Lundululeni Umupashi wa Kutasha
DOKOTA mu New York State apususho bumi bwa kwa Marie uwalepana afwe. Lelo uyu Marie uwa myaka 50 akaana ukutasha dokota nangu fye kumulipila indalama pa kundapwa. Mwandi ici calondolola bwino ukukanatasha!
Baibolo ishimika ukuti inshita imo, ilyo Yesu aingile mu mushi umo, akumenye abaume 10 abalwele ifibashi fyabipisha. Basanswile amashiwi kuli wene abati: “Mwe Yesu, Cibinda, tubeleleni uluse.” Yesu abakambishe ukuti: “Kabiyeni kailangeni kuli bashimapepo.” Aba fibashi balyumfwilile ifyo abebele, kabili ilyo baleya, batendeke ukumona no kumfwa imibili yabo yasangululwa.
Aba fibashi 9 abaundepwe tababwelele. Lelo uwa fibashi umbi, umwina Samaria, alibwelele ku kufwaya Yesu. Uyu uwali uwa fibashi kale acindike Lesa, kabili pa kusanga Yesu, awile pa makasa yakwe, alamutootela. Na Yesu alyaswike ati: “Bushe tabasangulwilwe ikumi? Nga ba pabula bali kwi? Bushe takuli aba kubwelela ku kutasha Lesa, kano fye umwina fyalo uyu?”—Luka 17:11-19.
Isambililo lyacindama lili mu cipusho ca kuti: “Nga ba pabula bali kwi?” Ukupala Marie, aba fibashi 9 baali ne cilubo icikalamba—tabatashishe. Ukukanatasha kwa musango yo nakuseeka nga nshi ilelo. Cinshi cilengele?
Icikalamba Icilenga Ukukanatasha
Icikalamba icilenga ukukanatasha ni bukaitemwe. Langulukeni abafyashi besu aba buntunse aba kubalilapo, Adamu na Efa. Yehova abapangile ne mibele ya bulesa no kubapayanishisha conse ica kubasansamusha, ukusanshako no mushi we bala lyayemba, incende ishisuma, no mulimo usuma kabili uwa kwikusha. (Ukutendeka 1:26-29; 2:16, 17) Nalyo line, ilyo Satana asongele bukaitemwe bwabo, bonse basangwike bacintomfwa kabili balangishe imisuula ku fisuma Yehova abapeele.—Ukutendeka 3:1-5; Ukusokolola 12:9.
Na kabili langulukeni aba mu Israele wa pa kale, abo Lesa asalile ku kube cikwatwa cakwe icaibela. Fintu abafyashi bonse abena Israele bafwile bali aba kutasha pa Nisani 14 ubushiku, mu 1513 B.C.E.! Pali ilya nshita ya bushiku iyakakala, malaika wa kwa Lesa aipeye “ibeli lyonse mu calo ca Egupti” lelo aciliile amayanda ya bena Israele ayashililwepo bwino. (Ukufuma 12:12, 21-24, 30) Kabili pa kupusushiwa ku mulalo wa kwa Farao pali Bemba Wakashika, ‘Mose na bana ba kwa Israele baimbile kuli Yehova,’ ne mitima iyaisulamo kutasha.—Ukufuma 14:19-28; 15:1-21.
Nangu ni fyo, imilungu fye iya kupenda pa numa ya kufuma mu Egupti, “ulukuta lonse lwa bana ba kwa Israele lwalailishanya.” Fintu bayangufyenye ukuponena mu kukanatasha! Baafulwike ukuti “twaikele pa nongo sha nama . . . , twaliile icilyo ca ciikushi,” ifyo baipakishe mu Egupti, icalo baatekelwemo ubusha. (Ukufuma 16:1-3) Mu kushininkisha, bukaitemwe bulacilikila ukulundulula no kulangisha ukutasha.
Pa kuba intuntuko sha kwa Adamu umubembu, abantunse bonse bafyalwa na kabulema ka bukaitemwe no kulemenena ku kukanatasha. (Abena Roma 5:12) Ukukanatootela na kabili kwaba lubali lwa mupashi wa bukaitemwe uwaseeka mu bantu muli cino calo. Ukupala umwela tupeema, uyu mupashi nausalanganina monse monse, kabili uletwambukila. (Abena Efese 2:1, 2) Ifwe, kanshi, tulekabila ukulundulula imibele ya kutasha. Ni shani pambi twingacite fyo?
Ukwetetula Kulakabilwa!
Webster’s Third New International Dictionary ilondolola ukutasha pamo nga “imibele ya kuba uutootela: ukuyumfwa kwa cikabilila na bucibusa kuli kashukisha ukucincisha umo ukubweseshamo ubufubo.” Ukuyumfwa takwingabalamunwa fye icibalamunebalamune; kufwile kwaicitikila fye ukufuma ku muntu umwine. Ukutasha takupelela fye pa kulanga imibele isuma nelyo imibele ya mucinshi; kufuma ku mutima.
Kuti twasambilila shani ukuyumfwa aba kutasha ukufuma ku mutima? Baibolo ilosha ukuyumfwa ukwingi tuyumfwa ku fintu tusala ukutontonkanyapo. (Abena Efese 4:22-24) Ukusambilila ukuyumfwa aba kutasha kutendeka no kwetetula kwabamo kutasha pa fya cikuuku tupokelela. Mu nshila imo ine, Dokota Wayne W. Dyer, uubombela ku fya butuntulu bwa muntontonkanya, atila: “Tawingakuntukilwa (inkuntu) ukwabula intanshi ukutontonkanyapo cimo.”
Ku ca kumwenako, natulande pa kutootela pa bubumbo bwatushinguluka. Muyumfwa shani pa fyo muletamba ilyo mwalolesha mu lwelele lwaisulamo intanda pa nshita ya bushiku bwabula amakumbi? Imfumu Davidi yalumbulwile ifyo yayumfwile iya kutasha pa kusoso kuti: “Ilyo nalolesho muulu, umulimo wa minwe yenu, umweshi ne ntanda ifyo mwabumbile, ntila, Wa nshi umuntunse, apo mumwibukisha, no mwana wa muntu, apo mumupempula?” Kabili ilyo kwali tondolo ubushiku, intanda shalengele Davidi ukulemba ukuti: “Imyulu ilelondololo bukata bwa kwa Lesa, ne ulu lilelongolo mulimo wa minwe yakwe.” Mulandu nshi intanda sha mu muulu shalengele Davidi ukutasha muli yo nshila? Umwine wine ayasuka atila: “Ntontonkanye milimo yenu yonse; ifyacitile iminwe yenu ndafyetetula.”—Ilumbo 8:3, 4; 19:1; 143:5.
Umwana wa kwa Davidi Solomone na o wine alitesekeshe ubucindami bwa kutontonkanya pa fipapwa fya bubumbo. Ku ca kumwenako, ukulosha ku mulimo imfula ibomba mu kutapilila isonde lyesu, alembele ukuti: “Imilonga yonse iya kuli bemba, lelo bemba tesula; ukuntu imilonga iya, e ko ibwekeshapo ukuya.” (Lukala Milandu 1:7) E fyo ciba pa numa imfula ne mimana fyatapilishe sonde, amenshi yalasendwa na kabili ukufuma muli fibemba ukubwelela mu makumbi. Bushe pano isonde nga paba shani akubulaba uku kusangulula no kushinguluka kwa menshi? Fintu Solomone afwile ayumfwile uwa kutootela ilyo aleetetula pali aya matontonkanyo!
Umuntu uutootela na kabili alacindamika ukubishanya kwakwe na ba mu lupwa lwakwe, ifibusa, na beshibishi. Alacebushiwa ku milimo yabo iya cikuuku. Lintu alepituluka mu milimo yabo iya cikuuku mu kubamo kutasha, alayumfwa uwa kutootela ukufuma ku mutima.
Ukulumbulula Ukutasha
Fintu ishiwi lya kuti “natootela” lyayanguka! Calyanguka nga nshi ukusosa iyo numbwilo. Kabili pengi apo twingaibomfya. Ifyo Ukutootela kwa cikabilila kabili ukwafumaluka kubo kwa kupembesula ku muntu uwatwiswilako icibi nelyo uwatutoolelako ico tuponeshe! Nga ca kuti kalaliki wa mwi tuuka nelyo umwanakashi uuteyanya ifya kulya pa matebulo mu cikuulwa ca kuliilamo, nelyo uupishamo amakalata aumfwile iyo numbwilo kuti yalenga incito yakwe ukwangukako no kucilapo kube ya kulambula.
Ukutuma amakardi yalembwapo amashiwi ya kutootela ni nshila yalinga iya kulumbulwilamo ukutasha pa milimo ya cikuuku. Amakardi ayengi ayasangwa mu matuuka yalalondolola bwino ifyo umo aleyumfwa. Lelo bushe tacingaba kulumbulula kwabamo kutemwa ukwa pa lwenu ukulundapo amashiwi ya kutasha aya kuilembela? Bamo bapingulapo fye no kukanabomfya amakardi yalembelwapo libela, mu cifulo ca ico batuma kalata umwipi uwa kuilembela fye.—Linganyeniko Amapinda 25:11.
Cilemoneka ifyo, abawaminwa ukutasha kwesu sana bantu twikala na bo mu mayanda. Baibolo isosa pa lwa mukashi wa bunyinu ukuti: “Wiba amutasha.” (Amapinda 31:28) Bushe inumbwilo sha kutootela isha mulume ku mukashi wakwe ishifuma ku mutima tashilenga ukuti ing’anda ibe cifulo ca mutende no kwikushiwa? Kabili bushe umulume na o tatemwa ukubwelela ku ng’anda no kumfwa ukuposha kwa cikabilila kabili ukwabamo ukutasha ukufuma ku mukashi wakwe? Muli shino nshiku amafya mu fyupo yengi, kabili ilyo yatulumana, inkuntu shilabimbuka mu kwanguka. Umuntu uutasha alaiteyanya ukulangulukilako bambi kabili alangufyanya ukusuulako ifilubo no kulekelela.
Abacaice na bo bene bakabila ukuba abaibukila ukulumbulula ukutasha kwa kufuma ku mutima ku bafyashi babo. Kwena, abafyashi tabapwililika, lelo uyo te mulandu wa kukanabatashishapo pa fyo baakucitila. Ukutemwa bakulanga no kukusunga ukutula apo wafyalilwe te kuti fishitwe. Nga ca kuti balikusambilisha ukwishiba Lesa, naukwata umulandu na umbi uwa kutashisha.
Amalumbo 127:3 yatila, “Abana baume cikwatwa icafuma kuli Yehova.” E co abafyashi bafwile bamonapo fimo ifya kutashishapo abana babo ukucila ukwikalila fye ukulabomanya pa tuntu utunono. (Abena Efese 6:4) Kabili we shuko lintu bakwata ukwaafwa abana banono abo balesunga ukulundulula umupashi wa kutasha!—Linganyeniko Amapinda 29:21.
Aba Kutootela Kuli Lesa
Yehova Lesa e Kapeela wa “ca kupeelwa conse icisuma ne ca bupe conse icafikapo.” (Yakobo 1:17) Icacindamisha maka maka bupe bwa bumi, pantu fyonse ifyo twakwata nelyo pambi amapange twingapanga fikasanguka ifya fye nga twalufya ubumi. Amalembo yatucincisha ukwibukisha ukuti “kuli [Yehova Lesa] kwaba akamfukumfuku ka mweo.” (Ilumbo 36:5, 7, 9; Imilimo 17:28) Pa kulundulula umutima wa kutasha kuli Lesa, tulekabila ukwetetula pa kupayanya kwakwe ukwa bukapekape ukusungilila ubumi bwesu ubwa ku mubili na ku mupashi. (Ilumbo 1:1-3; 77:11, 12) Umutima wa musango yo ukatukunta ku kulangisha ukutasha mu mashiwi na mu ncitilo.
Ipepo ni nshila imo iishingatwishikwa iya kulumbulwilamo ukutasha kwesu kuli Lesa. Kemba wa malumbo Davidi atile: “Mwe Yehova Lesa wandi, ifipesha amano ifyo mwacitile fingi, na matontonkanyo yenu ayalola kuli ifwe; takuli uwingapashaniwa kuli imwe! Nga naesho kufilongola napamo ukufisosa, fyalifula, te kuti fipendwe.” (Ilumbo 40:5) Shi natukuntwe mu nshila yapalako.
Davidi na kabili apampamine pa kulanga ukutasha kwakwe kuli Lesa ukupitila mu mashiwi alesosa kuli bambi. Atile: “Ndetootela Yehova umutima wandi onse, ndelondolole fipesha amano fyenu fyonse.” (Ilumbo 9:1) Ukulanda kuli bambi pa lwa kwa Lesa, ukuilumbulwila fwe bene pa kubebako icine ukufuma mu Cebo cakwe, napamo e nshila yawamisha iya kumutashishamo. Kabili ici cikatwaafwa ukucishapo ukuba abatasha mu mbali shimbi sha bumi.
Yehova atila, “Uwipaye lambo lya kutootela ancindika; no watambalike nshila yakwe ndemulengo kumone pusukilo.” Shi namusange insansa shaba mu kutasha wene ukufuma ku mutima.—Ilumbo 50:23; 100:2.
[Icikope pe bula 7]
Ubumi bwaba bupe ukufuma kuli Lesa. Shininkisheni ukulundapo ukulumbulula kwa pa lwenu