Bushe Walikwate Citetekelo Ukupala ica kwa Eliya?

SOSAITE ya buntunse ilelo ilanenuna icitetekelo. Incenshi shilapumya ukubako kwa kwa Lesa. Aba bumbimunda ba butotelo bacita ukukonya pali Lesa. Ne calo mu kwingilishiwako cibomba kwati fye Lesa tapendwa. Nampo nga iyi mibele ilatiinya umuntu, nelyo ukumufuupula, nelyo ukumwambukila mu kuba no kukanayangwako, mu nshila iili yonse ica kufumamo cimo cine: Icitetekelo cakwe cilakubululwa. Te ca kupapa umutumwa Paulo aitile ukubulwe citetekelo “ulubembu ulwalambatila”!—AbaHebere 12:1.

Nakalimo e mulandu wine Paulo apangile ukubombesha kwaibela ukwa kukulila ukusakamana kwesu ku bumi bwa baume na banakashi aba citetekelo cakosa. (AbaHebere, icipandwa 11) Ifya kumwenako fya musango yo kuti fyatukunta no kutungilila icitetekelo cesu. Ku ca kumwenako, natulanguluke kasesema Eliya, ukutonta fye pa lubali lwa mu kubangilila ulwa mulimo wakwe walepa kabili uwaisulamo ukusesema. Aikeleko mu kati ka kuteka kwa Mfumu Ahabu no mukashi wakwe umusenshi, Namfumu Yesebele, pa nshita lintu icitetekelo muli Lesa wa cine, ukupala nomba, cali icabotelela.

Ubufumu bwa Mikowa Ikumi Ubwabola

Mwandi kulingana bacitile! Ahabu aali ni mfumu yalenga cinelubali iya Bufumu bwa mikowa ikumi ubwa Israele. Nangu cingati abamutangilile mutanda baali ababipa, Ahabu alicililepo. Tatwele fye pa ntanshi ukubola kwa calo mu kupepa imitepa ya ŋombe lelo aupile umwana wa mfumu umbi umbi Yesebele, na muli ifyo ukuletako umusango wakosesha uwa kupepa kwa mulungu wa bufi Baali ukucila ifyo icalo cabalile acishiba.—1 Ishamfumu 16:30-33.

Yesebele aali uwashikamamo mu kupepa Baali ukutula ku bunya. Wishi, Etibaali, shimapepo wa kwa Astarte, (umukashi wa kwa Baali) aali naipaya bambi pa kuti engaba imfumu ya Sidone, ubufumu bwabelele fye ku kapinda ka ku kuso aka Israele. Yesebele asongele umulume wakwe uwa mibele isuma yanaka ukwimika ukupepa kwa kwa Baali mu Israele. Ilyo tapalakokola, kwaliko bakasesema 450 aba uyo mulungu wa bufi na bakasesema 400 aba kwa lesa mwanakashi Ashera mu calo, bonse ukuliila pe tebulo lye sano. Ifyo wali uwa kuselausha umusango wabo uwa kupepa mu menso ya kwa Lesa wa cine, Yehova! Ifishibilo fya bwamba bwa caume, impupo sha kusanda, bacilende ba mwi tempele (abaume na banakashi), nangu fye ilambo lya bana—ifya musango yo fyali e fya kwishibikilwako ifya ubu butotelo bwalepondoka. Mu kuba ne paalo lya kwa Ahabu, bwasalangene ukwabulo kucilimwa ukupulinkana ubufumu.

Abena Israele mu mamilioni balabile Yehova, Kabumba we sonde no kushinguluka kwa menshi kwa liko. Kuli bene cali ni Baali uwapaalile icalo ne mfula pa mpela ya nshita ya lusuba. Cila mwaka baloleshe mu kubamo isubilo kuli uyo ‘Uwanina pa Makumbi,’ uyu lesa waleitwa nge fyo uwa kusanda no wa mainsa, ku kupwisha iciputulwa ca nshita ica lusuba. Umwaka pa numa ya ubiye, imfula yalishile. Cila mwaka, Baali anonkele ilumbo.

Eliya Abilisha Icilala

Nakalimo cali pa mpela ya nshita yatantalila, iya lusuba lwabule mfula—lintu fye abantu batendeke ukwenekela Baali ukuletako imfula ipeelo bumi—e lintu Eliya amoneke.a Aumfwika mu calembwa ca Baibolo mu kuba no kulondololwa kwa kupumikisha. Twaebwa ifinono pa lwa cikulilo cakwe, tatwaebwa ulwa bafyashi bakwe. Lelo ukukanapala icibulukutu, Eliya tali wa kwawila imfula ya citalawe. Abilishe kuli Ahabu ukuti: “Umweo wa kwa Yehova Lesa wa kwa Israele, uo njiminina ku cinso cakwe, takwakabe ino myaka umume nangu ni mfula, kano pa cebo ca kanwa kandi.”—1 Ishamfumu 17:1.

Elenganya uyu mwaume, akupene mu fya kufwala fya mpampa. Ali mwikashi wa mu mpili shalundumana isha Gileadi, mu kupalishako ukukushiwa pa kati ka bakacema baicefya aba mikuni. Aiminina pa ntanshi ya mfumu ya maka Ahabu, nakalimo mu kati fye ke sano lyakwe lyasaalala, mu kuba ne ŋanda ya liko iyalumbuka iya meno ya nsofu, ukuyemfiwa kwa liko ukwaibela kabili ukwa kucebusha ne filubi fyaimikwa. Mulya, mu musumba wa congo uwakoshiwa uwa Samaria, uko ukupepa Yehova kwaba mupepi no kwalabwa, aeba Ahabu ukuti uyu lesa wakwe, uyu Baali, takwata maka, tacindama. Pantu uno mwaka ne myaka ikakonkapo, e fyo Eliya abilisha, takwakabe mfula nelyo umume!

Ni kwi uko asangile icitetekelo ca musango yo? Bushe tayumfwile uwatiinishiwa, ukwiminina palya pa ntanshi ya iyi mfumu yatakalala, iya busangu? Nakalimo. Imyaka ukucila pe kana limo pa numa, munyina citika kwa Yesu, Yakobo atwebekesha ukuti Eliya aali “muntu wa myumfwile imo iine nga ifwe.” (Yakobo 5:17) Lelo mona amashiwi ya kwa Eliya aya kuti: “Umweo wa kwa Yehova Lesa wa kwa Israele, uo njiminina ku cinso cakwe.” Eliya asungilile mu muntontonkanya ukuti pamo ngo mubomfi wa kwa Yehova, aiminine pa ntanshi ya cipuna ca bufumu cacilapo kusumbuka ukucila ica kwa Ahabu—icipuna ca bufumu ca kwa Shikulu Mulopwe wa kubumbwa konse! Aali umwiminishi, intumi, ya ico cipuna ca bufumu. Mu kuba ne yi mimwene, cinshi aali no kutiina ukufuma kuli Ahabu, kateka wa buntunse uwacepesha uwali nalufya ipaalo lya kwa Yehova?

Tacali mankumya ukuti Yehova aali uwa cine cine nge fyo kuli Eliya. Ukwabulo kutwishika kasesema asambilile icalembwa ca kubomba kwa kwa Lesa na bantu Bakwe. Yehova aali nasoka abaYuda ukuti aali no kubakanda ku cilala ne cipowe nga ca kuti baalukile ku kupepa balesa ba bufi. (Amalango 11:16, 17) Uwacetekela ukuti Yehova lyonse alafikilishe cebo cakwe, Eliya “apepele ipepo ukuti peloka mfula.”—Yakobo 5:17.

Icitetekelo Calumbulwilwe pa Kukonka Ubutungulushi

Pa kashita kamo, nangu ni fyo, ukubilisha kwa kwa Eliya kwamubikile mu busanso bwa mfwa. Cali ni nshita ya lubali lumbi ulwa citetekelo cakwe ukubomba. Pa kwikalila umumi, aali no kuba uwa busumino mu kukonka amakambisho ya kwa Yehova aya kuti: “Kabiye ufume pano, alukila ku kabanga, kabelame na mu mumana wa mukuku Keriti, uuli ku kabanga ka Yordani. Nomba, mu mumana wa mukuku e mo ulenwa; na ine ninjeba bamwankole ukukulela kulya.”—1 Ishamfumu 17:2-4.

Eliya alyumfwilile mu kwangufyanya. Nga ca kuti alefwaya ukupusunsuka icilala ne cipowe icaponene icalo cakwe, aali no kushintilila pa cili conse icali no kuba ukupayanya ukwacitilwe na Yehova kuli wene. Ici tacali icayanguka nangu panono. Capilibwile ukuifisa, ukwikala eka umupwilapo pa myeshi mu kutantalilako. Capilibwile ukulya inama no mukate uwatwelwe kuli wene na bamwankole—ifyuni ifilya ifyaifwila kabili ifyabola ifyamwenwe nge fishasanguluka mwi Funde lya kwa Mose—kabili ukucetekela muli Yehova ukuti inama ya musango yo tayali iyaifwila kabili iyabola lelo inama iyo iyasumiwamo umulopa bwino ukulingana ne funde. Ici cipesha amano cili icishapalako ica kuti bamo abalanda pa lwa Baibolo batubulula ukuti ishiwi lya kutendekelako pano lifwile lyapilibwile “abena Arabia” te “bamwankole” napacepa. Lelo bamwankole bali e kusobolapo kwalinga. Takuli nangu umo uwali no kutunganya ukuti ifi fyuni fyaicefya, ifishasanguluka ifilepupukila mu matololo mu kuba no tubufungau twa fiko utwa fya kulya fyalelisha Eliya, uo Ahabu na Yesebele balefwaya mu mabufumu yonse ayashinguluka!—1 Ishamfumu 18:3, 4, 10.

Ilintu icilala cakoselele, Eliya pambi abele uwayangwako nga nshi pa lwa menshi yakwe mu mumana wa mukuku uwa Keriti. Ubwingi bwa mimana ya mikuku mu Israele ilakama mu nshita sha cilala, kabili “pa mpela ya nshiku shimo,” uyu na o walikamine. Bushe kuti waelenganya ukuyumfwa kwa kwa Eliya ilintu amenshi panono panono yapwililile kwi toni ne fishiba fyalekaminina akasuba na kasuba? Mu kushininkisha afwile alepapa icali no kukonkapo lintu amenshi yapwile. Nangu ni fyo, Eliya mu busumino alikele. Cali ukufikila umulonga wakamine e lintu Yehova amupeele amakambisho na yambi ayakonkelepo. Kabiye ku Sarefati, e fyo kasesema aebelwe. Kulya aali no kusanga ifya kulya ku ŋanda ya kwa mukamfwilwa.—1 Ishamfumu 17:7-9.

Sarefati! Lilye tauni lyali lya musumba wa Sidone, uko Yesebele afumine kabili uko wishi wine atekele nge mfumu! Bushe kwali no kuba ukwacingililwa? Eliya nakalimo alitwishike. Lelo “aliimine [alile].”—1 Ishamfumu 17:10.

Yehova Apayanya ica Kulya no Bumi

Icumfwila cakwe mu kwangufyanya calilambwilwe. Akumenye mukamfwilwa nga fintu casobelwe, kabili asangile muli wene umusango fye wa citetekelo uyo uwabulile nga nshi pa kati ka bekala mushi bakwe. Uyu mukamfwilwa umupiina akwete fye ubunga bwa ngano ubwalinga na mafuta ku kupekanya ica kulya cimo ica kulekelesha icakwe no mwana wakwe umwaume umunono. Nalyo line, nelyo fye ni mu kukabila kwakwe ukwabipisha, aali uwaitemenwa ukupangila umukate Eliya intanshi, ukucetekela mu bulayo bwakwe ubwa kuti Yehova aali no kusungilila mulongwe wakwe uwa mafuta ne mpakwilo yakwe iya bunga ilyo lyonse kwali no kuba ukukabila. Te ca kupapa ukuti Yesu Kristu aibukishe ica kumwenako ca citetekelo ica kwa mukamfwilwa lintu alesenuka abena Israele babulwe citetekelo mu kasuba kakwe kene!—1 Ishamfumu 17:13-16; Luka 4:25, 26.

Te mulandu ne ci cipesha amano, nangu ni fyo, fyonse pamo icitetekelo ca kwa mukamfwilwa ne ca kwa Eliya mu kwangufyanya fyali no kulolenkana no bwesho bwatapata. Umwana mwaume wa kwa mukamfwilwa alifwile mu kupumikisha. Uwapelenganishiwa, mukamfwilwa kuti atunganya fye ukuti iyi mpumo yakwete ica kucita na Eliya, “umuntu wa kwa Lesa [wa cine, NW].” Alitwishike nampo nga alekandwa pa mulandu wa lubembu lwapita. Lelo Eliya apokele umwana mwaume wakwe uwafwa no kumusenda pa muputule wa pa mulu. Alishibe ukuti Yehova kuti apayanya ifyacila na pa ca kulya. Yehova e ntulo ya bumi bwine! E co Eliya alipepele mu mukoosha kabili mu kubwekeshabwekeshapo pa kuti ubumi bwa mwana bubwele.

Eliya taali e wa ntanshi ukukwate citetekelo ca musango yo mu kubuuka, lelo mu calembwa ca Baibolo, e wali uwa ntanshi ukubomfiwa ku kucita kumo. Kalume ‘alipuupuutwike’! Ubuseko bwa kwa nyina bufwile bwali bwa kutamba ilintu Eliya aletele umwana mwaume wakwe kuli wene mu kuba na mashiwi ayayanguka aya kuti: “Mona umwana obe ali no mweo.” Ukwabulo kutwishika mu filamba, asosele ukuti: “Nomba naishibo kuti uli muntu wa kwa Lesa, no kuti icebo ca kwa Yehova mu kanwa kobe ca cine cine.”—1 Ishamfumu 17:17-24.

“Lesa Wandi Ni Yehova”

Ifyo cili ica kwebekesha, kabili ifyo cili calingisha, ukuti ishina lya kwa Eliya lipilibula “Lesa Wandi Ni Yehova”! Mu nshita ya cilala ne cipowe, Yehova amupeele ica kulya ne ca kunwa; mu nshita ya cimfulumfulu ca mibele, Yehova amupeele ubutungulushi busuma; pa nshita ya mfwa, Yehova amubomfeshe ku kubweseshamo ubumi. Kabili cimoneka ukuti inshita iili yonse Eliya aitilwe ku kubelesha icitetekelo cakwe muli Lesa wakwe—pa kucetekela muli Wene ku kupayanya, pa kukonka ubutungulushi Bwakwe, pa kushintilila pali Wene ku kushishe shina Lyakwe—alilambwilwe mu kuba ne milandu iingi na kabili ukubika icitetekelo muli Yehova. Ici cipasho cabele ica cine nge fyo atwalilile ukupokelela ukupeelwa kwa mulimo ukwayafya nelyo fye ukwa kutiinya ukufuma kuli Lesa wakwe, Yehova; na kuba, fimo ifya fipesha amano fyakwe ifya kucincimusha fyamulalilile ku ntanshi.—Moneni 1 Ishamfumu, icipandwa 18.

Cili icapalako nga nshi ilelo ku babomfi ba kwa Yehova. Te kuti pambi tuliishiwe mu cipesha amano nelyo ukubomfiwa mu kubuusha; iyi taili ni nkulo ya fipesha amano fya musango yo. Nangu cibe fyo, Yehova umwine tayaluka nangu panono ukutula mu kasuba ka kwa Eliya.—1 Abena Korinti 13:8; Yakobo 1:17.

Na ifwe pambi kuti twapokelela ukupeelwa kwa mulimo ukwa kufuupula, ififulo fya kubombelamo fimo ifyayafya kabili ifya kutiinya ku kufikako no bukombe bwesu ubwapeelwa na Lesa. Kuti pambi twalolenkana no kupakaswa. Kuti pambi twaba ne nsala. Lelo ku bantu umo umo aba busumino na ku kuteyanya kwakwe konse, Yehova mu kubwekeshabwekeshapo ashininkisha ukuti acili alatungulula no kucingilila ababomfi bakwe. Acili alabapeela amaka ya kubomba umusango uuli onse uwa mulimo apeela kuli bene. Kabili acili alabaafwa ukushishimisha te mulandu na mesho yengesa pali bene muli ici calo cacushiwa.—Ilumbo 55:22.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 18]

Bushe, ukupala Eliya, walikwate citetekelo ukuti Yehova akasakamana ukukabila kwa babomfi bakwe?