“Inshita ya Mutende” Naipalama!
“Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, . . . inshita ya bulwi, ne nshita ya mutende.”—LUKALA MILANDU 3:1, 8.
1. Mibele nshi iya kupapusha iyabako mu mwanda wa myaka uwalenga 20 pa lwa nkondo no mutende?
CA NSAMBU ukuti abengi bafwaisha umutende, pantu walicepa mu mwanda wa myaka uwalenga 20 ukulinganya ku myanda ya myaka imbi. Ca kupapa, pantu takwabala akucitwako ifingi nge fi ku kufwaya umutende. Mu 1920 akabungwe ka League of Nations kalipangilwe. Mu 1928 kwali icipangano ca Kellogg-Briand Pact, ico ulupapulo lumo lwita “ukubombesha kwa kusungilila umutende pa numa ya nkondo ya Calo iya Kubalilapo,” icatungililwe “mupepi ne fyalo fyonse mwi sonde . . . ukusumina ukukaanya ubulwi nge nshila ya kupwishishamo ifikansa.” Lyene, mu 1945 akabungwe ka United Nations kalimikwe ku kupyana akabungwe ka League of Nations akashalebomba.
2. Buyo nshi United Nations aitunga ukukwata, kabili atunguluka ukufika kwi?
2 Ukupala League of Nations, United Nations aitunga ukukwata ubuyo bwa kuleta umutende mu calo conse. Lelo te monse atunguluka. Ca cine, mu calo tamuli inkondo nga shilya shaliko pa nkondo sha calo shibili. Nangu cibe fyo ukukansana ukwingi kulelenga abantu ukukanaikala mu mutende, ifikwatwa fyabo fileonaikilamo, kabili ilingi line na bantu bene balefwilamo. Bushe kuti twasubila ukuti United Nations kuti yalenga umwanda wa myaka uwalenga 21 ukuba “inshita ya mutende”?
Apashintilila Umutende Wine Wine
3. Mulandu nshi apali ulupato pashingabela umutende wine wine?
3 Umutende pa bantu ne fyalo taupelela fye pa kushishimisha. Bushe uuli onse kuti aba uwa mutende ku muntu apata? Te kuti cibe fyo ukulingana na 1 Yohane 3:15 apatila: “Onse uwapata munyina ni ntalamisoka.” Nga fintu ilyashi lya kale lishinina, ulupato lulaleta bwangu ulukaakala.
4. Ni bani fye beka bengakwata umutende, kabili mulandu nshi?
4 Apo Yehova ni “Lesa wa mutende,” abengakwata umutende ni balya fye abatemwa Lesa kabili abacindikisha ifishinte fyakwe ifyalungama. Nga fintu caumfwika, te bonse Yehova apeela umutende. “Tapali mutende ku mbifi, e fyo asosa Lesa wandi.” Ni pa mulandu wa kuti ababifi tabafwaya ukutungululwa ku mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, uo icisabo ca uko mutende.—Abena Roma 15:33; Esaya 57:21; Abena Galatia 5:22.
5. Cinshi Abena Kristu ba cine bashingacita?
5 Ukulwisha abantu banabo—nga fintu abaitunga ukuba Abena Kristu bacita imiku iingi, na kucilisha mu mwanda wa myaka uwalenga 20—cintu Abena Kristu bene bene bashingacita. (Yakobo 4:1-4) Ca cine, kwaliba ubulwi bwa kulwisha ifisambilisho ifishilanda icine pa lwa kwa Lesa, lelo ubu bulwi bwa kwafwa abantu, te kubacena. Ukupakasa bambi pa mulandu wa kupusana mu mipepele nelyo ukubacena pa mulandu wa fya luko kwalipusana nga nshi no Bwina Kristu bwa cine. Paulo akambishe Abena Kristu ba ku Roma ukuti: “Nga cingacitwa; mube aba mutende ku bantu bonse nga caba mu maka yenu.”—Abena Roma 12:17-19; 2 Timote 2:24, 25.
6. Ni kwi kweka twingasanga umutende wine wine ilelo?
6 Ilelo, umutende wa bulesa usangwa fye pali bakapepa ba cine aba kwa Yehova Lesa. (Amalumbo 119:165; Esaya 48:18) Tapaba ukukansana kwa bupolitiki ukupumfyanya ukwikatana kwabo, pantu konse tabaibimba mu fya bupolitiki. (Yohane 15:19; 17:14) Pa mulandu wa kuti baba ‘abalundikana mu mucetekanya umo wine no kulinga kumo kwine,’ takwaba ukukansana mu fya mipepele ukwingafumyapo umutende wabo. (1 Abena Korinti 1:10) Umutende wakwata Inte sha kwa Yehova cipesha mano ca nomba, waletwa na Lesa mu kumfwana no bulayo bwakwe ubwa kuti: “Nkacito Mutende ukuba bakaangalila bobe, no Bulungami ukuba bakapitao bobe.”—Esaya 60:17; AbaHebere 8:10.
Mulandu Nshi Ibelele ni “Nshita ya Bulwi”?
7, 8. (a) Te mulandu no mutende wabo, ni shani fintu Inte sha kwa Yehova shimona ino nshita tulimo? (b) Canso nshi icikalamba ica bulwi bwa Bena Kristu?
7 Te mulandu no mutende wabo, Inte sha kwa Yehova shimona ino nshita ukuti yaba maka maka ni “nshita ya bulwi.” Kwena te bulwi bwine bwine, pantu ukupatikisha abantu ku maka ukumfwa ku bukombe te kuti kumfwane no kulaalika kwa kwa Lesa ukwa kuti “uulefwaya abuulepo ica bupe amenshi ya Mweo.” (Ukusokolola 22:17) Te kwalula abantu mu kubapatikisha! Ubulwi bwa Nte sha kwa Yehova bwa ku mupashi epela. Paulo alembele ukuti: “Ifyanso fya bulwi bwesu te fya buntunse, lelo fya maka muli Lesa ku kuwisha amalinga ayakosa.”—2 Abena Korinti 10:4; 1 Timote 1:18.
8 Icikalamba pa “fyanso fya bulwi” caba “lupanga lwa Mupashi ulo e cebo ca kwa Lesa.” (Abena Efese 6:17) Ulu lupanga lwa maka. “Icebo ca kwa Lesa ca mweo, kabili caliluma no kutwo kucilo lupanga lonse ulwatwila kubili kubili, kabili cilatula na ku kulekanyo mutima no mupashi, ne mfyufyu no bufyompo, cilingulula amatontonkanyo na mapange ya mutima.” (AbaHebere 4:12) Ukupitila mu kubomfya ulu lupanga, Abena Kristu balawisha “ifya fikansa, na conse icasansabala icaimikwa ku kukaanyo kwishiba Lesa.” (2 Abena Korinti 10:5) Lubalenga ukusansalika ifisambilisho fya bufi, imibele yabipa, na mano ya pano nse ayalangilila amano ya buntunse ukucila aya bulesa.—1 Abena Korinti 2:6-8; Abena Efese 6:11-13.
9. Mulandu nshi tushingalekela ukulwisha umubili wa lubembu?
9 Ubulwi na bumbi ubwa ku mupashi ni bulya ubwa kulwisha umubili wa lubembu. Abena Kristu bakonka ica kumwenako ca kwa Paulo uwatile: “Ntuutaulo mubili wandi, no kuuteko busha; epali, ilyo nabila kuli bambi, nabo wakaanwa ne mwine.” (1 Abena Korinti 9:27) Abena Kristu ba mu Kolose bakonkomeshiwe ukulenga fifwe ‘ifya filundwa fyabo ifya pano nse: ubulalelale, ukukowela, umufimbila, ulwinso, bucilende, ulunkumbwa e kupepo tulubi.’ (Abena Kolose 3:5) Kabili kalemba wa Baibolo Yuda akonkomeshe Abena Kristu ‘ukulwile citetekelo icapeelwe limo na limo ku bashila.’ (Yuda 3) Mulandu nshi tulingile ukucitile co? Paulo ayasuka ukuti: “Nga mwaikalo mwalola bumubili, mulola ku mfwa; lelo nga ku maka ya Mupashi mulenge milimo ya mubili ifwe, mukaba no mweo.” (Abena Roma 8:13) Pa mulandu wa aya mashiwi yaumfwika, tatwingaleka ukulwisha imibele yabipa.
10. Cinshi cacitike mu 1914, kabili cikatungulula kuli cinshi nomba line?
10 Lelo umulandu na umbi uo ino nshita ingamwenwa nge ya bulwi wa kuti “ubushiku bwa cilandushi ca kwa Lesa wesu” nabupalama. (Esaya 61:1, 2) Mu 1914, inshita ya kwa Yehova iyalingwa yalifikile ku kwimika Ubufumu bwa kwa Mesia no kubupeela amaka ya kulwisha ubwikashi bwa kwa Satana. Inshita abantunse bapeelwe ku kwesha imitekele yabo ukwabula Lesa ukubatungulula yapwile pali ilya nshita. Mu cifulo ca kupokelela Kateka wa kwa Lesa Mesia, abengi batwalilila ukumukaana, nga fintu fye abengi bacitile mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. (Imilimo 28:27) E co, pa mulandu wa kulwisha Ubufumu, Kristu ‘alecimfya mu kati ka balwani bakwe.’ (Amalumbo 110:2) Ku ca nsansa, Ukusokolola 6:2 kulaya ukuti ‘akacimfya.’ Akacite ci mu “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse. . . . ukwitwa mu ciHebere Armagedone.”—Ukusokolola 16:14, 16.
Ino E “Nshita ya Kusosa”
11. Mulandu nshi Yehova atutekanishisha nga nshi, lelo cinshi cikasuka cikacitike?
11 Ukutula 1914 umwaka ifintu mu mikalile ya buntunse fyayalwike, imyaka 85 naipita. Yehova alitekanishisha nga nshi abantunse. Alishibisha Inte shakwe pa lwe pamfya lya mibele tulimo. Iminshipendwa ya bantu kuti baisafwa. Babila ukusokwa pantu ‘Shikulu tafwayo muntu ukonaika, lelo onse ukulola ku kulapila.’ (2 Petro 3:9) Lelo, nomba line ubushiku “ilyo Shikulu Yesu akasokololwa ukufuma mu muulu pamo na bamalaika ba maka yakwe” buli no kwisa. Lyene, bonse abo ku mufulo bakana ubukombe bwa Bufumu bwa kwa Lesa, Yesu akabacitila “icilandushi” kumo na “bakaano kwishiba Lesa, na ku bashinakila mbila nsuma ya kwa Shikulwifwe Yesu.”—2 Abena Tesalonika 1:6-9.
12. (a) Mulandu nshi cishingatwafwila ukutunganya pa lwa bushiku ubucushi bukalamba bukatendeka? (b) Bubi nshi bwaba muli ci ubo Yesu asokelepo?
12 Ni lilali Yehova akasuka akaleke ukututekanishisha? Ukutunganya lintu “ubucushi bukalamba” bukatendeka te kuti kutwaafwe. Yesu alondolwele bwino ukuti: “Ulwa bushiku bulya na kashita kalya takuli uwaishiba.” Lubali lumbi, akonkomeshe ukuti: “E ico loleni, pa kuti tamwaishibo bushiku Shikulwinwe akesamo. . . . mube abaiteyanya; pa kuti Umwana wa muntu akesa mu kashita mushikashile.” (Mateo 24:21, 36, 42, 44) Nga kulondolola, ici cilolele mu kuti cila bushiku tulingile ukuba abalola ku filecitika mu calo no kulatontonkanya pa kutendeka kwa bucushi bukalamba. (1 Abena Tesalonika 5:1-5) Mwandi calibipa ukutontonkanya ifyo kuti twanashako umusenselo, ukwikala nga lyonse, nga fintu balanda, ukulolela ukumona ifyo ifintu fili no kucitika! Yesu atile: “Muyangwe, epali imitima yenu yalemenenwa ku buliili no kukolwakolwa na masakamika ya bwikashi buno, no bushiku bulya bwaisa pali imwe no kupumikisha kwati citeyo.” (Luka 21:34, 35) Pali ci twalishininkisha: “Imyela ine” iya bonaushi iyaikatililwa kuli “bamalaika bane” aba kwa Yehova tayakekatwe ku ciyayaya.—Ukusokolola 7:1-3.
13. Cinshi abantu mupepi na mamilioni 6 baibukila?
13 Pa lwa bushiku bwa kulubulula ubulepalama lubilo lubilo, amashiwi ya kwa Solomone pa lwa kuti kwaba “inshita ya kusosa” yatukuma mu nshila yaibela. (Lukala Milandu 3:7) Pa kwishiba ukuti ino cine cine ni nshita ya kusosa, Inte sha kwa Yehova mupepi na mamilioni 6 mu kupimpa balelanda pa bukata bwa bufumu bwa kwa Lesa no kusoka pa lwa bushiku bwakwe ubwa cilandushi. Baleipeela abene pali ubu bushiku bwa bulamba bwa kwa Kristu.—Amalumbo 110:3; 145:10-12.
Abasosa Ati “Mutende, Ilyo Tapali Mutende”
14. Ni bakasesema nshi aba bufi baliko mu mwanda wa myaka uwalenga 7 B.C.E.?
14 Mu mwanda wa myaka uwalenga 7 B.C.E., bakasesema ba kwa Lesa Yeremia na Esekiele balandile ubukombe bwa bulesa ubwa bupingushi pali Yerusalemu pa mulandu wa bumankonso bwabo ubwa kukanaumfwila Lesa. Ubonaushi basobele bwacitike mu 607 B.C.E., nangu cingati inkombe sha kwa Lesa balishipilike kuli bashimapepo balumbuka kabili aba maka. Aba bashimapepo baishileba ‘bakasesema abapumbu abapumfishe abantu ba kwa Lesa, ukutila Umutende, ilyo tapali mutende.’—Esekiele 13:1-16; Yeremia 6:14, 15; 8:8-12.
15. Bushe na lelo kwalibako bakasesema ba bufi? Londololeni.
15 Ukupala “bakasesema bapumbu” aba pali ilya nshita, bashimapepo abengi ilelo balafilwa ukusoka abantu pa lwa bushiku bwa kwa Lesa ubwa bupingushi ubuleisa. Lelo balenga cilemoneka kwati aba bupolitiki bakaleta umutende no mutelelwe. Apo basakamikwa pa kusekesha abantu ukucila Lesa, beba abo bapepesha ifyo balefwaya ukumfwa mu cifulo ca kulondolola ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwalimikwa no kuti Imfumu Mesia ili no kupwishishisha ukucimfya. (Daniele 2:44; 2 Timote 4:3, 4; Ukusokolola 6:2) Nga bakasesema ba bufi, na bo balanda pa “mutende ilyo tapali mutende.” Lelo ukushininwa kwabo nomba line kukabaletela umwenso lintu bakalolenkana no bukali bwa Uyo babepesha kabili uyo pe shina lyakwe baleta umuseebanya. Intungulushi sha buteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi, ishalondololwa mu Baibolo ngo mwanakashi cilende, shikonaulwa ilyo shilebilisha umutende wa bufi.—Ukusokolola 18:7, 8.
16. (a) Ni pali cinshi Inte sha kwa Yehova shaishibikilwa? (b) Bapusana shani na babilisha “umutende, ilyo tapali mutende”?
16 Icicetekelo cakwata abatetekela mu bulayo bwa kwa Lesa ubwa mutende tacinenunwa ku cishinka ca kuti icinabwingi ca ntungulushi shalumbuka kabili isha maka shitwalilila mu bulayo bwa shiko ubwa bumbimunda pa lwa mutende. Ukucila pa myaka 100, Inte sha kwa Yehova shalishibikwa pa kucingilila muli bucishinka Icebo ca kwa Lesa, pa kulwisha mu kushipa imipepele ya bufi, kabili pa kutungilila mu busumino Ubufumu bwa kwa Lesa. Mu cifulo ca kulalika abantu ku mashiwi ya kufutika pa lwa mutende, balatukuta ukubashibushisha ku cishinka ca kuti ino ni nshita ya bulwi.—Esaya 56:10-12; Abena Roma 13:11, 12; 1 Abena Tesalonika 5:6.
Yehova Aleka Ukutalala Kwakwe Kwapwa
17. Bushe icishinka ca kuti nomba line Yehova ali no kupwisha ukutalala kwakwe calola mwi?
17 Solomone na o atile: “Lesa akapingulo mulungami no mubifi; pantu e ulinge nshita iya ku mulandu onse.” (Lukala Milandu 3:17) Yehova alilinga inshita ya kuletelamo ubupingushi pa mipepele ya bufi na pa “mfumu sha pano isonde [ishatekela akabungwe] . . . pali Yehova na pa wasubwa wakwe.” (Amalumbo 2:1-6; Ukusokolola 16:13-16) Lintu iyo nshita ikafika, inshiku sha kwa Yehova isha “kutalala” shikapwa. (Amalumbo 83:1; Esaya 62:1; Yeremia 47:6, 7) Ukupitila mu Mfumu yakwe Mesia, Yesu Kristu, ‘akasosa’ mu lulimi ulo abamulwisha bengomfwa ulwa kuti: “Yehova afuma nge mpalume, abuusho kucincila kwakwe ngo muntu wa bulwi; awelesha, cene, abilikisha, acita bumpalume pa balwani bakwe. Atila, Nafinde nshita nkalamba, natalala, naikaanya, nomba nkatenda ngo mwanakashi uulepaapa, nkapemekesa no kutuusaila; nkapomone mpili no tupili, no kuumiko mulemfwe onse wa shiko, nkasangula ne milongo ukube fishi, no kukamye fishiba; nkenshe mpofu mu nshila intu shishaishiba, kabili muli bakumba abo shishaishiba emo nkashitungulula, nkasangule mfifi ulubuuto ku cinso ca shiko, na papondama nkasangula apatambalala. Ifi fintu nkacita, nshakafileke fye.”—Esaya 42:13-16.
18. Ni mu nshila nshi abantu ba kwa Lesa nomba line bali no ‘kutalalila’?
18 Lintu Yehova ‘akalandilako’ bulesa bwakwe, abantu bakwe tabakakabile ukuilandila. Ikaba ni nshita yabo iya “kutalala.” Nga fintu aya mashiwi yabombele ku babomfi ba kwa Lesa aba ku kale, yakabomba na kuli bene. Aya mashiwi yatila: “Tamwakalwe muli ubu bulwi; mukaitantamike, mukeminine, no kumono kupususha kwa kwa Yehova.”—2 Imilandu 20:17.
19. Lishuko nshi bamunyina Kristu aba ku mupashi bakakwata nomba line?
19 Mwandi Satana no kuteyanya kwakwe bakacimfiwa! Bamunyina kwa Kristu abasumbulwa bakalwilako ubulungami, mu kumfwana no bulayo bwa kuti: “Awe Lesa wa mutende akashonawila Satana mwi samba lya makasa yenu bwangu bwangu.” (Abena Roma 16:20) Inshita ya mutende iyalolelwa pa nshita ntali naisuka yapalama.
20. Bushe nomba line ikaba ni nshita ya finshi?
20 Mwandi abantu pe sonde abakapusuka uku kulangisha kukalamba ukwa maka ya kwa Yehova bakapaalwa! Mu kwangufyanya pa numa ya ico bakaba pamo na baume na banakashi ba busumino aba kale abo inshita yalingwa iya kubuushiwa ikafika. Ukuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu cine cine kukaba ni “nshita ya kulimba, . . . inshita ya kuposha, . . . inshita ya kukuula, . . . inshita ya kuseka, . . . inshita ya kucinda, . . . inshita ya kufukatila, . . . ne . . . nshita ya kutemwa.” Kabili ikaba ni “nshita ya mutende” ku ciyayaya!—Lukala Milandu 3:1-8; Amalumbo 29:11; 37:11; 72:7.
Kuti Mwayasuka Shani?
◻ Ni pali cinshi pashintilila umutende wa ciyayaya ?
◻ Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova shimwena ino nshita nge “nshita ya bulwi”?
◻ Ni lilali abantu ba kwa Lesa balingile “ukusosa,” kabili ni lilali ‘bakatalala’?
◻ Ni lilali kabili ni mu nshila nshi Yehova akapwishisha ukutalala kwakwe?
[Akabokoshi ne Fikope pe bula 13]
Yehova Alikwata Inshita Yalingwa Iya
◻ kulenga Goge ukusansa abantu ba kwa Lesa.—Esekiele 38:3, 4, 10-12
◻ kubika mu mitima ya bakateka ba buntunse ukonaula Babele Mukalamba.—Ukusokolola 17:15-17; 19:2
◻ kucita ubwinga bwa Mwana wa Mpaanga.—Ukusokolola 19:6, 7
◻ kutendeka inkondo ya Armagedone.—Ukusokolola 19:11-16, 19-21
◻ kukaka Satana ku kutendeka Ukuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu.—Ukusokolola 20:1-3
Ifi fintu fitantikwe mu nshila fyalandilwamo mu Malembo. Kuti twashininkisha ukuti ifi fintu fisano fikacitika mu nshila ya kwa Yehova kabili na pa nshita yakwe.
[Ifikope pe bula 15]
Ukuteka kwa myaka ikana limo ukwa kwa Kristu cine cine kukaba ni nshita . . .
ya kuseka . . .
ya kufukatila . . .
ya kutemwa . . .
ya kulimba . . .
ya kucinda . . .
ya kukuula . . .