Ni Kuli Ani Waipeela?

“Conse ico Yehova asosele twakulacita, no kuumfwako.”—UKUFUMA 24:7.

1, 2. (a) Ni kuli finshi abantu bamo baipeela? (b) Bushe ni abo fye beka abakwata ubutotelo e bengaipeela?

MU February 1945, bakapupusha ba ndeke sha nkondo isha Ciputulwa ca Bashilika ica Yatabe ica ku Japan balilonganikwe mu cikuulwa. Umo na umo uwa bene alipeelwe icipepala apo aali no kulemba ukuti aali no kuitemenwa ukuba ulubali lwe bumba lya kusansa ilya kamikaze (abo abaya mu kuipoosa ne ndeke sha mabomba). “Nalangulwike cene ngo kwitwa kwa kuipeela ilambo pa nshita ya bwafya bwa luko lwesu,” e fyasosa umushilika umo uwalipo pali ilya nshita. “Apantu inkuntu shandi shalimpatikishe ukuti ningabomfiwa, naliitemenwe ukubombako uyu mulimo.” Akanshiwe ukubombela pa ndeke ya Ohka (indeke ya roketi ibomfiwa ku kuipoosa) pa kuipupusha no kuyaipoosa mu ngalaba ya nkondo iya balwani. Nangu cibe fyo, inkondo yalipwile ilyo inshita yakwe iya kucite co ku kufwila icalo cakwe na kateka tailafika. Lintu Japan yacimfiwe muli ilya nkondo, icitetekelo cakwe muli kateka calibongolwelwe.

² Pa nshita imo, abena Japan abengi baliipeeleshe kuli kateka wabo, uo bacetekele ukuti aali mulungu wa mweo. Mu fyalo fimbi, kwaliko kabili kuciliko ifintu fimbi ifyo abantu baipeeleshako. Amamilioni baipeelesha kuli Maria, Buddha, nelyo milungu imbi iyo ilingi line imininwako ku tulubi. Ukwambukilwa kuli bunjishikweba bwa kubalamune nkuntu, bamo bapongolwela bakabilisha ba pa TV indalama isho bapibilapo mu kwafwilisha kwa mutima onse uko kwalingana no kuipeelesha. Pa numa ya nkondo, abena Japan balengwe nsoni bafwaile icintu cimbi uko bengapeela ubumi bwabo. Bamo, bapeele ubumi bwabo ku ncito. Mu fyalo fya ku Kabanga ne fya ku Masamba, abengi baipeela ku kulonganika ifyuma. Abacaice batonta ubumi bwabo pali bakemba ba nyimbo, ukupashanya imisango yabo iya bumi. Abafulilako ilelo balisanguka abaipepa abene, ukulungatika ukuipeelesha kwabo ku fya lunkumbwa fyabo. (Abena Filipi 3:19; 2 Timote 3:2) Lelo bushe ifintu fya musango yo nelyo abantu ba musango yo baliwaminwa ukulungatikako ukuipeelesha kwa mweo onse?

3. Ni shani ifyo ifintu fimo ifyo abantu baipeelako fyashininkisha ukuba ifya fye?

³ Lintu baishiba ifyo caba, bakapepa ba tulubi ilingi line balafiitwa. Ukuipeelesha ku tulubi kufumamo ukukalifiwa lintu bakapepa bakutuluka ukuti utulubi twabo tuntu “twacitwa ku minwe ya bantu.” (Ilumbo 115:4) Lintu ifye shiku filebimbamo kabilisha wa butotelo fyansansalikwa, abantu bafumaluka balalengwe nsoni. Lintu ifya bunonshi fya cimbepa fyabongoloka, ababomfi balapita mu kufulunganishiwa kwa muntontonkanya ilyo basanga ukuti bali pa mutande wa balefumishiwa incito. Ukuwa mu fya bunonshi ukwa nomba line kwailikishe bakapepa ba Mamone. Imisha baingilemo mwi subilo lya kuti baali no kupanga indalama ishingi yasangwike icisendo kabili icilolelo ca kuti shikabweshiwa cinono. (Mateo 6:24) Lintu bakemba ba nyimbo sha rock nelyo aba fya kusekesha bambi bafwa nelyo lintu baanduluka, ababapepa bashala fye beka. Kabili abo abakonkelela inshila ya bumi iya kuikusha ilingi line balobololako ifisabo fyabipisha.—Abena Galatia 6:7.

4. Cinshi cisonga abantu ukupeela ubumi bwabo ku fintu fya fye?

⁴ Cinshi cisonga abantu ukuipeela kuli bucafye bwa musango yo? Ilingi line, caba mupashi wa calo uulamwa na Satana Ciwa. (Abena Efese 2:2, 3) Shalilekanalekana inshila uyu mupashi usongelamo. Umo kuti pambi alamwa ku cishilano ca lupwa ico catentemukila kuli wene ukufuma ku fikolwe. Amasomo ne cikulilo kuti fyasonga imitontonkanishishe apakalamba. Imibele ya pa ncito kuti pambi yapatikisha “bakalwa ba mu twampani twalembeshiwa” ukusanguka abakunkuma ku ncito ico cingaba ica busanso ku bumi. Ukufwaisha ifyafulilako kuluminishiwa ku mibele ya kutemwe fimoneka iya calo. Imitima ya bengi yalibola, ukubalenga ukuipeelesha ku kufwaisha kwabo ukwa kaso. Balafilwa ukubebeta nampo nga ifi fikonkelelo fyaliwaminwa ukuipeeleshako kwa musango yo.

Uluko Lwaipeela

5. Kuipeela nshi kuli Yehova ukwacitilwe imyaka yapitapo 3,500?

⁵ Ukucila pa myaka 3,500 iyapitapo, uluko lumo ulwa bantu lwasangile icintu cimo icacilapo ukuwaminwa ukuipeeleshako. Baipeele kuli Lesa mulopwe, Yehova. Pamo nge bumba, uluko lwa Israele lwabilishe ukuipeela kwa luko kuli Lesa mu matololo ya Sinai.

6. Cinshi cali no kuba e bupilibulo bwe shina lya kwa Lesa ku bena Israele?

⁶ Cinshi calengele abena Israele ukucite co? Lintu baali mu busha mu Egupti, Yehova atumine Mose ukuyabalubula. Mose aipwishe ifyo alingile ukubalondolwela Lesa uwamutumine, kabili Lesa aisokolwele umwine nga “Naba uuntu Naba.” Akambishe Mose ukuyaeba abana ba kwa Israele ukuti: “Naba antuma njise kuli imwe.” (Ukufuma 3:13, 14) Iyi numbwilo yalangilile ukuti Yehova aba icili conse icilekabilwa pa kuti engapwishishisha imifwaile yakwe. Aali no kuisokolola nga Kafikilisha wa malayo yakwe mu nshila isho bashibo ba bena Israele bashatalile abeshibapo.—Ukufuma 6:2, 3.

7, 8. Bushininkisho nshi abena Israele bakwete ubwa kuti Yehova aali ni Lesa wawaminwa ukuipeelesha kwabo?

⁷ Abena Israele balimweneko ukucululuka kwa calo ca Egupti na bantu ba ciko ku Finkunka Ikumi. (Ilumbo 78:44-51) Lyene, napamo ukucila pa mamilioni yatatu aba bene, ukusanshako abanakashi na bana, balilongele katundu wabo no kufuma mu calo ca Goshene mu bushiku bumo, uko kwali kupwishishisha kukalamba. (Ukufuma 12:37, 38) Mu kukonkapo pali Bemba Wakashika, Yehova ailangishe umwine ngo “musalifi ku bulwi” lintu apuswishe abantu bakwe ku mulalo wa kwa Farao pa kupaatula bemba ku kuleka abena Israele bapite na pa numa ukumwisala ku kunwensha abena Egupti balebasupila. Nge ca kufumamo, “abena Israele bamwene ukuboko kukalamba uko Yehova acitiileko ku bena Egupti, na ’bo bantu batiinine Yehova, kabili batetekele Yehova.”—Ukufuma 14:31; 15:3; Ilumbo 136:10-15.

⁸ Abena Israele baliilishenye ukulwisha Yehova no mwiminishi wakwe Mose pa lwa kucepelwa kwa fya kulya na menshi, kwati tabakwete ubushininkisho bwa cintu ishina lya kwa Lesa lipilibula. Yehova atumine inkwale, aloseshe mana, kabili alengele amenshi ukupongoloka ukufuma mu cilibwe pa Meriba. (Ukufuma 16:2-5, 12-15, 31; 17:2-7) Yehova na kabili apokolwele abena Israele ku kusansa kwa bena Amaleke. (Ukufuma 17:8-13) Abena Israele tabaali na kukaana nangu panono cintu Yehova pa numa abilishe kuli Mose ati: “Yehova, Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka; uusungila aba makana uluse, uulekelela amampuulu no bupulumushi no lubembu.” (Ukufuma 34:6, 7) Mu cine cine, Yehova aishininkishe umwine ukuba uwawaminwa ukuipeelesha kwabo.

9. Mulandu nshi Yehova apeelele abena Israele ishuko lya kuilumbulwila ukuipeela kwabo ukwa kumubombela, kabili bayankwileko shani?

⁹ Nangu ca kuti Yehova alikwete insambu sha bwine pa bena Israele pa mulandu wa kuti alibalubwile ukufuma mu Egupti, wene, pamo nga Lesa wa cikuuku kabili uwa nkumbu, abapeele ishuko lya kulumbulula ukufwaisha kwa kumubombela mu kuitemenwa. (Amalango 7:7, 8; 30:15-20) Na kabili abemikile ifipangano mu cipingo cakwe na bena Israele. (Ukufuma 19:3-8; 20:1–23:33) Lintu Mose aishilebalondolwela ifi fipangano, abena Israele babilishe abati: “Conse ico Yehova asosele twakulacita, no kuumfwako.” (Ukufuma 24:3-7) Ku kuitemenwa kwabo abene, babele uluko lwaipeela kuli Shikulu Mulopwe Yehova.

Ukutasha Kutungulula ku Kuipeela

10. Ukuipeela kwesu kuli Yehova kulingile ukushimpwa pali cinshi?

¹⁰ Yehova, uwaba ni Kabumba, acili aliwaminwa ukuipeelesha kwesu ukwa mweo onse. (Malaki 3:6; Mateo 22:37; Ukusokolola 4:11) Nangu cibe fyo, ukuipeela kwesu takulingile ukushimpwa pali bucisuminesumine, ukusakatuka kwa nkuntu ukwa mu lupita, nelyo ukupatikishiwa na bambi—nelyo fye bafyashi. Kulingile ukushimpwa pa kwishiba kwalungikwa ukwa cine pa lwa kwa Yehova no kutasha pa cintu Yehova atucitila. (Abena Roma 10:2; Abena Kolose 1:9, 10; 1 Timote 2:4) Kwati fye fintu Yehova apeele abena Israele ishuko lya kuilumbulwila ukuipeela kwabo mu kuitemenwa, e fyo na ifwe atupeela ishuko lya kuipeela mu kuitemenwa no kulangisha apabuuta uko kuipeela.—1 Petro 3:21.

11. Cinshi cintu ukusambilila kwesu Baibolo kwasokolola pa lwa kwa Yehova?

¹¹ Ukupitila mu kusambilila Baibolo, twisa mu kwishiba Lesa ngo muntu. Icebo Cakwe cilatwaafwa ukwiluka imibele yakwe nga fintu ibelebeshiwa mu bubumbo. (Ilumbo 19:1-4) Ukufuma mu Cebo cakwe kuti twamona ukuti te wa Bulesa Butatu ubwa kupelenganya uo tushingomfwikisha. Tacimfiwa mu bulwi na muli ifyo takafyukeko kuli Bulesa bwakwe. (Ukufuma 15:11; 1 Abena Korinti 8:5, 6; Ukusokolola 11:17, 18) Pa mulandu wa kuti alifikilisha amalayo yakwe, twacinkulwako ku lwa cintu ishina lyakwe ilyaemba, ilya Yehova, limininako. Aba ni Kapanga wa Mifwaile umukalamba. (Ukutendeka 2:4, NW, utulembo twa pe samba; Ilumbo 83:18; Esaya 46:9-11) Ukupitila mu kusambilila Baibolo, twisa mu kumfwikisha ifyo aba uwa cishinka kabili uwingacetekelwa.—Amalango 7:9; Ilumbo 19:7, 9; 111:7.

12. (a) Cinshi citupalamika kuli Yehova? (b) Ni shani fintu ifya kukumanya fya cine cine ifyalembwa mu Baibolo filenga umo ukubombela Yehova? (c) Uyumfwa shani pa lwa kubombela Yehova?

¹² Imibele ya kwa Yehova iyabamo ukutemwa maka maka e itupalamika kuli wene. Baibolo ilangilila ifyo aba uwa kutemwa, uulekelela, kabili uwa nkumbu ilyo alebomba na bantunse. Tontonkanya ifyo alengele Yobo ukusambala pa numa Yobo asungilile bumpomfu bwakwe mu busumino. Ica kukumanya ca kwa Yobo cebekesha ukuti “[Yehova, NW] wa luse ulwingi kabili wa congwe.” (Yakobo 5:11; Yobo 42:12-17) Tontonkanya pa lwa fintu Yehova abombele na Davidi lintu acitile ubucende no bukomi. Ee, Yehova aliba uwaiteyanya ukulekelela nelyo fye ni membu shabipisha lintu umubembu amutununuka no “mutima uwalopota uwafunshika.” (Ilumbo 51:3-11, 17) Tontonkanya pa lwa nshila Yehova abombelemo na Sauli wa ku Tarsi, uyo uwali kale kapakasa wa mupampamina uwa bantu ba kwa Lesa. Ifi ifya kumwenako fyebekesha inkumbu sha kwa Lesa no kuitemenwa kwakwe ukwabamo icikuuku ukwa kubomfya abalapila. (1 Abena Korinti 15:9; 1 Timote 1:15, 16) Paulo ayumfwile ifyo kuti ashitika ubumi bwakwe bwine pa kubombela uyu Lesa wa kutemwa. (Abena Roma 14:8) Bushe e fintu na iwe uyumfwa?

13. Kulumbulula nshi kukalamba ukwa kutemwa ukwa kwa Yehova ukukunta abantu ba mitima yalungama ukuipeela kuli wene?

¹³ Yehova apayanishishe abena Israele ipusukilo ukufuma mu busha mu Egupti, kabili alipekanya inshila ya kutupusushishamo ukufuma ku busha ku lubembu ne mfwa iyaba lilambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. (Yohane 3:16) Paulo atila: “Lesa asokololo kututemwa kwakwe kwine, pa kuti ilyo twali tucili ababembu Kristu alitufwilile.” (Abena Roma 5:8) Uku kutantika kwabamo ukutemwa e kukunta aba mitima yalungama ukuipeela kuli Yehova ukupitila muli Yesu Kristu. “Pantu ukutemwa kwa kwa Kristu e ko twaobelwa; pa kupingule ci, ukuti apo umo afwilile bonse, ninshi bonse balifwile, kabili afwilile bonse ukuti abali no mweo beikalila abene, lelo bekalile uwabafwilile no kubuuka pa mulandu wabo.”—2 Abena Korinti 5:14, 15; Abena Roma 8:35-39.

14. Bushe ukwishiba fye ulwa mibombele ya kwa Yehova kwalikumanina ku kutulenga ukupeela ubumi bwesu kuli wene? Londolola.

¹⁴ Nalyo line, tacakumanina ukukwata fye ubwishibilo bwa mibele ya kwa Yehova na fintu abomba no mutundu wa muntu. Ukutasha Yehova ukwa muntu pa lwakwe kufwile ukulundululwa. Ni shani fintu ico cingacitwa? Ukupitila mu kubomfya Icebo ca kwa Lesa mu bumi bwesu no kuimwena ukuti ifishinte fisangwa muli Baibolo mu cituntulu filabomba. (Esaya 48:17) Tulingile ukuyumfwa ifyo Yehova alitupususha ukufuma mu lutikiti lwa ici calo cibifi icitekwa na Satana. (Linganyako 1 Abena Korinti 6:11.) Mu kushomboka kwesu ukwa kufwaya ukucite calungama, tusambilila ukushintilila pali Yehova, kabili tulaimwena fwe bene ukuti Yehova ni Lesa wa mweo, “Komfwa we pepo.” (Ilumbo 62:8; 65:2, NW) Mu kwangufyanya tukalayumfwa abapalamina kuli wene nga nshi kabili tukaba na maka ya kumupongolwela ukuyumfwa kwesu ukwa mu kati na nkati. Ukuyumfwa kwa cikabilila ukwa kutemwa Yehova kukalakula muli ifwe. Ici ukwabulo kutwishika cikatutungulula ku kupeela ubumi bwesu kuli wene.

15. Cinshi cakuntile umwaume umo, uyo kale uwaipeele ku ncito, ukutendeka ukubombela Yehova?

¹⁵ Abengi balisa mu kwishiba uyu Lesa wakwato kutemwa, Yehova, kabili balipeela ubumi bwabo ku kumubombela. Buula nge ca kumwenako uubomba ne fya malaiti malaiti uwakwete ubukwebo bwaletunguluka. Kwali inshita shimo aletendeka ukubomba ulucelo no kubomba ukupulinkana akasuba konse ukufikila ubushiku, ukwinuka pa 5 koloko wa lucelo. Pa numa ya kutuusha mupepi ne awala limo, alebwelela ku kuyabomba umulimo wakonkelepo. “Naipeele ku ncito yandi,” e fintu ebukisha. Lintu umukashi wakwe atendeke ukusambilila Baibolo, aliilundile kuli wene. Uyu mwaume asosa ukuti: “Imilungu yonse naishibe ukufikila pali ilya nshita yonse yalepembelela fye ukupyungilwa, tayalecitapo icili conse ku kutunonsha. Lelo Yehova aliitendekeleko kabili atumine Umwana wakwe uwafyalwa eka ukwisa pano isonde icali kuipeelesha kukalamba ukwa pa lwakwe.” (1 Yohane 4:10, 19) Mu myeshi fye ikumi, uyu mwaume aliipeele kuli Yehova. Pa numa ya ico, atontomeshe pa kubombela Lesa wa mweo. Atendeke ubutumikishi bwa nshita yonse kabili akuukile ukwali ukukabila kukalamba. Ukupala abatumwa, ‘ashile fyonse no kukonka Yesu.’ (Mateo 19:27) Pa numa ya myeshi ibili, wene no mukashi wakwe balitilwe ukuyabombela pa musambo wa Watch Tower Bible and Tract Society mu calo umo baleikala, pa kuti engayaafwa ne fya malaiti malaiti. Ukucila pa myaka 20 alibomba pa musambo, ukubomba umulimo atemenwe, te kuibombela umwine, lelo ukubombela Yehova.

Lenga Ukuipeela Kobe Kwishibikwe Apabuuta

16. Ni ncitilo nshi shimo isho umo engatendeka mu kuipeela kuli Yehova?

¹⁶ Pa numa ya kusambilila Baibolo pa butali bwalinga, abacaice na bakalamba na bo bene bakesatesekesha Yehova na cintu abacitila. Ici cilingile ukubalenga ukuipeela kuli Lesa. Napamo uli umo uwa aba. Ni shani fintu wingaipeela kuli Yehova? Pa numa ya kusambilila ukwishiba kwalungikwa ukufuma muli Baibolo, ulingile ukutampa ukubomba umwabela uko kwishiba no kubelesha icitetekelo muli Yehova na Yesu Kristu. (Yohane 17:3) Lapila no kupilibuka ukufuma ku nshila ishili shonse isha kale isha lubembu. (Imilimo 3:19) Lyene ukafika pa nshita ya kuipeela, ukulumbulula cene mu mashiwi yakatamisha mwi pepo kuli Yehova. Ili pepo ukwabulo kutwishika likasha icifwati cibelelela pa muntontonkanya obe, pantu e pakatulila ukwampana kupya na Yehova.

17. (a) Mulandu nshi baeluda bapitulukila mu fipusho fyapekanishiwa na baipeela abapya? (b) Ni ncitilo nshi ilingile ukukonkapo mu kwangufyanya pa numa umo aipeela, kabili ku mifwaile nshi?

¹⁷ Kwati fye fintu Mose alondolwelele abena Israele ifipangano fya kwingila mu kwampana kwa cipingo na Yehova, baeluda ba mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova balaafwa abaipeela abapya ukubebeta icabimbwamo. Babomfya ifipusho fyapekanishiwa ku kushininkisha ukuti umo umo naumfwikisha mu kukumanina ifisambilisho fya kutendekelako ifya Baibolo kabili ali uwaibukila pa cabimbwamo mu kube Nte ya kwa Yehova. Lyene, ica kucitika ca kulangisha ukuipeela kobe apabuuta caliba icalinga. Mu cifyalilwa, uwaipeela umupya alaba uwaswatuka ukwishibishako bambi ukuti naingila muli uku kwampana kwabamo ishuko na Yehova. (Linganyako Yeremia 9:24.) Inshila yalinga iya kucitilamo ici yaba kupita mu lubatisho lwa mu menshi mu kwishibisha ukuipeela. Ukwibishiwa mu menshi no kwibulwa kwimininako ukuti afwa ku nshila ya bumi iya kale iya kufwaya ukuisekesha no kwibuka ukuya ku nshila ipya iya bumi, iya kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Te nsakalamenta iyo, kabili te mipepele ya kusefya ukupala ulupupo lwa ciShinto ulwa misogi umo citunganishiwa ukuti umuntu alasangululwa ku menshi.a Ukucila, ulubatisho lwaba kubilisha kwa pa cintubwingi ukwa kuipeela kwacitwa kale kale mwi pepo.

18. Mulandu nshi twingabela abacetekela ukuti ukuipeela kwesu te kwa fye?

¹⁸ Aka kashita kakatama kaba ca kukumanya cishingalabwa, ukucinkulako umubomfi mupya uwa kwa Lesa ulwa kwampana kubelelela uko nomba akwete na Yehova. Ukupusanako no kuipeela uko kapupusha wa ndeke ya kamikaze acitile ku calo cakwe na kateka, uku kuipeela kuli Yehova takwakabe kwa fye, pantu e Lesa wa maka yonse uwa ciyayaya uupwishishisha conse ico atendeka ukucita. Ni Wene eka fye mpo, e wawaminwa ukuipeelesha kwesu ukwa mweo onse.—Esaya 55:9-11.

19. Cinshi cikalanshanishiwapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Nangu cibe fyo, fingi fyabimbwamo mu kuipeela. Ku ca kumwenako, ni shani fintu ukuipeela kwambukila ubumi bwesu ubwa cila bushiku? Ici cili no kulanshanishiwapo mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]

Bushe Uleibukisha?

◻ Mulandu nshi ukuipeela kucitwa mu calo kupwila mu kulengwe nsoni?

◻ Cinshi calengele abena Israele ukuipeela kuli Yehova?

◻ Cinshi citulenga ukuipeela kuli Yehova ilelo?

◻ Ni shani fintu tuipeela fwe bene kuli Lesa?

◻ Ulubatisho lwa mu menshi lupilibula nshi?

[Icikope pe bula 10]

Israele aleipeela kuli Yehova pa Sinai