Imimwene Yobe iya Mweo Yambukila Ubumi Bobe
“Umuntu abe cibumbwa ca mweo.”—UKUTENDEKA 2:7.
1, 2. Cinshi amabutotelo ayengi yasumina ukukuma ku muntu no mweo?
MUPEPI na mabutotelo yonse yasambilisha ukuti umuntu alikwata umweo wa bumunshifwa. New Catholic Encyclopedia isosa ukuti umweo “ubumbwa na Lesa no kubikwa mu mubili pa kwimitwa.” Na kabili isosa ukuti icifundisho ca mweo wa bumunshifwa “ni cimo ica fintu fyacindamisha” ifya macalici ya Kristendomu. Mu musango umo wine, “imfundo ya buShilamu,” e filondolola The New Encyclopœdia Britannica, “ipaasho kuti umweo wisa mu kubako pa nshita imo ine ngo mubili; pa numa ya ico, ulakwata ubumi bwa uko, ukwikatana kwa uko no mubili ukuba mibele ya pa nshita inono.”
2 Amabutotelo ya musango uyo yasumina ukuti umweo ulasha umubili ilyo imfwa yacitika no kutwalilila uumi ku ciyayaya, ubuyo bwa uko ukuba kusangalala kwa ku mulu, ukwikala kwa pa nshita inono mu mutwala, nelyo ukulunguluka kwa ciyayaya muli helo wa mulilo. Imfwa imonwa ngo bwingililo ku bumi bwa muyayaya mu bufumu bwa mipashi. Nga fintu kalemba umo asosele mu citabo ca We Believe in Immortality ukuti: “Mone Imfwa ngo kulunge fipya kukalamba kabili ukwa bukata. Mone Imfwa ngo kusumbula kwa bulesa.”
3. Cisumino nshi ica mabutotelo yalekanalekana aya ku Kabanga?
3 Aba Hindu, aba Budha, na bambi basumina umweo ukwalukila mu mubili umbi. Ici cisanshamo icisumino ca kuti pa mfwa umweo ulafwikwa umubili cipya cipya, ukufyalwa cipya cipya ngo muntunse umbi nelyo icintu cimbi ica bumi. Nga ca kuti umuntu aali umusuma, casoswa ukuti umweo wakwe kuti wafyalwa cipya cipya ngo muntu wa cifulo cacilapo kusumbuka. Lelo nga ca kuti aali uwabipa, kuti afyalwa cipya cipya ngo muntu wa cifulo ca pa nshiko nelyo fye nge nama nelyo akashishi.
4, 5. Mulandu nshi cabela icacindama ukwishiba icine pa lwa mweo?
4 Nangu cibe fyo, ni shani nga ca kuti abantunse tabakwata umweo umunshifwa? Ni shani nga ca kuti imfwa te “kusumbula kwa bulesa,” te bwingililo bwa kwangufyanya ukuya ku bumi bwa mupashi ubwa ciyayaya nelyo ukufwikwa umubili cipya cipya kuli bonse abafwa? Lyene icisumino ca mweo wa bumunshifwa kuti catungulula umo mu ntunga yalubana. Icitabo Official Catholic Teachings cisosa ukuti icalici lipampamina pa cisumino ca mweo wa bumunshifwa pantu ukukanasumina bwene “kuti kwalenga amapepo yakwe ayabulamo bupilibulo nelyo ayabulamo mucetekanya, ukusefya kwakwe ukwa fililo ne milimo ya butotelo ificitilwa abafwa.” E co inshila ya umo iya bumi, ukupepa, ne nshita ya ku ntanshi iya ciyayaya fyalibimbwamo.—Amapinda 14:12; Mateo 15:9.
5 Cili cacindama ukwishiba icine pa lwa ici cisumino. Yesu atile: “Abamupepa [Lesa] bali no kumupepela mu mupashi na mu cine.” (Yohane 4:24) Icine pa lwa mweo wa buntunse cisangwa mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Amalembo yapuutwamo yabamo ukusokolola kwa kwa Lesa ukwa mifwaile yakwe, e co kuti twaba abacetekela ukuti itweba icine. (1 Abena Tesalonika 2:13; 2 Timote 3:16, 17) Yesu asosele mwi pepo kuli Lesa ukuti: “Icebo cenu e cine.”—Yohane 17:17.
Abumbilwe No Mweo wa Bumunshifwa?
6. Cinshi ubulondoloshi bwa Ukutendeka mu kulengama butweba pa lwa kubumbwa kwa muntu?
6 Ukutendeka 2:7 kutwebo kuti: “E lyo Yehova Lesa abumbile umuntu ku lukungu lwa mushili, na mu myona yakwe apuutilemo umupu wa [bumi, NW]; no yo muntu abe cibumbwa ca mweo.” Ubulondoloshi tabusoso kuti Lesa alimbile mu muntu umweo wa bumunshifwa. Busoso kuti lintu amaka ya kwa Lesa yakoseshe umubili wa kwa Adamu, wene “abe cibumbwa ca mweo.” E co umuntu ali mweo. Takwata mweo.
7. Mulandu nshi abantunse babikilwe pe sonde?
7 Lesa abumbile Adamu ukwikala pe sonde, te mu mulu. Isonde talyali no kuba cibansa fye ca kweseshapo ku kumona nga ca kuti Adamu aali uwafikapo ukuya ku mulu. Lesa apangile sonde “ku kwikalwamo,” kabili Adamu aali e mwikashi wa ntanshi uwa liko. (Esaya 45:18; 1 Abena Korinti 15:45) Pa numa, lintu Lesa abumbile Efa ngo mukashi wa kwa Adamu, imifwaile ya kwa Lesa kuli bene yali ya kuti balingile ukwisushe sonde no kulyalwila muli paradise ngo mushi wa ciyayaya uwa mutundu wa buntunse.—Ukutendeka 1:26-31; Ilumbo 37:29.
8. (a) Ni pali cinshi apo ukubako kwa kwa Adamu kwali kwa cipangano? (b) Nga ca kuti Adamu tabembwike, ni kwi uko aali no kutwalilila ukwikalo mumi?
8 Takuli ukuli konse uko Baibolo isosa ukuti ulubali lwa kwa Adamu lwali lwa bumunshifwa. Mu kucilana, ukubako kwakwe kwali kwa cipangano, ukushimpwa pa cumfwila kwi funde lya kwa Lesa. Nga ca kuti atobele lilye funde, cinshi lyene? Ubumi bwa ciyayaya mu bufumu bwa mipashi? Nakalya. Mu cifulo ca ico, ‘ukufwa aali no kufwa.’ (Ukutendeka 2:17) Aali no kubwelela uko afumine: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” (Ukutendeka 2:7; 3:19) Adamu taliko ilyo talabumbwa, kabili tali na kubako pa numa afwile. E co akwete ukusalapo fye kubili: (1) icumfwila no bumi nelyo (2) ukubulwe cumfwila ne mfwa. Nga ca kuti Adamu tabembwike, nga alikele pe sonde kuli pe na pe. Nga tabalile aya ku mulu.
9. Cinshi Baibolo mu kulungika ita imfwa, kabili mulandu nshi?
9 Adamu akeene ukumfwila, kabili alifwile. (Ukutendeka 5:5) Imfwa yali e kukandwa kwakwe. Tayali bwingililo ku “kulunge fipya kwa bukata” lelo ubwingililo ku kukanabako. Muli ifyo, imfwa te cibusa lelo yaba cintu Baibolo iita, “umulwani.” (1 Abena Korinti 15:26) Nga ca kuti Adamu alikwete umweo wa bumunshifwa uwali no kuya ku mulu nga ca kuti ali uwa cumfwila, lyene imfwa nga yali lipaalo. Lelo te fyo cali. Cali citiipu. Kabili mu kuba no lubembu lwa kwa Adamu, icitiipu ca mfwa caanene ku bantu bonse pantu bonse bufyashi bwakwe.—Abena Roma 5:12.
10. Ni mpika nshi iikalamba imako mu kusumina ukuti Adamu alikwete umweo wa bumunshifwa?
10 Mu kulundapo, nga ca kuti Adamu abumbilwe no mweo wa bumunshifwa uwali no kulungulushiwa kuli pe na pe muli helo wa mulilo nga ca kuti abembwike, mulandu nshi tasokelwe pa lwa ici? Mulandu nshi aebelwe fye ukuti aali no kufwa no kubwelela ku lukungu? Fintu cali no kuba icishalinga ukusenuka Adamu ku ciyayaya ca kulunguluka pa mulandu wa kubulwe cumfwila, lelo ukukanamusoka pa lwa cene! Nangu cibe fyo, kuli Lesa takwaba “bupondamishi.” (Amalango 32:4) Takwaliko ukukabila kwa kusoka Adamu pa lwa helo wa mulilo uwa myeo ya bumunshifwa iya babifi. Helo wa musango uyo taliko, kabili imyeo ya bumunshifwa tayaliko. (Yeremia 19:5; 32:35) Takwabako ukulungulusha kwa ciyayaya mu lukungu lwa mushili.
Ukubomfya kwa Baibolo ukwa “Mweo”
11. (a) Muli Baibolo ishiwi lya Cibemba “umweo” lyafuma ku mashiwi nshi aya ciHebere ne ciGreek? (b) Ni shani fintu King James Version apilibula amashiwi ya ciHebere ne ciGreek aya “umweo”?
11 Mu Malembo ya ciHebere, ishiwi lya Cibemba “umweo” lyafuma kwi shiwi lya ciHebere neʹphesh, ilimoneka ukucila pa miku 750. Ilyalinganako mu Malembo ya ciGreek ni psy·kheʹ ilimoneka ukucila pa miku 100. New World Translation of the Holy Scriptures mu kukonkanya ipilibula aya mashiwi nga “umweo.” Ama Baibolo yambi kuti pambi yabomfya ukulekanalekana kwa mashiwi. Inshila shimo shintu King James Version apilibwilamo neʹphesh ni shi: insala, icinama, umubili, umupu, icibumbwa, (umubili) wafwa, ukufwaisha, umutima, ubumi, umwaume, umuntontonkanya, umuntu, umwine, umweo, icintu. Kabili apilibula psy·kheʹ nga: umutima, ubumi, umuntontonkanya, umweo.
12. Ni shani fintu Baibolo ibomfya amashiwi ya ciHebere ne ciGreek aya “umweo”?
12 Baibolo ita ifibumbwa fya muli bemba neʹphesh: “Fyonse ifya mweo ifili mu menshi.” (Ubwina Lebi 11:10) Ishiwi kuti lyaloshiwa ku nama sha ku mulundu: “Pe sonde napafumye ifibumbwa fya mweo mu misango ya fiko, ifitekwa, ne fikulika, ne nama sha mpanga mu misango ya fiko.” (Ukutendeka 1:24) Imiku imyanda neʹphesh lipilibula abantu. “Imyeo yonse abafumine mu musana wa kwa Yakobo baali imyeo amakumi cinelubali.” (Ukufuma 1:5, NW) Ica kumwenako ca psy·kheʹ icabomfiwa muli iyi nshila ni 1 Petro 3:20. Alanda ulwa cibwato ca kwa Noa, “kuli ico aba mweo banono, e kutila cinekonsekonse, bapuswike ku menshi.”
13. Ni mu nshila nshi umo Baibolo ibomfesha ishiwi “umweo”?
13 Baibolo ibomfya ishiwi “umweo” mu nshila ishingi shimbi. Ukutendeka 9:5 kusoso kuti: “Umulopa wenu wa myeo yenu nkalandula.” Pano umweo wasoswa ukukwata umulopa. Ukufuma 12:16, NW, kutila: “Kano fye cintu umweo onse ulekabila ukulya, ico ceka kuti cacitwa kuli imwe.” Muli uyu mulandu umweo wasoswa ukulya. Amalango 24:7 yalanda ulwa muntu “aleibo [mweo, NW] wa muli bamunyina.” Mu kushininkisha tacali mweo wa bumunshifwa e waibilwe. Ilumbo 119:28 litila: “Umweo wandi [taumwene tulo, NW] pa mulandu wa bulanda.” E co umweo kuti walufya nelyo fye utulo. Baibolo na kabili ilango kuti umweo wina kufwa. Ulafwa. “Uyo mweo ufwile ukusukulwako ku bantu bakwe.” (Ubwina Lebi 7:20, NW) “Ekaya ukuli umweo onse uwafwa.” (Impendwa 6:6, NW) ‘Imyeo yesu ili no kufwa.’ (Yoshua 2:14) “Umweo onse uushakakutike kuli Kasesema ulya ukonaulwa umupwilapo.” (Imilimo 3:23, NW) “Conse ca mweo . . . califwile.”—Ukusokolola 16:3.
14. Cinshi Baibolo mu kulengama ilanga ukuti e caba umweo?
14 Mu kulengama, ukubomfya kwa Baibolo ukwa neʹphesh na psy·kheʹ kulango kuti umweo muntu wine nelyo, mu mulandu wa nama, icibumbwa ciine. Tacili lubali lumo ulwa bumunshifwa ulwa muntu umo umo. Mu cine cine, neʹphesh lilabomfiwa na kuli Lesa umwine wine: “Uuli onse uwatemwa ulukakala umweo Wakwe mu cishinka walimupata.”—Ilumbo 11:5, NW.
Abasambilila Abengi Balasumina
15. Ni shani fintu ifitabo fyafulilako ifya basambilila fiilumbulwila ifine pa lwa cisambilisho ca mweo wa bumunshifwa?
15 Abasambilila abengi basumina ukuti Baibolo tailanda ulwa mweo wa bumunshifwa. The Concise Jewish Encyclopedia ilondolola ukuti: “Baibolo tailondolola icifundisho ca bumunshifwa bwa mweo, kabili ici tacimoneka mu kulengama mu fitabo fya mu kubangilila ifya burabi.” The Jewish Encyclopedia itila: “Icisumino ca kuti umweo ulatwalilila ukubako kwa uko pa numa ya kusunguluka kwa mubili uli mulandu wa kutunganya kwa fya maele nelyo ukwa fya butotelo ukucila ica citetekelo cayanguka, kabili mu kumfwana takuli uko casambilishiwa mu kulumbululwa bwino mu Malembo ya Mushilo.” The Interpreter’s Dictionary of the Bible itila: “Nephesh . . . tatwalilila ukubako mu kuibela ukufuma ku mubili, lelo afwila pamo. . . . Takuli ilembo lya mu baibolo ilisuminisha ubulondoloshi bwa kuti ‘umweo’ ulapaatulwa ukufuma ku mubili pa nshita ya mfwa.”
16. Ni shani fintu amabulashi yamo yailumbulwila ayene pa lwa mweo?
16 Na kabili, Expository Dictionary of Bible Words isoso kuti: “‘Umweo’ mu C[ipingo] ca K[ale], lyene, taulangilila ulubali lumo ulushimoneka ulwa bantunse ulutwalilila pa numa ya mfwa. [Neʹphesh] mu kukatama apilibula ubumi nga fintu wakumanishiwa mu kuibela na bene pa lwabo. . . . Ubupilibulo bwa kutendekelapo ubwa [psy·kheʹ] bwaimikwa ku linankwe ilya C[ipingo] ca K[ale], ukucila ubupilibulo bwa liko mu ntambi sha ciGreek.” Kabili The Eerdmans Bible Dictionary cilondolola ukuti muli Baibolo, ishiwi umweo “talisonta ulubali lwa muntunse, lelo ukucila umuntu onse. . . . Muli aya mano abantunse tabakwata imyeo—bene e myeo.”—Utulembo tunono twesu.
17. Cinshi ifitabo fibili ifya ciKatolika fisumina pa lwa “mweo”?
17 Nelyo fye ni New Catholic Encyclopedia ilasumino kuti: “Amashiwi ya mu Baibolo aya mweo ilingi line yapilibula umuntu onse fye.” Ilundako kuti: “Takwabako dichotomy [ukwakanikana] kwa mubili no mweo mu C[ipingo ca K[ale]. . . . Inumbwilo [neʹphesh], nangu cingati yapilibulwa kwi shiwi lyesu ilya mweo, talipilibula umweo ngo wapaatuka ukufuma ku mubili nelyo umuntu wine. . . . Inumbwilo [psy·khe’] lishiwi lya C[ipingo] C[ipya] ilyumfwana na [neʹphesh]. . . . Itontonkanyo lya mweo ukupusunsuka pa numa ya mfwa talilukwa mu kwangufyanya muli Baibolo.” Kabili Georges Auzou, Profesa wa ciKatolika uwa ku France uwa Sacred Scripture (Lembo Lyashila), alemba mu citabo cakwe La Parole de Dieu (Ishiwi lya kwa Lesa) ukuti: “Imfundo ya ‘mweo,’ ukupilibula bucine bwa ku mupashi mu cine cine, ubushingamoneka, ubwapaatuka ukufuma ku ‘mubili,’ . . . tayabako muli Baibolo.”
18. (a) Ni shani fintu encyclopedia icito kulandapo pa kubomfya kwa Baibolo ukwe shiwi “umweo”? (b) Ni kwi uko abasambilile fya butotelo basangile mfundo ya cintu cimo icipusunsuka imfwa ya mubili?
18 Muli ifyo, The Encyclopedia Americana imono kuti: “Imfundo ya Cipingo ca Kale iya muntu ni yo iya kwikatana, te kulundinkana kwa mweo no mubili. Nangu cingati ishiwi lya ciHebere [neʹphesh] lipilibulwa libili libili nga ‘umweo,’ kuti caba icishalungikwa ukubelenga muli lyene ubupilibulo bwa ciGreek. . . . [Neʹphesh] talyelenganishiwa nge lilebomba mu kupaatukako ukufuma ku mubili. Mu Cipingo Cipya ishiwi lya ciGreek [psy·kheʹ] lipilibulwa ilingi line ngo ‘mweo’ lelo na kabili talilingile ukumfwikishiwa mu kwangufyanya ukukwata ubupilibulo buntu ishiwi lyakwete ku ba maele ba ciGreek. . . . Baibolo taipayanya ubulondoloshi bwalengama ubwa fintu umuntu apusunsuka pa numa ya mfwa.” Ilundako kuti: “Abasambilila ifya butotelo balikwata ukwalukila ku kulanshanya kwa ba maele ku nshila yafikapo iya kulondolwelamo ukupusunsuka kwa muntu pa numa ya mfwa.”
Te Baibolo lelo Amaele
19. Ni shani fintu amaele ya ciGreek yalundinkanishiwa ku cisumino ca mweo wa bumunshifwa?
19 Cili ca cine ukuti abasambilila ifya butotelo bapokelele imfundo sha ba maele ba cisenshi pa kupanga icifundisho ca mweo wa bumunshifwa. Dictionnaire Encyclopédique de la Bible iya ciFrench (Dikishonari ya Encyclopedia iya Baibolo) itila: “Imfundo ya bumunshifwa cisabo ca kutontonkanya kwa ciGreek.” The Jewish Encyclopedia isumino kuti: “Icisumino muli bumunshifwa bwa mweo caishile ku baYuda ukufuma ku kwikatana ne tontonkanyo lya ciGreek kabili maka maka ukupitila mu maele ya kwa Plato, kafwilisha mukalamba uwa ciko,” uwaikeleko mu mwanda wa myaka walenga ine pa ntanshi ya kwa Kristu. Plato asumine ukuti: “Umweo ni umunshifwa kabili te kuti ulobe, kabili imyeo yesu mu cine cine ikabako mu calo cimbi!”—The Dialogues of Plato.
20. Ni lilali kabili ni shani amaele ya cisenshi yasokelele mu buKristu?
20 Ni lilali lintu aya maele ya cisenshi yasokelele mu buKristu? The New Encyclopœdia Britannica itila: “Ukufuma pa kati ka mwanda wa myaka uwalenga ibili AD Abena Kristu abakwete ukukansha kumo mu maele ya ciGreek batendeke ukuyumfwa ukukabila kwa kulumbulula icitetekelo cabo mu numbwilo ya ciko, ponse pabili pa mulandu wa kwikushiwa kwabo kwine ukwa mucetekanya na pa kupilibula abasenshi basambilila. Amaele yabalingile ukucishapo yali ya kwa Plato.” E co, nga fintu Britannica isosa, “aba maele ba Bwina Kristu aba mu kubangilila bapokelele imfundo ya ciGreek iya bumunshifwa bwa mweo.” Nelyo fye Pope John Paul II asumine ukuti icifundisho ca mweo wa bumunshifwa cibikamo “ukwelenganya kwa masukulu yamo yamo aya maele ya ciGreek.” Lelo ukupokelela ukwelenganya kwa maele ya ciGreek kwapilibwile ukuti Kristendomu ashile icine cayanguka icalumbululwa pa Ukutendeka 2:7 ukuti: “Umuntu abe cibumbwa ca mweo.”
21. Kubwelela ku butali bwaba shani ku numa icisumino ca mweo wa bumunshifwa cifika?
21 Icisambilisho ca mweo wa bumunshifwa, nangu cibe fyo, cibwelela ku numa nga nshi ukucila pali Plato. Mu citabo ca Religion of Babylonia and Assyria, ica kwa Morris Jastrow, tubelengo kuti: “Impika ya bumunshifwa . . . yabimbilemo ukusakamana kukalamba ukwa basambilila ifya butotelo aba ku Babiloni. . . . Imfwa yali kupita ukuya ku musango umbi uwa bumi.” Na kabili, icitabo ca Egyptian Religion, ica kwa Siegfried Morenz, cilondolola ukuti: “Abena Egupti ba mu kubangilila bamwene ubumi pa numa ya mfwa mu kwanguka ngo kutwalilila kwa bumi pe sonde.” The Jewish Encyclopedia imona ukulundana na aya mabutotelo ya pa kale na Plato lintu isosa ukuti Plato atungulwile ku mfundo ya mweo wa bumunshifwa “ukupitila mu nshimi sha kwa Orpheus ne sha kwa Eleusis umo imimwene ya cina Babiloni ne ya cina Egupti yasanshiwemo mu kupapusha.”
22. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti imbuto sha cifundisho ca mweo wa bumunshifwa shatandilwe mu cituntulu pa macaca ya lyashi lya kale ilya buntunse?
22 Muli ifyo, imfundo ya mweo wa bumunshifwa ya kale. Na kuba, imishila ya iko ibwelela ku numa ku macaca ya lyashi lya kale ilya buntunse! Pa numa lintu Adamu aebelwe ukuti aali no kufwa nga ca kuti akeene ukumfwila Lesa, imimwene yapusanako yalilumbulwilwe ku mukashi wa kwa Adamu, Efa. Aebelwe ukuti: “Ukufwa tamwakafwe.” Pano imbuto sha cifundisho ca mweo wa bumunshifwa shalibyelwe. Kabili ukutula lilya line, icikulilo cimo pa numa ya cibiye calipokelela imimwene ya cisenshi ica kuti ‘mu cituntulu tawakafwe lelo ukatwalilila ukubo mumi.’ Ici cisanshamo Kristendomu, uwaingishe abakonshi bakwe mu busangu ku kulwisha imifwaile no kufwaya kwa kwa Lesa.—Ukutendeka 3:1-5; Mateo 7:15-23; 13:36-43; Imilimo 20:29, 30; 2 Abena Tesalonika 2:3, 7.
23. Ni nani uwalundulwile icisambilisho ca mweo wa bumunshifwa, kabili mulandu nshi?
23 Ni nani uwatungulwile abantunse ku kusumina ubo bufi? Yesu amwishibishe lintu asosele ku ntungulushi sha butotelo isha kasuba kakwe ukuti: “Imwe muli ba kwa shinwe [Ciwa, NW], ne fya lunkumbwa fya kwa shinwe e fyo mufwayo kucita. . . . Ilyo alande ca bufi, alande cafuma mu mwine; ico wa bufi, kabili e wishi wa buko.” (Yohane 8:44) Ee, ni Satana e walundulwile imfundo ya mweo wa bumunshifwa ku kufumya abantu ukufuma ku kupepa kwa cine. E co inshila ya umo iya bumi ne subilo lya nshita ya ku ntanshi fyabikwa pa nshila yalubana pa kusumina ififundisho ifyatuntwike ukufuma ku bufi bwa kubalilapo ubwalembwa muli Baibolo, nangu cingati pali ilya nshita Efa ukwabulo kutwishika aumfwikishe insoka ukupilibula fye ukuti taali no kufwa nangu fye panono mu mubili.
24. Fipusho nshi pambi fingepushiwa mu kulinga ukukuma ku bumi bwa ciyayaya na bumunshifwa?
24 Baibolo taisambilisha ukuti abantunse balikwata umweo wa bumunshifwa. Mulandu nshi, lyene, untu ilandila pa lwe subilo lya bumi bwa ciyayaya? Mu kulundapo, bushe Baibolo, pali 1 Abena Korinti 15:53, taisoso kuti: “Ici ca mfwa cili no kufwalo kukanafwa.” Kabili bushe Yesu taile ku mulu pa numa ya kubuuka kwakwe, kabili bushe tasambilishe ukuti bambi kuti baba na maka ya kuya ku mulu? Ifi ne fipusho fimbi fikabebetwa mu cipande cesu icikonkelepo.
Ifipusho fya Kupitulukamo
◻ Cinshi amabutotelo ayengi yasumina ukukuma ku mweo?
◻ Ni shani fintu Baibolo ilango kuti umuntu tabumbilwe no mweo wa bumunshifwa?
◻ Cinshi cili icaumfwika ukufuma ku kubomfya kwa Baibolo ukwa mashiwi ya ciHebere ne ciGreek aya “umweo”?
◻ Cinshi abasambilila abengi basosa pa lwa mimwene ya Baibolo iya mweo?
◻ Kubwelela ku butali bwaba shani ku numa mu lyashi lya kale icifundisho ca mweo wa bumunshifwa cifika?
[Icikope pe bula 20]
Fyonse myeo