Cenjela ku Kubo Mulungami mu Menso Yobe!

MU MWANDA wa myaka uwa kubalilapo, abaFarise baipakishe ukulumbuka kwa kuba bakapepa balungama aba kwa Lesa. Baali abasambi ba mukoosha aba Amalembo kabili balepepa libili libili. Abantu bamo babamwene nga abantu banakilila kabili abakwato kupelulula. Kalemba wa lyashi lya kale umuYuda Josephus alembele ati: “AbaFarise baba aba citemwishi kuli umo no munankwe kabili balalundulula ukwampana kwa mumfwano ku bwikashi bonse.” Te ca kupapa kanshi ukuti baali e bantu bacililepo kucindikwa no kukatamikwa mu bwikashi bwa ciYuda pali ilya nshita!

Nangu cibe fyo, ilelo inumbwilo ya kuti “ica buFarise” ne numbwilo shayampanako fyaba musaalula, ukuba cimo cine no wa bumbimunda, uwailungamika, uuimona uwa mushilo ukucila bambi, kashinshimuna wacishamo, no ubomba umulimo ushili wa kufuma ku mutima. Mulandu nshi abaFarise balufiishe ukulumbuka kwabo ukusuma?

Cali ni pa mulandu wa kuti, ukupusana ku cinabwingi ca baYuda, Yesu Kristu takopeekwe no kumoneka kwa ku nse ukwa baFarise. Abapalenye ku “nshishi ishashingulwako impemba, isho ku nse kwena shamoneka ishayemba, lelo mu kati shaisulamo amafupa ya bafwa, ne misango yonse ya kukowela.”—Mateo 23:27.

Ca cine, balepepa amapepo ayatali ninshi nabeminina mu fifulo fya cintubwingi, lelo ici cali pa kuti fye balemonwa kuli bambi, nga fintu Yesu asosele. Ukupepa kwabo kwali kwa kubepekesha fye. Batemenwe ififulo fyalumbuka pa ca kulya ca cungulo ne fipuna fya ku ntanshi mu masunagoge. Ilintu abaYuda bonse balikakililweko ukufwala inseela ku fya kufwala fyabo, abaFarise baeseshe ukwebekesha abantu pa kufwala inseela shacishamo kulepa. Baali aba cilumba pa kulangisha bafulakteria babo abo bakushisheko abo balefwala nge fipuuta. (Mateo 6:5; 23:5-8) Ubumbimunda bwabo, ukufunuka kwabo, no bumankonso bwabo mu kupelako fyabaletele ukusebana.

Yesu alandile ukukaana kuntu Lesa akeene abaFarise ukuti: “Mwe ba bumbimunda, Esaya amusesemene bwino, ati, Aba bantu banshinshimuna pa tunwa twabo, lelo imitima yabo yataluka kuli ine: lelo kwa fye ukushinshimuna banshinshimuna, amasambilisho basambilisha mafunde ya bantu.” (Mateo 15:7-9) Ubulungami bwabo bwali mu cine cine bwa mu menso yabo abene. E co kuti caumfwika, umulandu uo Yesu asokeele abasambi bakwe ati: “Cenjeleni ku citutumushi ca baFarise, e bumbimunda.” (Luka 12:1) Ilelo, na ifwe bene tufwile ‘ukucenjela’ ku kuimona abalungami mu menso yesu fwe bene nelyo ukuibaka ku kusanguka ba bumbimunda ba fya mapepo.

Mu kucite fyo, tulingile ukwishibo kuti umuntu tasanguka umulungami mu menso yakwe mu bushiku fye bumo. Ukucila, uku kukongama kwingilila panono panono pa ciputulwa ca nshita. Nangu fye mu kukanaishiba umuntu kuti akwata imibele ishifwaikwa iya baFarise.

Imibele ya Kuyumfwa Uwapulamo

Mibele nshi imo intu tufwile ‘ukucenjelako’? Abantu abalungama mu menso yabo ilingi line “balanda, kabili beminina, no kumoneka kwati tabatala abalufyanyapo,” e filondolola Encyclopædia of Religion and Ethics. Abantu abalungama mu menso yabo na kabili balaitakisha no kuininikisha, icali e mpika ikalamba ku baFarise.

Yesu alondolwele iyi mibele ya baFarise mu kuba ne cilangililo ati: “Abantu babili baninine ku kuyapepa mwi tempele; umo muFarise, no mubiye musangushi. UmuFarise aiminina alaipepele fi umwine, ati, Mwe Lesa, ndemutootela ico nshili nga ’bantu banandi, aba mupusulo, abashalungama, abacende, nangu ngo yu musangushi wine. Ndeko kulya imiku ibili mu mulungu umo; mpeelapo ica mwi kumi ca fyonse ifyo nonka.” Mu kupusanako umusangushi mu kuicefya asumine ukulufyanya kwakwe no kusangwa uwalungamikwa ukucila umuFarise waituntumba. Yesu alandile uyu mulumbe kuli abo “abaitetekele abene ukuti balilungama, no kusuula abanabo bonse.”—Luka 18:9-14.

Pamo nga bantunse bashapwililika kuti pambi pa tushita tumo twayumfwe fyo twalibako bwino pali bambi pa mulandu wa kulamuka kwa cifyalilwa nelyo amashuko. Lelo Abena Kristu balingile mu kwangufyanya ukufumyapo amatontonkanyo ya musango yo. Kuti pambi wakwata imyake ingi iya kubelesha mu mikalile ya Bwina Kristu. Kuti pambi waliba kasambilisha walamuka uwa Baibolo. Nelyo nakalimo ulaitunga ukusubwa ku kuteka na Kristu mu muulu. Bamo mu cilonganino balaipakisha amashuko yaibela nga abatumikishi ba nshita yonse, baeluda, nelyo ababomfi batumikila. Ipushe we mwine auti, ‘Ni shani fintu Yehova engayumfwa nga nabomfya cintu ampeela nga apa kuyumfwila uwapulamo pali bambi?’ Mu cine cine, ico kuti camufulwisha.—Abena Filipi 2:3, 4.

Lintu Umwina Kristu alangisha umupashi wa kuba uwapulamo pa mulandu wa kulamuka kwakwe, amashuko, nelyo ubulashi ifyapeelwa na Lesa, mu cituntulu aleibila Lesa ubukata no mucinshi ifyalinga fye Wene eka. Baibolo mu kumfwika ikonkomesha Umwina Kristu ‘ukukanaitontonkanishisho kucila ifyo afwile ukutontonkanya.’ Itucincisho kuti “Mube abayangwana umutima umo; mwiba ababike mitima pa fyasansabala, lelo mube abendelana na ’balanda; mwiba ba mano mu menso yenu mwe bene.”—Abena Roma 12:3, 16.

“Mwipingula”

Ukulingana na encyclopedia umo uwa Baibolo, umuntu uwalungama mu menso yakwe “ailanguluko mwine atemwa uwa mibele yalungama nelyo mu kwiminina kwalungama na Lesa pa mulandu wa kukakatila kwakwe ku fifwaikwa fyalembwa ifye funde ukwabulo kusakamana icasongele ukulembwa kwa ilyo ifunde.” Icitabo cimbi cilondolola abantu balungama mu menso yabo pamo nga “abantu bacishamo ukukongamina ku mapepo abapoosa inshita yabo yonse ukufwailisha ububifi muli bambi.”

AbaFarise balikwete umulandu wa ici. Mu kupita kwa nshita amafunde yabo ayapangwa na bantu yamoneke ukucilapo kucindama pa mafunde ya kwa Lesa ne fishinte. (Mateo 23:23; Luka 11:41-44) Bailaashile abene nga abapingushi no kukongamina ku kusenuka uuli onse uushafishishepo ifipimo fyabo ifya kuba abalungami mu menso yabo. Imibele yabo iya mutima iya kuba abapulamo no kuikatamika kwa makukumya fyaleteleko ukukabila kwa kulama abantu bambi. Ukufilwa kwabo ukulama Yesu kwalibakalifye, e co bapangile ukumwipaya.—Yohane 11:47-53.

Fintu cibe cabipa ukuba mwi bumba no muntu uuimika umwine nga kapingula, lyonse fye uufwailishe filubo, ukuceeceeta no kulaangalila bonse abamushingulwike. Cine cine, takwaba nangu umo mu cilonganino uwaba no bulashi bwa kupatikishe mimwene yakwe pali bambi na mafunde ya kuipangila. (Abena Roma 14:10-13) Abena Kristu bashikatala balishibo kuti imbali ishingi isha bumi bwa cila bushiku shiba sha kuipingwilapo fwe bene. Ukucilisha abo abakongamina ku kuba abapampamina pa fipimo fyapwililika kabili abacishamo kupinda bafwile ukusengauka ukupingula bambi.

Ca cine, icilonganino ca Bwina Kristu calipeelwa amaka ya kukwata ifya kutungulula ifyo fisangwila ku kubomba kwatelela ukwa kuteyanya kwa kwa Yehova ukwa pe sonde. (AbaHebere 13:17) Lelo bamo balinyonganya ifi fya kutungulula nelyo balibikako amafunde yabo abene. Mu cifulo cimo abasambi bonse mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi balefwaikwa ukufwala amasuti no kumanga amabatani pa majaketi lintu balepeele lyashi. Umusambi uushacitile fyo alefumishiwapo pa kupeelako amalyashi ku nshita ya ku ntanshi. Ukucila ukupanga amafunde yaumina kumo aya musango yo, bushe tacingacishapo ukubamo kupelulula kabili mu kumfwana no mupashi wa Cebo ca kwa Lesa ukupeela ukutungulula kwa cikuuku, ukwa pa mbali nga cingakabilwa?—Yakobo 3:17.

Ukuba uwalungama mu menso yobe kuti na kabili kwatwala pa ntanshi imimwene ya kuti nga Umwina Kristu ali na mafya ya pa lwakwe, ninshi ali uwapelebela lwa ku mupashi. Ifyo fine fye e fintu Elifasi walungama mu menso yakwe, Bildadi, na Sofari batontonkenye pa lwa kwa Yobo wa busumino. Tabaishibe fyonse pa lwa calecitika, e co cali kuituntumba kuli bene ukupeela Yobo umulandu wa kulufyanya. Yehova alibasalapwile pa kupimununa kwabo ukwalubana ukwa mesho ya kwa Yobo.—Mona Yobo, ifipandwa 4, 5, 8, 11, 18, 20.

Ukupimpa Kwapofula

Ukuba uwalungama mu menso yobe no kupimpa ilingi line fyalyampana. Umutumwa Paulo alandile ulwa baYuda bakongamine ku fya mapepo pamo nga abakwete “ukupimpa kwa kuli Lesa . . .; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba. Pantu pa kuba abashaishiba bulungami bwa kwa Lesa, na pa kufwayo kwimiko bulungami bwabo, tabanakiile ku bulungami bwa kwa Lesa.” (Abena Roma 10:2, 3) Pamo nga umuFarise, Paulo umwine wine aali uwapimpa mu kucishamo, nangu cingati ukupimpa kwakwe kwali ukwapofula, ukushashimpilwe pa bulungami bwa kwa Yehova.—Abena Galatia 1:13, 14; Abena Filipi 3:6.

Mu kulinga Baibolo ikonkomesho kuti: “Wilundapo pa kubo mulungami, nangu kucishapo ukuicito wa mano; cinshi ico uleyonawila?” (Lukala Milandu 7:16) Mu cilonganino, Umwina Kristu kuti ku kutendeka ali uwasakamanishisha, lelo ukusakamanishisha kwakwe no kupimpa kuti fyabotelela ukusanguka ukuba uwalungama mu menso yakwe. Lintu kwatungululwa na mano ya buntunse mu cifulo ca bulungami bwa kwa Yehova, ukupimpa kwa mipepele kuti kwacena bambi. Mu nshila nshi?

Abafyashi, ku ca kumwenako, kuti pambi bafimbilikishiwa nga nshi ku kusakamana ukukabila kwa ku mupashi ukwa bambi, na mu kucite fyo kuti pambi balekelesha ukukabila kwa lupwa lwabo lwine. Nelyo abafyashi kuti pambi bacishamo kupimpa, ukupinda abana ukucila pa cintu bengacita. (Abena Efese 6:4; Abena Kolose 3:21) Abana bamo, pa kukanaba na maka ya kufikilisha ukupinda kwabulamo kupelulula ukwa musango yo, balankulako ukupitila mu kwikalo bumi bwa mbali shibili. Umufyashi uupelulula akalangulukilako ukupelebela kwa lupwa lwakwe no kuiteulula mu kulinganako.—Linganyako Ukutendeka 33:12-14.

Ukupimpa kwacishamo kuti na kabili kwatupoka ukucenjela, ukulangulukilako, no kubondoka, ifyaba ifyakatama mu kubomba kwesu na bambi. Umuntu kuti pambi abombesha nga nshi ku kutwala pa ntanshi amabuseko ya Bufumu. Nangu cibe fyo, ukupimpa kwakwe ukwacishamo kuti kwacena bambi lintu alekulanga. Paulo atile: “Nga nakwato kusesema, naishiba ne fya nkama fyonse no kwishiba konse, kabili nga nakwate citetekelo conse ica kuti ningaseseshako impili, lelo ukutemwa nshikwete, nshili cintu. Kabili nga naliisha ababusu fyonse ifyo nkwete, napeela no mubili wandi ku kocewa, lelo ukutemwa nshikwete, nshisandululamo cintu.”—1 Abena Korinti 13:2, 3.

Lesa Asenamina Abaicefya

Pamo nga Abena Kristu tulakabila ukwishiba icintiinya ca kuba abalungama mu menso yesu ilyo kushilalunduluka. Tufwile ukusengauka imibele ya mutima iya kuyumfwa ukupulamo, icibelesho ca kupingula bambi, no kupimpa kwabulo buyo ukwashimpwa pa mano ya buntunse.

Ilyo ‘tulecenjela’ ku mibele ya baFarise, mu cifulo ca kupingula bambi nga balungama mu menso yabo, kuti cacilapo kuwama ukutonta ukusakamana pa kukongama kwesu fwe bene. Ca cine, Yesu alipingwile abaFarise no kubasenuka ngo “bufyashi bwa mafwafwa” abawaminwa ubonaushi bwa ciyayaya. Lelo Yesu aali na maka ya kumone fili mu mitima ya bantu. Ifwe tatwingamona.—Mateo 23:33.

Natufwaye ubulungami bwa kwa Lesa te bulungami bwesu. (Mateo 6:33) Ni lyo fye lyeka e lyo tukakwata ukusenamina kwa kwa Yehova, pantu Baibolo ikonkomesha ifwe bonse ukuti: “Ikakeni mu musana aka kufwala ka bupete ku kupyungilana; pa kuti Lesa acincintila aba miiya, lelo ku bapetama apeelo kusenamina.”—1 Petro 5:5.