Ukucimfya Ubunake bwa Buntunse
“Ukwangwo mubili ni mfwa.”—ABENA ROMA 8:6.
1. Bamo bamona shani umubili wa buntunse, kabili cipusho nshi cilekabilwa ukwasukwa?
ILYO kemba wa malumbo Davidi aleetetula pa bubumbo bumo ubwa kwa Yehova, e kuti umubili wa buntunse, aimbile ati: “Ndemutootela, pa kuti nalengelwe mu musango wa kutiinya kabili uwa kupapa.” (Amalumbo 139:14) Ukupusana no ku kulumbanya kwashimpwa pa fishinka, bashimapepo bamo batila mu mubili e mwabelama ulubembu kabili e cibombelo ca lubembu. Umubili waitwa ati ‘umwafisama ubutuutu, ishinte lya bupulumushi, icikakilo ca bubifi, kasalanga wa bubifi, umwaisula amacushi, imfwa yenda.’ Ca cishinka ico umutumwa Paulo asosele ilyo atile: “Mu mubili wandi tamwaikale cisuma.” (Abena Roma 7:18) Lelo bushe ici cipilibula ukuti twalikatwa mu mubili wa lubembu ukwabula ne subilo?
2. (a) “Ukwangwo mubili” kupilibula nshi? (b) Bulwi nshi bwaba pa “mubili” no “mupashi” mu bantunse abafwaya ukutemuna Lesa?
2 Limo limo Amalembo yalabomfya ishiwi lya “mubili” ku kwimininako umuntu uushapwililika, umubembu uwafuma kuli Adamu cipondoka. (Abena Efese 2:3; Amalumbo 51:5; Abena Roma 5:12) Ifyo twapyana kuli wene fyaleta ‘ubunake bwa mubili.’ (Abena Roma 6:19, NW) Kabili Paulo asokele ukuti: “Ukwangwo mubili ni mfwa.” (Abena Roma 8:6) “Ukwangwo mubili” cipilibula ukulamwa no kucincishiwa ku lunkumbwa lwa mubili wa lubembu. (1 Yohane 2:16) E co nga tuleesha ukutemuna Lesa, lyonse kulaba ubulwi pali bumupashi bwesu na bumubili bwesu ubo bututitikisha lyonse ukuti tulecita “imilimo ya bumubili.” (Abena Galatia 5:17-23; 1 Petro 2:11) Pa numa ya kulondolola ubu bulwi bwabipa muli wene, Paulo atile: “Iye, ne muntu wa nkumbabulili ne! Ni ani akampokolola ku mubili uno uwa mfwa?” (Abena Roma 7:24) Bushe Paulo tali na maka ya kucimfya amatunko? Baibolo isosa ukuti alikwete amaka!
Amatunko no Lubembu fya Cine Cine
3. Abengi bamona shani ulubembu na matunko, lelo Baibolo itusoka shani pa lwa mimwene ya musango yu?
3 Abengi ilelo batila takwaba lubembu. Bamo balangusha “ulubembu” ukulumona kwati lishiwi fye lya kale ilya kulondolwelako ifilubo finono ifya bantunse. Tabaishiba ukuti “tuli no kumoneka bonse ku cipuna ca kupingwilapo ca kwa Kristu, ukuti onse umo umo apokelele ku fyacitiilwe mu mubili, umwabele fyo abombele, napamo icisuma napamo icibi.” (2 Abena Korinti 5:10) Bamo balacangusha ilyo batila: “Kuti nacincintila fyonse ukufumyako fye amatunko!” Abantu bamo bakonka intambi shashimpwa pa kuisekesha ilyo line, nampo nga shilesanshamo ifilyo, bucisenene, ukusangalala, nelyo ukupwishishishapo fimo. Bafwaya fyonse kabili bafifwaya ilyo line! (Luka 15:12) Pa kuisekesha ilyo line tabamwene fintu apatali, e kuti inshita ya ku ntanshi iya buseko iya “mweo uwabo mweo wine wine.” (1 Timote 6:19) Lelo, Baibolo itusambilisha ukutontonkanya bwino no kumona ifya ku ntanshi, ukutaluka ku fili fyonse ifingonaula bumupashi bwesu nelyo umubili. Ipinda lyapuutwamo litila: “Uwacenjela pa kumono bubi abelama; abapelwa amano bapitapo, no kukandwa.”—Amapinda 27:12.
4. Kusoka nshi Paulo asokele pali 1 Abena Korinti 10:12, 13?
4 Lintu Paulo alembeele Abena Kristu baleikala mu Korinti—umusumba waishibikilwe kuli bucisenene bwalimo—abasokele pa lwa kutunkwa na pa lwa maka ya lubembu. Atile: “E ico uuletila naiminina ndi, acenjele epali awa. Ica kwesha [“itunko,” NW] tacamusanga kano ica buntuuntu fye; lelo wa cishinka Lesa, uushakamuleke ukweshiwa ukucila muli ico mwinganasha; lelo pamo ne ca kwesha akacita na pa kufuminamo, ukuti mube na maka ya kucishipikishako.” (1 Abena Korinti 10:12, 13) Ifwe bonse—abaice na bakalamba, abaume na banakashi—imiku iingi tulatunkwa mu masukulu, ku sha ncito, nelyo ku fifulo fimbi. E co, natubebete amashiwi ya kwa Paulo no kumona ifyo yatukumine.
Mwicilamo Ukuicetekela
5. Mulandu nshi ukucilamo ukuicetekela kwingatuletelela?
5 Paulo atile: “Uuletila naiminina ndi, acenjele epali awa.” (1 Abena Korinti 10:12) Ukucilamo ukuicetekela ukuti twalikosa kuti kwatuletelela. Kulangilila ukuti tatwaumfwikisha ulubembu na maka ya luko. Apo abantu nga Mose, Davidi, Solomone, no mutumwa Petro baponene mu lubembu, bushe tufwile ukutontonkanya ukuti ifwe te kuti citucitikile? (Impendwa 20:2-13; 2 Samwele 11:1-27; 1 Ishamfumu 11:1-6; Mateo 26:69-75) Amapinda 14:16 yatila: “Uwa mano atiina no kufuma ku bubi, lelo umuwelewele atusauka kabili aisuubikila.” Na kabili, Yesu atile: ‘Umutima naukosa, lelo umubili naunaka.’ (Mateo 26:41) Apo takwaba umuntunse uushapwililika uushalemenena ku bubi, tufwile ukupoosa amano ku kusoka kwa kwa Paulo no kukaana amatunko, nakana nga te ifyo kuti twawa.—Yeremia 17:9.
6. Ni lilali kabili ni mu nshila nshi tulingile ukuipekanya ku matunko?
6 Ca mano ukuipekanya ku mafya ayengesa mu kupumikisha. Imfumu Asa yalishibe ukuti inshita ya mutende yali e nshita isuma iya kupangilamo ifya kubacingilila. (2 Imilandu 14:2, 6, 7) Alishibe ukuti ukutendeka ukupekanya lilya basanswa kucelwa. No kupingulapo pa lwa fya kucita lintu kwaba amatunko kucitwa bwino lintu umuntu tasakamikwe ilyo pali umutende. (Amalumbo 63:6) Daniele ne fibusa fyakwe ifyaletiina Lesa bapingwilepo ukukonka amafunde ya kwa Yehova ilyo bashilapatikishiwa ukulya ifya maliila ya mfumu. E co, tabakokwele ukukakatila ku fyo bashininwe no kukanalya ifilyo fyakowela. (Daniele 1:8) Ilyo amatunko yashilatendeka, natukoshe ukupingulapo kwesu ukwa kutwalilila ukuba aba musangwela. Lyene tukaba na maka ya kukaana ulubembu.
7. Mulandu nshi cabela ica kusansamusha ukwishiba ukuti bambi balakaana amatunko?
7 Mwandi tulasansamushiwa ku mashiwi ya kwa Paulo aya kuti: “Ica kwesha tacamusanga kano ica buntuuntu fye”! (1 Abena Korinti 10:13) Umutumwa Petro alembele ukuti: “Mukaanyeni [Kaseebanya]; iminineni abakosa ndi mu citetekelo, pa kwishibo kuti bamunyinenwe ba pano isonde batuulo mutuulo uyo wine wa kucula.” (1 Petro 5:9) Bambi balatunkwa mu nshila imo ine kabili balakaana uko kutunka pa kwafwilishiwa na Lesa, na ifwe kuti twacita cimo cine. Lelo, pa kuba Abena Kristu ba cine abaleikala mu calo ca bubifi, ifwe bonse kuti twaenekela ukuti inshita imo tukatunkwa. Lyene, kuti twacetekela shani ifyo kuti twacimfya ubunake bwa buntunse no kukaana amatunko ya kubembuka?
Kuti Twakaana Amatunko!
8. Ni nshila nshi iisuma iya kukaaninamo amatunko?
8 Inshila iisuma iya kukanaba ‘mu busha ku lubembu,’ kwesha sana ukutaluka ku matunko. (Abena Roma 6:6) Amapinda 4:14, 15 yatukonkomesha ukuti: “Wilaingila umwenda ababifi, kabili wilola umuya ababi; lekako, wipitamo, alukako, fumapo no kupita.” Ilingi tuleshibila kabela ukuti imibele imo kuti yatutwala ku kubembuka. E co, ica kucita pamo nga Bena Kristu “kupita,” ukutaluka ku uli onse ne cili conse nelyo ku ncende iili yonse, ifingabalamuna ukufwaya kwabipa no kutulenga ukulatontonkanya pa fishasanguluka.
9. Ukufulumuka imibele ya matunko kwakomailwapo shani mu Malembo?
9 Ukufulumuka imibele itunka ni nshila na imbi iikalamba iya kucimfishamo amatunko. Paulo afundile ukuti: “Fulumuko bulalelale.” (1 Abena Korinti 6:18) Alembele ukuti: “Butukeniko ku kutootelo tulubi.” (1 Abena Korinti 10:14) Umutumwa asokele na Timote ukuti afulumuke ukufwaya kwa kuba ne cuma ca ku mubili, pamo no “lunkumbwa lwa bulumendo.”—2 Timote 2:22; 1 Timote 6:9-11.
10. Fya kumwenako nshi fibili ifyapusana filangilila ubucindami bwa kufulumuka amatunko?
10 Moneni ilyashi lya kwa Davidi Imfumu ya Israele. Ilyo aali pa mutenge we sano lyakwe alelolesha, amwene umwanakashi wayemba aleowa, kabili ulunkumbwa lwaiswile mu mutima wakwe. Alingile ukufuma pa mutenge no kufulumuka itunko. Lelo, atendeke ukwipushaipusha pali uyu mwanakashi—Bati-sheba—ne fyakonkelepo fyali ifyabipa nga nshi. (2 Samwele 11:1–12:23) Lubali lumbi, cinshi Yosefe acitile lintu cisenene umukashi wa kwa shikulu wakwe amupatikishe ukuti asendame nankwe? Ilyashi litweba ukuti: “Pa kusosa kuli Yosefe akasuba na kasuba, na o akene ukuumfwa kuli wene, ukusendama pamo, nangu ukuba nankwe.” Ukwabula na mafunde ya Malango ya kwa Mose, ayo ayaali tayalapeelwa, Yosefe amwaswike ukuti: “Kanshi ningacita shani ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa?” Bushiku bumo alimwikete, ukusosa ukuti: “Usendame na ine.” Bushe Yosefe alikeele no kutendeka ukwesha ukupelulushanya na wene? Iyo. “Alifulumwike, no kufumina pa nse.” Yosefe tanakiile itunko lya kubembuka na ulya mwanakashi. Alifulumwike!—Ukutendeka 39:7-16.
11. Cinshi twingacita nga tuletunkwa libili libili?
11 Limo ukufulumuka kumonwa ukuti ni bukuuwe, lelo ukuifumya mu mibele imo ilingi e nshila ya mano iya kukonka. Napamo ku ncito tulatunkwa libili libili. Nangu limbi te kuti tuleke iyo ncito no kutendeka imbi, kuti kwaba inshila shimbi isha kuifumishamo mu matunko. Tufwile ukufulumuka icili conse ico twaishiba ukuti calilubana, kabili tufwile ukupampamina pa kucita fye icalungama. (Amose 5:15) Mu mibele imbi, ukufulumuka amatunko kuti kwakabila ukutaluka ku kutamba ifye shiku pali Intaneti no kukanaya ku fifulo kwaba ifya kusekesha fyabipa. Kuti capinda no kupoosa bamagazini bamo nelyo ukupanga ifibusa fimbi ifipya—ifyatemwa Lesa kabili ifingatwafwa. (Amapinda 13:20) Te mulandu ne catutunka ukubembuka, ca mano ukucincintila itunko.—Abena Roma 12:9.
Ifyo Ipepo Lingaafwa
12. Cinshi tulomba kuli Lesa ilyo tupepa ati: “Mwitutwala mu kutunkwa”?
12 Paulo apeela ici cilayo cikoselesha ica kuti: “Wa cishinka Lesa, uushakamuleke ukweshiwa [“ukutunkwa,” NW] ukucila muli ico mwinganasha; lelo pamo ne ca kwesha akacita na pa kufuminamo, ukuti mube na maka ya kucishipikishako.” (1 Abena Korinti 10:13) Inshila imo iyo Yehova atwafwilamo kupitila mu kwasuka amapepo yesu aya kuti atwafwe ukucincintila amatunko. Yesu Kristu atusambilishe ukupepa ukuti: “Mwitutwala mu kweshiwa [“kutunkwa” NW], lelo mutupokolole ku [mubifi, NW]. (Mateo 6:13) Mu kwasuka ukupepa kwa pa mutima ukwa musango yu, Yehova takatulekeleshe mu matunko; akatupokolola kuli Satana na ku ncitilo shakwe isha bucenjeshi. (Abena Efese 6:11, NW, utulembo twa pe samba) Tufwile ukulomba Lesa ukutwafwa ukumona amatunko no kukwata amaka ya kuyacincintila. Nga twamupaapaata ukuti eleka tuwe lintu twatunkwa, akatwafwa ukukanacimfiwa kuli Satana, “umubifi.”
13. Cinshi tufwile ukucita lintu tuletunkwa libili libili?
13 Tukabila ukupepa no mukoosha maka maka lintu tuletunkwa libili libili. Amatunko yamo kuti yalenga kwaba ukutulukusha kwa maka ukwa lwa nkati, ukutulukusha na matontonkanyo yesu ne mibele ifitucinkulako ilyo line pa lwa fyo twanaka. (Amalumbo 51:5) Ku ca kumwenako, kuti twacita shani nga tulelungulushiwa na matontonkanyo ya fyabipa aya fyo twalecita kale? Ni shani nga twatunkwa ukuti tubwelele kuli iyo mibele? Mu cifulo ca kulacululuka fye na matontonkanyo ya musango yu, ebeni Yehova mwi pepo uyu mulandu—libili libili nga cilekabilwa. (Amalumbo 55:22) Ku maka ya Cebo cakwe no mupashi wa mushilo, kuti atwafwa ukusangulula umuntontonkanya wesu ku fishasanguluka ifyo tulemenenako.—Amalumbo 19:8, 9.
14. Mulandu nshi ipepo lyacindamina ilyo tuli no bunake bwa buntunse?
14 Ilyo amwene ukuti abatumwa bakwe baleshipula mwi bala lya Getsemane, Yesu abakonkomeshe ati: “Loleni no kupepa, ukuti mwiingila mu kweshiwa [“kutunkwa,” NW]. Umutima wena naukosa, lelo umubili naunaka.” (Mateo 26:41) Inshila imo iya kucimfishamo amatunko kuba uwalola ku misango yalekanalekana iyo amatunko yengeshilamo no kuba uwaibukila ku nshila sha mu bumfisolo isho yeshilamo. Calicindama no kuti twapepa pali kulya kutunka ilyo line pa kuti tuipangashe lwa ku mupashi ukulwisha uko kutunka. Pa mulandu wa kuti amatunko yeshila muli filya tushakosako, te kuti tuyacimfye fweka. Ipepo lyalicindama pantu amaka ya kwa Lesa kuti yatutungilila mu kuicingilila kuli Satana. (Abena Filipi 4:6, 7) Na kabili kuti twakabila ubwafwilisho bwa ku mupashi na mapepo ya “bakalamba ba lukuta.”—Yakobo 5:13-18.
Kaaneni Amatunko na Maka Yenu
15. Ukukaana amatunko kusanshamo cinshi?
15 Pa mbali ya kutaluka kwi tunko, tufwile ukulikaana na maka yesu ukufikila lyapita nelyo imibele yayaluka. Ilyo Yesu atunkilwe kuli Satana, alikeene ukufikila Kaseebanya aya. (Mateo 4:1-11) Umusambi Yakobo alembele ukuti: “Kaaneni Kaseebanya, na o akafulumuka kuli imwe.” (Yakobo 4:7) Ukukaana kutendekela no kukosha umuntontonkanya wesu ku Cebo ca kwa Lesa no kupingulapo na maka yonse ukuti tatwakapulemo mu mafunde atwimikila. Cisuma ukusungila ku mutwe no kwetetula pa malembo yalanda pa bunake bwesu. Kuti cawama ukuya ku Mwina Kristu wakosoka—napamo eluda—uyo twingeba ifiletusakamika kabili uyo twingalomba ubwafwilisho lintu kwaisa itunko lya kuti tucite icabipa.—Amapinda 22:17.
16. Kuti twatwalilila shani ne mibele isuma?
16 Amalembo yatukonkomesha ukufwala ubuntu bupya. (Abena Efese 4:24) Ici calola mu kuleka Yehova atumumunge no kutwalula. Ilyo alelembela kabomba munakwe Timote, Paulo atile: “Kukonkelelo bulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukutwalilila, ukufuuka; pilikito kupililikita kusuma kwa citetekelo, ikata ku mweo wa muyayaya uo waitilwemo.” (1 Timote 6:11, 12) Kuti ‘twakonkelelo bulungami’ ukupitila mu kusambilila no mukoosha Icebo ca kwa Lesa pa kuti twishibe bwino ubuntu bwakwe no kulaenda mu kumfwana ne fyo afwaya. Ukutantika imilimo ya Bwina Kristu, pamo ngo kushimikila imbila nsuma no kusangwa ku kulongana, na fyo fyalicindama. Ukupalama kuli Lesa no kubomfya bwino ifyo apayanya lwa ku mupashi fikatwafwa ukukula lwa ku mupashi no kutwalilila ne mibele isuma.—Yakobo 4:8.
17. Twaishiba shani ukuti Lesa takatulekeleshe ilyo tuletunkwa?
17 Paulo atulaya ukuti itunko ilili lyonse ilyo twapitamo talyakacile pa maka Lesa atupeela aya kulicimfya. Yehova ‘akacita na pa kufuminamo pa kuti tube na maka ya kushipikisha.’ (1 Abena Korinti 10:13) Cine cine, Lesa taleka itunko ukucilamo ica kuti twabula na maka ya ku mupashi ku kusungilila bumpomfu bwesu, kulila fye twatwalilila ukushintilila pali wene. Afwaya ukuti tutunguluke mu kukaana na maka amatunko ya kucita ifyalubana mu menso yakwe. Na kabili, kuti twatetekela icilayo cakwe ica kuti: “Nshakakupoose nakalya, nangu kukusha nakalya.”—AbaHebere 13:5.
18. Mulandu nshi twingashininkishisha ifyo kuti twacimfya ubunake bwa buntunse?
18 Paulo taletwishika ifyali no kufuma mu kutulukusha kwakwe ukwa bunake bwa buntunse. Taleimona ukuti muntu wa bulanda kabili uwabulwe subilo pa lwa lunkumbwa lwakwe. Lelo, atile: “Ine e fyo mbutuka, te pamo ngo ubutuke cibutukebutuke; ndelwe fyo, te pamo ngo uleumo mwela: lelo ntuutaulo mubili wandi, no kuuteko busha; epali, ilyo nabila kuli bambi, nabo wakaanwa ne mwine.” (1 Abena Korinti 9:26, 27) Na ifwe kuti twacimfya umubili ushapwililika. Ukupitila mu Malembo, impapulo shashimpwa pali Baibolo, ukulongana kwa Bwina Kristu, na Bena Kristu banensu abakosoka, Shifwe wa mu muulu uwa kutemwa lyonse apayanya ifya kutucinkulako ifitwafwa ukukonka inshila yalungama. Ku bwafwilisho bwakwe, kuti twacimfya ubunake bwa buntunse!
Bushe Muleibukisha?
• “Ukwangwo mubili” kupilibula nshi?
• Kuti twaipekanya shani ku kucincintila amatunko?
• Finshi twingacita ku kukaana amatunko?
• Mulimo nshi ipepo libomba mu kukaana amatunko?
• Mulandu nshi twaishibila ifyo kuti twacimfya ubunake bwa buntunse?
[Ifikope pe bula 10]
Baibolo taisambilisha ukuti tuli bantu abashakwata maka ya kukaana ulunkumbwa lwa mubili
[Icikope pe bula 12]
Ukufulumuka amatunko ni nshila imo iikalamba iya kukaaninamo ulubembu