Imimwene ya Baibolo
Bushe Calibipa Ukucusha Inama?
MU CIBANSA ca fyangalo ica ku calo ca ku El Salvador, abantu baletamba bamukolwe, umo uwakashika, e lyo umbi uwabuuta. Balelumba pa kumona mukolwe wakashika untu bakakile akanesala ku cikandilo apanta mukolwe wabuuta. Uulelwisha bamukolwe abekata no kubemya mu muulu. Uwakashika naafwa kale, no mulopa ulesuuma. Ulubuli lwa bamukolwe lwapwa.
Ku kapinda ka kulyo aka Philippines, balelwikaanya bakabalwe babili. Abantu baletamba ulubuli lwabipisha lintu bakabalwe baleisuma ku matwi, pa mukoshi, na ku tunwa, na pa mubili onse. Nangu cingati bonse kuti bafuma mu cibansa abatuntulu, umo ninshi nalemanikwa nelyo napofushiwa nelyo nacenwa ica kuti no kufwa akafwa.
Imbwa shibili ku Russia shilelwa. Ukwabula no kupoose nshita, shailobola menso no kucenana amatwi, shileenda na molu ayacenwa, no mulopa ulesuuma pa mibili yalepaulwa.
Imyaka iingi abantunse balwikaanya inama mu fyangalo, ne cilenga bacite fyo ilingi line caba kuteya ifyangalo fya cela mushuke. Na kabili balalwa ne ng’ombe ishilume, ukulunga bamumbwe, no kulwisha fye batandabube. E lyo inama shilacula mu kushibomfya mu fya sayansi. Ukulundapo, inama ishingi shilalekeleshiwa ku bene ku mufulo nelyo mu kukanaba no mufulo.
Mu fyalo fimo, mwaliba amafunde ya fya kusunge nama na yabinda ukushicusha. Kale sana mu 1641, Massachusetts Bay Colony yapangile “The Body of Liberties” (Amafunde ya buntungwa) ayatile: “Takuli umuntu ufwile ukucusha inama ishafwilisha abantunse ilingi line.” Ukutule lyo, amafunde yalipangwa kabili utubungwe twalipangwa utwa kulesha ukucusha inama.
Nalyo line, abengi abalundulula ifyangalo ifilumbwilwe kale tabaimona kwati balacusha inama. Bambi baitungo kutemwa inama shintu balenga ukucula mu bukatu nelyo ukushipaisha. Abatemwa ukulwikaanya bamukolwe batungo kuti inkoko shabo shilekale nshiku ishingi ukucila inkoko isho batekelo kulya. Lelo umo mwa kulesesha umushalolanamo!
Mulandu Nshi Ukucusha Inama Kwabipila?
Lesa alitusuminisha ukumwenamo mu nama. Ifishinte fya Baibolo filatusuminisha ukwipaya no kulye nama e lyo no kupange ifya kufwala nelyo ukushibomfya ku kutucingilila. (Ukutendeka 3:21; 9:3; Ukufuma 21:28) Lelo ubumi bwalishila kuli Lesa. Fintu tusunga inama fifwile ukulangisha umucinshi ku bumi. Baibolo ilasenuka umuntu we shina lya Nimrode, uwaleipaya inama nalimo na bantunse nge cangalo fye.—Ukutendeka 10:9.
Yesu alandile pa fintu Lesa asakamana inama ati: “Bushe inseba shisano tashishitwamo mu tumakopere tubili? Kabili talulabwapo nangu lumo mu menso ya kwa Lesa.” (Luka 12:6) Na lintu atile tali na konaula umusumba waiswilemo incitatubi ishalapile, Lesa atile: “Bushe nshilelilila Ninebe ubulanda, umusumba ukulu, uo mwabamo ukucila pa makana umwanda umo na makana amakumi yabili . . . ne fitekwapo ifingi?” (Yona 4:11) E co tamone nama nge sha kwipaya icipaye ipaye.
Lintu alepeela abena Israele amafunde, Lesa abasambilishe ifya kusakamane fitekwa bwino. Abebele ukubwesesho mwine icitekwa calelubanta no kwaafwa icitekwa cali mu bwafya. (Ukufuma 23:4, 5) Ne fitekwa fyali no kumwenamo mu kutuusha pe Sabata kwati fye bantunse. (Ukufuma 23:12) Kwali amafunde ya fya kusunga bwino ifitekwa fya kulimina. (Amalango 22:10; 25:4) E co ifitekwa fyali no kusungwa bwino e lyo no kucingililwa, lelo te kucushiwa.
Amapinda 12:10 yalondolola bwino bwino fintu Lesa amona ukusakamana ifitekwa pa kusoso ati: “Umulungami asakamano mweo wa citekwa cakwe, lelo inkumbu sha babifi bunkalwe.” Ukulandapo pali Baibolo mu citabo ca Believer’s Bible Commentary, ica kwa William MacDonald kwapilibula ili lembo ati: “Umulungami aba ne cikuuku na ku fitekwa ifishilanda, lelo umubifi munkalwe, na lintu aleimona kwati wa cikuuku sana.”
Umulungami alasunga inama mu cikuuku no kufwayo kwishiba fintu shikabila. Umubifi kuti alando kuti alasakamane nama, lelo “inkumbu” shakwe shiba bunkalwe fye. Fintu acita fyalipusana no kufwaya kwa mutima ukwa bukaitemwe. Ifi fine e ficita abalwikaanya inama pa kuti banonkelemo indalama!
Ifitekwa Fyalubulwa
Ca cine ukuti imifwaile ya kwa Lesa iya pa kutendeka ya kuti abantunse babe “na bukateka kwi sabi lya muli bemba, na ku fyuni fya mu lwelele, na ku fya mweo fyonse ifyenda pe sonde.” (Ukutendeka 1:28) Iyo mifwaile ya kwa Lesa taisuminisha ukucusha inama. Takwakabe ukucusha inama ku ciyayaya. Twalishininwa ukuti Lesa akafumyapo ukucula konse. Lelo akakufumyapo shani?
Alilaya ukufumyapo ababifi na bankalwe. (Amapinda 2:22) Ukukuma ku nama, Hosea 2:18 itila: ‘Nkabapinganine cipingo ne nama sha mu mpanga, ne fyuni fya mu lwelele, ne fikulika pa nshi; . . .no kubalengo kusendamo mutelelwe.’ Fintu cikawama ukwikala pa nshita ilya lintu abantunse kumo ne nama bakamwenamo mu mibele ya mutende!
[Icikope pe bula 26]
“Ukulwa na cilume wa ng’ombe mu Mushi,” icikope ca kwa Francisco Goya