Bushe Shino Cine Cine ni Nshiku sha Kulekelesha?

MULI pa cisolo ca bwato ilyo buleingila pa cifulo cimo pa mumana apayafya ukooba. Amabwe yakalamba yamonekela mu mapofu na menshi yalemiima ayengi. Mwaesha ukuyapita mu mbali. Uuli ku numa yenu alingile ukumwaafwa ukooba ubwato, lelo tabelesha. Ne cabipisha ca kuti, tamukwete mapu, e co tamwishibe nga ca kuti aya mabwe ku mpela yayafika ku menshi yatekanya nelyo yayapanga icipooma.

Te cintu cisuma ukwelenganyapo, bushe te fyo? E co natucaalule. Elenganyeni fyo namukwata uwa kumutungulula uwabelesha, uwaishiba amabwe yonse aya muli uyu mumana, ne finshoko fya uko fyonse. Alishibile kabela ukuti aya mabwe yalepanga utupooma tunono yalepalamina, naishiba uko yapelela, kabili naishiba ifya kupita mu mbali. Bushe te kuti muyumfwe abacingililwa?

Ifwe bonse mu cine cine, twaba mu mibele yapalako. Nangu ca kuti te mulandu wesu, twaisanga mu nshita yayafya ukutula apo umuntunse abelapo. Abengi tabaishiba kufika lilali ifintu fikatwalilila ukube fi, nampo nge mibele ili no kuwaminako, nelyo kuti kwabako ukwikala bwino pali ino nshita. Lelo tatulekabila ukuyumfwa abapelelwa nelyo ababulwa ukwaafwa. Kabumba wesu alitupeela mapu—iyasobele ino nshita ya kutiinya tulimo, ifyo ikapwa, no kutupeela ubutungulushi tukabila pa kuti twingapusuka. Iyo mapu citabo, Baibolo. Kalemba wa iko, Yehova Lesa, aita umwine ukuti ni Kasambilisha, kabili ukupitila muli Esaya asosa mu kutusansamusha ati: “Kabili ilyo mwapaatukila ku kwa kulyo nangu ku kwa kuso, amatwi yenu yakomfwe cebo cafuma ku numa yenu, icileti, Iyi e nshila, e mo mwende.” (Esaya 30:20, 21) Bushe kuti mwatemwa ubutungulushi bwa musango yo? Lekeni kanshi tulanguluke nga Baibolo cine cine yalisobele ifyo inshiku shesu shali no kuba.

Abakonshi ba kwa Yesu Baipusha Icipusho Cakakala

Abakonshi ba kwa Yesu bafwile balisungwike. Yesu e lintu fye abebele, mu kulungatika, ati ifikuulwa fyawamisha ifye tempele lya mu Yerusalemu fyali no konaulwa umupwilapo! Ukusobela kwa musango yo kwali ukwa kupapusha. Mu kwipipa fye pa numa ya ico, ilyo baikele pa Lupili lwa Miolife, bane mu basambi bakwe baipwishe Yesu abati: “Twebeni, ni lilali ifi fintu fikabako? Kabili cinshi iciishibilo ca [kubapo, NW] kwenu, ne ca kupwa kwa pano isonde”? (Mateo 24:3; Marko 13:1-4) Icasuko ca kwa Yesu cali no kukwata ukufikilishiwa kwafulilako, nampo nga balishibe nelyo iyo.

Ukonaulwa kwe tempele lya mu Yerusalemu no kusondwelela kwa micitile ya fintu iya ciYuda tafyali cimo cine ne nshita ya kubapo kwa kwa Kristu no kupwa kwa pano isonde. Nangu ni fyo, mu casuko cakwe icalepa, Yesu alandile pali ishi mbali shonse isha cipusho mu kulamuka. Alibebele ifyo ifintu fyali no kuba pa ntanshi ya konaulwa kwa Yerusalemu; na kabili alibebele ifya kwenekela mu calo mu nshita ya kubapo kwakwe, lintu aali no kulateka nge Mfumu mu muulu kabili ilyo aali no kuba fye pa mwinshi ku kuleta ukupwa kwa pano isonde.

Impela ya Yerusalemu

Langulukeni intanshi ico Yesu asosele pa lwa Yerusalemu ne tempele lya uko. Asobele ilyo kwali kucili imyaka 30, ukuti uyu uwali umo uwa misumba yakatama mu calo wali no kwishilwa ne nshita ya bucushi bwatapata. Moneni ukucilisha amashiwi yakwe ayalembwa pali Luka 21:20, 21 ayatila: “Ilyo mukamona Yerusalemu naushingwa ku milalo, e lyo ishibeni ukuti ukupomonwa kwa uko nakupalama. E lyo abali mu Yudea bafulumukile ku mpili; na bali mu kati ka uko bafumemo; na bali mu mapanga beingilamo.” Nga ca kuti Yerusalemu aali no kushingwa ku milalo, ni shani fintu “abali mu kati ka uko” ‘bengafumamo,’ nga fintu Yesu akambishe? Cili icaumfwika ukuti, Yesu alepilibula ukuti kwali no kumoneka ishuko lya mu nshita. Bushe lyalimoneke?

Mu 66 C.E., imilalo ya bena Roma ukutungululwa na Cestius Gallus yalicimfishe abaYuda bacipondoka ukubasunkilisha ukubwelela ku Yerusalemu no kubakomenena mu kati ka musumba. Abena Roma balipeka ukwingila mu musumba no kuyafika fye na kwi linga lye tempele. Lelo lyene Gallus aebele umulalo wakwe ukucita icintu cimo ica kusungusha nga nshi. Aukambishe ukubweluluka! Abashilika ba mu baYuda balisaminwe no kukunkunika abena Roma abalwani balefulumuka no kubabobaula. Muli fyo, ishuko lya mu nshita ilyasobele Yesu lyalimoneke. Abena Kristu ba cine balyumfwilile ukusoka kwakwe no kufuma mu Yerusalemu. Cali ca mano, pantu pa numa fye ya myaka ine, umulalo wa bena Roma walibwelele, iyi nshita uwalebatungulula ni Mushika Titus. Iyi nshita takwingaba ukufulumuka.

Imilalo ya bena Roma yashingile Yerusalemu na kabili; bamushingulwishe icamba ne misongole. Yesu aali nasobela pa lwa Yerusalemu ati: “Inshiku shikakufikila, ilyo abalwani bobe bakakushingulushe camba, no kukushinga, no kukucandila konse konse.”a (Luka 19:43) Ilyo tapalalepa, Yerusalemu aliwile; itempele lya uko ilya lulumbi lyashele fye fitantaala filefutumuka icushi. Amashiwi ya kwa Yesu yalifikilishiwe yonse mu kukumanina!

Nangu ni fyo, Yesu aletontonkanya na pali fimbi ifyafulilako ukucila fye pa konaulwa kwa Yerusalemu. Abasambi bakwe baipwishe na pa cishibilo ca kubapo kwakwe. Bena tabaishibe, lelo ici cipusho calelosha ku nshita lintu aali no kubikwa nge Mfumu ukuteeka mu muulu. Cinshi asobele?

Inkondo mu Nshiku sha Kulekelesha

Nga mwabelenga Mateo ifipandwa 24 na 25, Marko icipandwa 13, na Luka icipandwa 21, kuti mwamona ubushinino bushalubika ubwa kuti Yesu alelanda pa lwa nkulo yesu. Asobele inshita ya nkondo—te “bulwi ne mpupilisho sha bulwi” epela ifyo lyonse ifyaonaula umuntunse ukutula kale lelo inkondo sha ‘luko ukwimino luko no bufumu ukwimino bufumu’—ee, inkondo sha pa kati ka fyalo ishikalamba.—Mateo 24:6-8.

Taleni tontonkanyeni pa lwa fintu inkondo shayaluka muli uno mwanda wa myaka. Ku numa lintu inkondo yali fye pa milalo ya nko shibili ishilelwishanya, ukukomana fye ku mpanga nelyo fye ukupikana imfuti mu cibansa ca bulwi, kale kale calebipisha. Lelo mu 1914 Inkondo Nkalamba yalibuukile. Icalo cimo cakonkele pa cibiye ukwingila mu kukansana kwaleya fye kuleambukila ifyalo—ukufika ku nkondo ya calo conse iya kubalilapo. Ifyanso ifiipuulikila fye fyalipangilwe ku kwipaya abantu bafulilako kabili ukufuma pa ntamfu yalepa. Imfuti sha ciwaya shalefumya ifipoolopoolo mu kulungika kwa bukatu; umwela wa busungu waleoca, ukulungulusha, ukulemanika, no kwipaya amakana ya bashilika; iminshinga yalekunkulukapo fye pa balwani, uku imfuti sha iko shilepolopooka. Indeke na maato yenda pa nshi ya menshi fyalebomfiwa—ifyali fye cinshingwa ca fyali ku ntanshi.

Inkondo ya Calo iya 2 yacitile ifyo umuntu ashaleelenganya—na kuba yalengele inkondo ya kubalilapo ukumoneka iyacepa nga nshi, yaipeye amamilioni ya bantu. Ingalaba shikalamba ishakwatapo ifibansa fya ndeke, shaleenda pali fibemba no kufwinta indeke sha nkondo ku kuyaponya amabomba pa balwani. Amaato yenda pa nshi ya menshi yalepuusha no kubuunsha ingalaba sha balwani. Kabili amabomba ya atomu yaliponene, amakana na makana ya bantu mu lupumo lumo na lumo! Nga fintu fye Yesu asobele, mu cine cine kwaliba “ifya kutiinya” ifishibisha ino nkulo yafulamo inkondo.—Luka 21:11.

Bushe inkondo yalinashako ukutula pa Nkondo ya Calo iya 2? Nakalya. Inshita shimo inkondo ishingi shilalwikwa mu mwaka fye umo—nelyo fye ni muno mwine muli ba 1990—ukwipaya amamilioni ya bantu. Kabili nomba kuli ukwaluka mu baleipaiwa mu nkondo. Nomba te bashilika fye beka abafwa. Ilelo, abengi abafwa mu nkondo—na kuba, ukucila pa maperesenti 90 aya bafwa—bekala mushi.

Imbali Shimbi Isha Cishibilo

Inkondo lubali fye lumo ulwa cishibilo Yesu alandilepo. Na kabili asokele ukuti kwali no kuba “ifipowe.” (Mateo 24:7) Kabili ifipowe e ko fyaba, nangu ca kuti ku ca kupapusha isonde lilemesha ifilyo ifyafulisha ukucila ifilekabilwa ku kuliisha abantunse bonse, nangu ca kuti sayansi wa fya bulimi alilunduluka ukucila kale, nangu ca kuti imyendele yayangufyanya kabili iyashintililwapo e ko yaba ku kutwala ifilyo ukuli konse mu calo. Te mulandu ne fi fyonse, iciputulwa ca muli fisano ica bantu ba pe sonde napamo e bekala insala cila bushiku.

Yesu na kabili asobele ukuti “uku no ku” kwali no kuba “ifikuko.” (Luka 21:11) Na kabili, inkulo yesu yalimona icintu ca kupapusha—ifya cipatala fyaliwaminako ukucila kale, ukutunguluka mu fya kupangapanga, imiti ya kucingilila amalwele yaseeka ayengi; nalyo line ifikuko fya malwele fyalifulilako icibi. Spanish Influenza yalikonkelepo mu kwangufyanya pa Nkondo ya Calo iya 1 no kwipaya abantu bafulisha ukucila inkondo. Ubulwele bwaleyambukila nga nshi ica kuti mu misumba pamo nga New York, abantu balelipilishiwa nelyo ukupooswa mu cifungo pa mulandu fye wa kutesula! Ilelo, kansa na malwele ya ku mutima yalepaya amamilioni ya bantu cila mwaka—ifikuko icine cine. Kabili AIDS yatwalilila fye ukwipaya, no muti taulasangwa.

Ilintu Yesu alandile pa lwa nshiku sha kulekelesha maka maka pa lwa mibele ya ku kale ne ya fya bupolitiki mu cinkumbawile, umutumwa Paulo atontele sana pa mafya ya mu bwikashi ne mibele yafulisha. Alembele lubali, ati: “Ishibe ci, ukuti mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, . . . abashashila, abaumalala, abatalama, . . . ababulo kuiteka, abankalwe; bakaba abashatemwa busuma, bashikamfutu, bacintalika, abatuumikwa, abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa.”—2 Timote 3:1-5.

Bushe aya mashiwi yaumfwika ukuti mwalibeleshanya na yo? Langulukeni fye ulubali lumo ulwa kubotelela kwa bwikashi mu calo ilelo—ukubongoloka kwa lupwa. Ukufulilako kwa mayanda yabongoloka, abanabo ba mu cupo abapumwa, abana abacendwa capamo na bafyashi abakoloci abasungwa buluku buluku—fintu ifi filangisha ukuti abantu baba “abaumalala,” baba “abankalwe,” kabili no kuba fye na “bashikamfutu,” “abashatemwa busuma”! Ee, tulamona ifi fintu ukuti fyalifulisha ilelo.

Bushe Inkulo Yesu E Yasobelwepo?

Napamo kuti mwapapa, nangu ni fyo amuti, ‘Bushe iyi mibele tayapama umuntunse lyonse? Twaishiba shani ukuti inkulo yesu iya muno nshiku e yasobelwepo muli aya masesemo ya ku kale?’ Natulanguluke ubushininkisho butatu ubushinina ukuti Yesu alelanda pa lwa nshita yesu.

Intanshi, ilintu kwali ukufikilishiwa kunono, ukwa kubalilapo lintu Yerusalemu ne tempele lya uko fyaonawilwe, amashiwi ya kwa Yesu mu kushininkisha yalelosha ku ntanshi ukucila ilya nshita. Mupepi ne myaka 30 pa numa ya kalya kayofi kaonawile Yerusalemu, Yesu apeele umutumwa umukoloci Yohane icimonwa ukulanga ukuti imibele yasesemwe—e kuti inkondo, ifipowe, ifikuko, ne mfwa yali no kufumamo—fyali no kwisa pa calo conse ku ntanshi. Ee, uku kumanama kwali no kwandatila, te cifulo fye cimo, lelo “isonde” lyonse.—Ukusokolola 6:2-8.

Ica cibili, muli uno mwanda wa myaka imbali shimo isha cishibilo ca kwa Yesu shimo kuti twatila shilefikilishiwa apakalamba nga nshi. Ku ca kumwenako, bushe cilemoneke fyo inkondo kuti shabipisha ukucila fintu shaba ukutula 1914? Nga kwali Inkondo ya Calo iya 3, ne fyalo fyakwata ifyanso fya manyukiliya fyabomfya ifi fine fyanso, icingakonkapo kusanga lino isonde lyashala fye imito—no mutundu wa muntu kuti waloba, ukulobelela. Ukusokolola 11:18 mu kupalako, kwasobele ukuti muli shi nshiku lintu inko ‘shikalipe,’ umuntunse aali no ‘kulaonaule calo.’ Pa muku wa kubalilapo ukutula kale lyonse, ukukowesha no konaula ubwikashi nomba filelenga na uno planeti ukutwishikwa nga ku ntanshi kuti aikalwapo! E co ulu lubali nalo lulefikilishiwa apakalamba nga nshi nelyo apakalambako. Bushe inkondo no kukowesha kuti fyatwalilila fye ukubipilako ukufikila umuntu akayonaule umwine na uno planeti? Iyo; pantu Baibolo iine yaimike cipope ukuti isonde likekalilila umuyayaya, na bantunse aba mitima yalungama e bakekalapo.—Ilumbo 37:29; Mateo 5:5.

Ica butatu, icishibilo ca nshiku sha kulekelesha ciba maka maka ica kushinina lintu calangulukwa nga cimo. Ukulanguluke fi fyonse, ukusanshako imbali Yesu alumbwile mu Malandwe yatatu, ishaba mu fyalembwa fya kwa Paulo, ne sha mu Ukusokolola, ici cishibilo cakwata imbali shafulilako. Umuntu kuti apaasha pali cimo na cimo ica ifi, no kutila inkulo shimbi shalikwata amafya yapalako, lelo lintu twalanguluka fyonse pamo, ukwabula ukuluba fisonta ku nkulo fye imo—inkulo yesu.

Nangu ni fyo, cinshi fyonse fi fipilibula? Bushe fipilibula ukuti Baibolo ilanda pa lwa nkulo yesu ukuti ni nshita ya kubombomanika, iya kupelelwa? Nakalya!

Imbila Nsuma

Cimo ica fintu fikalamba ifya mbali sha cishibilo ca nshiku sha kulekelesha calembwa pali Mateo 24:14: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” Muli uno mwanda wa myaka, Inte sha kwa Yehova shalibomba umulimo waibela ukutula apo umuntunse abelapo. Shalisumina mu bukombe bwa Baibolo pa lwa Bufumu bwa kwa Yehova Lesa—cintu Ubufumu bwaba, ifyo buteka, na fintu bukacita—kabili shalisalanganya ubo bukombe mwi sonde lyonse. Shalisabankanya impapulo pa lwa ici cintu mu ndimi ukucila pali 300 kabili shalibutwala ku bantu mu mayanda yabo nelyo mu misebo nelyo umo bacitila ubukwebo ni cikanga no kufika fye na mu calo conse ica pe sonde.

Ukupitila mu kucite fyo, shilafikilisha ubu busesemo. Lelo na kabili shisalanganya isubilo. Moneni ukuti Yesu aitile iyi ati “imbila nsuma,” te mbila ya bulanda. Kuti yaba shani imbila nsuma muli shino nshiku sha kupelelwa? Pantu ubukombe bukalamba ubwa mu Baibolo tabulanda pa fintu cili no kubipa pa mpela ya cino calo cikote. Ubukombe bwa iko bukalamba busanshamo Ubufumu bwa kwa Lesa, kabili bulya Bufumu bwalaya ifintu fyatemwikwa apakalamba ku mitima ya muntunse onse uwatemwa umutende—e kuti ukulubuka.

Bushe uko kwine kulubuka cinshi, kabili ni shani fintu mwingalubuka? Shi langulukeni ifipande fikonkelepo pali uyu mulandu.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 5]

Abantu balefwaya ifyasuko ku fipusho fya kucusha pamo nge fi, Mulandu nshi ifintu fibelele ifyabipisha? Ni kwi umuntunse akapela?

[Amashiwi pe bula 6]

Ilelo, indase sha mu bulwi ukucila pa maperesenti 90 bekala mushi

[Icikope pe bula 7]

Ubusesemo bwa kwa Yesu pa lwa bonaushi bwa Yerusalemu bwalifikilishiwe mu kulungika nga nshi