Kuti Waipakisha Bucibusa Bubelelela
KWALIBAKO ificilikila bucibusa. Na kuba, Baibolo yasobele fyo muli shino “nshiku sha kulekelesha” tamwakabe ukutemwa, icitemwishi ca cifyalilwa, na bucishinka. (2 Timote 3:1-5; Mateo 24:12) Iyi mibele yaletako icikuko ca kutalalilwa pa cipimo cishatala acimonwapo. Umuntu umo atile: “Uko njikala caba kwati cibwato ca kwa Noa. Nga tawaba no munobe wa mu cupo, ninshi tawingengilamo.” Imilandu yonse pa kutalalilwa te kuti ituulikwe pa muntu utalalilwe. Mu ncende shimo isha calo, ifipindami filenga ukuti kwilabako bucibusa bubelelela fisanshamo ukukuukakuuka kwa bantu, indupwa ukubongoloka, imisumba yatalala kabili iya busanso no kucepelako kwamonekesha mu nshita ya kukokoloka.
Uwikala mu musumba wa muno nshiku kuti akumanya abantu abengi mu mulungu umo ukucila abo uwaleikala mu mushi mu mwanda wa myaka uwalenga 18 aalemona mu mwaka umo nelyo fye mu bumi bwakwe bonse! Lelo, bucibusa bwa lelo ilingi line bwa cipamanso fye. Abengi balashiikama sana mu kukokoloka lyonse no kwesha ukwangala. Tufwile ukusumina, nangula ni fyo, ukuti ukusangalala kwabula ubupilibulo na ba kubishanya na bo babipa kwaba ngo kwipikila pa myunga. Lukala Milandu 7:5, 6 atila: “Cisumo kuumfwo kwebaula kwa wa mano ukucilo kubo uleumfwo lwimbo lwa muwelewele; pantu umwabelo kupolopoka kwa myunga mwi samba lya nongo, e fyabo kuseka kwa bawelewele; Ne ci na co mupu.” Umulilo wa myunga ulabilima no kupolopoka pa kashita kanono, lelo imyunga taikokola pa kuti tukangabuke. Mu kupalako, aba kubishanya na bo aba congo, abaseka kuti batulafyako pa kashita kanono, lelo tabakafumyepo ukutalalilwa konse no kwikusha ukukabila kwesu ukwa kufwaya ifibusa fya cine.
Utushita twa kuba weka twapusanako no kutalalilwa. Cilaba icakabilwa ukubako weka inshita shimo ku kupembesukako na muli fyo ukukwate fingi ifya kushimika ku cibusa cesu. Abengi nga batalalilwa, baalukila ku fya kusekesha fya malaiti ilyo line. Ukufwailisha kumo kwasangile fyo icaseeka ukucitwa nga umo atalalilwa caba kutamba televishoni. Lelo, bakasapika basondwelele ukuti ukucishamo ukutamba televishoni e cimo ica fintu fyabipisha ico tushilingile ukucita ilyo twatalalilwa. Kulalenga ukufuufuuta, icitendwe, no kwelenganya ifya kwelenganyaelenganya fye, ukupyana pa kubishanya na bantu bambi impumi ne mpumi.
Na kuba, inshita ya kuba weka kuti yaba iisuma nga nshi nga ca kuti twabomfya bwino inshita yesu iyo tuli fweka. Kuti twacite ci ukupitila mu kubelenga, ukulembako bakalata, ukupangako tumo tumo, no kutuusha. Ukuba weka kusuma kusanshamo ukupepa kuli Lesa, ukusambilila Baibolo, no kwetetula pali yene. (Ilumbo 63:6) Ishi ni nshila sha kupalaminamo kuli Yehova Lesa, uwingaba Cibusa wesu uwakulisha.
Ifya Kumwenapo fya mu Baibolo Ifya Bucibusa
Nangu ca kuti cisuma ukuba uwa bucibusa na bantu abengi, Baibolo ilatucinkulako kuti “kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” (Amapinda 18:24) Ifwe bonse tulakabila ifibusa fyapalamisha ifinono abo mu cine cine abatusakamana, abo bucibusa bwabo butupeela ubuseko, ubukose, no mutende. Ilintu bucibusa bwa cine ubwa musango yo tabumonwamonwa ilelo, ifya kumwenapo fya ku kale kuti fyamonwa ukucilisha muli Baibolo. Ku ca kumwenako, kwaliko bucibusa bwapulamo pa kati ka kwa Davidi na Yonatani. Cinshi twingasambililako kuli bwene? Mulandu nshi bucibusa bwabo bwabelele ububelelela?
Ica kumwenapo cimo, ca kuti Davidi na Yonatani basekelele mu fintu fyacindama fimo fine. Icacindamisha, bonse babili bakwete ukuyumfwa kwashika ukwa kuipeelesha kuli Yehova Lesa. Ashimona fye icitetekelo ca kwa Davidi muli Lesa ne milimo yakwe mu kupokolola abantu ba kwa Yehova, “e lyo umutima wa kwa Yonatani walundene no mutima wa kwa Davidi—Yonatani amutemwa ngo mutima wakwe.” (1 Samwele 18:1) Kanshi, ukutemwa Lesa bonse babili, kulaafwa ukukakilila ifibusa kuli umo no munankwe.
Yonatani na Davidi baali baume bapambaana abaleikala ukulingana ne fishinte fya bukapepa. Muli fyo kuti bacindikana. (1 Samwele 19:1-7; 20:9-14; 24:6) Nga twakwata ifibusa ifitungululwa ku fishinte fya mu Malembo ninshi mu cine cine twalipaalwa.
Kwaliko na fimbi ifyalengele bucibusa pa kati ka kwa Davidi na Yonatani. Ukwampana kwabo kwali ukwa bufumacumi kabili ukwabulo kulamba, kabili bonse babili balicetekelene. Yonatani muli bucishinka atangisheko amabuseko ya kwa Davidi pa ntanshi ya yakwe yene. Tali na kalumwa pa mulandu wa kuti Davidi alilaiwe ubufumu; ukucila, Yonatani alimutungilile lwa mu nkuntu na lwa ku mupashi. Kabili Davidi alipokelele ukwaafwa kwakwe. (1 Samwele 23:16-18) Davidi na Yonatani balengele ifyo baleyumfwa pali umo no munankwe ukwishibikwa, mu nshila yalinga ukulingana na Malembo. Bucibusa bwabo ubwa bukapepa bwashintilile pa kutesekesha kwa cine cine ne citemwishi. (1 Samwele 20:41; 2 Samwele 1:26) Bucibusa bwabo bwali ubushingapwa pantu bonse babili batwalilile aba busumino kuli Lesa. Ukubomfya ifishinte fya musango yo kuti kwatwaafwa ukukuula no kusungilila bucibusa bwa cine cine.
Ifya Kulundulula Bucibusa
Bushe ulefwaya ifibusa fya cine? Napamo tauli no kuya ukutali ku kufwaya. Bamo pa bantu ubishanya na bo lyonse kuti baba fibusa fyobe, kabili kuti pambi balekabila ube icibusa cabo. Caliba ica mano ukubomfya ukupanda amano kwa mutumwa Paulo ukwa kuti “imitima ikule,” maka maka ukukuma ku Bena Kristu. (2 Abena Korinti 6:11-13) Nangu cibe fyo, nga ca kuti ukweshaesha kwa kupanga ifibusa konse takufuminemo icikakilo cashika wikalifiwa. Ilingi line cilapoosako inshita ukulundulula bucibusa, kabili te konse ukwampana kukaba ukwashika mu nshila imo ine. (Lukala Milandu 11:1, 2, 6) Kwena, pa kuipakisha bucibusa bwine bwine, tatufwile ukuba aba kaso, kabili tulekabila ukukonka ukufunda kwa kwa Yesu ukwa kuti: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.”—Mateo 7:12.
Ni bani bakabila ukuti ube ifibusa fyabo? Ukulunda pali abo mulingene na bo umushinku, ni shani pa lwa bacaiceko nelyo abakalambako? Davidi na Yonatani, Ruti na Naomi, na Paulo na Timote bonse bali ifibusa fyapusana imyaka ya bukulu. (Ruti 1:16, 17; 1 Abena Korinti 4:17) Bushe muli abo ulefwaya ukupanga ifibusa kuti wasanshamo bamukamfwilwa na bambi abashimbe? Na kabili, tontonkanya pa lwa bantu bakuukile fye nomba line mu ncende wikala. Limbi balilufya ukubishanya ne fibusa fyabo ifingi nelyo fyonse pa mulandu wa kukuuka nelyo ukwalula imikalile yabo. Wipembelela ukuti bambi e bo bakubinge. Nga uli Mwina Kristu, panga ifibusa fibelelela ukupitila mu kubomfya ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Ku kutemwa aba bwananyina mube aba kutemwanisha; ku mucinshi mube abatangishanya.”—Abena Roma 12:10.
Kuti twatontonkanya bucibusa ukuba umusango wa kupeela. Yesu atile nga tulepeela, abantu na bo bakatupeela. Na kabili alondolwele ukuti kwalibako insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela. (Luka 6:38; Imilimo 20:35) Bushe walikumanyapo abantu ba fikulilo fyapusana? Amabungano ya pa kati ka nko aya Nte sha kwa Yehova yalishininkisha ukuti abantu ba ntambi shalekanalekana kuti bapanga bucibusa bwa cine cine kabili ububelelela lintu icacindamisha kuli bonse bene kupepa Lesa.
Ukusungilila Bucibusa Ubwakosa
Ku ca bulanda, abo tumona nge fibusa inshita shimo balakalifyanya. Ulwambo, ukusokolola inkama, ukubulwo kutasha—ifi e fintu fimo ifikalifya lintu fyacitwa no muntu umo uo walemona ukuti cibusa ca cine cine. Cinshi cingacitwa mu mibele ya musango yo?
Imika ica kumwenapo cisuma. Bomba ukufika apo wingapesha ku kusengauka ukuletako ukukalifiwa kushalinga. Mu fifulo fimo calibe caseeka ku fibusa ukulaipumya pa filubo fya umo no munankwe. Lelo imyangalile ya buluku nelyo ukucenjesha tafyakapalamike fibusa capamo, nelyo fye ca kuti abene baleti “kwangala fye.”—Amapinda 26:18, 19.
Bombesheni ku kusungilila bucibusa. Inshita shimo kulabako ukukanaumfwana nga ca kuti ifibusa baleenekele fyacishamo ukufuma kuli umo no munankwe. Cibusa uulwele nelyo uupamfiwe pa mulandu wa bwafya bwakosa bumo napamo takalangishe icikabilila cakulisha nga fintu acita lyonse. Pa tushita twa musango yo, lyene, esha ukuba uulangulukilako kabili uutungilila.
Pikululeni amafya bwangu bwangu kabili mu nshila ya cikuuku. Citeni co ilyo muli mweka babili nga cingacitika. (Mateo 5:23, 24; 18:15) Shininkisha ukuti cibusa obe aishibe fyo ulefwaya ukusungilila ukwampana kusuma. Ifibusa fyafumaluka filalekelelana. (Abena Kolose 3:13) Bushe ukaba icibusa ca musango yo—icilambatilo kucilo wa bwananyina?
Ukubelenga no kutontonkanya pa lwa bucibusa e kutendeka fye. Nga ca kuti tuli abatalalilwa, natubombelepo mu nshila yalinga, kabili tatwakabe abatalalilwa pa nshita yalepa. Nga ca kuti twapilikita, kuti twapanga ifibusa fya cine cine. Tukapanga icikakilo caibela na bamo aba bene. Lelo takuli nangu umo uwingapyana pali Lesa, Cibusa wakulisha. Ni Yehova eka, e wingatwishiba, ukutumfwikisha, no kututungilila umupwilapo. (Ilumbo 139:1-4, 23, 24) Ukulundapo, Icebo cakwe citambika isubilo lyawamisha ilya ku ntanshi—icalo cipya umo tukakwata ifibusa fya cine cine kuli pe na pe.—2 Petro 3:13.
[Ifikope pe bula 5]
Davidi na Yonatani baliipakishe bucibusa bwa cine cine, na ifwe bene kuti twaipakisha