Isukulu lya Gileadi—Imyaka 50 Kabili Liletwalilila!
“KULIKO ififulo ifingi uko ubunte ukukuma ku Bufumu tabulapeelwa ukufika ku cipimo cikalamba,” e fyalondolwele N. H. Knorr kwi kalasi lya kubalilapo ilya Gileadi pa February 1, 1943, ubushiku bwa kwiswila ubwe sukulu. Alundileko ukuti: “Kufwile kuciliko imyanda na makana abafulilako abengafikwako nga ca kuti kwaliko bakabomba abengi mwi bala. Ku luse lwa kwa Shikulu, kukabako abafulilako.”
Kabili kwaliba bakabomba abafulilako—amamilioni abalundwapo! Imitande ya bakasabankanya ba Bufumu yalisumbana ukufuma kuli 129,070 mu fyalo 54 mu 1943 ukufika kuli 4,472,787 mu fyalo 229 mu 1992! Isukulu lya Gileadi lyalisangwilako apakalamba ku bunte ubwafuma muli uko kwingilishiwako. Pa numa ya myaka 50 litwalilila ukubomba ulubali lwa mpikwe mu kukansha bakabomba ba bumishonari ku kubomba ukuli konse uko balekabilwa mwi bala lya calo.
Pa March 7, 1993, kwali abeni balaalikwe 4,798 ne filundwa fya lupwa lwa Bethel ulwa United States abalongene pa Ciyanda ca Kulonganinamo ica Jersey City, mu New Jersey, ku kupwishe sukulu ukwe kalasi lyalenga 94. Aka kashita kali mu cine cine akaibela na kabili kapayenye ishuko lya mu nshita ku kulolesha ku numa pa myaka 50 iye Sukulu lya Gileadi. Bushe kuti watemwa ukwishibako ifinono pa lwa programu?
Pa numa ya lwimbo lwa kwiswila, George D. Gangas uwe Bumba Litungulula apepele ipepo lyafumaluka. Lyene, pa numa ya kulandapo kwa kwiswila kuli ceyamani, Carey W. Barber, abalepwishe sukulu—na bonse mwi bumba—bakutike mu kusakamanisha ku kukonkana kwa malyashi ayepi.
Robert W. Wallen e walandile mu kubalilapo, pa mutwe we lyashi “Tamwaba Mweka.” Mu milandile yakaba, atile: ‘Mu nshiku shili ku ntanshi, utushita tuli no kwimako mu bumi bwenu lintu mukayumfwa abatalalilwe cibi, abataluka nga nshi ukufuma ku lupwa ne fibusa.’ Ni shani, lyene, cingasoswa ukuti, “Tamwaba Mweka”? Alondolwele ukuti: ‘Pantu icikabako kuli imwe bonse kumfwana kwa ilyo line na Yehova Lesa.’ Acincishe abalepwishe sukulu ukuteesa ishuko lye pepo no kulibomfya cila bushiku. Lyene, ukupala Yesu, bakaba na maka ya kutila, “Nshili neka.” (Yohane 16:32) Fintu ayo mashiwi yali aya kukoselesha ku balepwishe sukulu!
Ukulundulula umutwe we lyashi uwa kuti “Ikatisheni Isubilo Lyenu” (ukushimpwa pe lembo lya bushiku ilya pa March 7), Lyman A. Swingle uwe Bumba Litungulula e walandile mu kukonkapo pa kukabila kwa mibele ibili—ukushipikisha ne subilo. ‘Umuseebanya, ubulwani, ulupato, ukubikwa mu cifungo, nelyo fye imfwa, milandu iyo ukushipikisha pa lubali lwa Bena Kristu kukabilwa,’ e fintu asosele. ‘Takwaba apa kupelela ku bukose ukucila pa cishili ca lyonse apo Inte sha kwa Yehova isha busumino bengashintilila mu nshita sha kukabila. Ici ca kusansamusha mu cine cine, ukucilisha kuli imwe mwe balepwishe sukulu.’ Ni shani pa lwe subilo? ‘Isubilo lya mulimo nga nshi,’ e fintu alondolwele. ‘Nga fintu ica kucingo mutwe cicingilila umutwe wa ucifwele, e fyo isubilo lye pusukilo lilinda no kucingilila amaka ya muntontonkanya aya Mwina Kristu, ukumupeela amaka ya kusungilila bumpomfu.’—1 Abena Tesalonika 5:8.
Kalanda wakonkelepo, Ralph E. Walls, asobwele umutwe wa kucincimusha, “Ni Shani Fintu Twingafulumukila ku Kucingililwa kwa ‘Papabuka’?” Cinshi caba “apapabuka”? (Ilumbo 18:19) “Imibele ya kupokololwa iyo iletako umutende wa muntontonkanya no mutelelwe wa mutima,” e fyalondolwele kalanda. Tukabila ukupokololwa ukufuma kuli cinshi? ‘Ukufuma kuli we mwine—ifilubo fyobe we mwine.’ Alundilepo ukuti: ‘Na kabili, imibele ya ku nse iiluminishiwa na Satana.’ (Ilumbo 118:5) Ni shani fintu twingafulumukila ku kucingilila kwa papabuka? ‘Pa kusapika amakambisho ya kwa Yehova muli fyonse ifyo tucita na pa kupaapaata Yehova mu citetekelo na masakamika yesu yonse.’
“Cinshi Cilalilile pa Ntanshi?” e mutwe we lyashi uwasalilwe na Don A. Adams. Kabili cinshi calalilile ku ntanshi ya bamishonari bapya? Iciputulwa ca nshita ica kuteuluka, e fintu alondolwele. “Kuliko na kabili amapaalo ayengi nga nshi pa ntanshi yenu.” Nge ca kumwenako, alandile ulwa bamishonari bapya abaupana babili abo pa numa ya kubelela mu kupeelwa kwabo ukwa mulimo balembele ukuti: “Tontonkanya pa lwa kasuba kawamisha ako wabala aukwata mu mulimo, kabili ifyo e fintu akasuba kamo kamo kaba. Te kuti tusende impapulo ishakumanina, kabili abantu batwalilila ukulafwaya amasambililo.” Kalanda alungatike ukulandapo kumo ku lupwa ne fibusa ifya balepwishe sukulu: ‘Takuli ukukabila kwa kuba abasakamikwa pa lwa aba balepwishe sukulu. Kuti mwabaafwa pa kubalembela amashiwi ya kukoselesha.’—Amapinda 25:25.
Bakafundisha be sukulu e balandile mu kukonkapo. Jack D. Redford asalile umutwe wa kuti “Mwienekela Icili Conse Ukufuma ku Uli Onse.” Ukusonsomba kumo uko abalepwishe sukulu bakalolenkana nako kubomba na bantu, e fintu alondolwele. Cinshi cingaafwa? “Suuleniko ku filubo fyabo. Mwienekela ifyacishamo ukufuma ku bantu bambi. Lyonse mwilaenekela ukupeelwa ifyo mwawaminwa mu kukumanina. Langulukileniko ukukanapwililika mu bantu bambi, kabili ici cikuuku cikamwaafwa ukubomba na bantu. Amaka yenu aya kubomba na bantu bambi cikaba cipimo cimo ica kukosoka kwenu.” (Amapinda 17:9) Mu kushininkisha, ukubomfya uku kufunda kwa mano kukaafwa abalepwishe sukulu ukupanga ukuteuluka kwatunguluka ku kuba bamishonari mu calo ca cilendo!
“Tuli ne cuma ici mu fipe fye bumba,” e fisosa 2 Abena Korinti 4:7. Ulysses V. Glass, kalemba we Sukulu lya Gileadi, alandile pali ili lembo ilyo alelundulula umutwe we lyashi uwa kuti “Cetekeleni Bamunyinenwe Abashininkishiwa, Aba Busumino.” Finshi fyaba “ifipe fye bumba”? “Ifi fifwile ukulosha kuli ifwe nga bantunse bashapwililika,” e fintu asosele. Cinshi caba ici “icuma”? “Caba butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu,” e fintu alondolwele. (2 Abena Korinti 4:1) Kabili cinshi cilingile ukucitwa kuli ici cuma? “Icuma ico Yehova aseekesha kuli ifwe tacili no kututilwa. E co, imwe mwe batemwikwa mwe baleenekela ukuba bamishonari, ananyeni ico cuma ukuli konse mwaya, kabili sambilisheni na bambi abengi ifya kwananya cene.”
Kali kashita ka kufuluka ifya kale lintu Albert D. Schroeder aninine pa cisebele, pantu aali e kalemba we Sukulu lya Gileadi lintu lyatendeke. “Citika wa Mwanda wa Myaka uwa Kukansha kwa Teokratiki” wali e mutwe wakwe uwe lyashi. “Yehova alishiba ifya kutambika ukukansha kwa kufumamo cimo, kabili ici alicita,” e fintu alondolwele. Shani? Munyina Schroeder aloseshe ku kukansha kwapokelelwa ukupitila mu masukulu yabili ayaimikwe imyaka 50 iyapitapo—Isukulu lya Butumikishi bwa Teokratiki ne Sukulu lya Gileadi. Asonteleko ukuti icibombelo cakatama mu kuwamyako ukwishiba kwalungikwa caba ni New World Translation. Aebekeshe abalepwishe sukulu ukuti: “Kuti mwaya ku kupeelwa kwenu ukwa mulimo ukwa cilendo mu kuba no kucetekela kukalamba ukuti Sosaite ikamusunga abapayanishiwa bwino no kwishiba kwalungikwa ukwa mifwaile ya kwa Yehova.”
Milton G. Henschel, presidenti wa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, alandile pa mutwe wa kuti “Abacimfya Abacilamo.” Munyina Henschel afumishe umutwe wakwe kwi lembo lya mwaka wa 1943: “Abacimfya abacilamo ukupitila mu watutemenwe.” (Abena Roma 8:37, King James Version) Lyali lilembo lya mwaka ilyalinga, e fintu alondolwele, pantu mu kati na nkati ka Nkondo ya Calo iya II, bamunyinefwe mu fyalo ifingi balekumanya ukupakasa ukwingi. Munyina Henschel abelengele ifiputusha fimo ukufuma muli Watchtower iyafumine iyalandile pali ilyo lembo lya mwaka kabili lyene alondolwele ukuti: “Ici cipande ca muli Watchtower [January 15, 1943] casambililwe mu mweshi wa February kwi kalasi lya kubalilapo ilya Gileadi, kabili cabapekanishishe ku calalilile ku ntanshi.” Abapwishe sukulu abengi pa myaka yalekeleshako 50 kale kale baliishininkisha abene ukuba abacimfya, e fintu alondolwele. Ni shani pa lwe kalasi lyalenga 94? “Ikaleni mu kupalamisha kuli Yehova, ikaleni mu kupalamisha ku kutemwa kwakwe, kabili ukucimfya kwenu nakushininkishiwa.”
Ukukonka pa malyashi ya mu lucelo, ceyamani ayakene ukuposha kumo ukwapokelelwe ukufuma ku fyalo fyalekanalekana. Lyene akashita kalishile ako aba baupana 24 balelolela mu kuswatuka—ukwananishiwa kwa madiploma. Iye, abasambi ba Gileadi nomba mwi funde basangwike abapwishe sukulu lya Gileadi! Bafumine mu fyalo 5, lelo ukupeelwa kwabo ukwa mulimo kwalebatwala mu fyalo 17, ukusanshako Hong Kong, Taiwan, Mozambique, ne mbali shimbi isha Eastern Europe.
Pa numa ya kutuusha, programu wa mu cungulo kasuba alitendeke mu kuba ne Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda ilyaipifiwa, ilyatungulwilwe na Robert L. Butler. Lyene abapwishe sukulu bashimike ifya kukumanya fimo ifyapulamo ifyo baipakishe ilintu balecitilo bunte mupepi na Wallkill, New York. Programu abelebeshe cimo ica fintu ifyo ukwabulo kutwishika ifyabaletele ku Gileadi—ukutemwa kwabo ukwashika ukwa butumikishi bwa mwi bala.
Ukukonka pali programu wa basambi, abengi mwi bumba baletwishika nampo nga programu ali no kulangisha icintu cimo icaibela ku kwibukisha imyaka 50 iye Sukulu lya Gileadi. Tabalengelwe insoni!—Mona umukululo ubikilwemo, “Ukupituluka mu Myaka 50 iye Sukulu lya Gileadi.”
Imyaka 50 iyapitapo, Munyina Knorr alangishe ukuti aali mwaume wa citetekelo kabili uumwena libela. Ukushininwa kwakwe ukwa kuti Isukulu lya Gileadi lyali no kutunguluka kwalumbulwilwe mu kulandapo kwakwe ukwa kwiswila kwi kalasi lya kubalilapo, lintu alondolwele ukuti: “Tulesumino kuti, ukulingana ne shina lya liko, ‘umwina wa nte’ ukasalangana ukufuma pali cino cifulo ukuya ku mbali shonse isha calo no kuti ubunte bwa musango yo bukeminina nge caimikwa ca kwibukisha ico cishakabale aconaulwa ku bukata bwa kwa Lesa. Imwe pamo nga batumikishi babishiwa mukabika ukucetekela kwenu ukwakumanina mu Wapulishamo, ukwishibo kuti akamukunkumba no kumutungulula mu nshita yonse iya kukabila, kabili mukeshiba kuti na kabili ni Lesa wa mapaalo.”a
Imyaka 50 pa numa, Isukulu lya Gileadi licili liletwalilila! Abapwishe sukulu be kalasi lyalenga 94 nomba bakwete ishuko lya kukonka pa bapwishe sukulu ukucila pali 6,500 ababatangilile. Shi nababike ukucetekela kwabo konse mu Wapulishamo ilyo balebomba ulubali lwabo mu kutuulika ‘umwina wa nte’ isho shikeminina nge caimikwa ca kwibukisha ku bukata bwa kwa Yehova Lesa.
[Futunoti]
a Mu ciHebere inumbwilo “Gileadi” ipilibula ‘Umwina wa Nte.’—Ukutendeka 31:47, 48.
[Akabokoshi pe bula 25]
Ifipendo fye Kalasi
Ubwingi bonse ubwa basambi: 48
Impendwa ya fyalo ifyaimininweko: 5
Impendwa ya fyalo batuminweko: 17
Avareji umushinku: 32
Avareji imyaka mu cine: 15.3
Avareji imyaka mu butumikishi bwa nshita yonse: 9.6
[Akabokoshi pe bula 26, 27]
UKUPITULUKA MU MYAKA 50 IYE SUKULU LYA GILEADI
Ni nshila nshi iyawamisha iya kulolesha ku numa ku lyashi lya kale ilya Gileadi ukucila ukupitila mu fya kukumanya fya abo abaliko ilyo—abapwishe sukulu ba mu kubangilila, bakafundisha, na bambi abaafwile mu kuteyanya lyene? Ibumba lyalicankilwe ilyo lyalekutika ku lubali “Ukupituluka mu Myaka 50 iye Sukulu lya Gileadi,” ulwatungulwilwe na Theodore Jaracz.
Mibele nshi iyatungulwilwe ku kwimikwa kwe sukulu? Munyina Schroeder alondolwele ukuti wene na bakafundisha bambi babili bapeelwe fye imyeshi ine ku kutantika isukulu. “Lelo ukufika pali Cimo, February 1, 1943, twali abaipekanya ku kupeelwa.”
Cali shani kuli bamishonari ba kubalilapo abatuminwe? Munyina Henschel aibukishe ukuti: “Twaebele dipartimenti ya kutuma ifitabo iya Sosaite ukulonga ifikwatwa fya bamishonari fyonse ifyo bafwaile ukusenda muli bakasalanga ba mbao. Lintu bakasalanga bafikile, balibeswile mu kusakamanisha no kufumyamo ifikwatwa fyabo. Lelo lyene babomfeshe bakasalanga ku kupanga imipando.” Mu kupelako, e fintu asosele, Sosaite yatantike amayanda ya bamishonari ayapangashiwa mu kulinga.
Ukukonkapo pali programu, abapwishe sukulu bamo aba makalasi ya Gileadi aya mu kubangilila abali nomba ifilundwa fya lupwa lwa Bethel ulwa United States bayakene ifibukisho fyabo, ukuyumfwa kwabo, ne fya kukumanya fyabo. Ukulandapo kwabo mu cine cine kwayambukile imitima ya bonse abasangilweko.
“Pa numa ya kupokelela ubwite ku kusangwa kwi kalasi lya kubalilapo, naishileumfwa ukuti mayo aali na kansa. Lelo apantu mayo ali nabomba bupainiya ukutula pa mushinku wa myaka 16 no kuya ku ntanshi, mu kukosa ampandile amano ukupokelela ubwite. E co mu kuba ne nkuntu shapusanapusana no kucetekela muli Yehova, nalile ku South Lansing. Naliipakishe ukukansha kwa Gileadi umupwilapo kabili nalikutesekeshe mu kushika. Mayo apwishishe umulimo wakwe uwa pe sonde pa numa ya kupwisha kwandi isukulu.—Charlotte Schroeder, abombele mu Mexico na El Salvador.
“Apantu Yehova aali kale kale nansakamana mu lubali lwe sonde ulo naikeleko, nalangulwike ukuti ukuli konse naile kwali kucili lisonde lyakwe, kabili aali no kunsakamana. E co nali uwa nsansa nga nshi ukupokelela ubwite kwi kalasi lya kubalilapo.”—Julia Wildman, abombele mu Mexico na El Salvador.
“Cali icawamisha! Twali no kulanda pa mwinshi uuli onse. Mu mweshi wa kubalilapo, nashalike ifitabo 107 no kutungulula amasambililo ya Baibolo 19. Umweshi wa bubili nakwete amasambililo ya Baibolo 28. Kwena, kwaliko ifintu twali no kubelesha—ukukaba, icipuki, ifiipu. Lelo lyali lishuko lyawamisha ukuba kulya. Cintu cimo ico nkalateesa lyonse.”—Mary Adams, uwa mwi kalasi lyalenga bubili, ukukuma ku kupeelwa kwakwe umulimo ku Cuba.
“Imiceele yali e cimo ica fipindami fikalamba twali no kushomboka na fyo mu Alaska. Ku kapinda ka ku kuso kwali ukwatalalisha, mu kuba ne fipimo fya kutalala ukubwela pa nshi ukufika ku madigri [50 Celsius] pe samba lya cipimo ca kutalala no kucilapo. Imishi ya cina India ne fifulo finono ifyaba fyeka pa kati ka kabanga na kapinda ka ku kulyo aka Alaska fyalifikilweko atemwa no bwato nelyo ne ndeke.”—John Errichetti, uwa mwi kalasi lyalenga butatu.
“Kuli ine Gileadi yali bwite ukufuma kuli Yehova ukupitila mu kuteyanya kwakwe ukwa pe sonde ku kutukosha lwa ku mupashi no kutulangisha inshila yawamisha iya bumi.”—Mildred Barr, uwe kalasi lyalenga 11, uwabombele ku Ireland.
Ukwipusha na kumbi ukwa kulengo buseko kwalikonkelepo—Lucille Henschel (uwa mwi kalasi lyalenga 14, uwabombele ku Venezuela), Margareta Klein (uwa mwi kalasi lyalenga 20, uwabombele ku Bolivia), Lucille Coultrup (uwa mwi kalasi lyalenga 24, uwabombele ku Peru), Lorraine Wallen (uwa mwi kalasi lyalenga 27, uwabombele ku Brazil), William na Sandra Malenfant (aba mwi kalasi lyalenga 34, ababombele ku Morocco), Gerrit Lösch (uwe kalasi lyalenga 41, abombele ku Austria), na David Splane (uwe kalasi lyalenga 42, uwabombele ku Senegal).
Ni shani pa lwa bamunyina ababombele nga bakafundisha? Impendwa yabo nabo bene balipushiwe—Russell Kurzen, Karl Adams, Harold Jackson, Fred Rusk, Harry Peloyan, Jack Redford, na Ulysses Glass. Babelebeshe pa lwe shuko lyabo, ukulumbulula ifyo lyabambukila ukufika kuli kano kasuba.
Ubunte bwa kucincimusha ukukuma ku kufumamo cimo ukwa bamishonari bakanshiwa ku Gileadi bwapeelwe na Lloyd Barry, uwabombele mu Japan. Mu 1949, lintu bamishonari 15 batuminwe kulya, kwali bakasabankanya abacepako pali 10 mu Japan onse. Lelo imyaka 44 pa numa, muli bakabilisha ba Bufumu ukucila pali 175,000 muli cilya calo! Robert Wallen lyene ashimike ulwa kutunguluka kwapulamo uko bamishonari bamo bakwata mu kwaafwa abantu ukwisa mu cine, ukusanshako mishonari nkashi umo uwaba mu Panama ukucila pa myaka 45 kabili uwaafwa abantu 125 ukufika ku cipimo ca kuipeela no lubatisho.
Akalume ka programu onse kafikilwepo lintu bonse mwi bumba abaali abapwishe isukulu lya Gileadi balaalikwe ukwisa pa cisebele. Kali mu cine cine kashita ka kwambukila. Umulongo washikatala uwa bamunyina ne nkashi—89 mu lupwa lwa Bethel ukulunda ku bapwishe sukulu abaletandala—watanteme mu tushila twa ciyanda ca kulonganinamo no kunina amatabo ukuya pa cisebele. Balundilweko na bamunyina ababomba nga bakafundisha pa myaka, kabili lyene ne kalasi lyalenga 94—mupepi na 160 bonse pamo!
“Bushe umulimo we Sukulu lya Gileadi mu kukansha bamishonari ku kuya ku fyalo fya cilendo walitunguluka?” e fyaipwishe Munyina Jaracz. “Ubushininkisho bwa myaka yapitapo 50 buli ni ee wa cibulukutu!”
[Icikope pe bula 25]
Ikalasi Lyalenga 94 Ilya Bapwishishe Sukulu lya Watchtower Bible School of Gilead
Mu mutande pe samba, imitande ipeelwe amanambala ukufuma pa ntanshi ukuya ku numa, kabili amashina yatantikwe ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo mu mutande umo umo.
(1) De La Garza, C.; Borg, E.; Arriaga, E.; Chooh, E.; Purves, D.; Fosberry, A.; Delgado, A.; Drescher, L. (2) Scott, V.; Fridlund, L.; Kettula, S.; Copeland, D.; Arriaga, J.; Thidé, J.; Olsson, E.; Widegren, S. (3) Delgado, F.; Keegan, S.; Leinonen, A.; Finnigan, E.; Fosberry, F.; Halbrook, J.; Berglund, A.; Jones, P. (4) Watson, B.; Frias, C.; Chooh, B.; Halbrook, J.; Purves, J.; Finnigan, S.; Jones, A.; Cuccia, M. (5) Scott, G.; Copeland, D.; Drescher, B.; De La Garza, R.; Leinonen, I.; Keegan, D.; Watson, T.; Kettula, M. (6) Widegren, J.; Borg, S.; Cuccia, L.; Berglund, A.; Olsson, B.; Frias, J.; Fridlund, T.; Thidé, P.