Yesu atile: “Uluko lukemina uluko lumbi, no buteko bukemina ubuteko bumbi; kabili kukaba ifinkukuma ifikalamba, na mu ncende shimo shimo mukaba ifikuko ne fipowe.” (Luka 21:10, 11) Nga filya fine icifwati ca munwe cingamwafwa ukwishibilako umuntu e fyo ne fi ifilecitika fingamwafwa ukwishiba ukuti “ubufumu bwa kwa Lesa buli mupepi.” Bushe ifi Yesu alandile fyalyamba ukucitika mwi sonde lyonse? Lekeni tulande pa fya kumwenako.

2. IFINKUKUMA

Icitabo ca Britannica Academic citila, cila mwaka kulaba ifinkukuma ifikalamba nalimo 100 “ifingonaula ifintu ifingi nga nshi.” Na kabili, akabungwe ka United States Geological Survey kalandile ukuti, “Ukulingana na malipoti ya finkukuma ifibako (ukufuma nalimo mu 1900), tulingile ukwenekela ukuti cila mwaka kulingile ukuba ifinkukuma ifikalamba nalimo 16.” Bamo nalimo kuti balanda ukuti icilenga tulemona kwati ifinkukuma fileya filefulilako, ni co ino nshita kuli ifyakupangapanga ifyo bapanga bwino ifilenga baleishiba nga kwaba icinkukuma. Nampo ici ca cine nelyo iyo, icishinka ca kuti ifinkukuma ifikalamba filalenga abantu ukucula no kufwa ukucila ifyo cali kale.

3. IFIPOWE

Fimo ifilenga kwaba ifipowe ni nkondo, amafisakanwa, ubunonshi bwa calo ukubwelela pa nshi, ubulimi ukubwelela pa nshi, nelyo ukukanaipekanishisha libela ku miceele yabipa. Ulupapulo lwa ba World Food Programme ulo beta ukuti “Year in Review” ulwa mu 2018 lwalandile ukuti: “Abantu amamilioni 821 tabakwata ifya kulya fyalinga kabili abantu amamilioni 124 bena tabakwata ifya kulya nangu fimo.” Cila mwaka abana ukucila pa mamilioni yatatu balafwa ku nsala. Pa bana abafwile mu 2011 mwi sonde lyonse, mupepi na hafu bafwile ku nsala.

4. AMALWELE NE FIKUKO

Icitabo cimo ica kabungwe ka World Health Organization citila: “Ukufuma mu 2000, mu calo mulaba ifikuko ifikalamba ifingi nga nshi. Amalwele ya kale pamo nga kolela, plague na yellow fever yalibwela, kabili kwaliba na malwele yambi ayaisa pamo nga SARS, influenza, MERS, Ebola na Zika.” Nangu ca kuti pali ino nshita basayantisti na badokota balisambilila ifingi pa malwele, balifilwa ukupwisha amalwele yonse.