Ukumfwana—Icacila pa Kulanshanya Fye

ELENGANYA ibumba lya batandashi baletamba imimonekele ya mpanga yabalabata. Nelyo cingati ibumba lyonse balemona ica kumoneka cimo cine, umuntu umo umo alecimona mu kupusanako. Mulandu nshi? Pantu umo na umo akwete apa kumwena apapusanako. Takuli abantu babili abeminine mu kulungatana pa cifulo cimo cine. Mu kulundapo, te bonse batonta amenso pa ciputulwa cimo cine ica ca kumoneka. Umuntu umo umo asanga ulubali lwapusanako ukuba ulwa kucincimusha mu kuibela.

Cimo cine na mu cupo. Nangu fye ni lintu bengaba abalingana bwino, takwaba abanabo babili abakana mu kulungatika imimwene imo ine pa milandu. Umulume no mukashi balapusana mu fya kusangwilako fya musango yo pamo nga imipangilwe ya mu nkuntu, ifya kukumanya fya mu bwaice, no kusonga kwa lupwa. Imimwene yapusana iifumamo kuti yasanguka intulo ya kukansana kwatapata. Umutumwa Paulo mu kwebelapo alondolwele ati: “Abo abopa bakakwata ukukalipwa no bulanda.”—1 Abena Korinti 7:28, The New English Bible.

Ukumfwana kusanshamo ukubombesha kwa kusankanya uku kupusana mu kwampana kwa mubili umo. Ici cifwaya ukusanga inshita ya kulanshanya. (Mona umukululo pe bula 7.) Lelo ifyacilapo fyalibimbwamo.

Ukulango Kushilimuka

Ipinda lya mu Baibolo lilondololo kuti: “Umutima wa wa mano ulenga akanwa kakwe ukulanga ukushilimuka, na ku milomo yakwe ulalundako ukukolopeka.” (Amapinda 16:23, NW) Ishiwi lya ciHebere pano ilyapilibulwa ‘ulenga ukulanga ukushilimuka’ mu kutendekelako lipilibula ukuba uwacenjela, ukulingulula imilandu mu kusakamana mu muntontonkanya. Muli fyo, ica kutontapo ica kumfwana kwa kufumamo cimo cili mutima, te kanwa. Uwa kumfwana nankwe umusuma afwile ukucila pa kuba kalanda; afwile ukuba kakutika wa kumfwilako ubulanda. (Yakobo 1:19) Afwile ukwiluka ukuyumfwa ne milandu iili pe samba lya micitile ilemoneka iya munankwe wa mu cupo.—Amapinda 20:5.

Mu nshila nshi? Inshita shimo ici kuti capwilikishiwa pa kubebeta imibele ishingulwike ukukansana. Bushe umwina mobe ali pe samba lya kupopomenwa kwa mu nkuntu nelyo ukwa ku mubili? Bushe ukulwala kulesangwila ku mibele ya mwina mobe? “Fintu ciba buseko ukusanga ishiwi lyalinga fye pa kashita kalinga!” e fisosa Baibolo. (Amapinda 15:23, Today’s English Version) E co ukulanguluka imibele cikakwaafwa ukwankulako mu kulinganako.—Amapinda 25:11.

Ilingi line, nangu ni fyo, icilengo kukansana cishimpwa pa milandu iili ku nse ya mibele ilipo.

Ukumfwikisha Inshita Yapita

Ifya kukumanya mu bwaice filacite fingi ku kumumunga ukutontonkanya kwesu mu bukalamba. Apantu abanabo ba mu cupo bafuma ku ndupwa shapusana, imimwene ipinkana iba iishingasengaukwa.

Ica kucitika icalembwa muli Baibolo cilangilile ci. Lintu icipao ca cipingo calebweshiwa ku Yerusalemu, Davidi pa cintubwingi alumbulwile ukucincimuka kwakwe. Lelo ni shani ku mukashi wakwe, Mikali? Baibolo ishimiko kuti: “Mikali, umwana mwanakashi wa kwa Shauli, alelengela mu nsolokoto; ilyo amwene imfumu Davidi ilecilauka no kucelebensa ku cinso ca kwa Yehova, amusuulile mu mutima wakwe.”—2 Samwele 6:14-16.

Mikali alangishe imibele yabulo busumino iya kwa wishi uushalungama, Shauli. Abalanda pali Baibolo C. F. Keil na F. Delitzsch batubulula ukuti uyu e mulandu wine Mikali aloshiwilwako mu cikomo 2Sa 6:16 nga “umwana mwanakashi wa kwa Shauli” mu cifulo ca mukashi wa kwa Davidi. Te mulandu ne cili conse, ukukansana kwafuminemo pa kati kabo kucilengo kumfwika ukuti Davidi na Mikali tabayakene imimwene imo ine iya ici ca kucitika ca buseko.—2 Samwele 6:20-23.

Ici ca kumwenako cilangilila ukuti ukusonga kwabelama ukufuma ku cikulilo kuti kwalenga umulume no mukashi ukumona imilandu mu kupusana nga nshi. Ici cibe ca cine nelyo fye bonse babili mu kwikatana balebombela Yehova. Ku ca kumwenako, umukashi uushapeelwe ukutungilila kwakumanina ukwa mu nkuntu pamo ngo mwaice kuti pambi alangilila ukukabila kwacila pa kwa lyonse ukwa kusuminishiwa no kwebekeshiwa. Ici pambi kuti capelenganya umulume wakwe. “Kuti namwebo kuti nalimutemwa imiku iingi,” e fyo pambi engapunda, “kabili nalyo line tacingakumanina!”

Muli uyu mulandu, ukumfwana kubimbamo ‘ukukanalolekesha ifya imwe bene, lelo ukulolekesha ne fya banenu.’ (Abena Filipi 2:4) Pa kumfwana, umulume afwile ukumono mukashi ukufuma ku mimwene ya nshita yakwe iyapita ukucila ukumumwena ku mimwene yakwe ine. Kabili, kwena, umukashi alingile ukuseshiwa ukucita cimo cine ku mulume wakwe.—1 Abena Korinti 10:24.

Lintu Inshita Yapita Yali ya Kucenda

Ubuseko bwa pa lobe bwaliba ukucilisha ubwakatama lintu umunobe alicitwapo ukulaalana kwa kwikatwa kama nelyo ukucendwa mu kwampana kwa bwamba pamo ngo mwaice—ku ca bulanda, impika ilekula ilelo. Umukashi, ku ca kumwenako, kuti pambi asango kuti pa nshita she senge lya mu kwampana kwa bwamba, te kuti alekanye inshita ya nomba ne yapita, pa kati ka mulume wakwe na kacenda, nelyo pa kati ka kwampana kwa bwamba no kucenda. Ici kuti cabe ca kufulunganya, maka maka nga ca kuti umulume talanguluka uyu mulandu wanakanaka ukufuma ku mimwene ya mukashi wakwe.—1 Petro 3:8.

Ilintu te kuti ulungike ifyapita nelyo ukundapa umupwilapo ukwambukila kwa fiko, kuti wacite fingi ku kusansamusha umunobe wapelelwa. (Amapinda 20:5) Shani? “Mwe balume mulingile ukwesha ukumfwikisha abakashi abo mwikala na bo,” e fyalembele Petro. (1 Petro 3:7, Phillips) Ukumfwikishe nshita yapita iya mwina mobe lwaba lubali lwacindama ulwa kumfwana. Ukwabule nkumbu shabamo bulanda, amashiwi yobe yakaba aya fye.

Yesu ‘aiketwe nkumbu’ ilyo alekumanya abo abalecula ku malwele, nangu cingatila pa lwakwe tatalile apitamo mu kulwala kwabo. (Mateo 14:14) Mu kupalako, kuti pambi pa lobe tawakumanyapo ukulekeleshiwa kumo kwine nelyo museebanya nge fyapitilemo umukashi obe, lelo mu cifulo ca kusenda mu kwanguka ukumanama kwakwe, umfwikisha inshita yakwe iyapita, kabili mupeele ukutungilila kobe. (Amapinda 18:13) Paulo alembele ati: “Awe ifwe fwe ba maka tufwile ukusende fya kunakuka fya bashaba na maka, no kuitemuna iyo.”—Abena Roma 15:1.

Ukwikatwa mu Kukalifiwa

Icupo caba nge cipe caumo mutengo. Lintu caonaulwa ku bucende, ukucenwa kushaikulila kulabako. (Amapinda 6:32) Ca cine, nga ca kuti umunankwe wa kaele apingulapo ukweleela, ifipimfya kuti fyakambatikwa ukupitila mu kuwikishanya. Lelo imilale ilashala, kabili mu kati ka kukansana, kuti pambi kwabako ukukongama kwa kulolesha pali iyo milale no kubomfya inshita yapita nge canso.

Ukukalifiwa kuba e kwankulako kwa lyonse ku kubulwa bucishinka kwa munankwe wa mu cupo. Lelo nga ca kuti walyeleela umunobe, ibake ukuti icifukushi caikalilila cionaula ubusuma buntu wapwishishisha ukupitila mu ncitilo ya kweleela. Nampo nga cilapiila mu kati nelyo mu kubulwo luse kwasokololwa, ukukalifiwa kwatwalilila kulacena bonse babili. Mulandu nshi? Dokota umo atubulula ukuti: “Nga ca kuti uleyumfwo kucenwa ku munobe, cili pa mulandu wa kuti ucili ulemusakamana. E co pa kuleko kusoshanya nelyo pa kucita icilandushi, taulecena fye umunobe lelo uleyonaula. Na kabili ulesopolola ukwampana uko ufwaya ukuti kube ukutuntulu.”

Ee, te kuti fye upwishe ukupusana mu cupo cobe ukwabula ukutalalike cipyu cobe. E co, pa nshita lintu inkuntu tashibimbwike, lanshanya ukuyumfwa kobe no munobe. Londolola umulandu uleyumfwila ukucenwa, ico ulekabila pa kuti wingayumfwa ukwebekeshiwa, na cintu mukacita pa kusungilila ukwampana. Te kwesha ukubomfya ifyapita pamo fye nge canso ku kunonka ubukose pa kubikane fikansa.

Ukukunkuma Kulacena Ukumfwana

Icupo cilapita mu kumanama kukalamba lintu umunankwe abomfya bubi bubi ifya kunwa fikola nelyo imiti ikola. Umunankwe uushakunkuma kuti pambi aba mu cifulo icapala kuli cilya ica kwa Abigaili, nga fintu cashimikwa muli Baibolo. Ilintu umulume wakwe Nabali “akolelwe apakalamba,” Abigaili alelwisha mu kukosa ukufubalisha ifya kufumamo fya mibele yakwe yabulwamo amano. (1 Samwele 25:18-31, 36) Ifyupo mu fyo umunankwe umo acimfiwa no kukunkuma na umbi aikatwa mu kwesha kwa kwalula imyendele ya wakunkuma ilingi line fipala iŋanda ya kwa Nabali na Abigaili.a

Mu kumfwika, ukwilulukwa kukalamba kulomfwika lintu uwakunkuma atendeka ukupuputuka. Iyi iba fye ni ntendekelo. Elenganya icikuuku cabipisha ukuleta akalanda pe tauni linono. Amayanda yalewa, ifimuti fileshulika, insale sha telefoni shilewa pa nshi. Kulabako kusekelela kukalamba lintu inkuuka yapita. Lelo nomba umulimo ukalamba uwa kulungisha ulekabilwa. Cimo cine na lintu umunankwe atendeka ukupuupuutuka. Ukwampana kwawile kufwile ukukulwa cipya cipya. Ukucetekela na bumpomfu fifwile ukwimikwa cipya cipya. Inshila sha kumfwaninamo shilekabila ukukuulwa na kabili. Ku wakunkuma uulecito kwaluka, uku kukuula cipya cipya ukwa panono panono kuba lubali lwa “buntu bupya” ubo Baibolo ifwaya Abena Kristu ukulundulula. Ubu buntu bufwile ukusanshamo “amaka yatuninkisho muntontonkanya” (NW).—Abena Efese 4:22-24.

Isambililo lya Baibolo lyalengele Leonard na Elaine ukuleka ukubomfya bubi bubi imiti ikola, lelo amaka yatuninkisho muntontonkanya yali tayalaisa mu kubomba kwakumanina.b Mu kwangufyanya ukukunkuma kumbi kwalimoneke. “Pa myaka 20 twalyeseshe ukubomfya ifishinte fya Baibolo no kukwate cupo ca kwikusha, lelo lyonse twalefilwa,” e fyasosa Elaine. “Ukukunkuma kwesu kwali ukwashika nga nshi. Tatwali na maka ya kusambilila nelyo ukupepa ukuti fifumepo.”

Leonard na Elaine bafwaile ukufundwa pa kumfwikisha ifyalengele ukukunkuma kwabo. Ifyebo fyalingana ne nshita ukufuma ku “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” pa kucenda abana, ukukunkuma ku fya kunwa fikola, no mucinshi ku kulola ku banakashi fyaliba fya kwaafwa kwaibela.c (Mateo 24:45-47) “Twalyafwiwa ukulungika ukonaula na mafya capamo,” e fyasosa Elaine.

Ukupikulule Mpika

Rebeka aumfwile ukumanama kwabipisha pa bakashi ba mwana wakwe Esau. Ukutiino kuti umwana wakwe umbi, Yakobo, kuti akonke ca kumwenapo ca kwa Esau, Rebeka afumishe ukufulunganishiwa kwakwe pa kusosa ku mulume wakwe, Isaki, ati: “Ninengwo bunani ku mweo wandi ku cinso ca bana banakashi aba ba kwa Hete. Yakobo abuulo mukashi pa bana banakashi ba kwa Hete nga aba, uwa mu bana banakashi ba bana calo, nga waba wa nshi kuli ine umweo wandi?”—Ukutendeka 27:46.

Mona ukuti ilintu Rebeka alandile mu kukosa pa lwa kuyumfwa kwakwe, tasanshile Isaki pa lwakwe. Tatile, “Ni we walengele!” nelyo, “Ni we ulingile ukulama bwino iyi mibele!” Ukucila, Rebeka abomfeshe pronauni “ine” ku kulondolola fintu impika yamwambukile. Iyi mitununukile yaleteleko ukumfwilako bulanda kwa kwa Isaki, te kufwaya ukuiseebulule nsoni. Ukukanayumfwa ukusanswa kwa pa lwakwe, ukwankulako kwa kwa Isaki ku kupaapaata kwa kwa Rebeka kwali mu kumoneka kwa ilyo line fye.—Ukutendeka 28:1, 2.

Abalume na bakashi kuti basambililako ku ca kumwenako ca kwa Rebeka. Lintu ukukansana kwaimako, sanseni impika ukucila ukusansa umo no munankwe. Ukupala Rebeka, lumbululeni ukufulunganishiwa kwenu ukufuma ku mimwene ya fintu ilemukuma. “Ndi uwafulunganishiwa pantu . . . ” nelyo, “Ndeyumfwa ukukanatesekeshiwa pantu . . . ” calicilapo ukufumamo cimo ukucila “Ulamfulunganya!” nelyo, “Tauŋumfwikisha!”

Icacila pa Kukokola

Icupo ca baupana ba ntanshi babili, Adamu na Efa, calikokwele pa myanda ya myaka iingi, ukuletako ulupwa lwa bana baume na bana banakashi. (Ukutendeka 5:3-5) Lelo ici tacipilibula ukuti icupo cabo cali icalinga ukupashanya. Mu kubangilila, umupashi wa bucaibela ne misuula ku mafunde yalungama aya kwa Kabumba fyakantaike icikakilo cabo ica mubili umo.

Mu kupalako, icupo ilelo kuti pambi cakokola, lelo kuti pambi cabulisha ifisolobelo fyakatama ifya kumfwana. Ukupelulula kwashikama mu kushangila ne misango ya buntu iishalinga kuti pambi fyalinga ukunukulwa. (Linganyako 2 Abena Korinti 10:4, 5.) Iyi mibombele ya kusambilila iishipwa. Lelo ukubombesha kwalilinga. Yehova Lesa alisekelela mu kushika mu kutantika kwa cupo, apo e Kapanga wa ciko. (Malaki 2:14-16; AbaHebere 13:4) E ico, nga twabomba ulubali lwesu, kuti twaba abashininkisha ukuti akamona ukubombesha kwesu no kutupeela amano no bukose ifyakabilwa ku kuposha ukubongoloka ukuli konse mu kumfwana kwa mu cupo.—Linganyako Ilumbo 25:4, 5; 119:34.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 6]

“Ifisooso fyapeelwe inshita yakulilako!”

UMULUME no mukashi abalekumanya amafya ya mu cupo baipushiwe ukupenda ubukulu bwa nshita bapoosele ukulafumya ifisooso cila mulungu. Icasuko cabo cali ni mupepi na maminiti 35 pa mulungu umo, nelyo amaminiti 5 pa bushiku bumo. Lyene baipushiwe ubukulu bwa nshita bapoosele mu kulanshanya capamo. Umulume alitulumushiwe. “Ifisooso fyapeelwe inshita yakulilako!” e fyo abilishe, ukulundapo kuti: “Tuleikopeka fye fwe bene nga tutontonkanya ukuti amaminiti yasano akasuba kamo ni nshita yakumanina ku kusungilila icupo. Kabili mu kushininkisha taili ni nshita yakumanina ku kulenga icupo ukukula.”

[Akabokoshi pe bula 7]

Pampamikeni Amafunde ya Mibombele

◻ Lanshanyeni umulandu umo pa nshita imo (1 Abena Korinti 14:33, 40)

◻ Lumbulula ukuyumfwa; wipeela imilandu (Ukutendeka 27:46)

◻ Takuli ukupuma (Abena Efese 5:28, 29)

◻ Takuli kushobola (Amapinda 26:20)

◻ Supila ukuwikishanya, te kucimfya (Ukutendeka 13:8, 9)

[Icikope pe bula 4]

Lintu ukukansana kwaimako, sanseni impika ukucila ukusansa umo no munankwe

[Icikope pe bula 8]

Lumbulula ukuyumfwa; wipeela imilandu