Bushe mu Cituntulu Mulakabila Ukulombo Kwelelwa?

‘INE nshilombo kwelelwa,’ e fyalembele George Bernard Shaw. ‘Nga nincita icintu ninshi ni fyo fine,’ e fyo bambi basosa.

Nakalimo na ifwe bene tulashimunuka pa kusumine cilubo ukutiino kuti twalaseebana. Limbi tupelululo kuti muntu umbi e uli no bwafya. Nelyo kuti limbi twafwaya ukulombo kwelelwa lelo twalaalikisha mpaka twatontonkanyo kuti umulandu naulabwako.

E co, lyene, bushe ukulombo kwelelwa kwalicindama? Bushe kuti kwapwilikishe cili conse?

Ukutemwa Kutupinda Ukuti Tulombe Ukwelelwa

Ukutemwa kwa bumunyina e cishibilo ca bakonshi ba cine aba kwa Yesu Kristu. Atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Amalembo yacincisha Abena Kristu ‘ukutemwana ku mitima ya kubilima.’ (1 Petro 1:22) Ukutemwa kwabilima kutupinda ukuti tulombe ukwelelwa. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti ukukanapwililika kwa buntunse nangu cibe shani kulaletako ukuyumfwa kwa kucena uko kucilikila ukutemwa nga ca kuti takundepwe.

Ku ca kumwenako, pa mulandu wa kupusanapo na umo mu cilonganino ca Bwina Kristu, kuti twasalapo ukukanamusosha. Nga ca kuti ni fwe tubifishe, ni shani fintu ukwampana kwabamo kutemwa kwingabweshiwa? Mu milandu iingi, ni pa kulombo kwelelwa kabili lyene ukubombesha ukulalanshanya mu nshila ya cikabilila. Twalilya imisha ya kutemwa abasumina banensu, kabili lintu twasoso kuti tuli no bulanda pa kubakalifya, tulalipilako imo iya iyo misha.—Abena Roma 13:8.

Katulangilile muli iyi nshila: Mari Carmen na Paqui banakashi babili aba Bwina Kristu abaali fibusa pa nshita ntali. Pa mulandu wa kuti Mari Carmen asumine ulwambo ulo aumfwile, bucibusa bwakwe na Paqui bwalishimine. Ukwabulo kulondololo mulandu, alesengauka Paqui umupwilapo. Mupepi no mwaka pa numa, Mari Carmen aishileishiba ukuti ulwambo talwali lwa cine. Cinshi acitile? Ukutemwa kwamulengele ukuya kuli Paqui na mu kuicefya ukulumbulula ukulilishika kwakwe ukukalamba pa nshila yabipa iyo alecitilamo ifintu. Bonse babili baponeshe filamba, kabili ukutule lyo baliba fibusa fyaikatana nga nshi.

Nangu cingatila tatwingayumfwo kuti twalilufyanyapo icili conse, ukulombo kwelelwa kuti kwapwisha ukukanaumfwana. Manuel ebukisho kuti: “Imyaka iingi iyapitapo ine no mukashi wandi twaileikala mu ŋanda ya umo wa bankashi ba ku mupashi lintu atekelwe mu cipatala. Twacitile apapelele amaka yesu ukwaafwako wene na bana bakwe lintu aalelwala. Lelo lintu abwelele, ailishenye ku wa bwananyina umo ukuti tatwabomfeshe bwino ifipooswa fya mu ŋanda.

“Twalimutandalile no kuyalondololo kuti nakalimo pa mulandu wa bwaice bwesu no kubulisha ukubelesha, tatwasakamene ifintu mu nshila wene engafisakamaninamo. Apo pene alyankwileko ukusoso kuti e ulingile ukututasha no kuti aaletootela nga nshi kuli conse cintu twamucitiile. Ubwafya bwalipwishishiwe. Ico ca kukumanya cansambilishe ukucindama kwa kulombo kulekelelwa lintu kwaba ukukanaumfwana.”

Yehova alipaalile aba baupana babili pa kulango kutemwa no ‘kukonkelele fintu ifya mutende.’ (Abena Roma 14:19) Ukutemwa na kabili kusanshamo ukwibukila ulwa fyo bambi bayumfwa. Petro alatufunda ukulangisha ‘ukulangulukilana.’ (1 Petro 3:8) Nga twaba abalangulukilana, kuti capalishako sana ukukutuluka ukukalipwa uko tuletele ukupitila mu milandile nelyo incitilo yabulo kutontonkanya kabili tukakuntwa ukuti tulombe ukwelelwa.

“Ikakeni mu Musana aka Kufwala ka Bupete”

Nangu fye ni baeluda ba busumino aba Bwina Kristu mu tushita mu tushita kuti bakansana. (Linganyeniko Imilimo 15:37-39.) Utu e tushita lintu ukulombo kwelelwa kwingabo kwa kunonsha nga nshi. Lelo bushe cinshi cingaafwa eluda nelyo Umwina Kristu uuli onse umbi uucisango kube cayafya ukulombo kwelelwa?

Umuti fye kuicefya. Umutumwa Petro afundile ati: “Ikakeni mu musana aka kufwala ka bupete ku kupyungilana.” (1 Petro 5:5) Nangu cingatila ca cine ukuti mu kukansano kwingi abalekansana bonse balakumako ku mulandu, Umwina Kristu waicefya aba uwayangwa ku kupelebela kwakwe kabili aba uwaitemenwa ukusumina kwene.—Amapinda 6:1-5.

Uo balelombako ukwelelwa alingile ukupokelela mu nshila ya kuicefya. Ku kulangilila, katutile abaume babili abalefwaya ukulanshanya beminine pa muulu wa mpili shibili ishapusana. Ukulanshanya kwa kucilinganya umuyenge uuli pa kati kabo takwingacitika. Nangu cibe fyo, lintu umo uwa bene aikila ukuya mu mukonko mwi samba no munankwe akonka ica kumwenako cakwe, kuti balanshanya mu kwanguka. Mu kupalako, nga ca kuti Abena Kristu babili balekabila ukupikulula ukupusana ukuli pa kati kabo, nacibe kwati umo umo mu kuicefya atentemuke ayekumanya umunankwe mu mupokapoka, no kulomba ukwelelwa ukwalinga.—1 Petro 5:6.

Ukulombo Kwelelwa Kulabomba Sana mu Cupo

Icupo ca bantu babili abashapwililika ukwabulo kutwishika cileta utushita twa kulombelapo ukwelelwa. Kabili nga ca kuti umulume no mukashi bonse babili balalangulukilana, cikabapatikisha ukulalombo kwelelwa nga cali balanda nelyo ukubomba mu kubulwo kulangulukilako. Amapinda 12:18 yalondololo kuti: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” ‘Ukulasaula kwa kapuuka’ takwingalululwa, lelo kuti kwaposhiwa ukupitila mu kulombo kwelelwa kwafumaluka. Kwena, ici cifwaya ukwibukila kwatwalilila no kubombesha.

Ukulanda ulwa cupo cakwe, Susana atila: “Ine na Jack* apo twaupanina papita imyaka 24, lelo tucili tulasambililako ifipya pa lwa umo no munankwe. Ku ca bulanda, pa nshita imo iyapita, twalipaatukene no kwikala pale pale pa milungu iyafulilako. Nangu cibe fyo, twalikutike ku kufunda kwa mu Malembo ukufuma kuli baeluda kabili twalibweshanya. Nomba twalishibo kuti apo twaba no buntu bwapusana nga nshi, cili icamonekesha ifyo ukukangana kukalabako. Lintu kwabako ukukangana, bwangu bwangu tulalombo kwelelwa no kwesha na maka nga nshi ukumfwikisha imimwene ya munobe. Ndi uwa nsansa ukusoso kuti icupo cesu caliwaminako apakalamba.” Jack alundako ati: “Twalisambilila na kabili ukwishiba utushita lintu tufulwa bwangu. Pa tushita twa musango yo tulacishapo kwibukila mu nshila tusendelaninamo.”—Amapinda 16:23.

Bushe ulingile ukulombo kwelelwa nga uletontonkanye fyo te iwe ulufyenye? Lintu mwabimbwa ukufimbilikishiwa na fintu uleyumfwa, cilakosa ukuba uwafumaluka pa lwa wa kupeela umulandu. Lelo icacindama cili mutende mu cupo. Langulukeni Abigaili, umwanakashi umwina Israele uo umulume wakwe asungile Davidi bubi bubi. Nangu line taali na kupeelwa mulandu pa buwelewele bwa mulume wakwe, alilombele ukwelelwa. “Shi lekeleleni ubupulumushi bwa kwa cishiko wenu,” e fyo apaapeete. Davidi ayankwileko ukupitila mu kumusenda mu nshila ya kulangulukila, mu kuicefya ukusumino kuti akubula Abigaili, nga alisumishe umulopa wa kaele.—1 Samwele 25:24-28, 32-35.

Mu nshila yapalako, umwanakashi wa Bwina Kristu uwe shina lya June, uwaupwa pa myaka 45, ayumfwa ukuti icupo catunguluka cifwaya ukuitemenwa ukuba uwa ntanshi ukulombo kwelelwa. Atila: “Ndayeba ne mwine ukuti icupo cesu calicindamapo ukucila pa kuyumfwa kwandi. E co lintu nalomba ukwelelwa, ndayumfwe fyo ndesangwilako ku cupo.” Umwaume umukoloci uwe shina lya Jim alondololo kuti: “Ndalombo kwelelwa ku mukashi wandi nangu fye mu tuntu utunono. Ukutula apo akwatiile cilonda cabipisha pa mulandu wa kubombelwa ku cipatala, alacushiwa mu kwangufyanya. E co libili libili ndamukumbatila no kutila, ‘Unjeleleko, Mutemwikwa. Nshacilafwaya ukukukalifya.’ Ukupala icilimwa ico batapilila, alapuupuutuka ilyo line fye.”

Nga natucena umuntu twatemwisha, ukulombo kwelelwa kwa mu kwangufyanya kulafumamo cimo apakalamba. Milagros asuminisha no mutima onse, ukusoso kuti: “Ubwafya nakwata bwa kukanaicetekela, kabili ishiwi lyakantuka ilya mulume wandi lilankalifya. Lelo lintu alombo kwelelwa, ilyo line fye ndomfwako bwino.” Amalembo, mu kulingisha yatwebo kuti: “Ifyebo fya nsansa luto lwa mpuma, kuloowa ku mutima, kabili butuntulu ku mubili.”—Amapinda 16:24.

Belesheni Ukulamuka kwa Kulombo Kwelelwa

Nga ca kuti twacipange cibelesho ukulalombo kwelelwa lintu cakabilwa, mu kupalishako tukasango kuti abantu bakankulako bwino. Kabili nalimo na bo bene bakalalombo kwelelwa. Lintu twatunganyo kuti natukalifyapo umo, mulandu nshi tushingacipangile cibelesho ukulombo kwelelwa ukucilo kulapoose nshita ukusengauka ukusumine filubo? Icalo kuti pambi cayumfwe fyo ukulombo kwelelwa cilangisho bunake, lelo mu cine cine cipeelo bushinino bwa kukosoka kwa Bwina Kristu. Kwena, tatwingafwaya ukupala balya abasumino kuti nabaluba lelo abacefya umulandu. Ku ca kumwenako, bushe tulalombo kwelelwa ukwa cipamanso fye? Nga twacelwa ukufika no kulombo kwelelwa ukushaifulila, bushe tulapampamina pa kuwamyako ukupitila mu kufika mu nshita?

E co, lyene, bushe mu cituntulu tulakabila ukulombo kwelelwa? Ee, tulakabilo kulombo kwelelwa. Yaba misha intu twakwata kuli fwe bene na kuli bambi iya kulombo kwelelwa. Ukulombo kwelelwa kuti kwayafwa ukunashako ukukalipwa ukulengwa no kukanapwililika, kabili kuti kwaundapa ukwampana kwakanshika. Inshita yonse iyo twalombo kwelelwa liba lisambililo lya kuicefya kabili kutusambilisha ukuba abacilapo kwibukila ulwa kuyumfwa kwa bambi. Pamo nge ca kufumamo, abasumina banensu, abanensu ba mu cupo, na bambi bakatumona nga abawamina icitemwishi no kucetekelwa. Tukakwata umutende ku muntontonkanya, kabili Yehova Lesa akatupaala.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 23]

Ukulombo kwelelwa kwafumaluka kulasumbula ukutemwa kwa Bwina Kristu