeka 39:2) Yosefe afwile alepepa kuli Lesa kabili alemweba fyonse ifyali ku mutima. Baibolo ilanda ukuti “Yehova aba mupepi na bonse abalilila kuli ena.” (Amalumbo 145:18) Finshi fimbi ifyo Yosefe alecita ifyalemupalamika kuli Lesa?

Taleililila ubulanda, lelo alebika amano ku kubomba bwino imilimo bamupeele. E ico Yehova alimupaalile kabili tapakokwele, shikulu wakwe alimutemenwe. Potifa alimwene ukuti umubomfi wakwe Yosefe balemupaala kuli Yehova, Lesa wa bantu ba kwa Yosefe, kabili ici calengele ukuti Potifa abe ne fyuma ifingi. Awe Potifa alitemenwe sana Yosefe ica kuti alekele conse ico akwete cibe mu minwe yakwe.—Ukutendeka 39:3-6.

Abacaice ababombela Lesa muno nshiku balingile ukupashanya Yosefe. Ku ca kumwenako, fimo ificitika ilyo bali ku sukulu fintu bashicita, baba pamo na bantu ababika amano ku fintu ifishacindama. Nga e fyo na imwe mulepitamo, muleibukisha ukuti Yehova ta-aluka. (Yakobo 1:17) Alaba na bonse abatwalilila ukuba ne cishinka kuli ena kabili abaibikilishako ukulacita ifyo afwaya. Alabapaala sana, kabili na imwe bene akamupaala.

Baibolo itweba ukuti ilyo ifi fyonse fyalecitika, Yosefe na o alekulilako. Aishileba umukalamba, kabili “uwayemba icata kabili alemoneka uwayemba.” Aya mashiwi yalanga ukuti ali no kuba mu bwafya, pantu ukuyemba ilingi line kulenga twatemwikwa ku bengi.

“ALEMUKAANINA”

Yosefe ali sana uwa cishinka; lelo muka Potifa e na, taali uwa cishinka. Baibolo itila: “Umukashi wa kwa shikulu wakwe atendeke ukupoosa amenso yakwe pali Yosefe no kutila: ‘Sendama na ine.’” (Ukutendeka 39:7) Bushe Yosefe alisumine ukucita ifyo uyu mwanakashi uushalepepa Yehova alefwaya? Baibolo tayalandapo ifingalenga twalatontonkanya ukuti Yosefe taleumfwa nge fyo abalumendo bonse bomfwa nelyo ukuti muka Potifa, uwaupilwe ku mukankaala, talemoneka bwino. Bushe Yosefe aletontonkanya ukuti shikulu wakwe takeshibe? Bushe aletontonkanya pa fyo bali no kumupeela nga alaala nankwe?

Kwena te kuti twishibe ifyo Yosefe aletontonkanya. Lelo twalishiba ifyali mu mutima wakwe. Ifyo ayaswike e filenga twishibe, atile: “Moneni shikulu tasakamana nangu cimo mu ng’anda ino, na conse ico akwata apeela mu minwe yandi. Tamuli nangu umo uwancila muli ino ng’anda, kabili tantana nangu cimo kano fye imwe, pantu muli mukashi wakwe. E ico kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?” (Ukutendeka 39:8, 9) Elenganyeni umulumendo alelanda aya mashiwi ukwabula no kupita mu mbali. Talefwaya fye no kutontonkanya pa fyo uyu mwanakashi alefwaya bacite. Mulandu nshi?

Nga fintu Yosefe alandile, shikulu wakwe alimucetekele. Potifa alipeele fyonse ifyali mu ng’anda yakwe mu minwe ya kwa Yosefe, kabili tamutanine nangu cimo kano fye umukashi wakwe. Kanshi Yosefe te kuti atemwe ukukalifya shikulu wakwe! Talefwaya fye no kutontonkanya pa kusendama nankwe. Nomba kwali icikalamba icalengele: talefwaya ukubembukila Lesa wakwe Yehova. Yosefe alisambilile ifingi ku bafyashi bakwe pa fyo Lesa amona icupo ne fyo afwaya abantu bakwe ukuba ne cishinka. Ilyo Yehova aufishe abantu aba kubalilapo, alilandile ifyo alefwaya icupo ukuba. Umulume no mukashi bafwile ukuba pamo, no kuba “umubili umo.” (Ukutendeka 2:24) Abalefwaya ukonaula icupo ca banabo balikalifye Lesa. Ku ca kumwenako, ilyo abaume bamo balefwaya ukusendama no mukashi wa kwa Abrahamu, icikolwe ca kwa Yosefe, no mukashi wa kwa Isaki, nakulu kwa Yosefe, Yehova alefwaya ukubakanda. (Ukutendeka 20:1-3; 26:7-11) Yosefe alisambilileko kuli ifi ifyacitike, kabili alefwaya ukukonka ifyo Lesa afwaya.

Muka Potifa tatemenwe ifyo bamwaswike. Elenganyeni, umusha e wakaana muka Potifa no kulanda ukuti ifyo alefwaya ukucita ‘bubi ubukulu!’ Na lyo line, talekele ukumupatikisha. Nalimo alyumfwile ububi ilyo bamukene ku musha fye, e co akoselepo fye ukumubeleleka. Kanshi imicitile yakwe yapalile fye iya kwa Satana ilyo aletunka Yesu. Satana na o alifililwe ilyo atunkile Yesu, lelo talekele, alelolela “inshita imbi iyalinga.” (Luka 4:13) Kanshi abantu aba cishinka balingile ukuba abashangila kabili abashipa. Ifi e fyo Yosefe acitile. Nangu ca kuti balemupatikisha “cila bushiku,” Yosefe tasumiine. Baibolo itila: “Alemukaanina.” (Ukutendeka 39:10) Lelo muka Potifa, ali no mupampamina.

Alelolela inshita ilyo ababomfi bonse bashali no kuba mu ng’anda. Alishibe ukuti Yosefe ali no kwingila mu ng’anda ku kubomba imilimo alebomba. Ilyo aingile, alimubeleleke. Aikete mu ca kufwala ca kwa Yosefe, no kumupapaata umuku wa kulekeleshako ati: “Sendama na ine!” Bwangu bwangu Yosefe alilwishishe mpaka afuma mu minwe yakwe, lelo umwanakashi aikete ica kufwala ca kwa Yosefe. Awe Yosefe alifulile ica kufwala, no kucisha mu minwe yakwe kabili alifulumwike!—Ukutendeka 39:11, 12.

Ifi e fyo no mutumwa Paulo atucinkwileko ilyo alembele ukuti: “Fulumuka ubulalelale.” (1 Abena Korinti 6:18) Kanshi Abena Kristu ba cine bonse bafwile ukulapashanya Yosefe! Limo kuti twaba na bantu abashatemwa amafunde ya kwa Lesa ayalanda pa mibele iisuma, lelo ico tacilepilibula ukuti tufwile ukucita ifyo baletupatikisha ukucita. Te mulandu ne fingafumamo, ifwe tufwile fye ukufulumuka.

Ilyo Yosefe akeene, ifintu fyalimubipiile. Muka Potifa alimufyengele. Apo pene fye atampile ukupunda, ukwita ababomfi bambi ukwingila mu ng’anda. Atile Yosefe alefwaya ukumucenda no kuti afulumwike ilyo acipunda. Alisungile ica kufwala ca kwa Yosefe mpaka umulume wakwe abwela. Ilyo Potifa abwelele, amwebele ubufi bumo bwine, ukuti umulume wakwe e walufyenye pa kuleta umuntu umwina fyalo mu ng’anda yabo. Bushe Potifa acitile shani? Baibolo itila: “Ubukali bwakwe bwalimine”! Atwele Yosefe mu cifungo.—Ukutendeka 39:13-20.

“BACUSHISHE AMAKASA YAKWE MU MAKUSU”

Tatwaishiba ifingi pa fyo ififungo fya mu Egupti fyali kale. Abashula ifya kushulashula balisanga ifitantala fya fifungo, ifikuulwa umwali ififungo, ne fifungo fya pa nshi. Pa numa Yosefe abomfeshe ishiwi lya kuti “icilindi” pa kulondolola icifulo bamukakiilemo. (Ukutendeka 40:15, Baibolo ya Cibemba iya mu 1956) Ibuuku lya Amalumbo, litweba ukuti Yosefe balimucushishe nga nshi, lyatila: “Bacushishe amakasa yakwe mu makusu, mu fyela e mo bamukakile.” (Amalumbo 105:17, 18) Abena Egupti pa kukaka abafungwa, balebapotela amaboko ku numa e lyo bayakakila pamo; bambi balekakila abafungwa icela mu mukoshi. Yosefe afwile aliculile sana, nangu ca kuti tapali umulandu acitile.

Ne cabipishe ca kuti aliculile pa nshita ntali. Baibolo itila Yosefe “alitwalilile ukuba mu cifungo.” Aikele imyaka iingi mu cifungo!a Kabili taishibe nga ali no kufuma nelyo iyo. Cinshi ca-afwile Yosefe ukukanaililila ubulanda no kukanaumfwa uwapelelwa ilya myaka ali mu cifungo?

Baibolo itweba ukuti: “Yehova ali na Yosefe kabili alemulanga icikuuku no kumulenga ukutemwikwa.” (Ukutendeka 39:21) Ififungo, amakusu, nangu fifungo ifya pa nshi te kuti fileshe Yehova ukuba ne cikuuku ku babomfi bakwe. (Abena Roma 8:38, 39) Kuti twaelenganya uko Yosefe alepepa kuli Shifwe wa ku muulu ukufuma pa nshi ya mutima wakwe ne fyo balemupeela umutende uo “Lesa wa cisansamushi conse” apeela. (2 Abena Korinti 1:3, 4; Abena Filipi 4:6, 7) Ni muli finshi fimbi umo Yehova apaalile Yosefe? Baibolo itweba ukuti Yehova alengele Yosefe “ukutemwikwa ku mukalamba wa cifungo.”

Abafungwa balebapeela imilimo, kabili Yosefe alebombesha nga bamupeela imilimo ili yonse, ne ci calengele Yehova alemupaala. Apo Yehova alemupaala, na mu cifungo mwine Yosefe balimucetekele no kumucindika nga filya fine cali ilyo ali mu ng’anda ya kwa Potifa. Baibolo itila: “E ico umukalamba wa cifungo apeele abafungwa bonse abali mu cifungo mu minwe ya kwa Yosefe; kabili e walesuminisha conse ico bali no kucita mulya. Umukalamba wa cifungo talebikako amano kuli fyonse ifyo apeele Yosefe, pantu Yehova ali na Yosefe kabili Yehova alepaala conse ico alecita.” (Ukutendeka 39:22, 23) Ukwishiba ukuti Yehova alemusakamana, kufwile kwalisansamwishe sana Yosefe!

Ifintu filaaluka ukwabula no kwenekela, e lyo limo kuti batufyenga, lelo kuti twasambililako kuli Yosefe filya ali ne citetekelo. Nga tulepepa kuli Yehova, tulekonka amafunde yakwe, e lyo tulecita ne fyo afwaya, akatupaala. Yosefe ena, Yehova alimupaalile, nge fyo tukamona mu fipande fikakonkapo.