Ukumwenamo mu “Ngano sha mu Muulu”
MU KWANGUFYANYA fye pa numa ya kulubulwa kwabo ukwa cipesha mano ukufuma mu Egupti, abena Israele balibulishe nga nshi icitetekelo mu Mulubushi wabo, Yehova. E calengele Yehova ukubaleka balelulumba mu matololo ya Sinai pa myaka 40. Lyonse lilya, abana ba kwa Israele “ne cintobentobe cikalamba” ica bambi bambi abailundile kuli bene, balelya no kunwa ifya “ciikushi.” (Ukufuma 12:37, 38) Amalumbo 78:23-25 yalatulondolwela ukwafumine ifya kulya ilyo yatila: “[Yehova] aebele amakumbi ya mu muulu, ne miinshi ya mu muulu aliiswile; aloseshe pali bene na mana ku kulya, ne ngano sha mu muulu alibapeele; abantu baliliile ica kulya ca bamalaika, abatumine ulupao lwa ciikushi.”
Apo aliliileko mana, Mose alondolwele ifyo cilya ca kulya caibela calemoneka. Alembele ukuti ulucelo, “ilyo ukwikala kwa mume kwapwa . . . , pa matololo ponse pali utumamba utupapatu, kwati tukalambya twa mpepo twa pa nshi. Abana ba kwa Israele ilyo bamwene, baipushenye, abati, Cinshi ici?” nelyo nga ni mu ciHebere, ati “man huʼ?” Kuli ili line ishiwi kufwile e kwafumine ne shina lya “mana” ilyo abana ba kwa Israele bainike cilya ca kulya. Mose atile: “Cali nge mbuto sha koriandere, icabuuta; no mununko wa ciko mu kanwa nge fyabebuka ifyacitwa ku buci.”—Ukufuma 16:13-15, 31, NW, utulembo twa pe samba.
Mana taali ca kulya caleishila fye nga fintu bamo babika ifikansa. Capayanishiwe na maka yamo aya cipesha mano. Ku ca kumwenako, mana tayalebako fye mu nshita imo iya mwaka nelyo ku ncende imo. Nga bashapo ukufika ubushiku bwakonkapo, yalewamo imititi no kupimpinuka; nalyo line, icilyo ca miku ibili ico ulupwa lumo na lumo lwaletoola ica kulya pe Sabata lya cila mulungu ilyo mana ashalepona, cena tacaleonaika. Cine cine mana ali kupayanya kwa mu cipesha amano.—Ukufuma 16:19-30.
Ukulumbulwa kwa “bamalaika” mu Amalumbo 78 kutubulula ukuti Yehova afwile abomfeshe bamalaika ukupayanya mana. (Amalumbo 78:25) Te mulandu ne nshila abomfeshe, balya bantu baalingile ukutootela Lesa pa cikuuku cakwe. Lelo abengi tabatootele Uwabalubwile mu busha bwa mu Egupti. Ne fwe bene nalimo kuti tulemona ukupayanya kwa kwa Yehova nge ca kwangasha fye nelyo ukuba fye na bashitootela nga twafilwa ukwetetula pa cikuuku cakwe ica kutemwa. Kanshi tufwile ukutootela apo Yehova alilembele ilyashi lya kulubulwa kwa bena Israele ne fyabaponene “ku kutusambilisha.”—Abena Roma 15:4.
Abena Kristu Kuti Basambililako ku Fyaponene Abena Israele
Ilyo Yehova apayenye mana, fingi aletontonkanyapo ukucila pa kwikusha fye balya bena Israele abali nalimo 3,000,000. Alefwaya ‘ukubacusha no kubesha,’ ukubalopolola no kubasalapula pa kuti bengamwenamo abene. (Amalango 8:16; Esaya 48:17) Abankulako kuli kulya kulopolola no kusalapula, Yehova aali no kubekelwa mu ‘kubacite cisuma mu nshita yabo iya ku ntanshi’ ukupitila mu kubapeela umutende, ulubanda ne nsansa mu Calo Calaiwe.
Icishinka cimo ico balekabila ukusambilila ca “kuti te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo kuli conse icifuma mu kanwa ka kwa Yehova e ko umuntu ekalila no mweo.” (Amalango 8:3) Lesa abula kubapa mana, insala nga yalibacitile akantu, ico cena na bene balishibe. (Ukufuma 16:3, 4) Abena Israele abaletootela balecinkulwako cila bushiku ukuti balingile bashintilila umupwilapo pali Yehova kabili ico calebalenga ukuicefya. Tabaali na kulaba kuli Yehova na ku kushintilila pali wene cilya bafika mu Calo ca Bulayo umo bali no kusanga ifya kulya ne fintu fimbi ifingi nga nshi.
Ukupala abena Israele, Abena Kristu bafwile lyonse ukulaibukisha ukuti balingile baashintilila pali Lesa ku fikabilwa fyabo ifya mu mikalile, fibe fya ku mubili nelyo fya ku mupashi. (Mateo 5:3; 6:31-33) Pa kwasuka kwi tunko limo ilya kwa Kaseebanya, Yesu Kristu ayambwile amashiwi ya kwa Mose ayaba pa Amalango 8:3, ukuti: “Calembwa, aciti, Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo ku cebo conse icifuma ku kanwa ka kwa Lesa.” (Mateo 4:4) Cine cine bakapepa ba cine aba kwa Lesa balaliishiwa ukupitila mu kubelenga ifyebo fya kwa Yehova ifyaba mu Cebo cakwe. Icitetekelo cabo na co cilakoshiwa ilyo bamwenamo mu fyebo fiine ifi mu mikalile yabo, cilya baleenda na Lesa no kutangishako ifya Bufumu.
Abantunse bashapwililika balaleka ukucindika icintu nga bacibelesha, nangu cingati ico cintu cilelanga bwino sana ifyo Yehova abatemwa. Ku ca kumwenako, abena Israele balisungwike no kutootela lilya fye Yehova abapayanishe mana mu cipesha amano, lelo mu kuya kwa nshita, abengi batampile ukulailishanya. Mu musaalula bainong’wenye abati: ‘Imitima yesu yalengwo bunani ku cilyo ici icinangwa,’ cali e cishibilo ca kuti balitendeke ‘ukufutukako kuli Lesa wa mweo.’ (Impendwa 11:6; 21:5; AbaHebere 3:12) IIyashi lyabo kanshi ‘lyalembelwe ukuti tusambilileko; fwe bo impela sha nshita shafikapo.’—1 Abena Korinti 10:11.
Kuti twaumfwila shani ici ca kumwenako ca kutusoka? Inshila imo ya kukaanaleka ifisambilisho fya mu Baibolo nelyo ukupayanya tupokelela ukupitila mwi bumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka ukufyangusha ica kuti twaleka no kuficindika. (Mateo 24:45) Nga twatendeka fye ukutendushiwa no kupayanya kwa kwa Yehova nelyo ukukumona nge ca kwangasha, bucibusa bwesu na wene bulatendeka ukushibantukila.
Yehova alishiba umulandu tafumfumwina fye cila bushiku ifyebo ifipya ifya kuti filetusekesha. Lelo, alatusokolwela panono panono ulubuuto lwaba mu Cebo cakwe. (Amapinda 4:18) Ico cilalenga abantu bakwe ukumfwikisha no kukonka ifyo basambilila. Yesu akonkele ica kumwenako ca kwa Wishi pa kufunda abasambi bakwe aba pa kale. Alondolwele Icebo ca kwa Lesa kuli bene “ngo mo bengomfwila,” nelyo nga fintu mu maBaibolo yambi bapilibula ati “apo bengapela ukumfwa.”—Marko 4:33; linganyeniko Yohane 16:12.
Kosheni Ukutootela Kwenu pa Kupayanya kwa kwa Lesa
Yesu alebomfyako no musango wa kubwekeshapo. Icintu kwena kuti wacumfwa caikala na mu mutwe, ifili nga icishinte ca mu Baibolo, lelo ukucumfwila no kulenga caba ulubali lwa “buntu bupya” ubwa Bwina Kristu kuti kwapoosako inshita, maka maka nga ca kuti imibele no kutontonkanya kwa ku calo fyalingila sana. (Abena Efese 4:22-24) Ico cine e cayafisheko sana na ku basambi ba kwa Yesu ilyo balelwisha icilumba no kulundulula ukuicefya. Yesu alibafundilepo imiku ne miku pa kuicefya, lyonse ukukomaila pa cintu cimo cine mu nshila shapusanapusana pa kuti ciikale mu mutwe, na kwi pele pele calesuka caikala mu mutwe.—Mateo 18:1-4; 23:11, 12; Luka 14:7-11; Yohane 13:5, 12-17.
Ilelo, ukulongana kwa Bwina Kristu ne mpapulo sha Watch Tower Society fikonka ica kumwenako ca kwa Yesu ukubomfya ukubwekeshapo ukufunda kusuma. E co, natuletootela pa fyo tupokelela ukwishiba ukuti fyaba kusakamana kwa kutemwa ukwa kwa Lesa, ukucila ukutendushiwa na fyene, nga filya abena Israele batendushiwe na mana. Cine cine, mu kutekanya nga tulebombesha no kusambilila lyonse ifya kucinkulako fya kwa Yehova, tukatwala ifisabo fisuma mu mikalile yesu. (2 Petro 3:1) Ukutootela muli uyo musango kulalanga icine cine ukuti ‘tuleluka’ Icebo ca kwa Lesa mu mitima ne mintontonkanya yesu. (Mateo 13:15, 19, 23) Twalikwata ica kumwenako cishaiwamina ica kwa kemba wa malumbo Davidi, nangu cingati ena takwete ifya kulya fya ku mupashi ifingi nge fi twakwata ilelo, alandile ati amafunde ya kwa Yehova ‘yalowa ukucilo buci, ukucilo luto lwa mpuma’!—Amalumbo 19:10.
“Mana” Uupeela Umweo wa Muyayaya
Yesu aebele abaYuda ati: “Ine ndi mukate wa mweo. Bashinwe baliile mana mu matololo, kabili balifwile . . . Ine ndi mukate uuli no mweo uwaika mu muulu; ngo muntu alyako umukate uyu akaba no mweo wa muyayaya . . . umukate uyo ine nkapeela mubili wandi, uukapeelelwo mweo wa ba pano isonde.” (Yohane 6:48-51) Umukate wa cine cine nelyo mana tengapeela umweo wa muyayaya. Lelo abatetekela ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu, kuli pele pele bakaipakisha amapaalo kabili bakekala umuyayaya.—Mateo 20:28.
Abengi abalemwenamo nomba mu cilubula ca kwa Yesu bakaipakisha ubumi muli paradise pano isonde. “Ibumba likalamba” ilya aba bene ilyaimininwako “ne cintobentobe cikalamba” ica bambi bambi abailundile ku bena Israele pa Kufuma mu Egupti—likapusunsuka ‘ubucushi bukalamba’ ubukesafumyapo ububifi bonse pano isonde. (Ukusokolola 7:9, 10, 14; Ukufuma 12:38) Abaimininwako na bena Israele, e bakaipakisha icilambu icacilanapo ubukulu. Umutumwa Paulo alondolwele ukuti aba ba 144,000, e bapanga Israele wa kwa Lesa uwa ku mupashi. Icilambu bapokelela ilyo bafwa caba kubuukila ku bumi bwa ku muulu. (Abena Galatia 6:16; AbaHebere 3:1; Ukusokolola 14:1) Kulya e ko Yesu akabapeela mana uwaibela.
Ubupilibulo bwa “Mana Uwafiswa”
Ninshi alibuushiwa kale, Yesu aebele Israele wa ku mupashi ukuti: “Uwacimfya nkamupeelapo mana uwafiswa.” (Ukusokolola 2:17) Uyu mana wafiswa uwaba mampalanya fye, atucinkulako ulwa ulya mana Lesa akambishe Mose ukubaka muli mulongwe wa golde no kumubika mu cipao cashila ica cipingo. Icipao calesungilwa Umwashilisha mwi hema. Mulya balesungila mana, takwali uwingamumona, e kutila alefiswa. Apo asungilwe ku kuba uwa cibukisho, ulya mana talebola mu Cipao, kanshi aali cilangililo caibela ica kupayanya kwa ca kulya icishingabola. (Ukufuma 16:32; AbaHebere 9:3, 4, 23, 24) Ukupeela mana uwafiswa kuli ba 144,000, kulangilila ukuti Yesu alabebekesha ukuti bakapokelela bumunshifwa no kulubuka ku kubola pantu bakaba abana ba kwa Lesa.—Yohane 6:51; 1 Abena Korinti 15:54.
Kemba wa malumbo atile: “Kuli imwe [mwe Yehova] kwaba akamfukumfuku ka mweo.” (Amalumbo 36:9) Mwandi ukupayanya kwa mana—uwa cine cine e lyo no wa mampalanya, kulalanga ukuti aya mashiwi ya cine cine! Ulya mana Lesa apeele abena Israele ku kale, mana wa mampalanya uo apayenye pe lambo lya cilubula ilya mubili wa kwa Yesu pa mulandu wesu, na mana wafiswa uwa cimpashanya uo apeela ba 144,000 ukupitila muli Yesu, fitucinkulako bonse ukuti tufwile ukushintilila umupwilapo pali Lesa pa kuti twingakwata umweo. (Amalumbo 39:5, 7) Shi mu kuicefya, kabili lyonse natuleishiba ukuti twashintilila pali wene. Na kuli pele pele, Yehova ‘akatucite cisuma mu nshita yesu iya ku ntanshi.’—Amalango 8:16.
[Ifikope pe bula 26]
Ku kunonka umweo wa muyayaya, abantunse bonse bashintilila pa “mukate uuli no mweo uwaika mu muulu”
[Icikope pe bula 28]
Ukusangwapo pa kulongana konse ukwa Bwina Kristu kulangilila ukuti tulatasha pa fintu Yehova atucinkulako